PDR BÜLTENİ Bülten Tarihi: Aralık 2016 Ankara Üniversitesi Geliştirme Vakfı Özel İlkokulu/Ortaokulu AİLE İÇİ İLETİŞİM Ankara Üniversitesi Geliştirme Vakfı Özel İlkokulu/Ortaokulu Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi Yayınıdır.
İletişim duygu, düşünce veya bilgilerin başkalarına aktarılması yani kişilerin birbirlerini anlamasıdır. Aile, temel kişilik özelliklerinin kazanıldığı ve üyelerin birbirleriyle ilişki kurmayı öğrendiği ilk yerdir. Aile içi iletişim ise aile üyelerinin birbirlerine sözel veya sözel olmayan ifadelerle verdikleri mesajlardır. Ailedeki iletişim, çocukların gelecek yaşantılarına model olmaktadır. Aileye düşen en önemli görev ise iyi bir rol model olmaktır. İletişimde iyi bir rol model, iletişimin öğelerini gereği gibi yerine getiren, karşısındaki kişiyi içtenlikle dinleyen ve konuştuğu konuya yeteri kadar hakim olan kişi demektir. Aileler bazen verdikleri mesajları planlayarak iletmeye çalışırlar. Bazen de farkında olmadan birçok iyi veya kötü mesajlar iletirler. Çocuklar alıcı bir konuma sahiptir ve bilgileri kendi süzgeçlerinden geçirme konusunda her zaman yeterince başarılı değillerdir. Bu yüzdendir ki aile içinde yaptığımız davranışların ve söylediğimiz sözlerin aile bireyleri üzerindeki etkisi düşündüğümüzden çok daha fazladır. Bütün bunlar aile içindeki iletişimin aile iklimine ve çocukların gelecek yaşantılarına etkisini göstermektedir. Etkili bir iletişim, aile üyelerinin karşılıklı olarak birbirlerinin düşünce ve duygularını anlamalarını sağlar. İşbirliği, yardımlaşma ve paylaşma davranışlarına yol açar. Çocukların gelişmesi için uygun bir ortam oluşturur. İyi bir iletişimin gerçekleştiği aile ortamında çocuklar daha özerk ve bağımsız bir kişilik geliştirirler. Düşünme, düşünce ve duygularını açıklama özgürlüğü ve alışkanlığı kazanırlar. Kısaca bağımsız birey olma yolunda olumlu tecrübeler edinirler. Sayfa 2
İYİ BİR İLETİŞİMDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Konuşurken göz teması kurmak: Göz teması kurduğunuzda bireyin söylediklerini daha doğru anladığınızı fark edeceksiniz. Bu durum yanlış anlaşılmaları da ortadan kaldıracaktır. İletişimde doğru pozisyonu almak: Karşı karşıya oturmak hem önemsemenin bir göstergesidir hem de beden dilini algılamayı sağlar. Empati kurmak: Karşınızdaki kişinin yerine kendinizi koyarak onun hissettiklerini anlamaya çalışmak iletişimde önemli bir yere sahiptir. Bu özellik sayesinde karşılıklı anlayış artacak, bu da iletişimi güçlendirecektir. Dinlerken anladığını sözcüklerle göstermek: Anlatılanları kendi sözcüklerinizle kısa bir şekilde karşınızdakine söyleyin. Bu ifadeler karşınızdaki kişiye anlaşıldığını hissettirecek ve sizinle konuşmaya devam etmek isteyecektir. Bu teknik bazen yanlış anladığınız durumlarında önüne geçecek ve iletişimde olduğunuz kişi size daha açıklayıcı şekilde ifade edecektir. Sayfa 3
Devam ettirici tepkiler kullanmak: İletişimde olduğunuz kişinin konuşmasına devam etmesini ve onun ayrıntılara girmesini devam ettirici tepkilerle sağlayabilirsiniz. Hı hı, evet, daha sonra, gibi tepkiler devam ettirici tepkilere örnek oluştururken bazen de konuyla ilgili tek bir sözcük bu işlevi görür. Beden dilini etkili kullanmak ve gözlemlemek: Beden dili bizim anlattıklarımızı pekiştirici ve anlaşılmasını kolaylaştırıcı bir göreve sahiptir. Bazen sözcükleri duymasak bile beden dilini gördüğümüz bir kişinin söylediklerini doğru anlayabiliriz. Beden dili bizim de karşımızdaki kişiyi doğru algılama konusunda bize yardımcı olacaktır. Öz saygıyı koruyucu bir dil kullanmak: Özsaygı, her insanın, kendine verdiği değer ve önem olarak tanımlanır. İnsanın öz saygısı, diğer insanların o bireye yönelik davranışlarından etkilenebilir. Aile içi sürekli yakın ilişkiler, bazen aşırı oranda özensiz olabilir. Örneğin: Şu Allah ın belası kapıyı kapatmanı kaç kere söyleyeceğim? ifadesi ile Şu kapıyı kapatır mısın lütfen ifadesi arasında, karşıdaki kişinin öz saygısını etkilemesi açısından büyük fark vardır. Birinci ifade tarzı, yöneldiği kişi tarafından, çoğunlukla öz saygısına bir saldırı olarak algılanır. Bu nedenle, iletişimde daha özenli olmak gerekir. Söz kesmemek: Karşımızdakinin anlattıklarını sonuna kadar dinlemek, araya girmemek en temel iletişim kurallarındandır. Bu karşı tarafa gösterilen bir saygı durumudur aslında. Sayfa 4
GÜÇLÜ BİR AİLE İÇİ İLETİŞİMİ İÇİN ÖNERİLER 1. Aile üyelerinin birbirlerine yeterince zaman ayırmasına dikkat edin. Aile üyelerinin birbirlerine yeterince zaman ayırmadığıyla ilgili araştırma sonuçları göze çarpmaktadır. Burada yeterince ifadesine dikkat çekmek gereklidir. Yeterince bazı olay ve durumlarda sürekli zaman ayırmak demek iken bazı durumlarda 1 saat bile olabilir. Ailenize yeterince zaman ayırdığınızdan emin olun. 2. Tek taraflı bir iletişim kurmayın. Sadece kendi istek ve beklentilerinizi anlatmayın. Karşıdaki kişinin de görüşlerini sorun. Karşı tarafın da ilettiği mesajları dikkatli bir şekilde dinleyin. Size aktarılan mesajı doğru bir şekilde anladığınızdan emin olun. Örnek; seni doğru anladıysam.? Burada kastettiğin.? vb. 3. Yargılayıcı ifadelerden uzak durun. Yaşanan problemlerde suçlu veya suçsuz aramak yerine sorunun çözümüne odaklanın. Hatta çözümü çocuğunuzun bulmasını sağlayın. Peki yaşanılan sorun şu..sence bunu nasıl çözebiliriz? Ne yaparsan / yaparsak bu sorun ortadan kalkar? gibi. Sayfa 5
4. Eleştirirken kişiliği değil davranışı hedef alın. Bireylerin olumsuz tutum ve davranışları gözlendiğinde bu durumu eleştirir iken davranış ve tutuma dikkat çekerek eleştirilmelidir. Bütün kişilik eleştirinin bir parçası olmamalıdır. Örneğin; Sen zaten tembelin tekisin. Yine odanı toplamamışsın yerine Odanı toplamadığını fark ettim. Buna engel olan bir durum mu var? Anlatmak ister misin?... vb. 5. Sen diliyle değil, ben diliyle konuşun. Yüksek sesle konuşma. yerine Yüksek sesle konuşman beni üzüyor. veya Beni rahatsız ediyor. demek sen dili yerine ben dilini kullanmak demektir ve çok işlevseldir. 6. İletişimde sihirli sözcükleri kullanın. İltifat etmek, lütfen kelimesini kullanmak, cesaretlendirmek iletişimi güçlendiren temel kelimelerdir. Bunların yerinde ve zamanında kullanılması, adeta sihirli bir etki yaparcasına olumlu iletişimi artıracaktır. 7. Aile bireylerinin aynı dili kullanmasına dikkat edin. Aile içerisindeki bireylerin aynı iletişim dilini kullanarak tutarlılığa özen göstermeleri iletişimi güçlendiren temel faktörlerdendir. 8. Olumlu davranışları vurgulayın. Olumlu davranışların vurgulanması davranışların devamlılığını sağlarken olumsuz davranışların da azalmasını sağlayacaktır. Bu durumda aile içi iletişimin olumlu bir yönde artmasını sağlayacaktır. 9. Sevginizi davranışlarla gösterin. Sevgi duygusunun davranışlara dökülmesi somutlaşmasını sağlayacağından aile bireylerinin birbirlerine bağlılığını artıracaktır. Sayfa 6
KAYNAKÇA Cüceloğlu, D. (2001). Yeniden insan insana. Remzi Kitabevi. Kaya, A. (Ed.). (2013). Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim. Pegem Akademi. Mutlu Aile Mutlu Çocuk Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği. Aile İçi İletişim. Erişim tarih: 6 Aralık 2016 http://www.mutluaile.org/aile-ici-iletisim/ Tezel, A. (2006). Aile içi İletişim. Journal of Human Sciences. Sayfa 7