Boğmaca ve Korunma Dr. Ateş Kara Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı 1
Boğmaca Neden buradayız, 2
27 haftalık prematüre Term bebek 3
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz 4
5
6
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, 7
8
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, 9
10
Science 1996; 272:1269 11
12
Boğmaca Hastalık Yükü Aşı ile korunabilir hastalıklardan ölümler DSÖ 2011 global rakamları 195.000 ölüm %83 DBT3 aşılama oranı Hib Boğmaca Kızamık Neonatal tetanoz Pnömokok hst Rotavirus 199,000 195,000 118,000 59,000 476,000 453,000 http://www.who.int/entity/immunization_monitoring/burden/estimates_burden/en/inde x.html
Boğmaca Hastalık Yükü Aşı ile korunabilir hastalıklardan ölümler DSÖ 2011 global rakamları 195.000 ölüm %83 DBT3 aşılama oranı Hib Boğmaca Kızamık Neonatal tetanoz Pnömokok hst Rotavirus 199,000 195,000 118,000 59,000 476,000 453,000 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %13 ü (195.000) boğmacadan http://www.who.int/entity/immunization_monitoring/burden/estimates_burden/en/inde x.html
1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Boğmaca Hastalık Yükü Aşı ile korunabilir hastalıklardan ölümler DSÖ 2011 global rakamları 195.000 ölüm %83 DBT3 aşılama oranı 60000 Her yıl dünyada Hib Boğmaca 17 milyon Kızamık Neonatal tetanoz boğmaca vakası Pnömokok hst Rotavirus 199,000 195,000 118,000 59,000 476,000 453,000 50000 5 yaş altı çocuk ölümlerinin 40000 %13 ü (195.000) boğmacadan 30000 20000 10000 0 http://www.who.int/entity/immunization_monitoring/burden/estimates_burden/en/inde x.html
1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Boğmaca Hastalık Yükü Aşı ile korunabilir hastalıklardan ölümler DSÖ 2011 global rakamları 195.000 ölüm %83 DBT3 aşılama oranı 5 yaş altı çocuk ölümlerinin 40000 %13 ü (195.000) boğmacadan 30000 Her yıl dünyada Hib Boğmaca 17 milyon Kızamık Neonatal tetanoz boğmaca vakası Pnömokok hst Rotavirus 60000 Boğmaca, yüksek aşı oranlarına rağmen artan 50000 aşı ile korunabilir tek hastalıktır. 199,000 195,000 118,000 59,000 476,000 453,000 20000 10000 0 http://www.who.int/entity/immunization_monitoring/burden/estimates_burden/en/inde x.html
Boğmaca Vakalarının Yaş Dağılımı (ABD) Boğmaca vakaları (N) <1 yaş 1 9 yaş 10 14 yaş 15 19 yaş 20 yaş 12,000 10,000 8000 6000 4000 2000 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Yıllar 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Boğmaca her yaşta görülen bir hastalıktır. 1. CDC. MMWR 2005;54:1283 6 2. McNabb et al. MMWR 2007;54:2 92
Avrupa da boğmaca vakalarının yaşa göre dağılımı 100 Reported pertussis by age group 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003-07 Avrupa da 1998-2002 arasında erişkinlerde boğmaca oranı iki kat artmıştır. Bildirimi yapılan boğmaca vakalarının %60 ından fazlası ergen veya erişkin vakalarıdır (2003-2007). EUVAC-NET Group, Pediatr Infect Dis J 2005;24:761 5 1 year 1-4 years 5-9 years >10 years 1. Zepp F, Heininger U, Mertsola J, et al. Lancet Infect Dis 2011;11(7):557 570. 2. Gerbie MV, Tan TQ. Obstet Gynecol 2009;113(2 Pt 1):399 401. 3. Gzyl A, Augustynowicz E, Rabczenko D, et al. Int J Epidemiol 2004;33:358 365. 4. Skowronski DM, De Serres G, MacDonald D, et al. J Infect Dis 2002;185(10): 1448 1453. 5. CDC. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2005; 54(50):1283 6
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, Neden böyle 19
1578 Paris te çok büyük bir epidemi 20
1578 1640 Paris te çok büyük bir epidemi Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması 21
1578 1640 Paris te çok büyük bir epidemi Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması 22
1578 1640 1670 Paris te çok büyük bir epidemi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması 23
1578 1640 1670 1906 Paris te çok büyük bir epidemi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Bordetella pertussis in gösterilmesi 24
1578 1640 1670 1906 Paris te çok büyük bir epidemi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Am J Public Health (N Y). 1916 March; 6(3): 265 268 Bordetella pertussis in gösterilmesi 25
1578 1640 1670 1906 Paris te çok büyük bir epidemi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Am J Public Health (N Y). 1916 March; 6(3): 265 268 Bordetella pertussis in gösterilmesi Am J Public Health Nations Health. 1935 February; 25(2): 147 155. 26
1578 1640 1670 1906 1942 Paris te çok büyük bir epidemi Bordetella pertussis in gösterilmesi Aşı kullanıma girdi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Am J Public Health (N Y). 1916 March; 6(3): 265 268 Am J Public Health Nations Health. 1935 February; 25(2): 147 155. 27
1578 1640 1670 1906 1942 Paris te çok büyük bir epidemi Bordetella pertussis in gösterilmesi Aşı kullanıma girdi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Am J Public Health (N Y). 1916 March; 6(3): 265 268 Am J Public Health Nations Health. 1935 February; 25(2): 147 155. Br Med J. 1952 November 8; 2(4792): 1010 1013. 28
Br Med J. 1958 July 5; 2(5087): 24 27. 29
ABD Boğmaca Vakaları 30
Dünya 31
Am J Public Health Nations Health. 1955 March; 45(3): 312 318. Br Med J. 1952 November 8; 2(4792): 1010 1013. Arch Dis Child. 1953 April; 28(138): 149 150. 32
Br Med J. 1956 August 25; 2(4990): 454 462 33
Bordetella pertussis Küçük, Aerobik, Gram negatif kokobasil Bordetella ailesi bugün için 8 üyeden oluşmaktadır. 34
Bordetella pertussis Küçük, Aerobik, Gram negatif kokobasil, Bordetella ailesi bugün için 8 üyeden oluşmaktadır. B. pertussis B. parapertussis B. bronchosepti ca B. holmesii 35 1906 1937 1962 1998
Bordetella pertussis Küçük, Aerobik, Gram negatif kokobasil, Bordetella ailesi bugün için 8 üyeden oluşmaktadır. B. pertussis B. parapertussis B. bronchosepti ca Bordetella trematum B. holmesii 36 1906 1937 1962 1998
Bordetella pertussis Küçük, Aerobik, Gram negatif kokobasil, Bordetella ailesi bugün için 8 üyeden oluşmaktadır. B. pertussis B. parapertussis B. bronchosepti ca Bordetella trematum? B. holmesii 37 1906 1937 1962 1998 2020
1578 1640 1670 1906 1942 1953 Paris te çok büyük bir epidemi Pertussis ifadesinin ilk kullanımı Klinik tablonun Guillaume de Baillou tarafından ilk kez tanımlanması Bordetella pertussis in gösterilmesi Am J Public Health Nations Health. 1935 February; 25(2): 147 155. Arch Dis Child. 1953 April; 28(138): 149 150. Am J Public Health (N Y). 1916 March; 6(3): 265 268 Aşı kullanıma girdi Aşının yan etkileri ilk kez dikkate getiriliyor 38
Br Med J. 1958 July 5; 2(5087): 24 27. 39
Kanai K Jpn J Med Sci Biol. 1980 Jun;33(3):107-43. 40
Bordetella Pertussis Toksini (Lenfositoz Promoting Faktör): Salgıladığı Ekzotoksin ile Silialı epitel hücresine tutunma. Lenfosit sayısını Histamin hassasiyetini Bağışıklık yanıtını Filamentöz Hemaglutinin: Silialı epitel hücresine tutunma Pertaktin 1 ve 2: Silialı epitel hücresine tutunmada rol oynayan dış membran proteini Fimbria: Silialı epitel hücresine tutunma BrkA, Adenilat siklaz, Endotoksin, Trakeal sitotoksin, dermonekrotik (heat labil toksin) Vaccines 2003, S.A.Plotkin W.A.Orenstein 41
42
İnhalasyon Bakterilerin nazofarinksteki epitel hücrelerine yapışması (PT, FHA, PRN, Fim Yardımıyla) Respiratuar Damlacıklar Bakterilerin çoğalması, silialı bronşiyal ve trakeal hücrelere zarar vermesi (PT ve trakeal sitotoksin yardımıyla) Öksürük nöbetleri Respiratuar salgıları temizleyememe Pnömoni Bronşiyal Obstrüksiyon Anoksi Ensefalopati 43
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, Neden böyle 44
Ajan Konak Çevresel 45
Cassone A. Are only antibody levels involved in the protection against pertussis in acellular pertussis vaccine recipients? JID 182:1575-1576, 2000 46
47
48
49
50
51
Ergen ve erişkinlerde artış (Prolonged, mostly misdiagnosed cough) Boğmaca ergen ve erişkinlerde Ağır hastalık yapmaz
Bulaş Kaynağı (Complications Death) (Prolonged, mostly misdiagnosed cough)
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, Neden böyle, Geçiş bu kadar kolay mı? 54
Boğmaca ergen ve erişkinlerde klasik semptomlarla seyretmez Uzamış (inatçı) öksürük Uyku bozuklukları, bayılma gibi komplikasyonlar gözlenirse de bunlar çok seyrektir Ergenlerde ort. 5 gün okul kaybı, erişkinlerde 7 iş günü kaybı ve gereksiz ilaç kullanımına yol açar
Ergen ve erişkinlerde artış (Prolonged, mostly misdiagnosed cough) Boğmaca ergen ve erişkinlerde Ağır hastalık yapmaz
Uzamış öksürükle başvuran ergen ve erişkinlerde B. Pertussis oranı Kaynak Yer Yıllar % Nennig et al San Francisco 1994-95 12 Strebel et al Minn-St Paul 1995-96 13 Jackson et al Seattle 1983-87 15 Jansen et al San Diego 1993-94 17 Birbeback et al Denmark 1995-97 17 Wright et al Nashville 1992-94 21 Robertson et al New S Wales 1985-86 26 Mink et al Los Angeles 1986-89 26 Rosenthal et al Chicago 1993-94 26 Wirsing v Köenig et al Germany 1992-94 31 Schmitt-Grohé et al Germany 1992-94 32 Vicent et al Korea 1997-98 50 Gilberg et al Paris 1999 52
Ortalama Vaka Sayısı/ Yıl Boğmaca Vakalarının Yaş Dağılımı 1990-1993 1994-1996 1997-2000 2001-2003 2004 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 %70 <1 yaş 1-4 yaş 5-9 yaş 10-19 yaş 20+ yaş Yaş Grupları Güriş D. et al. Clin Infect Dis. 1999;28:1230-1237. CDC. MMWR 2002;51(4):73-76. MMWR 2001;50(53):1-108. MMWR 2002;51(53):1-84. MMWR 2003;52(54):1-85. 2005;54(31):770.
60
Direkt olarak kişiden kişiye damlacık yolu ile bulaşır 61
Direkt olarak kişiden kişiye damlacık yolu ile bulaşır Bulaştırıcılığı en yüksek olan hastalıklardan birisidir 62
Direkt olarak kişiden kişiye damlacık yolu ile bulaşır Okulda geçiş %60-70 Bulaştırıcılığı en yüksek olan hastalıklardan birisidir 63
Ev içi geçiş %80-90 Okulda geçiş %60-70 Direkt olarak kişiden kişiye damlacık yolu ile bulaşır Bulaştırıcılığı en yüksek olan hastalıklardan birisidir 64
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, Neden böyle, Geçiş bu kadar kolay mı? Bizim durum? 65
Toplam 15632 vaka (503 ünün yaşı bilinmiyor) Türkiye de 2004 içerisinde Sağlık Bakanlığı na 250 vaka bildirimi var 66
Toplam 15632 vaka (503 ünün yaşı bilinmiyor) Türkiye de 2004 içerisinde Sağlık Bakanlığı na 250 vaka bildirimi var Türkiye de 2015 Aralık başına kadar Sağlık Bakanlığı na 65 ilk bir yaş vaka bildirimi var 67
Boğmaca Neden buradayız, Neden boğmacayı konuşuyoruz, Ne yapabiliriz, Duruma bakalım, Neden böyle, Geçiş bu kadar kolay mı? Bizim durum? Bir kez daha bakarsak, 68
69
Ortalama Vaka Sayısı/ Yıl Boğmaca Vakalarının Yaş Dağılımı 1990-1993 1994-1996 1997-2000 2001-2003 2004 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 %70 <1 yaş 1-4 yaş 5-9 yaş 10-19 yaş 20+ yaş Yaş Grupları Güriş D. et al. Clin Infect Dis. 1999;28:1230-1237. CDC. MMWR 2002;51(4):73-76. MMWR 2001;50(53):1-108. MMWR 2002;51(53):1-84. MMWR 2003;52(54):1-85. 2005;54(31):770.
Bebeklerde 3 doz DaBT aşılama oranı %94.3 Ergen aşılaması (Tdap aşılanma oranı) %87.6
72
TANI 73
Boğmaca aşılama stratejileri Bebek aşılaması (3-4 doz), Okul öncesi çocukların (4-6 yaş) aşılaması,
2014 28.000 den fazla boğmaca vaka bildirimi yapılmıştır. In 2010, 9.477 cases of pertussis in California. The worst outbreak of pertussis to affect California in over 60 years 2012 yılında CDC ye 48.277 boğmaca vakası bildirimi yapıldı. Bu ABD de bildirilen en yüksek rakamdır (1942 yılından beri).
76
77
78
79
80
81
82
83
Boğmaca aşılama stratejileri Bebek aşılaması (3-4 doz), Okul öncesi çocukların (4-6 yaş) aşılaması, Ergenlerin aşılanması, Erişkinlerin aşılanması, Sağlık çalışanlarının selektif aşılaması, Çocuk bakımevlerinde çalışanlarının selektif aşılaması
Boğmaca vakaları, ölümler (ABD, 2012) %51
Boğmaca ölümleri (ABD, 2012-2014) 2012 2013 2014 Boğmacaya bağlı ölümlerin çoğu (%73-100 ü) 3 aydan küçük bebeklerde
Boğmaca ölümleri, Fransız hastaneleri Y ü z d e Ölümlerin çoğu 3 aydan küçük bebeklerde %85 Küçük bebekleri (<3 ay) koruma öncelikli olmalı < 3 ay > 3 ay It is also pertussis outbreak which is affecting multiple countries including the Netherlands, the Norway, Spain and the Russian Fedaration (6726, 3695, 3088 and 4733 reported case, respectively) < Bonmarin, et al. Eurosurveillance 2007; 12-34-8.
Boğmaca vakaları, ölümler (İngiltere)
Boğmaca aşılama stratejileri Bebek aşılaması (3-4 doz), Okul öncesi çocukların (4-6 yaş) aşılaması, Ergenlerin aşılanması, Erişkinlerin aşılanması, Sağlık çalışanlarının selektif aşılaması, Çocuk bakımevlerinde çalışanlarının selektif aşılaması Koza stratejisi
91
92
93
94
95
96
97
98
99
Bebeğimiz B. pertussis i nereden aldı? Bisgard, K. PIDJ. 2004;23:985-9. n=264 100
Boğmaca Pozitif Aile Bireyi Oranı Detection o the presence of Bordetella pertussis by Anne Baba Kardeş Hala Yenge Amca Dede Büyükanne Total real time PCR in children diagnosed with pertussis 42.8 and 11.4 among 14.2 their 2.8 2.8 household 2.8 5.6 contacts 2.8 85.7 <1 yaş Zehra Anne Diyar Baba Tamburacı Kardeş Hala UsluYenge 1, Mehmet Amca Ceyhan Dede Büyükanne 2, Ener Çağrı Total >1 Dinleyici 30.7 30.7 3, Zafer 23.0 Kurugöl 7.6 4, Bedriye - - Nuray - Alpman - 1, Eda 92.3 yaş Karadağ Öncel 2, Venhar Gürbüz 2, Emre Aycan 2 Toplam Anne Baba Kardeş Hala Yenge Amca Dede Büyükanne Total 39.5 16.6 16.6 4.6 2.3 2.3 4.6 2.3 87.5
102
Eve Dönerken Erken dönemde boğmacadan şüphe edilen vakalarda nosafarengeal kültür ve PCR testi tanı için kullanılmalıdır Kanıt Düzeyi C Antihistaminik, steroid, beta agonist veya immünglobülinlerin tedavide yeri yoktur, Kanıt düzeyi A Eritromissin tedavide etkilidir Kanıt düzeyi A Azitromisin ve klaritromisin eritromisin kadar etkili olrak eradikasyon sağlar, Kanıt düzeyi A Yakın temaslılara profilaksi verilmelidir, Kanıt süzeyi B Adölesan Tdap aşısı Td yerine kullanılmalıdır, Kanıt düzeyi C 103