4. HAFTA ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO Aktif Hesapların Envanteri (Menkul Kıymetler) Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 11 Menkul Kıymetler 11 Menkul Kıymetler Menkul kıymetler, faiz geliri veya kar payı veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kar elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutulmak üzere satın alınan hisse senedi, tahvil, katılma belgeleri vb. menkul kıymetleri kapsar. Menkul kıymetlerin alış giderleri 653 Komisyon Giderleri Hesabına borç kaydedilir. 11 Menkul kıymetler Hesap Grubunda geçici yatırım niteliğindeki menkul kıymetler izlenmektedir. 110HisseSenetleri Hesabı 111ÖzelKesimTahvil Senet vebonoları Hesabı, 112KamuKesimiTahvil Senet vebonoları Hesaplarında izlenir. 24 Mali Duran Varlıklar Grubunda sürekli yatırım, iştirak, yönetim amaçlımenkulkıymetler izlenir. 240BağlıMenkulKıymetler Hesabı, 242İştirakler Hesabı 245BağlıOrtaklıklar Hesaplarında izlenir. 3 4 Menkul Kıymetler Menkulkıymetler aşağıdaki amaçlar doğrultusunda edinilebilir. Güvenlik Amacı: işletmeler sahip oldukları nakit mevcutlarının bir kısmını, ihtiyaten kötü zamanlarda kolayca paraya çevirebileceği varlıklara yatırmak isteyebilir. Kötü zamanlarda kendilerini güvende tutmak amacıyla menkul kıymet edinirler. Yatırım Amacı: işletmeler ileride iyi getiri getireceklerine inandıkları menkul kıymetlere yatırım yapmak isterler. İşte yatırım amacıyla nakit varlıklarının bir kısmı menkul kıymete yatırılabilir. Spekülasyon Amacı : işletmeler şu anda fiyatı uygun olup da yakın zamanda çok iyi bir getiri elde edeceklerine inandıklarında risk alarak menkul kıymetlere yatırım yapabilirler. Menkul Kıymetler Menkulkıymetlerve başlıca özellikleri aşağıda verilmiştir. Hisse Senetleri: Anonim şirket ile sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklarda, payları temsil eden bir menkul kıymettir. Hisse senetleri işletmelerde sahipliği gösteren bir belgedir. Tahvil: Anonim şirketlerin ve kamu iktisadi kuruluşlar ile kamu kuruluşlarının ödünç para bulmak için itibari değerleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine Tahvil denir. Diğer Belgeler: Sermaye piyasasına çıkarılan bir kısım belgeler ise hisse senedi ve tahvilin bazı özelliklerine aynı anda sahip olabilmektedirler. Diğer menkul kıymetlerin muhasebeye kaydedilmesinde ilgili menkul kıymet tahvile benziyor ise tahvil gibi, hisse senedine benziyor ise hisse senedi gibi işlem yapılacaktır. 5 6 1
Karşılaştırma Öğesi Nitelik Yönetimde söz ve oy hakkı Tasfiyede hak İflasta hak Sağladığı Gelir Sağladığı Diğer Yararlar Kar-Zarar Ortaklık Katılma İntifa Hisse Senedi Tahvil Belgesi Senedi Ortaklık payını temsil Kara katılma hakkını Alacağı temsil eder. Alacağı Temsil eder. eder. temsil eder. Verir Vermez Vermez Vermez Borçlar ödendikten sonra kalan Tasfiyede temsil ettiği Tasfiyede temsil ettiği Tasfiyede payına varlıklardan payına düşeni alır. alacak ödenir. alacak ödenir. düşeni alır. Payına düşen zarar İflas masasına dahil Sahibi bir şey almaz sermaye payını aşıyor Sahibi bir şey almaz. olur. ise bir şey almaz. Kardan ve tasfiye Faiz Kardan pay Kardan pay değerinden pay alma Hisse senedi ile Sermaye artırımında değiştirilebilir - Yeni pay alma hakkı yeni pay alma hakkı tahvillerde; hisse 7 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma senedi alma hakkı Merkezi Menkul Kıymetlerin İzlenmesi Günümüzde hisse senetleri ve tahviller artık kağıt üzerine basılmamaktadır. Bu kıymetler ile ilgili olarak ihraçlarından itibaren yapılan alım-satım, rehin etme vb. işlemlerin tümü Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından kaydedilerek izlenir. Menkul kıymetlere ilişkin parasal (alım satım bedelleri, kar payı ödemeleri) hareketler de İMKB Takas ve Saklama Bankası (Takasbank) tarafından gerçekleştirilir. Buna göre Takasbank el değiştiren menkul kıymetlerin bedellerinin yeni sahibine ödenmesini sağlar. 8 11. Menkul Kıymetler Grubu 11. Menkul Kıymetler Grubu Tek Düzen Hesap Planında kendi içinde aşağıdaki gibi bölümlenmiştir. 11 Menkul Kıymetler 110 Hisse Senetleri 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar 112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar 118 Diğer Menkul kıymetle 119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 9 10 110. Hisse Senetleri Hesabı 110. Hisse Senetleri Hesabı Geçici olarak (en fazla bir yıl) elde tutmak amacıyla alınan hisse senetlerinin izlendiği hesaptır. Hisse senetleri Vergi Usul Kanunu'na göre alış bedeli ile değerlenir (VUK Md. 279). Alış bedeli; bir iktisadi kıymetin edinilmesi için satıcıya ödenen veya borçlanılan tutardır. Alış bedeli, maliyet bedelinden daha dar kapsamlı bir kavramdır ve alış ile ilgili giderleri içermez. Bu tür giderler giderler doğrudan doğruya gider hesaplarına kaydedilir. 11 Alış bedeli ile değerlenmesine imkan bulunmayan hisse senetlerinin; varsa borsa rayici, yoksa mukayyet değerleri, o da yoksaemsalbedelleri ile değerlenmesi icapeder (VUKMd. 289). Hisse senetlerine ilişkin dönem sonu envanter çalışmaları sırasında, öncelikle sayım noksanı ve fazlalığı varsa bu tutar, alış bedeli üzerinden kayıtlarageçirilir. Hisse senetleri, alış bedelinin üzerinde bir fiyattan satılırsa, alış bedeli ile satış bedeli arasındaki olumlu fark, 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hesabına kaydedilir. Eğer hisse senetleri, alış bedelinin altında bir fiyattan satılırsa, alış bedeli ile satış bedeli arasındaki olumsuz fark, 655 Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına kaydedilir. 12 2
Envanter İşlemleri Ve Kayıtları 110. Hisse Senetleri Hesabı Hisse senetleri ve Tahvil ana hesapları ile ilgili yardımcı hesaplar arasında mizan yapıldıktan sonra meydana gelen farklar kasa eksikliği veya fazlalığında olduğu gibi ayarlanır. Alış bedeli ile değerleme yapılır ama bu zorunluluk olmadığı için TTK gereği borsa rayici ile değerlenebilir. İhtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin altına inen hisse senetleri piyasa değeriyle değerlenir ve aradaki değer azalışı farkı için karşılık ayrılır. Örnek: Serdemir işletmesi 10.03.201. tarihinde geçici yatırım yapmak amacı ile borsada işlem gören Kurtaranlar A.Ş'ne ait 8 TL itibari değerli hisse senetlerinden 20 TL alış değeri ile 180 adet satın almış; ayrıca bu işlem için aracı kuruluşa 170 TL komisyon ödemiştir. 110 Hisse Senetleri Hs. 653 Komisyon Giderleri Hs. 10.03.201. Borç Alacak 3.600 170 3.770 Hisse Senedi Satın Alınması 14 110 Hisse Senetleri Hesabı 110 Hisse Senetleri Hesabı Örnek: 13.04.201. tarihinde alış değeri 20 TL olan hisse senetlerinden 80 adedi 30 TL den satılmıştır. Örnek Serdemir işletmesinin elinde bulunan 100 adet Kurtaranlar A.Ş'ne hisse senetleri için 03.06.201. tarihinde 240 TL kar payı tahakkuk ettiğini öğrenmiştir. 13.04.201. Borç Alacak 2. 110 Hisse Senetleri Hs. 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hs. Hisse senetlerinin karlı satılması 1.600 800 03.06.201. Borç Alacak 108 Diğer Hazır Değerler Hs. 240 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hs. 240 Vadesi gelen kar payı kuponları 15 16 110 Hisse Senetleri Hesabı 110 Hisse Senetleri Hesabı Örnek: Serdemir işletmesi alış bedeli 20 TL olan elindeki 100 adet borsada işlem gören Kurtaranlar A.Ş hisse senetlerinin 30.12.201. tarihinde borsa rayicinin 16 TL olduğunu tespit etmiştir. 30.12.201. Borç Alacak 654 Karşılık Giderleri Hs. 119 Menk. Kıymet Değer Düşüklüğü Karş. Hs.(-) 4 TL x 100 adet TL Değer Düşüklüğü kaydı Not: 1) MK.Değer Düşüklüğü Karşılığı aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesaptır. Bilançoda hisse senetlerinin altında bir indirim kalemi olarak görülür. 2)VUK değer düşüklüğü karşılığını kanunen kabul edilmeyen gider saydığından bu işlem nazım hesaplarda da izlenir. Örnek: Serdemir işletmesi elinde bulunan 100 adet Kurtaranlar A.Ş'ne hisse senetleri 20 TL den peşin olarak satmıştır..././201. Borç Alacak 119 Menk. Kıymet Değer Düşüklüğü Karş. Hs.(-) 110 Hisse Senetleri Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. Menk.Kıymet Satışı 2.000 2.000 17 18 3
110 Hisse Senetleri Hesabı 110 Hisse Senetleri Hesabı Örnek: Serdemir işletmesi elinde bulunan 100 adet Kurtaranlar A.Ş'ne hisse senetleri 22 TL den peşin olarak satmıştır. Örnek: Serdemir işletmesi elinde bulunan 100 adet Kurtaranlar A.Ş'ne hisse senetleri 15 TL den peşin olarak satmıştır..././201. Borç Alacak 119 Menk. Kıymet Değer Düşüklüğü Karş. Hs.(-) 110 Hisse Senetleri Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hs. Menk.Kıymet Satışı 2.200 2.000 200.././201. Borç Alacak 119 Menk. Kıymet Değer Düşüklüğü Karş. Hs.(-) 655 Menkul Kıymet Satış Zararlar Hs. 1.500 110 Hisse Senetleri Hs. 2.000 Menk.Kıymet Satışı 100 19 20 110 Hisse Senetleri Hesabı Örnek: Alış maliyeti 20 TL olan 100 adet Kurtaranlar A.Ş. hisse senetlerinin değerleme günündeki değerinin 24 TL olduğu tespit edilmiştir. 110 Hisse Senetleri Hs. 110.01 Borsaya kote olanlar 30.12.201. Borç Alacak 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. 649.05 Vergiye Tabi Olmayan Kazançlar Özel ve Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı İşletme, geçici bir süre için özel bir şirketin tahvil, senet veya bonosunu alırsa, 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabına, kamuya yani devlete ait bir tahvil, senet veya bono alırsa 112 Kamu Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabına kaydeder. Tahvil, senet veya bonodan elde ettiği faiz gelirlerini de 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydeder. Hisse Senedi Değer Artışı 21 22 Özel ve Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı Tahvili elinde bulunduranlar, o tahvili çıkaran şirketlerden veya kuruluşlardanalacaklıolan kişilerdir. Elinde tahvil olan kişi veya kuruluş, şirket kar etsin veya etmesin faiz dönemi sonunda tahvili çıkaran şirketten veya kuruluştanfaiz alır. Menkul kıymet niteliğinde olan çeşitli senet ve bonolar bulunmaktadır. Bunların başlıcalar şunlardır: Gelir Ortaklığı Senetleri Finansman Bonosu Kar ve Zarar Ortaklığı Belgesi Hazine Bonoları Yatırım Fonu Katılım Belgeleri Özel ve Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı İşletmeler tahvilleri sadece geçici yatırım yapmak için alırlar, Tahvil ve benzerleri Vergi Usul Kanunu nun 279. maddesi uyarıncaalış bedeliile değerlenir. Burada alış bedeli kavramı tahvillerin faiz taşımaları nedeniyle hisse senetlerine göre farklılık arz etmektedir. Söz konusu farklılık tahvillerin faiz başlangıç döneminden sonra alımıdurumundaortaya çıkmaktadır. Bu durumda yapılacak kayıtta Alış Bedeli = Alışta Ödenen Tutar-İşlemi Faiz olarak hesaplanmaktadır. Faiz başlangıç döneminde alınan tahvillerde ise hisse senetleri göre herhangi farklılık bulunmamaktadır. 23 24 4
Örnek: Tahvil Alış İşlemi Örnek: Serdemir işletmesi 01.01.201. tarihinde geçici yatırım yapmak amacıyla Kurtaranlar A.Ş nin 100 TL nominal değerli % 20 faizli ve 4 yıl vadeli 100 adet tahvilin her birisini 100 TL den banka aracılığıyla satın almıştır. Tahvillerin faiz dönemi 1 Ocak 201.- 31 Aralık 201. dur. 01.01.201. Borç Alacak 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hs. 111.01. Tahviller 10.000 1.000 Geçici Yatırım Amacıyla Tahvil Satın Alınması Yukarıdaki kayıtta tahvilin satın alma tarihi ile faiz başlangıç tarihi aynı olduğundan tahvile ödenen toplam tutar alış bedeli kabul edilmiştir. Örnek: Tahvil Alış İşlemi Örnek: Serdemir işletmesi 01.07.201. tarihinde Kurtaranlar A.Ş nin 100 TL nominal değerli % 20 faizli 100 adet tahvilinin her birini 110 TL den satın almıştır. Tahvillerin faiz dönemi 1 Ocak 201.-31 Aralık 201. tır. 01.07.201. Borç Alacak 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bono Hs. 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hs. 102 03 Ziraat Bankası Geçici Yatırım Amacıyla Tahvil Satın Alınması Tahvil için ödenen tutar (110 x 100 Adet) = 11.000 TL 100 x 6 x 20 Bu tutar içinde 6 aylık işlemiş faiz tutarları = x 100 adet =1.000 TL 1.200 Tahvillerin satın alma değeri = 10.000 TL 10.000 1.000 11.000 25 26 Örnek: Tahvil Satış İşlemi: Örnek: Tahvil Satış İşlemi: Örnek: İşletme 01.07.201. tarihinde aldığı tahvillerden nakit gereksinimi nedeniyle 01.10.201. tarihinde tanesini 115 TL den 50 adedini satmıştır. Tahvilin satış tutarı (115 TL x 50 Adet) = 5.750 TL 100 x 6 x 20 Satın alma tarihine kadar işlemiş olan faiz = x 50 adet = (500 TL) 1.200 100 x 3 x 20 Alış tarihinden 01.10.201. tarihine kadar işlemiş faizi = x 50 adet = (250 TL) 1.200 Tahvillerin değeri = 5.000 TL 102 03 Ziraat Bankası 01.10.201. Borç Alacak 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bono Hs. 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs. 50 adedinin satışı 5.750 5.000 500 250 27 28 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bono Hs. BORÇ 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bono Hs. ALACAK Tarih Açıklama Tutar Tarih Açıklama Tutar 01/07 10.000 01/10 Borç Kalanı 10.000-5.000 = 5.000 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bono Mevcudu 5.000 Örnek: Tahvil Yıllık Faiz Tutarının Tahsili Serdemir A.Ş. 31.12. 201. tarihinde 01.07.201. de aldığı 100 adet tahvilin bir yıllık faiz tutarını, faiz geliri üzerinden % 10 gelir vergisi kesintisi yapıldıktan sonra tahsil etmiştir. 100 x 12 x 20 Bir yıllık faiz tutarı = x 100 adet 1.200 = 2.000 TL 6 aylık işlemiş faiz tutarı = (1.000 TL) Faiz Geliri = 1.000 TL 29 30 5
Örnek Yıllık Faiz Tutarının Tahsili 102 03 Ziraat Bankası(Faiz) 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Gv. 100 TL 31.12.201. Borç Alacak 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hs. Tahakkuk etmiş faiz alacakları 642 Faiz Gelirleri Hs. Tahvil faizi Tahvil faiz tutarının tahsil edilmesi 1900 100 1.000 1.000 Tahvillerin Dönemsel Getirileri Örnek: Serdemir işletmesi 01.01.201. tarihinde 20 TL ye satın almış olduğu 20 TL itibari değerli, % 30 faizli ve 5 yıl vadeli 100 adet tahvilin faiz ödeme dönemi 01.01.201. 31.12.201. dur. Serdemir işletmesi kupon bedellerini takip eden yılda 10.01.201. tarihinde % 10 gelir vergisi kesildikten sonra tahsil etmiştir. 31.12.201. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 600 642 Faiz Gelirleri Hs. 600 Faizin Tahakkuku 31 32 Tahvillerin Dönemsel Getirileri(Takip Eden Yıl) Örnek: Serdemir işletmesi 01.01.201. tarihinde 20 TL ye satın almış olduğu 20 TL itibari değerli, % 30 faizli ve 5 yıl vadeli 100 adet tahvilin faiz ödeme dönemi 01.01.201. 31.12.201. dur. Serdemir işletmesi kupon bedellerini takip eden yılda 10.01.201. tarihinde % 10 Gelir vergisi kesildikten sonra tahsil etmiştir. Tahvillerin Dönemsel Getirileri Örnek: Serdemir işletmesi 01.10.201. tarihinde 20 TL ye satın almış olduğu 20 TL itibari değerli, % 30 faizli ve 5 yıl vadeli 100 adet tahvilin faiz ödeme dönemi 01.10.201. 30.09.201. dur. Serdemir işletmesi kupon bedellerini takip eden yılda 10.10.201. tarihinde tahsil etmiştir. 10.01.201. Borç Alacak 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs. Faizin Tahsili 540 60 181 Gelir Tahakkukları Hs. 600 31.12.201. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 150 642 Faiz Gelirleri Hs. 150 Faizin Tahakkuku 33 34 Tahvillerin Dönemsel Getirileri Örnek: Serdemir işletmesi 01.10.201. tarihinde 20 TL ye satın almış olduğu 20 TL itibari değerli, % 30 faizli ve 5 yıl vadeli 100 adet tahvilin faiz ödeme dönemi 01.10.201. 30.09.201. dur. Serdemir işletmesi kupon bedellerini takip eden yılda 10.10.201. tarihinde tahsil etmiştir. Tahvillerin Dönemsel Getirileri(Takip Eden Yıl) Örnek: Serdemir işletmesi 01.01.201. tarihinde 20 TL ye satın almış olduğu 20 TL itibari değerli, % 30 faizli ve 5 yıl vadeli 100 adet tahvilin faiz ödeme dönemi 01.01.201. 31.12.201. dur. Serdemir işletmesi kupon bedellerini takip eden yılda 10.01.201. tarihinde % 10 Gelir vergisi kesildikten sonra tahsil etmiştir. 01.10.201. Borç Alacak 108 Diğer Hazır Değerleri Hs. 600 642 Faiz Gelirleri Hs. 181 Gelir Tahakkukları Hs. Faizin Tahakkuku 450 150 10.01.201. Borç Alacak 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs. Faizin Tahsili 540 60 108 Diğer Hazır Değerleri Hs. 600 35 36 6
118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabı Hesabın Niteliği: Yukarıda ele alınan menkul kıymetlerin dışındaki altın, altın dışı kıymetli maden gibi değerler diğer menkul kıymetler olarak ele alınırlar ve 118 Diğer Menkul Kıymetler Hs. nda izlenirler. Hesabın İşleyişi: Diğer Menkul Kıymetler grubuna giren değerler satın alındığında, alış bedeli üzerinden bu hesaba borç; satıldığında ise yine alış bedeli üzerinden alacaklandırılır. Bu nedenle hesap borç kalanı veren hesap olup, kalanlar alış bedeli ile gösterilir. 118 Diğer Menkul Kıymetler Örnek: Serdemir işletmesi 21.03.201. tarihinde 22 ayar 10 gram altını 980 TL ye İstanbul Altın Borsasından satın almış bedelini peşin olarak ödemiştir. 21.03.201. Borç Alacak 118 Diğer Menkul Kıymetler Hs. 980 Altın Alımı 980 37 38 X işletmesi, alış bedeli 60.000 TL olan 20.000 adet hisse senedini toplam 80.000 TL ye banka aracılığıyla satmış ve banka 1.200 TL tutarındaki komisyon bedelini düştükten sonra kalan tutarı işletmenin hesabına aktarmıştır Buna göre x işletmesinin bu işlemle ilgili yapacağı kayıt için aşağıdakilerden hangisisöylenemez? a) Bankalar Hesabı78.800borçlandırılır.. b) Hissesenetleri hesabı80.000tlalacaklandırılır. c) Komisyongiderleri hesabı1.200tlborçlandırılır. d) Menkul kıymet satış karı20.000tlalacaklandırılır.. e) Hissesenetleri hesabı60.000tlalacaklandırılır. X işletmesi, elindeki atıl fonları değerlendirmek istemiş, bu nedenle bankanın repo teklifini kabul etmiştir. İşletme 2 ay sonra 250.000 TL ye satmak üzere 225.000 TL tutarındaki devlet tahvilini 10.06.201. tarihinde banka aracılığıyla almıştır. 10.08.201. tarihinde repo işlemi sona ermiştir.(repo işlemlerinde gelir vergisi %6 dır.) Yukarıdaki bilgilere göre, X işletmesinin 10.06.201. tarihinde yapılacak kayıtta aşağıdakihesaplardanhangisininkullanımı doğrudur? a) 111Özelkesim tahvil senetvebonoların hesabıborçlu 225.00TL b) 110Hissesenetleri hesabıborçlu 225.000 TL c) 112Kamukesimtahvilsenetvebonolarıhesabıalacaklı225.000 TL d) 110Hissesenetleri hesabıborçlu 225.000 TL e) 112Kamukesimtahvilsenetvebonolarıhesabıborçlu 225.000TL 39 40 X işletmesi, elindeki atıl fonları değerlendirmek istemiş, bu nedenle bankanın repo teklifini kabul etmiştir. İşletme 2 ay sonra 250.000 TL ye satmak üzere 225.000 TL tutarındaki devlet tahvilini 10.06.201. tarihinde banka aracılığıyla almıştır. 10.08.201. tarihinde repo işlemi sona ermiştir.(repo işlemlerinde gelir vergisi %6 dır.) Yukarıdaki bilgilere göre, X işletmesinin repo işleminin sona ermesiyle ilgili yapacağı muhasebe kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı yanlıştır? a) BankalarHesabı borçlu 248.500TL b) Ödenecekvergi vefonlar hesabıalacaklı 1.500TL. c) Peşinödenen vergi vefonlar hesabıborçlu 1.500TL. d) Kamukesimitahvil senetvebonolar hesabıalacaklı 225.000TL e) Menkul kıymet satışkarları hesabıalacaklı 25.000 TL. X işletmesi, elindeki atıl fonları değerlendirmek amacıyla, 15.11.201. tarihinde nominaldeğeri500.000 TLolan20.000 adet hisse senedinin800.000 TL ye banka aracılığıyla almıştır. 31.12.201. tarihinde hisse senetlerinin borsa değeri 750.000 TLolduğu tespit edilmiştir. Yukarıdaki bilgilere göre, X işletmesinin 31.12.201. tarihinde yapması gereken kayıttaaşağıdakihesapların hangisininkullanımı doğrudur? a) Menkul kıymet satışzararları hesabıborçlu 50.000TL b) Hissesenetleri hesabıalacaklı 50.000TL c) Diğer olağan gider vezararlar hesabıborçlu 50.000 TL d) Menkul kıymet değerdüşüklüğü karşılığı hesabıborçlu 50.000TL e) Karşılık giderleri hesabıborçlu 50.000TL 41 42 7
X işletmesi, elindeki atıl fonları değerlendirmek amacıyla, 15.11.201. tarihinde nominaldeğeri500.000 TLolan20.000 adet hisse senedinin800.000 TL ye banka aracılığıyla satın almıştır. 31.12.201. tarihinde hisse senetlerinin borsa değeri 750.000 TL olduğu tespit edilmiştir. İşletme, söz konusu hisse senetlerinin yarısını450.000tl yebankaaracılığıyla satılmıştır. Yukarıdaki bilgilere göre, hisse senetlerinin satışıyla ilgili yapılacak muhasebe kaydındaaşağıdakihesaplardanhangisinin kullanımıyanlıştır? a) Bankalar hesabıborçlu 450.000TL b) Hissesenetleri hesabıalacaklı.000tl c) Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı hesabıalacaklı 25.000TL d) Konusu kalmayan karlılıklar hesabıalacaklı 25.000 TL e) Menkul kıymet satışkarları hesabıalacaklı 50.000 TL X AŞ. 15.07.201. ihraç tarihli 10 TL nominal değerli % 24 faizli ve 2 yıl vadeli Y AŞ. ye ait 20.000 adet tahvili 01.10.201. tarihinde 215.000 TL ye satın almıştır. Tahvil faiz ödemeleri altıaylık dönemler itibariyle yapılmaktadır.anapara vade sonunda ödenecektir. Yukarıdaki bilgilere göre, 01.10.201. tarihinde yapılması gereken kayıtta aşağıdakihesaplardanhangisininkullanımı doğrudur? a) Özelkesim tahvil senetvebonoları hesabıborçlu 215.000 TL b) Özelkesim tahvil senetvebonoları hesabıborçlu 200.000 TL c) FinansmanGiderlerihesabıborçlu 10.000TL d) Diğerçeşitlidönenvarlıklar hesabıborçlu10.000tl e) Bankalar hesabıalacaklı 205.000TL 43 44 X AŞ. 15.07.201. ihraç tarihli 10 TL nominal değerli % 24 faizli ve 2 yıl vadeli Y AŞ. ye ait 20.000 adet tahvili 01.10.201. tarihinde 215.000 TL ye satın almıştır. Tahvil faiz ödemeleri altıaylık dönemler itibariyle yapılmaktadır.anapara vade sonunda ödenecektir. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin 31.12.201. tarihinde yapılması gereken kayıttaaşağıdakihesaplardan hangisinin kullanımıdoğrudur? a) Gelir tahakkukları hesabı alacaklı 12.000TL b) Gider tahakkukları hesabıalacaklı 12.000TL c) Gelirtahakkuklarıhesabı borçlu12.000 TL d) FinansmanGiderlerihesabıborçlu 12.000TL e) Faiz gelirleri hesabıborçlu 12.000 TL X AŞ. 15.07.201. ihraç tarihli 10 TL nominal değerli % 24 faizli ve 2 yıl vadeli Y AŞ. ye ait 20.000 adet tahvili 01.10.201. tarihinde 215.000 TL ye satın almıştır. Tahvil faiz ödemeleri altıaylık dönemler itibariyle yapılmaktadır.anapara vade sonunda ödenecektir. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin birinci altı ayda faiz tahsil kaydında aşağıdakihesaplardanhangisininkullanımı yanlıştır? a) Bankalar hesabıborçlu 24.000TL b) Diğerçeşitlidönenvarlıklar hesabıalacaklı10.000tl c) Menkul kıymet satışkarları hesabıalacaklı 14.000 TL d) Faiz gelirler hesabıalacaklı 2.000TL e) Gelir tahakkukları hesabıalacaklı 12.000TL 45 46 X AŞ. 15.07.201. ihraç tarihli 10 TL nominal değerli % 24 faizli ve 2 yıl vadeli Y AŞ. ye ait 20.000 adet tahvili 01.10.201. tarihinde 215.000 TL ye satın almıştır. Tahvil faiz ödemeleri altıaylık dönemler itibariyle yapılmaktadır.anapara vade sonunda ödenecektir. Yukarıdaki bilgileregöre, bu tahviller15.12.201. tarihinde222.000tl yesatılırsa ortayaçıkacakkaryadazararhangi hesaba ne şekilde kaydedilir? a) Menkul kıymet satışkarı hesabının alacağına 3.000TL b) Menkul kıymet satışzararı hesabının borcuna 3.000TL c) Menkul kıymet satışzararı hesabıborcuna 8.000TL d) Menkul kıymet satışkarı hesabının alacağına 8.000TL e) Gelir tahakkukları hesabıalacaklı 12.000TL X AŞ. Daha önce nominal değeri 5 TL den satın aldığı 10.000 adet özel kesim tahvilini bankaaracılığıyla 60.000TL yesatmıştır. Yukarıdaki bilgilere göre, satış işlemiyle ilgili yapılacak muhasebe kaydında yer alacakhesapaşağıdakilerden hangisinde doğruolarakverilmiştir? a) Bankalar hesabı50.000 TLborçlanır. b) Özelkesim tahvil senetvebonolar hesabı60.000tlalacaklanır. c) Menkul kıymet satışkarı hesabı10.000tlalacaklanır. d) Menkul kıymet ihraç primi hesabı10.000tlalacaklanır. e) Özelkesim tahvil senetvebonolar hesabı50.000tlborçlanır. 47 48 8
X AŞ. 01.11.201. tarihinde nominal değeri 10 TL olan 15.000 adet kar/zarar ortaklığı belgesi almıştır. Buna göre 01.11.201. tarihinde yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdakilerden hangisidir?../../201. Borç Alacak a) 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonolar Hs. 150.000 150.000../../201. b) 112 Kamu Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Hs. 150.000 150.000../../201. c) 110 Hisse Senetleri Hs. 150.000 150.000../../201. d) 118 Diğer Menkul Kıymetler Hs. 150.000 150.000 X işletmesi geçici yatırım yapmak amacıyla Y işletmesine ait nominal değeri 5 TLolan25.000adethissesenedini15.07.201.tarihinde8TL denbankaaracılığıyla satın almıştır. Y işletmesinin sermayesi toplam 200.000 adet hisse senedinden oluşmaktadır. Yukarıdaki bilgilere göre, 15.07.201. tarihinde yapılması gereken muhasebe kaydındaaşağıdakihesaplardanhangisinin kullanımıdoğrudur? a) 110Hissesenetleri hesabıborçlu 125.000 TL b) 655M.K.Satış Zararları hesabıborçlu 75.000TL. c) 102Bankalar Hesabıalacaklı 125.000 TL. d) 110Hissesenetleri hesabıborçlu 200.000 TL e) 780Finansman giderleri hesabıborçlu 75.000TL.../../201. e) 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hs. 150.000 150.000 49 50 X işletmesi yönetime ortak olmak amacıyla 17.12.201. tarihinde Y işletmesinin 100.000adethissesenedini daha9tl denbankaaracılığıyla almıştır. Yukarıdaki bilgilere göre, 100.000 adet hisse senedinin alışıyla ilgili yapılması gereken muhasebe kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) 242İştirakler hesabıborçlu 1.100.000 TL b) 245BağlıOrtaklıklarhesabıborçlu 900.000TL. c) 240Bağlımenkulkıymetler hesabıborçlu900.000tl. d) 110Hissesenetleri hesabıborçlu 900.000 TL e) 245BağlıOrtaklıklarhesabıborçlu 1.100.000TL. Xişletmesidaha önce8.500tlkarşılıkayrılmış,nominaldeğeri40.000tlalışdeğeri50.000tlolanhisse senetlerini35.000tl densatmıştır. Bunagörehissesenedisatışıyla ilgiliyapılacakkayıtaşağıdakilerden hangisidir? 51 52 X işletmesinin elinde bulunan hisse senetlerinin alış değerleri toplam 42.000 TL dir.dönemsonundabuhissesenetlerininborsadeğeri36.000tlolaraktespit edilmiştir Yukarıdaki bilgilere göre, dönem sonunda yapılacak muhasebe kaydında alacaklandırılacak hesapaşağıdakilerden hangisidir? a) 654Karşılık Giderleri Hs. b) 644Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. c) 381GiderTahakkukları Hs. d) 181Gelir Tahakkukları Hs. e) 119Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hs.(-) XA.Ş.15.05.201.tarihinde%48faizli10TLnominaldeğerlive2yılvadeliYşirketineait30.000adettahvili,ihraçtarihindesatın almıştır. Yukarıdaki bilgilere göre,31.12.201.tarihinde yapılması gereken muhasebe kaydıaşağıdakilerden hangisidir? 53 54 9
Kaynakça Teşekkür Ederim Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 55 56 10