ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ EĞİTİMDE HEDEFLER VE HEDEFLERİN SINIFLANDIRILMASI DÜŞÜNELİM Hedef (kazanım-amaç-öğrenme çıktısı..) öğrenme-öğretme sürecinde gerekli midir? (Prof. Dr. Ziya Selçuk konferansına gelenler bu konuda ne düşünüyorlar) Öğretim sürecinde hedefleri kim belirler? Öğretim sürecinde hedeflerin belirlenmesinde nelere dikkat edilmeli? HEDEF NEDİR? Hedefler, öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen istendik özelliklerdir. PEKİ O ZAMAN. BU ÖZELLİKLER İSTEDİĞİMİZ/BEKLEDİĞİMİZ ÖZELLİKLER NELERDİR? 1. Bilgiler 2. Yetenekler 3. Beceriler 4. Tutumlar 5. İlgiler 6. Alışkanlıklar vb olabilir. HEDEFLERLE KAZANDIRILMAK İSTENEN ÖZELLİKLER 1

HEDEFLER NEDEN GEREKLİ? 1. Öğretimin yönlendirilmesi 2. Öğretme öğrenme işleminin yapılması 3. Ölçme ve değerlendirmeye kılavuzluk etmesi EĞİTİMDE HEDEFLER Eğitimde hedefler üç düzeyde belirlenirler; 1. Uzak Hedefler 2. Genel Hedefler 3. Özel Hedefler 1. UZAK HEDEFLER Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça genel olarak belirlenen hedeflerdir. 2- GENEL HEDEFLER Uzak hedef ; hedeflerin yorumu, aynı zamanda okulun iş görüsünü yansıtan hedeflerdir. (Milli Eğitimin temel amaçlarını incelediniz mi?) 2

3- ÖZEL HEDEFLER Öğrenciye kazandırılması uygun görülen özellikler ve bir disiplin ya da bir çalışma alanı için hazırlanmış olan hedeflerdir. HEDEFLERİN BELİRLENMESİ Hedeflerinin Oluşturulmasında Temel Belirleyiciler; Birey (İHTİYAC) Toplum (İHTİYAC) Konu alanı (İHTİYAC) Bir ulusal eğitim sisteminin hedefi, en genel seviyede, bu eğitim sisteminin ürünü olarak yetişmesi istenen ideal insan ın nitelikleri olabilir. (Özçelik,1987: 9). HEDEFLERİN BELİRLENMESİ HEDEFLERİN BELİRLENMESİ Hedefle belirlenirken bu süzgeçlerden geçirilir; Eğitim felsefesi Eğitim psikolojisi Eğitim sosyolojisi Eğitim ekonomisidir. Eğitim hedefleri bu süzgeçlerden; Ülkenin eğitim felsefesine uygunluk, Hedeflerin birbiriyle tutarlılığı, Eğitimle kazandırılabilirlik, Öğrenciye görelik, Ülkenin eğitim olanakları içinde gerçekleştirilebilirlik, Toplumsal yapıya uygunluk bakımından sorgulanarak geçirilir. 3

HEDEFLER NEDEN AŞAMALI OLARAK SINIFLANDIRILIR? Çünkü aşamalı sınıflandırmanın öğrenme etkinliklerine olumlu etkisi kaçınılmazdır. HEDEFLER NEDEN AŞAMALI OLARAK SINIFLANDIRILIR? Hedeflerin aşamalı olarak sınıflandırılmasında yaygın olarak kabul edilen görüş ; Bloom ve arkadaşlarının örgütledikleri ve Bloom Taksonomisi olarak adlandırılan sınıflamadır. Bu sınıflamada belli bir alana ait hedefler kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru sıralanmıştır. HEDEFLER NEDEN AŞAMALI OLARAK SINIFLANDIRILIR? HEDEFLER NEDEN AŞAMALI OLARAK SINIFLANDIRILIR? BİLİŞSEL ALAN DUYUŞSAL ALAN Aşamalı sınıflandırma üç alanda yapılmaktadır. 1. Bilişsel Alan (Cognitive Domain) 2. Duyuşsal Alan (Affective Domain) 3. Devinişsel (Psiko motor) Alan (Psychomotor Domain) DEVİNİŞSEL ALAN Eğitim Hedeflerinin (Kazanımlar) Taksonomisi Benjamin Bloom 15 tarafından yapılmıştır. 4

HEDEFLER AŞAMALI SINIFLANDIRILMASI BİLİŞSEL ALAN DUYUŞSAL ALAN DEVİNİŞSEL ALAN 1.Bilgi 2.Kavrama 3.Uygulama 4.Analiz 5.Sentez 6.Değerlendirme 1.Alma 2.Tepkide Bulunma 3.Değer Verme 4.Örgütleme 5 Kişilik 1.Uyarılma 2.Kılavuz Denetiminde Yapma 3.Beceri Haline Getirme 4.Duruma Uydurma 5.Yaratma 1.0. BİLİŞSEL(ZİHİNSEL) ALAN Zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu ve zihinsel yetilerin geliştirildiği alandır. Bu alanın alt basamakları: 1.1.BİLGİBASAMAĞI Bu basamakta her hangi bir nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin görünce tanıması, sorunca ezberden aynen tekrar etmesi davranışlarını kapsar. Elde edilen bilginin niçin ve nasıl olduğu önemli değildir. Kısaca öğrencilerin daha önce öğrendikleri bilgileri hatırlaması ve tanıması ile ilgili bir süreçtir. Bu basamak kendi içerisinde alt basamaklara ayrılır. 1.0 Bilgi 1.1 Terimlerin Bilgisi 1.2 Olguların Bilgisi 1.3 Araç-Gereçlerin Bilgisi 1.4 Alışların Bilgisi 1.1.BİLGİBASAMAĞI 1.5 Yönelimler ve Aşamalı Dizilerin Bilgisi 1.6 Sınıflamaların ve Sınıfların Bilgisi 1.7 Ölçütlerin Bilgisi 1.8 Yöntemlerin Bilgisi 1.9 İlke ve Genellemelerin Bilgisi 1.10 Kuramların ve Yapıların Bilgisi 5

BİLGİBASAMAĞI Bilgi düzeyindeki hedefler (kazanımlar), Tanımlar Tekrarlar Kaydeder Listeleler/ Sıralar Hatırlar Sınıflar Adlandırır Anlatır gibi ifadelerle bitirilir. 1.1.BİLGİBASAMAĞI ÖRNEKLER Isıl devinim ile ilgili temel kavramları tanımlar. Isıl devinim ile ilgili araçları tanır Isıl devinim ile ilgili ilkeleri sayar Sistem ve sistem türleri ile ilgili sınıflamaları bilir Bilgisayarda donanım parçalarını tanıyabilme Sosyal bilgiler dersinde geçen başlıca tarihi olguların bilgisi Fen bilgisi dersinde başlıca kavramların bilgisi 22 1.2.KAVRAMA BASAMAĞI Bilişsel Alanın bilgi basamağında elde edilen bilgilerin,bu basamakta kişi tarafından özümlenmesi, kendine mal etmesi söz konusudur. Kavrama basamağında ise, öğrencinin bilgi basamağında elde ettiği bilgileri anlamını kaybetmeden başka bir biçimde ifade etmesi, yani çevirmesi, anlamını açıklaması,yani yorumlaması, bu anlama dayanarak nesnelerin gelecekteki durumlarını kestirmesi yani öteleme yapması gerekmektedir. 2.0 Kavrama 2.1 Çevirme 2.2 Yorumlama 2.3 Öteleme (Kestirme 1.2.KAVRAMA BASAMAĞI 6

1.2.KAVRAMA BASAMAĞI Kavrama düzeyinde hedefler, Çevirir Bir başka şekilde / Kendi cümleleriyle ifade eder Betimler / Tasvir eder Farklı şekliyle tanır Açıklar İfade eder Örnek verir Yorumlar Saptar/ Belirler Yerini belirler Rapor eder Özetler ifadeleri ile tamamlanır. 1.2.KAVRAMA BASAMAĞI Örnekler Isıl devinimin hayatımızdaki önemini açıklar Isıl devinim problemlerinin çözümünde tersinir süreçlerin önemini açıklar. Isıl devinim problemlerinin çözümünde denge koşullarının önemini yorumlar. Eğitimde program modellerinin özelliklerini kavrayabilme İstatistik dersinde bazı ölçme puanlarını grafikle gösterebilme Bilgisayar dersinde kelime işlem programlarının özelliklerini kavrayabilme Coğrafya dersi ile ilgili haritaları okuyabilme 1.3. UYGULAMA BASAMAĞI Kavrama basamağında kazanılan davranışlara dayanarak öğrencinin kendisi için yeni olan daha önce karşılaşmadığı bir sorunu çözebilme yeterliğine kavuşması bu ana basamakta olur. Bu basamakta daha önceden kazanılan bilgiyi yeni durumlarda kullanır. Öğrenci sorunu çözerken ilgili ilkeleri genellemeleri kullanmalıdır. 1.3. UYGULAMA BASAMAĞI Uygulama düzeyindeki davranışlar ise aşağıdaki gibi ifadeler kullanır. Uygular Kullanır Nasıl yapılacağını gösterir Dramatize eder Çalıştırır Taslak hazırlar Uyarlar Yönetir Gerçekleştirir Örnek problem çözer 7

1.3. UYGULAMA BASAMAĞI ÖRNEKLER Isıl devinim problemlerinin çözümünde denge koşullarını kullanır Temel matematik bilgilerini (integral alma, türev alma) mühendislik problemlerine uygular. Clapeyron ve Clausius-Clapeyron eşitliklerini kullanarak bir bileşenli sistemlerdeki katı-sıvı/ gazsıvı/ gaz-katı fazları arasındaki denge koşullarını hesaplar. Eğt. Planlama dersinde kendi alanı ile ilgili günlük plan hazırlayabilme Eğt. Planlama dersinde kendi alanına uygun öğretim yöntemlerini kullanabilme Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak problem çözebilme 1.4. ANALİZ BASAMAĞI Karmaşık bir bilgi yapısını, yani nesneler, olgular, olaylar, sistemler ve yapıları öğrenebilmek için onları analiz etmek zorunluluğu olabilir. Örneğin bir şiiri anlamak için, şiirdeki ilişki ve kuralları analiz etmek gerekir. Bu analizler sonucu, nesnel evrenin öğelerini, öğeler arasındaki ilişkileri, dayandıkları temel sayıltıları ilkeleri anlayabilir 4.0 Analiz 4.1 Öğelerin Analizi 4.2 İlişkilerin Analizi 4.3 Örgütleme İlkelerinin analizi 1.4. ANALİZ BASAMAĞI Bir bütün ya da sistemi öğelerine ayırmak, öğeler arasındaki ilişkileri belirlemek. Bütün ya da sistemle ilgili özellikleri, kuram ve ilkeleri bilmek. Hipotez kurar Deney yapar Test eder/ Sınar Karşılaştırır İlişkilendirir Çözümler Öğelerini belirler Öğelerine ayırır Analiz eder Bağıntıları saptar İlkeleri bulur 1.4. ANALİZ BASAMAĞI ÖRNEKLER Sistem üzerine yapılan iş ile verdiği ısıyı arasındaki ilişkiyi analiz eder. Kapalı sistemlerdeki Gibbs serbest enerji değişimleri ile sıcaklık arasındaki ilişkiyi saptar. program ögeleri arasındaki ilişkileri ayırt edebilme Kimya dersinde bir doğal bileşiği elementlerine ayırabilme Bilgisayarda verilerin nasıl işlendiğini saptayabilme 8

1.5. SENTEZ BASAMAĞI Öğeleri belli ilişki ve kurallara göre birleştirip bir bütün oluşturma işidir. Sentezde yenilik, buluş, icat, özgünlük söz konusudur. Toplumsal sorunları çözmede yeni bir yöntem, teknik geliştirme; yeni bir plan oluşturma; toplumsal olguları açıklayan yeni ilkeler ortaya koyma gibi etkinlikler bu basamakta olur. 5.0 Sentez 5.1 Özgün bir iletişim Muhtevası oluşturma 5.2 Bir plan ya da işlemler takımı oluşturma 5.3 Soyut ilişkiler takımı önerme 1.5. SENTEZ BASAMAĞI Sentezde yenilik, özgünlük olmalıdır. Birleştirir (özgün şekilde) Plan oluşturur Önerir Tasarlar Formüle eder Yapılandırır / İnşa eder Oluşturur Organize eder Üretir Geliştirir Simule eder/ Benzetim kurar 1.5. SENTEZ BASAMAĞI 1.6. DEĞERLENDİRME BASAMAĞI ÖRNEKLER Isıl devinim uygulamaları için gerekli olan özgün bir teknik önerir Isıl devinim uygulamaları için gerekli olan özgün modern bir araç modeli tasarlar Eğt. Planlama dersinde alanıyla ilgili yeni bir program tasarısı hazırlayabilme Bil. Programlama dersinde özgün bir program yazabilme Değerlendirme, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurup, bir yargıya yarma süreci olarak tanımlanabilir. Bilişsel alanla ilgili ürün ya da süreçlerin hem kendi içinde hem de kendi dışındaki özelikler açısından değerlendirilmesi, yani ölçütlere vurup bir yargıya varılması bu basamağın kapsamı içindedir. Yargılama bilinçli olmalı,ölçütlere, kural ve ilkelere dayandırılmalıdır. 9

1.6. DEĞERLENDİRME BASAMAĞI Bu düzeydeki kazanımlar aşağıdaki eylemsel ifadelerle tamamlanır. Yargıya varır /Hüküm verir İrdeler Karşılaştırıp eleştirir Değer biçer Uygunluğunu denetler Değerlendirir Tutarsızlıkları söyler Hataları Düzeltir/Yeniler Doğruluğu-yanlışlığını kanıtlar Ölçütlere göre eleştirir Kural ve ölçüte uygunluğu araştırır 5. DEĞERLENDİRME BASAMAĞI ÖRNEKLER Isıl devinim uygulamalarında kullanılmak üzere hazırlanan bir araç tasarısını o araçta bulunması geren özellikler açısından değerlendirir Mühendislik uygulamalarında kullanılmak üzere hazırlanan bir araç tasarısını verimlilik, kullanışlılık, verimlilik ölçütlerine göre eleştirir. Düzeyi Göstergeleri Örnekler BİLGİ Hatırlama Tanıma Sorunca Söyleme Eşleştirme Sıralama Vücudumuzu tanıyalım ünitesinde geçen kavramlar bilgisi Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş tarihini yazabilme matematik dersinde kullanılan araç gereç bilgisi Hücre kavramının kitaptaki tanımını söyleyebilme Eğitimin özelliklerini maddeler halinde sıralayabilme DEĞERLENDİRME KAVRAMA Çevirme Yorumlama Özetleme Örnekleme Öteleme İngilizce dersinde pasif cümleleri aktif cümlelere çevirebilme Çevre kirliliğinin nedenlerini kendi cümleleriyle açıklama Okuduğu parçanın ana fikrini çıkarma Bir metni özetleme Bir öğrenme kuramını açıklayabilme SENTEZ ANALİZ UYGULAMA KAVRAMA UYGULAMA ANALİZ SENTEZ Transfer etme Kullanma Hayata geçirme Deneme Öğelerine ayırabilme İlişkileri belirleyebilme İnceleme Bağlantı kurma Özgün bir bütün Orijinallik Yaratma Yapılandırma Öneride bulunma Arkadaşlarıyla ilişkilerinde demokratik ilişkileri kullanabilme Doğal sayılarla ilgili problem çözebilme Türkçe dersinde kuralına uygun bir dilekçe yazabilme Fen bilgisi dersinde deney yapabilme Okuma parçasını bölümlere ayırabilme Okuma parçasını yer, tarih, kahraman ve olaylara göre inceleyebilme Kimya dersinde maddelerin bileşenleri arasındaki ilişkileri saptayabilme Cümleyi öğelerine ayırabilme Kurallara uygun bir kompozisyon yazabilme Kimya dersinde yeni bir deney tasarlayabilme Özgün bir şiir yazabilme Enflasyonun düşmesine yönelik yeni yaklaşımlar önerebilme Kanserin tedavisine yeni bir ilaç geliştirebilme BİLGİ DEĞERLEN- DİRME Yargıda bulunma Karar verme Değerlendirme Takdir etme Eleştirme Uygulanan ekonomik politikayı getireceği değerler açısından eleştirebilme Bir kompozisyon eleştirisini yapabilme Eğitimde kullanılan bir yöntemin başarısını ölçütlere göre değerlendirebilme 10

2.0.DUYUŞSAL ALAN 2.0.DUYUŞSAL ALAN Duyuşsal alan insanın duygularını içeren davranışları ifade eder. Daha geniş bir deyişle; insana kazandırılmak istenen duygular, tercihler, değerler, ahlaki kurallar, istek ve arzular, güdüler, yönelimler duyuşsal alanın kapsamına girer. Kişi belli nesne ya da olgulara karşı sürekli ilgi gösterebilir. Onlara karşı kararlı bir tutumu vardır ve değerler sistemi geliştirir. Duyuşsal alan insanın duygularını içeren davranışları ifade eder. Daha geniş bir deyişle; insana kazandırılmak istenen duygular, tercihler, değerler, ahlaki kurallar, istek ve arzular, güdüler, yönelimler duyuşsal alanın kapsamına girer. Kişi belli nesne ya da olgulara karşı sürekli ilgi gösterebilir. Onlara karşı kararlı bir tutumu vardır ve değerler sistemi geliştirir. 41 42 2.0.DUYUŞSAL ALAN Duyuşsal alan insanın duygularını içeren davranışları ifade eder. Daha geniş bir deyişle; insana kazandırılmak istenen duygular, tercihler, değerler, ahlaki kurallar, istek ve arzular, güdüler, yönelimler duyuşsal alanın kapsamına girer. Kişi belli nesne ya da olgulara karşı sürekli ilgi gösterebilir. Onlara karşı kararlı bir tutumu vardır ve değerler sistemi geliştirir. Bu boyutlar, kişinin yaşamı boyu geçiregeldiği yaşantıların ürünüdür. 2.0.DUYUŞSAL ALAN Duyuşsal alandaki hedef cümlelerin sonuna isteklilik, farkındalık, açıklık, hoşgörürlük, adanmışlık gibi ifadelerden biri getirilmelidir. 43 44 11

DUYUŞSAL ALAN (Tutumlar, Değerler) TEPKİDE BULUNMA KAVRAMA ALMA Bireyin, Bilginin, belli birey bilgi, BİLGİ nesne tarafından ya durum Bireyin, ilgi, karşısında, özümsendiği; Bilginin, tutum ya hiçbir da yerleşiklik özünü değişime değer kazanmamış yitirmeden bir uğratılmaksızın, geliştirmesi tepkiden, özetlenip, gönüllü bir olduğu istenen gibi bilgi, tepkiye yorumlandığı; kadar varan, alındığı nesne ya da bireysel farklı ifade tepkiler basamak. durumların gösterdiği biçimlerine basamak. farkına vardığı dönüştürüldüğü Örnek basamak. fiiler: basamak. Tanımlama Ad Örnek verme fiiler: Kabul etme Listeleme İlgilenme Eşleştirme Farkına varma Razı olma Ezberleme Dinleme İşbirliği yapma, Sıralama Dikkat etme İsteyerek katılma Belirtme Gözlemleme Gönüllü olma Tekrarlama Ziyaret etme 2.0.DUYUŞSAL ALAN KİŞİLİK HALİNE GETİRME ÖRGÜTLEME Bireyin, Bireyin, toplumsal oluştuduğu yeni DEĞER VERME Bilginin, kabuller onu değerlere bağlılığı UYGULAMA oluşturan doğrultusunda alt bir ile temsil edildiği unsurlara değer yükleyerek basamak. Bilginin yeni ayrıştırıldığı, tepkide bulunduğu. durumları Bireyin, belli bir temelinde belli bir bilgi, yatan açıklamada bilgi, nesne ya ya da da sayıltıların nesne ya da ya da yeni duruma, problem toplumsal örgütleme duruma, kendine durumlarını kabuller ilkelerinin özgü değerler çözüme doğrultusunda bir belirlendiği atfettiği basamak. ulaştırmada değer yükleyerek basamak. kullanıldığı tepkide bulunduğu basamak. basamak. Destekleme Düzenleme Birleştirme Savunma Analiz Uyarlama etme Kurma Koruma Benimseme Sınıflandırma Kavramsallaştırma Toplama Hizmet etme Uygulama Sorumluluk duyma Veri Düzeltme toplama, Oluşturma Yer alma Çalıştırma Özen gösterme Ayırt Yer alma etme Tasarlama Zorlama Problem Tercih etme çözme Öğelerine Karşı koyma ayırma Formüle etme Kullanma Kaynakları Zıtlıkları Çabalama belirleme Sentezleme Gösterme kullanma Envanter yapma Geliştirme Seçme/hazırlama Sadakat gösterme Ölçme Yürütme İsteme Sorgulama İçselleştirme 2. DUYUŞSAL ALAN 2.1.ALMA (KATILMA) Kişi, nesne ve olguların farkında olmazsa, ona karşı hiç bir davranış geliştiremez. Kişi önce nesnenin olgunun farkına varır ondan sonra uyarıcıya açık olabilir. Alma basamağında tepki yoktur. İşlemler zihinde gelişir.bu basamaktaki davranışlar, bilişsel alanın bilgi basamağındaki bilgi davranışına karşılıktır. Bu basamaktaki hedef cümlenin sonuna farkında oluş, dönüklük, duyarlılık, dikkatli oluş, seçicilik gibi ifadeler getirilmelidir. 2. DUYUŞSAL ALAN 2.1.TEPKİDE BULUNMA Bu basamakta genellikle ilgiler söz konusudur. Kişi uyarıcılara bilinçli tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir, uyarıcıları arar, onlarla bir arada bulunmaya isteklidir ve üstelik bu işten zevk alır. Kişi uyarıcıya karşı uysallık, isteklilik gösterebilir. Son basamakta ise tepkide doyum sağlayabilir. Bu basamakta hedef cümlesinin sonuna razı oluş, gönüllü oluş, zevk alış gibi ifadelerden biri getirilmelidir. 2. DUYUŞSAL ALAN DEĞER VERME Bu basamakta hedefler; tutum, inanç ve değerlerle ilgili olabilir. Kişinin uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamakta kestirilebilir. Değerler, tutumlar ve inançlar tümüyle kişi tarafından oluşturulmamıştır. Bu basamakta kişinin duyuşsal tepkileri, sınırlı bir kararlılıktan açık bir kararlılığa ve tutarlılığa doğru derecelenebilir. Kişinin değerlerinin de zamanla değişebileceği unutulmamalıdır. Tutum, inanç ve değerler bu basamağın kapsamı içindedir. Bu düzeyde hedef cümlesinin sonuna düşkünlük, süreklilik, adanmışlık, takdir ediş, kendine iş ediniş, kendini veriş gibi ifadeler getirilmelidir. 47 12

2.4.ÖRGÜTLEME 2. DUYUŞSAL ALAN Bu basamakta kişi, yeni değerler, duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler oluşturur. Bu basamağa deyin hep başkalarınca ya da toplumca oluşturulan değerleri benimsemiş, savunmuştu. Oysa bu düzeyde, hem başkalarınca ve toplumca oluşturulan değerleri, hem de kendisince benimsenip savunulanları irdeler. Aralarındaki ilişkilere bakar ve bir sonuca varır. Sonunda kendi içinde çelişmeyen yeni bir değerler sistemi oluşturur. Bu basamaktaki hedef cümlesinin sonuna kararlı oluş, kararlılık gibi ifadeler getirilmelidir 2. DUYUŞSAL ALAN 2.5. KİŞİLİK HALİNE GETİRME Kişinin bu basamaktaki davranışları onun karakterini yansıtır. Bir bakıma dünya görüşünü, yaşam anlayışını ortaya koyar. Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu duyuşsal özelikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş hem de kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir. Artık kişinin davranışları büyük bir olasılıkla kestirilebilir. Bu düzeydeki hedef cümlelerin sonuna alışkanlık haline getiriş, kişiliğe sahip oluş gibi ifadeler getirilmelidir. Düzeyi Göstergeleri Örnekler ALMA *Farkında olma Fen B. Dersinde dikkatini konuya yöneltme *Almaya açık olma Ekonominin kalkınmadaki öneminin farkında olma *Seçici dikkat Müzedeki eserlere dikkatle bakma *Dikkatini uyarıcı üzerinde toplama Öğretmenin derslerinin dinlemeye duyarlılık 3.0. DEVİNİŞSEL (PSİKOMOTOR) ALAN TEPKİDE BULUNMA DEĞER VERME ÖRGÜTLEME KİŞİLİK HALİNE GETİRME *Uysallık *İstekli olma *Kabullenme *Adanma *İstekli olma *Önemini kavrama *Razı olma *Değeri kavramsallaştırma *Değere örgütlenmişlik *Yeni değer sistemlerinin geliştirilmesi *Nitelenmişlik *Oluş Fen B. Dersinde soru sormaya istekli olma Sınıfın kurallarına uyma Türkçe dersinde tartışmalara katılma Atatürk Haftasında etkinliklerde görev almaya hazır oluş Ders araç gereçlerini korumayı takdir ediş Matematik dersinde problem çözmeye isteklilik Bilimin rolünü takdir etme Sağlık kurallarına uymanın önemini takdir ediş Arkadaşları ile iyi geçinmeyi kabulleniş Sınıf kurallarına uymada kararlılık Atatürk e saygı duymada kararlılık Bir bilim dergisine abone olma Atatürkçü kişiliğe sahip oluş Ülke ve millet sevgisine sahip oluş Yasalara saygı duymayı alışkanlık edinmişlik Demokratik bir kişiliğe sahip oluş Devinişsel davranışlar zihin ve kasların ortak çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlardır. Örneğin, yürümek, konuşmak, yazmak gibi günlük hayatımızda sürekli kullandığımız beceriler. Zihin ve kas koordinasyonu gerektiren becerilerin olduğu alan 13

PSİKO MOTOR ALAN (Zihin Kas Koordinasyonuna dayalı Öğrenmeler) UYARILMA BİLGİ Bireyin, zihin kas Bilginin, koordinasyonun hiçbir değişime u gerektiren bir uğratılmaksızın, işe, duyuları ve olduğu tüm vücuduyla gibi alındığı hazır olduğu basamak. Örnek fiiler: Tanımlama Keşfetrme Ad Duyma verme Listeleme Dinleme Eşleştirme Gözlemleme Ezberleme Sezme Sıralama Hissetme Belirtme Tatma Tekrarlama İzleme KILAVUZLAYANLA KAVRAMA YAPMA Bilginin, Bireyin, zihin birey kas tarafından koordinasyonun özümsendiği; u gerektiren bir özünü işi, doğrudan ya yitirmeden da yönergeler özetlenip, yoluyla yardım yorumlandığı; alarak farklı yapabildiği ifade biçimlerine basamak. dönüştürüldüğü basamak. Taklit etme Tekrar etme Kopyalama Gözlem altında yapma Rehberle yapma 3.0. DEVİNİŞSEL (PSİKOMOTOR) ALAN YARATMA DURUMA UYDURMA Bireyin, uzmanlaştığı Bireyin bir psikomotor becerisini, onu beceri ortaya alanda orjinal bir BECERİ HALİNE Bilginin, UYGULAMA GETİRME oluşturan benzer nitelikte alt koyduğu basamak. unsurlara başka bir durumda Bilginin yeni ayrıştırıldığı, kullanabildiği durumları Bireyin, zihin kas temelinde basamak. yatan açıklamada koordinasyonunu ya da sayıltıların ya da yeni gerektiren problem bir işi, örgütleme durumlarını yardım almaksızın ilkelerinin çözüme ve işin gerektirdiği belirlendiği ulaştırmada nitelikte yaptığı basamak. kullanıldığı basamak. basamak. Birleştirme Uyarlama Birleştirme Planlama Analiz Yeniden etme örgütleme Kurma Yaratma Gösterme Sınıflandırma Değiştirme Toplama Oluşturma Uygulama Tamamlama Veri Gözden toplama, geçirme Oluşturma Kurma Çalıştırma Otomatik olarak Ayırt etme Tasarlama Problem yapma çözme Öğelerine ayırma Formüle etme Kullanma Bir duruşu belirleme Zıtlıkları belirleme Sentezleme Gösterme Bir vücut pozisyonu Envanter yapma Geliştirme Seçme/hazırlama belirleme Ölçme Yürütme Elleri, kolları Sorgulama yerleştirme DEVİNİŞSEL (PSİKOMOTOR) ALANIN TAKSONOMİSİ 1. UYARILMA 1.1 Algılama 1.2 Bedensel Kurulma 2. KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA 2.1 Kılavuzlayanla Yapma 2.2 Kendi Kendine Yapma 3. BECERİ HALİNE GETİRME 3.1 İstenilen Nitelikte Yapma 3.2 İstenilen Nitelik ve Sürede Yapma 3.3 İstenilen Nitelik, Süre ve Yeterlikte Yapma 4. DURUMA UYDURMA 5. YARATMA 3.1. UYARILMA Nesnelerin, niteliklerinin veya ilişkilerin duyu organları yoluyla farkına varma ve buna karşıt davranışı yapmak için hazırlanma sürecini içerir. Bu basamakta kişi, doğru becerinin nasıl yapıldığını önce dikkatlice izler; sonra o davranışı yapmak için hazırlanır. Bu nedenden dolayı, devinişsel alanla ilgili davranış modelleri veya örnekleri kişiye önce gerektiği gibi sunulmalıdır. Örneğin; Resim dersinde perspektif çizme becerisinin kazandırılmasında, perspektifin nasıl çizildiğini önce öğretmen gösterir; öğrenci onu dikkatlice izler; daha sonra resimi çizmek için vücudunu, elini ve parmaklarını uygun duruma getirir 3.1. UYARILMA Beden Eğitimi dersinde vücut hareketlerini gözleyebilme Fen Bilgisi dersinde temel doğal maddeleri çeşitli duyu organlarıyla tanıyabilme 14

3.2. KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA Bu basamakta bir iş ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını, öğrencinin işin gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle beraber yapması söz konusudur. Kılavuzlayanla birlikte yaptıktan sonra, öğrenci modelini, örneğini, yapılanları göz önüne alarak kendi kendine yapmaya yönelir Fen Bilgisi dersinde basit deneyleri laboratuarda öğretmen yardımıyla yapabilme 3.3.BECERİ HALİNE GETİRME Kişi, bu basamakta becerili insan durumuna gelir. Hedef davranışları kendi başına, hiç kimseden yardım almadan, o işin gerektirdiği nitelikte yapar. Daha sonra hem gereken nitelikte, hem de belirtilen zamanda işi yapıp ortaya koyar. 3.3.BECERİ HALİNE GETİRME Örnek: Müzik dersinde melodiyi ezgisine uygun icra edebilme İlk yardım hizmetlerini kurallara uygun yapabilme Bilgisayarda on parmakla yazı yazabilme Bilgisayar donanım parçalarını kurallarına uygun bir şekilde sökebilme Beden Eğ. De.de yüz metreyi 13 saniyenin altında zorlanmadan koşabilme Damardan kanı, kurallara uygun olarak bir dakikada kolayca alabilme On parmakla, en fazla dört hata yaparak, bir dakikada 64 vuruşla istenilen yazıyı kolayca yazabilme 3.4.DURUMA UYDURMA Kişi, beceri haline getirme basamağında kazandığı davranışları, devinişsel özellikleri ağır basan yeni bir problem durumunda kolayca uygular. Bu düzeyde önceden kazanılan becerilerin alana genellemesi söz konusudur. Örneğin, seramik bölümündeki bir öğrencinin bir vazoyu 1 saatte imal edebilmesidir. 15

3.4.DURUMA UYDURMA Elde ettiği becerilerle ilk kez karşılaştığı başka bir müzik aletini çalabilme Elde ettiği becerilerle, ilk kez karşılaştığı bir elektronik aleti kolayca sökebilme Elde ettiği becerilerle, programların yeni versiyonlarını kolayca çalıştırabilme 3.5. YARATMA Yaratma, bu basamakta, yeniden ortaya koyma, benzeri olmayanı yapma, devinişsel özelikleri ağır basan orijinal, benzersiz, yeni davranış örüntüsü oluşturma işidir Yeni ve orijinal bir beste yapabilme Duygu ve düşünlerini anlatan özgün bir resim yapabilme ÖĞRENCİ DAVRANIŞINA DÖNÜKLÜK AÇIKLIK-SEÇİKLİK ÖĞRENME ÜRÜNÜNE DÖNÜKLÜK GENELLİK VE SINIRLIK KENETLİLİK HEDEF NİTELİKLERİ 1. HEDEFLER ÖĞRENCİ DAVRANIŞINA DÖNÜK OLMALIDIR Söyletebilme yanlış, söyleyebilme doğru 2009 KPSS- Ülke sevgisini geliştirme, cümlenin öğelerini kavratma, iki basamaklı sayılarla çarpma işlemini yaptırma yanlıştır. Öğretmenin ne yapacağı değil, öğrencinin ne yapacağını ifade etmelidir. Hedefler öğrenme özelliği belirtecek nitelikte olmalıdır. 16

2. AÇIKLIK - SEÇİKLİK Hedefler öğrenenin kazanacağı özelliği açık ve seçik belirtmelidir (açıklık-seçiklik) Eğtimi açıklar ifadesi yerine eğitimle ilgili temel kavramları açıklar ifadesi daha doğrudur. Herkes aynı şeyi anlamalı (yazan, okuyan, her bir öğretmen vs) 3. HEDEFLER ÖĞRENME ÜRÜNÜNE DÖNÜK OLMALIDIR Hedefler öğrenme ürününe dönük olmalıdır. Öğrenme süreci değil, süre sonunda ortaya çıkacak özellik/ürün önemlidir. Konu başlıkları ve kullanılacak yöntemler hedef ifadesi olamaz. Cümlenin öğeleri hedef olmaz. 4. GENELLİK VE SINIRLIK Hedefler hem genel hem de sınırlı olmalıdır. Bir davranış grubunu ifade edecek şekilde geniş tek bir özelliği gösterecek şekilde sınırlı olmalıdır. Hedef davranış 1 Hedef Hedef davranış 2 (Sınırlık) Hedef davranış 3 (Genellik) Program geliştirmeyi öğelerine ayırır ve tablolaştırır. ÖRNEK Eğitim programının temel öğelerini bilir hedefi için; - Eğitimprogramının öğelerini söyleme yazma - Eğitim programının öğeleri ile tanımlarını eşleştirme - Eğitim programının öğelerini söyleme yazma (verilen hedef tüm davranışları kapsadığı için genel, aynı zamanda hedef ve davranışların tümü aynı düzeyde (bilgi) olduğu çin sınırlıdır. 17

5. ULAŞILABİLİRLİK Hedefler öğrenme-öğretme süreci sonunda ulaşılabilir/gerekleşebilir olmalı. (öğrenci gelişim özelliğine uygun olmalı) 6.HEDEFLER KONU ALANI İLE İLİŞKİLİ OLMALI, BAĞLANTILI OLMALI (KENETLİLİK Hedefler konu alanı ile ilişkili olmalı, bağlantılı olmalı (Kenetlilik Hairta ve diğer görsel materyallerden yararlanarak farklı iklim tiplerinin özellikleri ve dağılışı hakkında çıkarımlarda bulunur. Eğitim programının temel öeğlerini bilir. 7. HEDEFLER BİNİŞİK DEĞİL,BİTİİK OLMALI Hedefler binişik olmamalı, tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır. Bir hedefin kapsamı diğer hedefin kapsamına girmemelidir. Bir hedef ifadesinde bir öğrenme ürünü olmalı, birden fazla öğrenme ürünü olmamalı (Atatürk ün hayatı bilgisi ve saygı duyma) HEDEF NİTELİKLERİ Hedefler gözlenebilir ve ölçülebilir olmalı Hedefler öğrenci ihtiyacını karşılamaya dönük olmalı,bireye ve topluma yarar sağlamalı Hedefler onlara ulaşmak için harcanan çabaya değer olmalı (Ekonomiklik) Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa o alanın özelliklerine uygun olmalıdır. Hedefler mantıksal olarak tutarlı ve birbirini destekleyici nitelikte olmalıdır. 18

BLOOM TAKSONOMİSİNİN ELEŞTİRİLEN YÖNÜ Bu taksonomi 1956 da Bloom tarafından hedeflerin kategorize edilmesinde kullanılmış, günümüze gelene kadar değişik eleştirilere de uğramıştır. Bu eleştiriler; Bilişsel süreçler basitten karmaşığa doğru tek boyutlu şekilde sınıflandırılamaz Üst basamaktaki bir hedefin gerçekleşmesi için alt düzeydeki bir hedefin gerekleşmesi gerekmeyebilir. Sentez basmağı en üst düzey basamak olmalı, sentez değerlendirmeyi de kapsamaktadır şeklindedir. Yeni belirlenen taksonomi ise daha esnek bir yapıda olup iki boyuttan oluşmaktadır. bilgi ve bilişsel süreç boyutu. Bu boyutlar taksonomi tablosunda görselleştirilmekte, kesişim noktalarına hedefler yazılmaktadır. 1) Bilgi boyutu: Dikey boyutu oluşturmaktadır. Olgusal bilgi terminoloji ayrıntı ve öğe bilgisi Kavramsal bilgi daha karmaşık bilgi düzenlemeleri İşlemsel bilgi bir şeyin nasıl yapılacağının bilgisi Üstbilişsel bilgi bireyin kendi bilişi hakkındaki farkındalığı 2) Bilişsel Süreç boyutu: 19 bilişsel etkinliğe odaklanır. Tablonun yatay boyutunu oluşturur. Hatırlama Anlama Uygulama Analiz/çözümleme Değerlendirme Sentez YENİLENMİŞ BLOOM TAKSONOMİSİ Bilgi boyutu Bilişsel Süreç Boyutu Hatırlama Anlama Uygulama Çözümleme Değerlendir me Yaratma Olgusal bilgi Kavramsal bilgi İşlemsel bilgi Üst bilişsel bilgi 19

77 78 BİZİM HİÇ TENEFFÜSÜMÜZ OLMADI. ARA VERLİM HOCAM ÜHÜÜ! OHH BEE BİTTİ. 79 20