Beslenme Eğitiminin 5-8 Yaş Grubunda Beslenme Durumu (obesite, malnutrisyon) ve Davranışları (atıştırma, öğün atlama,..) Üzerine Etkisi Prof. Dr. S. Songül Yalçın Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
AMAÇ Bu prospektif müdahale çalışmasında, öğretmen-anne-çocuk destekli beslenme eğitiminin 5-8 yaş grubunda çocuğun beslenme ve sağlık durumu ve beslenme alışkanlıklarına etkisi
Çalışmanın analizi Çocukların besin tüketim sıklıkları, beslenme durumları ve alışkanlıkları, büyüme durumları, beslenme bozuklukları, gelişim durumları, diş sağlığı analizleri, aile ve çocuk hakkında genel özellikler Çocuk ve ebeveyine verilen eğitiminin besin tüketim sıklıkları, beslenme durumlarına etkisi Verilen eğitimin etkisi ebeveyn ve çocuk kişilik özellikleri, çocuğun gelişim durumuna göre
Çalışma takvimi 2006-2007 dönemi Anket, onam formunun hazırlanması, Etik Kurul izni ve Milli Eğitim Bakanlığından izin alınması 2007-2008 Sağlık taraması: Antropometrik ölçümler, görme, duyma, genel fizik muayene, diş, tansiyon Aile anketleri (demografik, sağlık, beslenme özellikleri ve davranış sınıflaması) Öğretmen CBCL anketleri 2008-2009 Antropometrik ölçümler, tansiyon ölçümü Beslenme anketi Sağlıklı çocuk resim çizimleri Modüler beslenme eğitimi
Saha çalışmasında yer alanlar Prof. Dr. S. Songül YALÇIN Prof. Dr. Gülden PEKCAN Öğr. Gör. Eda KÖKSAL Prof. Dr. Meryem UZAMIġ TEKÇĠÇEK
Değerlendirme Sağlık-beslenme alışkanlıkları Antropometrik ölçümleri, Fizik muayene ve diş muayenesi
Çalışmaya katılma durumu OSED 197 (% 77.6) DSED 509 (% 71.2)
Ailede risk faktörleri, 2008 Anemi Kanser Felç Kan yağlarında yükseklik Yüksek tansiyon Kalp hastalığı Şeker hastalığı Ailede şişmanlık öyküsü Baba fazla kilolu Anne fazla kilolu 10,7 13,7 9,8 19,8 13 10,9 24,3 40,9 43,7 56,3 0 20 40 60 %
Öğün atlayan çocuklarda atlanan ana öğün dağılımı DSED OSED Ana öğün atlayan 54.3 48.8
Çocuklarda ana öğün atlama nedenleri, % DSED OSED Canı istemediği için, iştahsız 73.8 51.5 Sabah geç kalktığı için 27.1 36.7 Oyuna daldığı için 25.3 17.3 Atıştırdığı için 23.5 11.2 Zaman yetersizliği 14.0 20.4 Evde hazırlanmadığı için 3.6 4.1 Zayıflamak istediği için 3.2 1.0 Alışkanlığı olmadığı için 4.5 7.1
Ailede ana öğün şekli DSED OSED Aile sofrasında yemek yiyen çocuk 94.6 95.0 Ailenin yemek yeme özelliği Televizyon izleyerek 36.8 28.4 Radyo dinleyerek 0.8 1.6 Ailece sohbet ederek 59.6 68.3 Tek başına 0.5 0.0 Diğer 2.3 1.6
Aile yemek özellikleri, % Yemek seçme durumu DSED OSED Anne 11.0 15.3 Baba 28.9 21.0 Çocuk 57.0 56.1 Çocukta yemek alıģkanlığı ile ilgili sorun 35.6 36.5 AĢırı yemek yeme 3.4 5.5 ĠĢtahsızlık 45.5 36.1 Ev dıģında yemek yeme 48.3 67.5 Kantinden yemek yiyen 17.9 18.4 Fast-food tüketimi 21.2 34.0
Çocukların en çok sevdiği yiyecekler, ilk üç DSED OSED Et, köfte, kebap, tavuk, balık 60.3 67.7 Pilav, makarna, mantı, börek 58.5 57.4 Meyveler 39.7 34.2 Çorba 32.1 19.4 Süt, yoğurt, peynir 30.8 31.0 Sütlü tatlılar 26.8 16.2 Hamburger, döner, sandviç, pide vb. 25.5 32.3
Çocuğun sevmediği yiyecekler, ilk üç DSED OSED Zeytinyağlı sebze yemekleri 40.0 38.8 Sebze kızartmaları 37.5 40.8 Etli sebze yemekleri 36.4 27.6 Salatalar ve çiğ sebzeler 28.2 28.9 Zeytinyağlı kurubaklagil yemekleri 25.9 34.2 Etli kurubaklagil yemekleri 22.4 16.4
Ara öğünde ilk üçte tüketilen yiyecekler, % DSED OSED Simit, kek, bisküvi, kurabiye 48.8 46.8 ġeker, çikolata, gofret vb. 46.4 47.4 Taze meyve ve suyu 33.1 32.7 Süt, yoğurt, ayran, peynir 24.4 24.0 Sandviç, tost, börek 19.3 29.8 Cipsler 26.2 18.7 Kahvaltılık gevrekler (Corn flakes) 15.1 20.5
Okullara göre çocuklarda VKI durumları
% Cinsiyete göre çocuklarda VKI durumları 80 70 73,871,7 60 50 40 30 kız erkek 20 10 10,1 6,1 11,7 8,2 7,9 10,4 0 zayıf normal riskli fazla kilolu
% Sınıfa göre çocuklarda VKI durumları 80 70 75,2 74,3 69,2 60 50 40 30 hazırlık S1 S2 20 10 8 9,7 10,4 11,8 8,7 5,8 8 10,3 8,6 0 zayıf normal riskli fazla kilolu
yüzme basketbol voleybol futbol bisiklet jimlastik yok % Cinsiyete göre çocukların sevdikleri sporlar 60 56,4 50 40 30 20 10 0 43,6 33,4 4,9 18,5 8,5 2,2 3,6 45,5 40,1 20,5 3,2 34,2 17,5 kız erkek
Okullara göre çocukların sevdikleri sporlar
Çocukların kan basıncı ölçüm düzeyleri % 40 35 30 25 20 15 10 5 0 36,7 37,3 35,7 35,9 15,3 14,5 12,3 12,3 50 >90 >95 >99 kan basıncı düzeyi, % SKB DKB
Risk taşıyan 6-8 yaş grubu (Hipertansiyon, obesite ya da ailede koroner arter hastalığı olan) çocuklarda ve annelerinde laboratuar analiz sonuçları Çocuk Anne N= 228 N=206 Anemi 3.9 17.4 Trigliserit 150 mg/dl 6.1 19.9 Total kolesterol 200 mg/dl 4.8 23.8 Mikroalb/cr>30 μg/mg 7.9 3.9
Aile konferansı-i Panelistler: Dr. Eda Köksal Prof. Dr. Meryem TEKÇĠÇEK Prof. Dr. Belma TUĞRUL Prof. Dr. S. Songül YALÇIN ġenlik Ġlköğretim Okulu Tarih: 27 Mayıs 2008 1. GRUP: 11:00-12:30 2. GRUP: 13:00-15:00
Aile-öğretmen eğitim materyalleri
Ailenin aktif katılımı: Sağlıklı yaşam rehberi
Çocuklar için modüller eğitim: Modül 1. BESLENME NEDİR VE NEDEN ÖNEMLİDİR?
Modül: Uygulama yöntemi Meraklı Kaplumbağa soruyor? Kimler yemek yer? Bütün hayvanlar ve insanlar yemek yerler. Sence herkes aynı yiyecekleri mi yer? Örneğin hayvanlarla insanlar aynı yiyecekleri mi yerler? Bazı hayvanlar sadece yeşillikleri, bazıları sadece et yerken, insanlar et, süt tavuk, sebze, meyve gibi çok çeşitli besinleri yerler. Sence neden yemek yeriz? Büyümek, gelişmek, sağlıklı olmak ve çalışıp, başarılı olabilmek için yemek yeriz. Yemek yemezsek ne olur? Büyümemiz geri kalır, çok sık hasta oluruz, sağlıklı ve başarılı olamayız. Burada eğiticiden soruları meraklı kaplumbağa soruyor şeklinde sorması ve çocukların cevaplarını bir kağıda not etmesi istenir. Bu cevaplar ile öğretmenin cevabı kartona yapıştırılır.
Modül mesajları Genel verilecek mesajlar: Beslenme karın doyurmak değildir! Beslenme; insanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan besin ögelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır. Besinler bizim güçlü, akıllı olmamızı sağlar. Besinler büyüme ve gelişmemizi sağlarlar. Besinler bizi hastalıklardan korurlar. Hayvansal ve bitkisel kaynaklı besinlerle besleniriz. Hatırlatma Haftanın mesajı elma ağacına kaydedilir. Bu haftanın mesajı: Büyümek için, sağlıklı olmak ve çalışıp, başarılı olabilmek için iyi beslenmek gerekir.
Modül sonu değerlendirme: Süreç çocukları nasıl etkiledi? Çocukların tamamı etkinliğe katıldı ve keyif aldılar. Çocukların bir kısmı etkinliğe katıldı. Etkinlik çocukların hiçbirisinin ilgisini çekmedi.
Eğitim hemşiresi Eğitim standardının sağlanması, Ölçümlerin zamanında alınması, Proje yürütücüleri ile hızlı iletişim kurabilmesi,
Çocuk değerlendirilmesi: Eğitimden önce ve sonra
Sağlıklı çocuk kimdir. Sağlıklı çocuk neler yapar?. Anlat. Sağlıklı bir çocuğun resmini çiz. Sağlıksız çocuk kimdir. Sağlıksız çocuk neler yapar?. Anlat. Sağlıksız bir çocuğun resmini çiz.
AraĢtırıcı ÇalıĢtığı kurum S. Songül YALÇIN Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri ABD Gülden PEKCAN Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Eda KÖKSAL Belma TUĞRUL Meryem UZAMIġ TEKÇĠÇEK Yahya LALELĠ Emre ÖZDEN Hikmet PEKCAN Mehmet UNGAN Kadriye YURDAKÖK Suzan YALÇIN Gülsev KALE Sezai YAMAN Mustafa TOKER Tolga ĠNCE Emel ERDOĞAN BAKAR Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenlik ABD Hacettepe Üniversitesi DiĢ Hekimliği Fakültesi Pedodonti ABD Düzen Laboratuvarı,, Ankara Rotary Kulubü AGE Bilgisayar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD Aile Hekimi Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri ABD Selçuk Üniversitesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi ABD Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Uygulama AraĢtırma Merkezi Ankara Rotary Kulubü Ankara Rotary Kulubü Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri ABD Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD