10. hafta GÜZELLİK FELSEFESİ (ESTETİK)
Estetik, "güzel in ne olduğunu soran, sorguluyan felsefe dalıdır. Sanatta ve doğa varolan tüm güzellikleri konu edinir. Hem doğa hem de sanatta.
Sanat, sanatçının dünyasını onun dünyayı algılama gerçekliğini ortaya koyar. Bu yüzden özneldir. Sanatçı açısından sanat, sanat adına ürettiği her şeydir. Alıcı yani sanatı izleyen kişi açısından ise, okuyan, dinleyen, bakan, kişiye haz veren duygulandıran her türlü "güzel" üründür. Örneğin, bir resim, bir müzik parçası, bir tiyatro oyunu, sanatın güzel ürünleridir.
Sadece sanat eserini inceleyen felsefeye sanat felsefesi denir.
Bilim-felsefe-sanat
Sanatta beğenmek anlamak demektir. Sanatta duyum-duyu önemli bir yeri vardır.
Temel Kavramlar Sanat: insan ve nesneler arasındaki estetik ilişki. Sanat eseri: sanatçının oluşturduğu, heykel, beste. Hoş: insanın duygularını okşayan, uyumluluk gösteren, insanda beğeni uyandıran şeyler. Estetik Suje: estetik hazzı duyan kişi Estetik nesne: Estetik hazza yol açan nesne. Sanat felsefesinde sanat eseri, güzellik felsefesinde güzel olan şey.
Estetik tavır: yarar kaygısı taşımadan, sadece estetik hoşlanmaya dayanan beğeni tutumu. Fizyolojik haz: fizyolojik ihtiyaçların giderilmesi sonucunda alınan haz. Estetik haz: herhangi bir kişinin estetik nesne karşısında duyduğu heyecan ve beğeni Fizyolojik Haz ve Estetik Haz Soğuk bir günde sıcak çay içmek- duyusal bir haz. Duyusal hazlar geçici, estetik hazlar kalıcıdır.
Felsefe açısından sanat olayı Suje-obje arasındaki ilişkiyi sanat felsefesi inceler. Bu ilişki sonucu sanat eseri çıkar
Temel sorular Sanatçı eserini nasıl ortaya çıkarmıştır? Sanatın kaynağı nedir? 1.Taklit (yansıma açısından sanat): sanat kesinlikle ideanın (düşünülen varlık) yansımasıdır. Platonda ikili evren anlayışı, idealar evreni, duyular evreni
Platon, Sanatçı bir göl resmi yapıyorsa, göl ideasının yansımasıdır. O zaman sanatçı kopyanın kopyasını yapmaktadır. Bu yüzden hiç de bir işe yaramaz. Sanatçılar duyuları ve duyguları ile yaşarlar. Oysa gerçek bilgi aklın bilgisidir. İdeal devletinde sanatçılara yer yoktur. Aristo, taklit der ama güzel taklittir. Bu yaklaşıma göre doğanın mükemmelliği ve güzelliği vardır. Sanatçıda doğada var olan bu güzelliği eserinde taklit eder. Platon, Aristo bu görüşü temsil ederler
2. Yaratma (Creation). Bu anlayışa göre doğada ideal güzellik ve mükemmellik yoktur. Mükemmelliği yaratan kalıcıdır, değişmez, özgün eserler veren sanatçıdır. Doğada mükemmellik yoktur. Bunu sanatına ruhundan katan sanatçıdır. Evreni ya da doğayı bambaşka şekilde görür. Bunu yaratıcı hayal gücüyle besler. Doğada kendiliğinden yaratılan bir sanat eseri yoktur. O yüzden sanat eseri doğada olan kadar mükemmel ve farklı bir şeydir. Sanat değerlidir diyen. Benedotte Croce
Croce's work Breviario di estetica (The Essence of Aesthetic) Picasso biz sanat eserleri ile doğada bulunmayanları yaratıyoruz
3.Oyun Kuramı Bu yaklaşım oyun ile sanat arasında benzerlikler kuran bir yaklaşımdır. Çünkü hem sanatta hem de oyunda gerçeklikten uzaklaşılır. Gerçek dışı bir dünyaya yönelinir. Oyunda sanatta amacını kendi içinde taşır. Başka bir yarar gözetmez. Temsilcisi F. Schiller dir.
Sanatçı herhangi bir fayda amacı gütmeden insanı gündelik sıkıcılıklarda kurtarma amacındadır. Sanat bu yolla onu özgür kılar. Schiller insan oynadığı sürece insandır oyun: sanat anlamında Wundt sanat yalnız bir oyun değil, yaratıcı ve üretici bir oyundur demiştir.
Temel Problemler ve Yanıtları Güzel nedir? Platon a göre güzel ideadan pay alandır. Örnek, ideasına uygun olanlar güzeldir. Duyusal olanlar yok olacaktır. Güzel kadın ölür, ancak güzellik ideası ortadan kalkmaz. Hegel Tin in (mutlak ruh) görünür hale gelmesidir. Croce Mutluluk veren biçim güzeldir
Güzellik ve Doğruluk aynı şey midir? Güzellik beğeniye dayandığı için subjektiftir. Doğruluk, herhangi bir iddianın gerçeklikle örtüşmesidir. Doğruluk nesnel bir bakış açısına dayanır.
Güzellik ve İyilik aynı şey midir? Kant a göre güzellik algılanır. Ancak iyilik kavranır. İlkçağda aynı şey gibi düşünülmüştür. Yüz güzelliği yerine ruh güzelliği dile getirilir. Oysa bu iki kavram birbiri ile ilintili değildir.
Güzellik ve yücelik aynı mıdır? Kant a göre güzellik hoş duygular uyandırır. Yücelik hayranlık ve saygı uyandırır.
Ortak estetik yargılar var mıdır? Tüm insanların üzerinde uzlaşacakları estetik açıdan aynı fikirde olacakları bir nesne var mıdır? Croce göre salt güzellik salt sezgiyle özdeştir. sezgi sanatçının kişiliğine bağlıdır. O zaman algılama da farklıdır. Göreli. Ortak-genel bir estetik yargı olamaz. Aristo, Platon, Kant evet vardır. Herhangi bir sanat eserinin önünde duran kişiler esere hayranlıkla bakarlar. O zaman tüm insanların üzerinde uzlaşabilecekleri ortak estetik yargılar bulunabilir.
Sanat ve Zanaat Küçük esnaf, kalaycı, nalbant vs. zanaatçı denir. zanaat yarar elde edilir. Pratikte fayda için üretilir. Biricik değil. Sanat ise Ders bitti. Tekrar Ediniz.