1. GİRİŞ Özellikle çağımızda görülen mesleki ihtisaslaşmalar (örneğin, ekolog, çevre mühendisliği, inşaat mühendisliği içinde otoyol, köprü ve baraj ihtisaslaşması, mimarlıkta konut mimarlığı, hastane ve endüstriyel yapılarda ihtisaslaşmalara yönelişler) her geçen gün artmaktadır. Gelişen ihtisaslaşmaya karşın, Peyzaj Mimarlığının çeşitli meslek disiplinleriyle olan işbirliği de artmaktadır. Nitekim günümüz planlama çalışmaları çeşitli meslek disiplinlerini biraraya getirici karakter göstermektedir. Ortak iş konuları gelişmekte, meslekler arası işbirliği ve aynı dili konuşma gereği daha iyi hissedilmektedir. Peyzaj Mimarlığı çalışmaları ile mimarlık çalışmalarının benzer özellikte olması mimarlık bilgisinin peyzaj mimarları tarafından bazı yönleriyle öğrenilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu iki disiplin aynı zemin üzerinde belirli amaçlar için çoğu kez birlikte çalışmaktadır. Örneğin; konut ve yapı kitleleri mimarlar, altyapı projeleri mühendisler tarafından düzenlenirken, yapı konumunun saptanması ve yapı çevresi dış mekanın projelendirilmesi peyzaj mimarları tarafından yapılmaktadır. Peyzaj mimarlığı çalışmaları içinde mimari yapıların peyzaj mimarı tarafından projelendirilmesi beklenemez. Buna karşın dış çevrede yeşil ile birlikte toplumun rekreasyonel ihtiyaçlarına cevap veren birçok yapı projeleriyle gerek yeşil alan projelendirme safhasında ve gerekse uygulama safhasında peyzaj mimarları, mimari projelerle iç içe kalmaktadır. Çünkü her iki planlayıcı disiplin toprak zeminde birleşmekte fikir ve tasarımlar birbirlerinin uzantısı şeklinde gelişmektedir. Bu yapı içindeki Mimar-Peyzaj Mimarı ilişkisi bina dış mekanı üzerinde yer aldığı gibi yapı içi iç avluları, teraslar, iç balkonlar ve çatı bahçelerinde sık sık görülmektedir. İnsan yaşam konforu için hizmet veren bu iki meslek çok kez çalışmalarını birlikte yaptıkları gibi birinin bıraktığı yerden bir diğeri planlamayı sürdürmektedir. Bu nedenlerle her iki tasarımcı aynı dilin esaslarını bilme ve kendine göre konulara yorum getirme durumundadır. Bu nedenlerden dolayı "Mimarlık Bilgisi" kitabıyla Peyzaj Mimarlığı eğitimi içinde öğrenciye yapı ile ilgili mimarlık ve mühendislik bilgilerinin belirli bir düzeyde verilmesi amaçlanarak planlayıcı meslek disiplinleri arasında bilgi ve dil birliği, proje ve detaylar arasında eşgüdüm sağlayıcı bilgiler sunulmaya çalışılmıştır. 2. MİMARİ PROJE ÇALIŞMALARI Hemen her gün yakın çevremizden başlayarak günlük yaşamın sergilediği mekanlar dizisi, uzun ve yorucu çalışmaların sonucu ortaya çıkmış bir çok yapıdan oluşmaktadır. Yapı teknolojisi ne olursa olsun mimari bir yapıda insan faktörü, akıl ve kullanış başta gelen öğelerdir. Bu nedenle içinde yaşadığımız yapılar birçok düşünce ve mantık zincirinden geçmiş araştırma ve etüd çalışmalarının ortaya çıkardığı kesin proje ve detayların ürünüdür. Ancak her yapı için temel yaklaşım benzer olmasına karşın, yapı özelliğine göre proje ve detayları değişken olmaktadır. Bu nedenle mimari proje çalışmaları bir dizi kademeli çalışmaları zorunlu kılmaktadır. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibi incelenebilir. 2.1. İlk Etüdler ve Araştırma Çalışmaları Mimari planların ve fonksiyonların ortaya konulabilmesi için yapılan ön çalışmalardır. Mimar veya mühendisin ilk araştırmalara başlaması kendisine verilen bir program çerçevesinde olur. Bu program planlanacak yapıya veya iç mekanı kapsayan özellikler ve istekleri içerir. Çalışma programı bir kurum veya kişiden alınır. Bazı hallerde Etüd ve araştırma çalışmaları için üzerinde çalışılacak alana ilişkin bilgilerden; sahaya olan yaklaşımlar, yollar, çevresel imar durumu, alanın kendine ait imar durumu, plankote (alanın kotlu planı), iklim verileri, peyzaj özellikleri ve mevcut bitki örtüsüne ait verilerin toplanması gerekir. Bazı uygulamalarda ise bu doneler etüd ve araştırma çalışmaları bölümünde sağlanır ya da sörveylerle saptanır. Yapılacak mimari çalışmaların özelliği gereği çalışma alanının zemin karakteristikleri, jeolojik yapısı, taban suyu, drenaj ve alt yapı durumu ilgili meslek disiplinlerinin elemanlarınca incelenerek gerekli araştırma ve ölçümler mimari proje çalışmalarından önce yapılır. İlk etüt çalışmalarında toplanan bilgiler ile işveren tarafından verilen çalışma programı birleştirilerek ön tasarım ve eskiz çalışmalarına başlanır. 2.2. Avan Proje (ön Proje) İlk etüdlerde toplanan bilgiler ile işveren tarafından verilen program ve kararlar üzerinde detaylı çalışılarak belirgin somut fikirlerin grafik olarak kağıda aktarıldığı proje çalışmasına "avan proje" veya "ön proje" denilir (Uran, 1965).
Ön proje safhasında çalışma alanına ve yapıya ilişkin tüm çalışmalara açıklık kazandırılır ve ortaya çıkan problemlerin çözümü gösterilir. Avan proje safhası daha önce verilen karar ve programları tam olarak içermelidir. Ayrıca proje ile doğrudan ilgili kişi ve kurumların konuya ilişkin fikir alışverişine ve tartışmaya açık olmalı, gerektiğinde değişebilmelidir. Ön projenin geliştirilmesi, değişik çözümlerin karşılaştırmalı eskizleriyle adım adım ilerleyen çizimlerle yapılır. Eskiz çalışmalarıyla belirlenmiş problemlere alternatif çözümler değerlendirilerek sonuçlara yönelinir. Bu çalışmalar içinde yapı kitleleri saptanır, alan üzerindeki konumu belirlenir, yapım tekniği ve amaçlara uygunluk araştırılır. Yapı ön proje çalışmaları genellikle 1/200 ve 1/100 ölçeğinde yapılır. Bu safhada önerilen yapıların projedeki form ve ölçüleri yanında boyları, derinlikleri, yükseklikleri, kolon eksenleri ve bölme araları, kat yükseklikleri, yapı alanı ile yapılar arasındaki kat bağlantıları, teraslamalar, yapı elemanlarının cins ve duvar kalınlıkları belirtilir. Avan proje kat planı örneği Şekil 1'de verilmiştir. Avan proje çalışmalarında belirli bir röper (değişmeyen sabit) noktasına göre yapının çeşitli kat yükseklikleri, kesit ve görünüş resimlerinde ifade edilir (Şekil 2,3,4,5,6,7). Bu aşamada görünüş resimleri üzerine ağaç, gölge ve tarama gibi yapı konstrüksiyonu ile ilgisi olmayan yardımcı şekiller ve çeşitli grafik teknikleri kullanılarak projeler desteklenir. Örneğin saçak, balkon gibi yapı çıkıntılarını daha iyi belirtmek için cephe görünümleri değişik çizim tekniğine göre taranıp gölgelenebilir.
Şekil 1. Avan Proje Kat Planı Örneği
Şekil 2. Avan Proje Kesiti Şekil 3. Avan Proje Kesiti
Şekil 4. Avan Proje Cephe Resmi Şekil 5. Avan Proje Cephe Resmi
Şekil 6. Avan Proje Cephe Resmi Şekil 7. Avan Proje Cephe Resmi Gölgelemede güneş ışığı için belirli bir geliş açısı ve yönü kabul edilerek gelen ışınların yapı yüzünün muhtelif kısımlarında meydana getireceği gölgeler, gerçeğe uyacak şekilde belirtilmeye çalışılır. Tarama ile yapılan gölge tekniğinde bazen üzerine gölge düşen cam kısımlar, kurşun kalem veya çini mürekkebi ile tamamen doldurulmak suretiyle belirtilir. Bu tip grafik teknikten mimari çalışmaları tamamlar ve yapıyı vurgular (Şekil 8). Kurşun kalem ile verilen gölgeler resime canlılık verir. Görünüş resimlerinde gölgeleri alt kısımlardan itibaren saçağa doğru biraz hafifletmek ve yakın gölgeleri daha koyu, uzak olanları ise hafif tonlarla yapmak olumlu etkiyi arttırır. Avan proje devresinde mimari projelerin ifade özelliğine yabancı olan kimseler için, projesi yapılan yapının daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla maket ve perspektif resimlerinin yapılması çok yararlıdır. Yapı maketinin aynı zamanda mimar ve mühendise de yararı vardır. Projeci maket yardımı ile çizdiği yapının gerçekleştiği zaman yaratacağı etkiyi görür ve tasarladıklarının ortaya çıkışını kontrol edebilir. Gerekirse bazı düzeltmeler yapar. Bundan dolayı kesin proje çalışmasına girmeden önce maket çalışmalarının yapılması yararlı olmaktadır.
Şekil 8. Cephede Gölge, Tarama ve Ton Gösterimi 2.3. Kesin Proje Hazırlanan ön proje üzerinde yapılan görüşmeler sonucu işveren tarafından bir takım değişiklikler istenebilir. Ayrıca mimari proje için hazırlanan statik ve tesisat projeleri zorunlu değişiklikler getirebilir. Bu durum avan projede yeni ihtiyaçlar ve problemlerin çözümü için anafikir sabit kalmak şartı ile değişiklikler ortaya çıkarılabilir. Üzerinde yapılan çalışmalar sonucu değişen şartlara uydurulmuş avan projeler kesin proje durumuna gelir. Kesin proje, uygulamalarda 1/100 ölçeğinde çizilir. Kesin proje avan proje safhasındaki bilgilerin tümünü, düzeltilmiş ve geliştirilmiş olarak kapsar. Yine de kesin proje çizimlerinde avan projeye oranla daha çok ve kesin bilgiler bulunmalıdır. Kesin proje resimleri bir sonraki safhada ortaya konacak projeye temel teşkil edeceği için zorunlu olan statik, elektrik ve ısıtma hesapları için yeterli bilgileri de verebilmelidir. Çünkü yapının tamamlanması mimar ve mühendisler arası işbirliği ve karşılıklı çözüm yollarının ortaya konulmasıyla mümkün olabilir. Kesin projeler, ön projenin geliştirilmiş ve kesin duruma getirilmiş şeklidir. Ön proje görüşmelerinde tartışılan çeşitti görüş ve fikirlerin olumlu yönleri kesin projede yer alır. Bu çalışmalar sonunda proje ile ilgili kişi ve kuruluşların değişiklik istekleri ve uygun noktaların saptanması tamamlanmış olur. Avan projelerde olduğu gibi kesin projeler de kesit ve perspektif gibi çizimler ile maket gibi yapıyı üç boyutlu takdim eden çalışmalar sunulabilir. 2.4. Uygulama Projeleri Kesin projenin gerçekleşmesinde görev alacak kişi ve grupların projeyi anlayıp uygulayabilecekleri duruma getirmek için hazırlanan plan, kesit ve detaylar uygulama projeleri olarak isimlendirilir. Uygulama projelerinde yapı özellikleri ile ilgili yeni kararlar üretilmez. Yapı uygulamasını gerçekleştirecek ekipler için gereken bilgileri kapsayan uygulama planları yapılır (Örneğin temel taşıyıcı sistem, karkas yapı sistemi, doğrama ve tesisatlar detayları vb.). Bu planlar uygulamanın yanlışsız gerçekleşmesini sağlayacak doğrulukta olmalıdır. Çizimler tam ölçekli hazırlanmalı ve ölçüler eksiksiz verilmelidir. Uygulama projelerinde proje üzerinden ölçme, boyut bulma işlemlerine gerek duyulmamalıdır. Bu nedenle uygulama projeleri kesin bilgileri ihtiva eder ve ölçekleri 1/50 olur. Bir yapının mimari uygulama projesi olduğu gibi, betonarme, elektrik, ısıtma ve soğutma vb. uygulama projeleri de yapılır. Bu projeler birbiri ile uyum halinde olur. Uygulama projeleri bir yapının fiziksel olarak inşaatında taşıdıkları önem kadar o yapının kaça mal olabileceğinin de önceden belirlenmesi yönünden önemlidir. Nitekim yapılacak yatırımın tutarı metrajlar ve mahal listelerinden yararlanılarak hesaplanır.
Bir yapının mimarı projesi kapsamı içinde uygulama planları; Durum (vaziyet) planı, Kat planları, Kesitler, Görünüşler, Detaylar ve Perspektif resimlerden oluşur. 2.4.1. Durum (Vaziyet) Planı Yapı kitlesinin yapı alanına nasıl yerleştirileceği, çevre yolları ile bağlantısının ne şekilde olacağı ve yapı kitlesinden arta kalan alandan ne şekilde yararlanılacağı durum planında gösterilir (Şekil 9). Durum planları küçük ölçeklidir. Bu nedenle yapı içi planının düzenlenmesi gerekli değildir. Durum planlarında ölçek, yapı kitlesinin büyüklüğüne göre 1/2000, 1/1000, 1/500 ve 1/200 olarak seçilebilir. Durum planında yapı alanına ve yapıya ulaşan yaya ve oto yolları çizilir. Yapıya ilişkin kömürlük, garaj, bahçıvan ve kapıcı evi ile bahçede bulunan kuyu ve fosseptik çukurunun yerleri belirlenir. Yapı alanı tesviye eğrileri, röperler, mevcut ağaçlar, varsa gelecekteki kullanım için ayrılmış alanlar, giriş yerleri, teras ve döşemeler, önemli yerlerin kotları, alan dışındaki yol ve parsellerin genişliği, kaldırım kenar kotları verilir. Komşu yapılar kendi arsalarında gösterilip kaç katlı oldukları belirtilir. Eğer yapı kitlesi birden fazla yapılar topluluğundan meydana geliyorsa her yapı bloğunun isim veya işaretleri (A,B,C gibi) kendi üzerine yazılır. Yapılar topluluğu kitlelerinin iyi canlandırılması için yapıların plan üzerinde gölgelendirilebilir. Her bina için çizilen gölge derinliği o binanın yüksekliği ile ilişkili olarak verilmelidir. Bu teknikle durum planına ilk bakışta yapı kitleleri ve bu kitleler arasındaki yükseklik ilişkisi kolayca anlaşılabilir (Şekil 9).
Şekil 9. Durum (Vaziyet) Planı Alt yapı servisleri (rögarlar, kanalizasyon ve fosseptik çukurları varsa bahçe sulama sistemi, su, elektrik ve telefon girişleri) durum planı üzerinde kesik çizgilerle belirtilmelidir. Yapı alanı planı üzerinde tesviye eğrileri varsa bunların yapıdan önceki ve sonraki durumları verilmeli ve üzerlerine yükseklik değerleri yazılmalıdır. Durum planı paftasının uygun bir yerine (plan dışında olmak üzere) yapının alanı ile birlikte enine ve boyuna kesiti yine aynı ölçekte çizilebilir. Bu kesitlerde yapı kotları ve yapı alanının kesit yerlerindeki önemli kotlar belirtilmelidir (Uran, 1965). 2.4.2. Kat Planları Yapı yatay bir düzlemle kesildiği zaman ortaya çıkan arakesitin düşey izdüşümü, o yapının kesit alınan katının planını ortaya çıkarır. Yapılar bir veya birden çok katlı olabilir. Çok katlı yapıların her katına ilişkin bir kat planı çizilir. Mimari proje çalışmalarında ilk uygulanan plan temel planıdır. Bir yapının temel planı uygulama planları içinde kat planlarıyla birlikte geliştirilir. Temel planları yapının alan üzerine nasıl oturacağını göstermesi yanında bundan sonra gelecek katlara zemin teşkil etmesi bakımından da önemlidir (Şekil 10).
Şekil 10. Temel Planı Temel planları 1/50 ölçekli çizilir ve yapı zeminine yakın 80-120 cm derinliğe uygulandığı gibi, bodrumlu olan yapılar için çok daha derine uygulanabilir. Temel planları üzerine kat planları oturur. Temel ile yapı zemini arasında bulunan katlar, "1 bodrum, 2. bodrum" olarak isimlendirilir. Bahçe veya yol ile aynı düzleme oturmuş katlar veya bodrum kat üzerinde olan kat, "zemin kat" olarak adlandırılır (Şekil 11).
Şekil 11. Zemin Kat Planı Zemin kat üzeri "ara kat" "asma kat" olabilir. Bundan sonra birinci kat (Şekil 12), ikinci kat olarak devam eder. Yapılar üzerinde en Üstte Çatı ve Çekme kat olarak isimlendirilen kat bulunabilir.
Şekil 12. Kat Planı Genel olarak bir yapının katları, zemin kattan yukarıya 1.2.3... n. kat olarak isimlendirilir. Zemin kattan altta olan bodrumlar ise ters yönde yukarıdan aşağıya doğru 1. bodrum, 2. bodrum olarak adlandırılır (Şekil 13).
Şekil 13. Yapı Katları Yapı çatı katı üzerinde asansör, klima ve birçok mekanik ünitenin yer aldığı yapılarla, kule, klima ve asansör odası da bulunabilir. Temel planlarında mimari elemanlar (kapı, pencere, merdiven, döşemeler vb.) ve oda isimleri yer almaz. Sömeller, hatıllar vb. temel elemanlar gösterilir (Ünsal, 1964). Mimari projelerde yapının her katına ait kat planları çizilir. Çizilen bu planlar bir önceki veya bir sonraki kat planı ile uyum halinde olmalıdır. Bir yapının kat planı birçok mimari elemanların detay çizimleriyle bir bütünlük teşkil eder ve anlam kazanır. Kat planları 1/50 ölçekli hazırlanır (Şekil 12). Plan konusunun belirlenmesi için her pafta üzerinde pafta kapağı içinde planın adı, numarası, kuzey yönü ve ölçekler (sayısal ölçek, grafik-çizgisel ölçek) bulunmalı ve bunlar birlikte planlar bir bütünlük göstermelidir (Şekil 14, 15).
Şekil 14. Mimari Proje Pafta Kapağı Örneği
Şekil 15. Pafta Kapağında Yer Alan İşaretler Kat planı üzerindeki mekanlara, odalara, numara verilebilir veya oda isimleri yazılır. Oda numaraları bir kat içinde belirli bir düzende verilerek bunların bir daire veya kare içine alınması yararlı olur (Şekil 12). Kat planlarında döşeme kaplama tipleri de grafik olarak belirlenerek uygulamalarda ve betonarme hesaplarında zamandan tasarruf sağlanır. Çeşitli döşeme malzemeleri kendi şekillerine uygun görünüş ve desenlerde plandaki yerlerinde belirtilir. Çizimle yapılan döşeme belirtme çalışmaları tüm mekanlar için yapılmayabilir. Örneğin mekanın bir bölümü çizilerek veya taranarak tümü anlatılmaya çalışılmalıdır (Şekil 16, 17, 18, 19).
Şekil 16. Planlarda Zemin Döşeme Gösterimi
Şekil 17. Planlarda Döşeme Sembolleri
Şekil 18. Planlarda Döşeme Sembolleri
Şekil 19. Planlarda Döşeme Sembolleri Diğer taraftan kat planları üzerine bazı bilgilerin yazı ile verilmeleri mümkün olmaz. Bu nedenle odalara ilişkin detaylı bilgiler (örneğin: Kapı, pencere, dolap, sıva, döşeme, fayans, mermer kaplamalara ait özellikler) kat planı yanında tablolarla, cetveller halinde "Oda Listeleri" şeklinde verilerek uygulamalar kolaylaştırır (Şekil 20). Kat planlarına ek olarak hazırlanan oda listeleri kat planlarına açıklık getirir. Uygulayıcı hangi mekana ne yapacağını, ne çeşit malzemeyi kullanacağını bu listelerden yararlanarak ortaya koyar. Aynı zamanda yapının maliyetinin hesaplanmasında da müracaat edilen en önemli veri olarak kullanılabilir.
Şekil 20. Oda Listesi Örneği Projede düşünülenlerin uygulamada aynı esaslara ve ölçülere uygun olarak yapılabilmesi için, yapı planının İyi bir şekilde boyutlandırılması gerekir. Plandaki mimari elemanların boyutları rakamlar ve boyut çizgileriyle ifade edilir. Boyut çizgileri işaret edilmek istenen iki noktayı göstermek, boyut rakamları da bu aralığın boyutunu vermek için kullanılır (Şekil 21). Boyutların açık ve kolay izlenir özellikte olması gerekir. Genellikle boyutlar cm olarak verilir. Kat planlarında yapıya ilişkin ölçüler tam olarak verilmeli ve uygulayıcının yeniden ölçme yapmasına plan üzerinde gerek duyulmamalıdır (Uran, 1965). Planda verilen boyut ölçüleri ile boyut çizgilerinin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: - Ölçüsü verilen elemana yakın olarak (1,5 cm dışa) ve ilk bakışta göze çarpacak bir yere konmalı, boyut çizgileri eşit aralıklarla yerleştirilmeli ve ölçü tekrarından kaçınmalı, - Usta ve işçi gerekli boyutları herhangi bir hesap yapmadan doğrudan doğruya kat planları üzerinden okuyabilmeli, - Bir boyutun ölçüsü ve boyut çizgisi ait olduğu yeri en iyi açıklayacak şekilde yerleştirilmeli, - Plan üzerine gereğinden fazla boyut çizgisi ve ölçü rakamı konulmamalı, açık bir grafik anlatım sağlanmalı, ölçü çizgileri mümkün olduğunca bir cepheye toplanmalı cephelere dağıtmaktan kaçınılmalı, - Plan kenarları boyut çizgisi olarak kullanılmamalı, - Ölçü rakamı küçük, düzgün ve temiz yazılmalı, - Her ölçü rakamının kendine ait bir boyut çizgisi olmalı ve bu rakam başka çizgilerin çok yakınında olmamalı, - Boyut çizgilerinin boylarını sınırlayan ve bu çizgilere dikey olarak çizilen yardımcı sınır çizgileri (bağlama çizgileri) boyut çizgisini dışa doğru 3 mm kadar, iç tarafa doğru 10 mm kadar alınmalı, - Birçok ölçü rakamı ve boyut çizgisinin arasında kalmış tek bir elemanın boyutlandırılması, özellikle küçük birimler için karışıklık ve düzensizlik ortaya koyabilir. Bu durumda küçük boyutlu eleman bulunduğu yerden alınarak paftanın başka bir köşesinde büyültülerek çizilmeli ve boyut çizgileriyle ölçüleri verilmeli (Şekil 22), - Boyut çizgilerinin kalınlığı ve grafik çizim şekli ölçülendirmedeki öncelikleri belirleyici karakterde olmalı, - Ölçü çizgileri hiçbir zaman yardımcı çizgilerle kesişmemeli ve mümkün olduğunca kesişmeler önlenmelidir. Zorunluluk halinde yardımcı çizgiler kesik çizgiler belirtilmeli, - Boyut çizgileri taranmış ve gölgelenmiş kısımlardan geçirilmemeli, - Çizimler tümüyle tamamlanmadan önce tüm boyut ölçü ve çizgileri eskiz kağıdı üzerine dizilmeli, - Boyut çizgi ve rakamları proje çalışmasına girmemiş bir kişi tarafından kontrol edilmelidir. Kat planlarında "Dış ve İç" olmak üzere iki çeşit boyut çizgisi bulunur. Dış boyut çizgileri yapı yüzeyleri ve üzerindeki boşluk, çıkıntı, girinti, kolon eksenleri gibi kısımların boyutlandırılması için kullanılır. Dış boyut çizgilerinde, en dıştaki boyut çizgisinden içtekilere doğru gidildikçe en büyük boydan en küçüğe doğru bir sıralama düzeni görülmelidir (Şekil 11-12).
Şekil 21. Boyut Çizgileri
Şekil 22. Küçük Plan Elemanlarının Boyutlandırılması Boyutlandırmada yapı yüzü boyundan başlanarak sıra ile pencere boşlukları, eksenleri, boş ve dolu duvar yüzeylerinin boyutları, kolon boyutları ve aksların ölçüleri gösterilir. Genel olarak sıralama aşağıdaki şekilde yapılabilir: - Yapı yüzünün boyu, - Girinti çıkıntıların boyları, - Her girinti veya çıkıntı içindeki boşluk eksenleri arasındaki boyutlar, - Her girinti veya çıkıntı içindeki boşlukların ve dolu kısımların boyutları ile betonarme yapılarda kolon yerleri ve kolon eksenleri gösterilmelidir. İç boyut çizgileri; dış boyut çizgileriyle gösterilmeyen plan içindeki boyutlar iç boyut çizgileriyle gösterilir. İç boyut çizgileri, plan kenarına yatay ve dikey yönde çizilir ve planı boydan boya keser. Çizginin kesmiş olduğu plana ait kenarlar işaretlenir, üst veya altına boyutlar yazılır. Burada dikkat edilecek nokta, her boyutun ait olduğu iki nokta arasını ifade edecek şekilde yerleştirilmesidir. İç boyut birden fazla olabilir. Plan özelliğine göre bazen baştan başa planı kesen iç boyut çizgisini tamamlamak için yardımcı iç boyut çizgileri de kullanılır. Yardımcı iç boyut çizgileri, planı boydan
boya kesmez, yalnızca belirtmek istenen yere ait boyutu vermek üzere kullanılır. Plan içinde karışıklıkları en aza indirebilmek için mümkün olduğunca iç boyut çizgisi az kullanılmalıdır. Hazırlanan planın dik olmadığı durumda, iç boyut çizgilerinin birbirine dik olması gerekmez ve yapı yüzüne paralel yönde çizilir. İç boyut çizgileriyle, duvar kalınlıkları, oda boyutları, niş boyları, kapı, pencere, geçit boşlukları ve bunların oda kenarlarına uzaklıkları, merdiven, basamak ve sahanlıklar ile baca, hava kanalına ait boylar ve genişlikler gösterilir. Uygulama planlarında her kata önceden kabul edilmiş bir "sıfır" noktasına göre kot (Nivo işareti) işareti ve onun sayısal değeri verilir (Şekil 23). Şekil 23. Plan ve Kesitlerde Kot İşaretleri Sıfır kotu cadde, tretuvar kotu, bina giriş önü ve benzeri yerler olarak kabul edilebilir. Sıfır üzerindeki kotlar artı, sıfır altındaki kotlar eksi işaretini alırlar. Eğer yapı kitlesinin oturduğu alanın plankotesi yapılmışsa, uygulama planlarındaki (kat planlarındaki vb.) kotlar plankotedeki kotlarla birleştirilmelidir. Plankotede sıfır noktası olarak kabul edilen veya verilen seviyeye göre yapı katları ayarlanmalıdır. Her katın kendi kot işareti olmalıdır. Bir katta değişik nivolar bulunursa işaretleri konarak kotları yazılır. Nivo işaretleri ve kotlar kolayca görülecek şekilde plan üzerine yerleştirilmeli, uygulamalarda ilgililer tarafından planın neresinde aranması gerekiyorsa oraya konulmalıdır. Uygulama planlarında, kesit resimleri, yapının düşey düzlemlerle kesilerek arakesitin bu düzlem üzerine izdüşürülmesiyle elde edileceğinden, resimlerin anlaşılabilir olması için kesit düzlemlerinin geçirildiği yerlerin planda gösterilmesi gerekir. Kesit yerleri planlarda A-A', B-B', I-I, II-II gibi, isim, sayı veya harflerle ifade edilir. Kesit alınırken bakılan yön veya izdüşürülen taraf kesit çizgisinde gösterilir (Şekil 12). Kat planları ait oldukları yapı kitlelerinin önemli yapısal elemanları olan odaları belirleyici olması yanında, diğer mimari elemanlarla da bir bütünlük içinde olur. Çünkü bir kat planı ve onu meydana getiren diğer yaşam birimleri giriş, hol, WC, banyo, kapı, pencere, şömine, balkon vb. elemanlar mimari bir fonksiyonun parçaları sayılır (Eldem, 1970).
Kat planlarında kullanılan mimari elemanların çizimlerini ve bunların ifade ettikleri anlamları iyi bilmek gerekir. Mekanın gereği olarak kullanılacak mimari elemanların çizim tekniği ve anlatım gücü veya fonksiyonu değişik olabilir. Bu nedenle kat planlarında genellikle rastlanabilen önemli mimari elemanlardan pencere, kapı, kapı boşluğu, eşik, gömme dolap, merdiven, merdiven altı, merdiven sahanlığı, asansör, baca, şömine, eviye ve benzerlerinin grafik olarak nasıl belirtildiği (Şekil 24, 25, 26 ve 27)'de verilmiştir. Kat planları çiziminde mekan birimlerini belirleyen duvarların çeşitli cins yapı malzemesini belirlemek için değişik tarzda taramalar kullanılabilir (Günsoy, 1961). Bu tip çalışmalar kat planlarının daha iyi anlaşılmasına kolaylık getirir. Taramalar, duvarların kalın uçla çizilmesi, planın duvar kısımlarının doldurulması, tek yöne tarama, çift yönlü tarama, kılçık veya arapsaçı tarama gibi değişik tekniklerle yapılabilir (Şekil 28, 29). Şekil 24. Pencere ve Kapı Gösterimi
Şekil 25. Baca ve Merdiven Gösterimi
Şekil 26. Asansör, Şömine ve Dolap Gösterimi
Şekil 27. Mutfak, Banyo ve WC Gösterimi
Şekil 28. Kat Planlarında Tarama Örnekleri
Şekil 29. Kat Planlarında Tarama Örnekleri Kat planlarında odalar içine konulacak eşyaların gösterilmesi diğer bir deyişle kat planlarının döşenmesi; çeşitli eşyaların odaya yerleştirildikten sonra serbest kısımlarının iyi bir kullanışa uygun olup olmadığını kontrol edebilmek için yararlıdır. Ayrıca bu çeşit grafik çalışmalar kat planlarının iyi bir prezantasyonunu sağlayabilir (Şekil 30). Kat planlarında özellikle tek katlı yapılarda veya çok katlı yapıların son kat planı üzerinde çatı örtüsüne ait bilgilerin verilmesi yararlıdır. Bu amaçla çatının mahya ve saçak hatları, nokta nokta kesikli çizgilerle yer yer verilerek belirlenmelidir (Şekil 31). Eğer yapı çok bloklu ise kat planlarında her katın veya ait olduğu paftada yapının hangi blok veya kaçıncı katına ait olduğunun kolayca anlaşılması için kat planı dışına, uygun bir yere plan ölçeğinden çok daha küçük ölçekte, yapı kitlesi bloku ve planı, pafta anahtarı olarak detaysız çizilir. Bu plan veya blok resmin pafta anahtarının üzerinde, kat planının ait olduğu kısım taranarak veya koyulaştırılarak diğer plan ve bloklardan ayrılabilir. Böylece kat planının ait olduğu kısım kolayca anlaşılmış olur (Şekil 32). Pafta başlığı (Kapak); çizim yapılan formanın enine veya boyuna kullanılmasına bakılmadan sağ alt köşesine yerleştirilir. Formanın çizim alanı çizgisi ile başlık arasında 10 mm boşluk bırakılmalıdır. Bu boşluk A4 gibi formalarda 5 mm'ye kadar bırakılabilir. Pafta başlığının genişliği ozalit kopya katlama
genişliği olan 185 mm yi mümkün olduğu kadar geçmemelidir. Kapak yüksekliği, genişlikle orantılı olarak yapılabilir (Saner, 1968). Pafta başlıklarında kurum adı ve sembolü, resim numarası, yayım tarihi, resim adı, ölçek ve çizimden sorumluların ad ve imzalarıyla tarih bulunmalıdır. Esas ölçek dışında tali ölçekler kullanılmışsa esas ölçek altına veya ait olduğu resim altında verilir. Şekil 30. Kat Planlarında Odaların Döşenmesi
Şekil 31. Çatıların İfadesi
Şekil 32. Pafta Şablonu Örneği TS 88 e göre örnek standart pafta kapağı Şekil 33 de gösterilmiştir. Şekil 33. Standart Pafta Kapağı (TS 88). İhtiyaca göre standart kapağa bazı bilgiler eklenebilir (Örneğin yapı sahibi, projenin adı vb. gibi) (Harzadın, 1968). Projelerin Katlanması: Ozalit kopyaları çekilen planlar dosyaya konulmak üzere katlanır. Yüksekliği 29,7 cm olan projenin katlanması Şekil 34'de gösterildiği gibi yapılır. Artan kısım 18,5 cm'den büyük, fakat 37 cm'den küçük olursa, o zaman kalan kısım tam ortasından ikiye katlanmalıdır (Koçak, 1973).
Yüksekliği 29,7 cm ve bunun iki katından (59,4 cm) fazla olan proje kağıtlarının katlanması Şekil 34'de görüldüğü gibi yapılmalıdır. Şekilde görüleceği gibi önce proje paftasının boş tarafından 21 cm'lik kısım işaretlenerek katlanır. Daha sonra paftanın sol tarafından itibaren 18,5 cm'lik genişlikler işaretlenir. En soldaki (baştaki) 21 cm'lik kısım ile buna yakın 18,5 cm'lik kısım arasındaki mesafe 18,5 cm veya bunun katı değilse (Bu parça 18,5 cm'den büyük fakat 18,5 cm'nin katı olan 37 cm den küçük ise) bu kısım tam ortasından katlanmalıdır. Diğer yöndeki katlama paftanın boyuna katlanması 29,7 cm yüksekliğinden yapılır. Alta kıvrılan ucunun dosyanın zımba deliğine rastlamaması için, paftanın Şekil 21 de görüldüğü gibi sol üst köşesi ayrıca katlanmalıdır. Şekil 34. Proje Paftalarının Katlanması 2.4.3. Kesitler Yapı katlarının düşey bir düzlemle yapı boyunca veya enine kesilerek elde edilen arakesitin yatay izdüşümüne "kesit" denir. Kesit projeleri kat planlarındaki mimari elemanların yapı yüksekliğince alacağı şekil ve boyutları göstererek planlarda tam ifade edilemeyen özellikleri açıklayan çizimlerdir.
Yapının boyuna veya enine olarak düşey düzlemlerle kesilmesine göre kesitler, "Boy ve En" kesit veya A-A', ve B-B' kesiti olarak isimlendirilirler. Kesitler uygulama projelerinden kat planlarından çıkarılır. Uygulama projeleri genellikle 1/50 ölçeğinde olduğundan kesitlerde aynı ölçekte çizilir. Kesitlerin kolayca anlaşılabilmesi için kesit alınan yerlerin kat planları üzerinde belirtilmesi gereklidir (Şekil 12). Kesit resimleri yapı kitlesinin zemine oturuşunu ve değişik bölümlerin birbiriyle düşey yönde olan bağlantılarını göstermesi bakımından projenin özelliğini en iyi şekilde ifade edebilecek yerden alınmalıdır. Böylece kesit resimlerinden beklenilen amaçlara ulaşılmış olur (Şekil 35 ve 36). Yapı kitlesinin kesit resimleri yapı alanıyla bir bütünlük sağlamalıdır. Bu bakımdan yapı alanının kazılacak ve doldurulacak kısımları, yapı giriş ve sirkülasyon sistemi ile birlikte kesitlerde yer almalıdır. Bu amaçla yapı kitlesinin oturduğu alanın durumu ve özelliği kesit resimlerinde gösterilir. Kesit resimleri üzerine alanın inşaatından evvelki ve sonraki çizgileri farklı çizim tekniği ile ayrı ayrı çizilerek alanda kazılacak ve doldurulacak kısımlar gösterilmiş olur. Genelde bir kesitte temel inşaatına uygun olan sağlam zemin durumu gösterilerek, varsa yer altı suyu ile mevsimlere göre en yüksek ve en alçak seviyeleri ve çevreden geçen pis su kanalı varsa bunun kesit alınan yerdeki durumu yazı ve şekille belirtilir. Yapı alanı durumunun kesit resimlerinde gösterilmesi, temel sisteminin tayin ve projelerinin hazırlanması ile toprak işleri metrajının yapılması yönünden zorunludur. Şekil 35. En Kesit
Şekil 36. Boy Kesit Kat planlarında olduğu gibi, kesitlerde gösterilen mimari elemanlar; duvarlar, pencereler, çatı, merdivenler (asansörler), bacalar, şömineler, çatı ve teras kaplamaları ile alanın topoğrafik yapısı, drenaj ve su kanalları vb. gibi elemanların gösterilmesi Şekil 37, 38 ve 39'da verilmiştir. Kesit düzleminin kesmediği, fakat kesit yönünde kalan hareketli veya sabit eşyalar da kesit resmi üzerine görüldüğü şekilde çizilebilirler.
Şekil 37. Kesitlerde Mimari Elemanların Görünüşü
Şekil 38. Kesitlerde Mimari Elemanlar Şekil 39. Kesitlerde Yapı ve Çevresi Kat planlarında olduğu gibi kesitlerde de boyut çizgileri kullanılır. Yatay yöne ait olan boyutlar kat planında detaylı bir şekilde verilebilir. Fakat düşey yöndeki boyutlar planda gösterilemezler. Bunun için kesitlerde kat döşemesine dik yönde boyut çizgileri ile kesitler ölçülendirilerek, kat planlarındaki eksik olan üçüncü boyut tamamlanabilir (Şekil 35).
Kesitlerdeki mimari elemanların düşey yöndeki boyutları boyut çizgileriyle gösterilir. Bir yapının herhangi bir kesitinin döşeme üstünden diğer kat döşemesi üstüne olan yüksekliği, döşeme ve döşeme kaplaması kalınlıkları, odaların bitmiş yüksekliği, kapı, pencere, dolap, şömine, pencere boşluğu altındaki duvarın yüksekliği, balkon, teras ve merdiven korkulukları gibi elemanların yükseklikleri kesitlerde belirtilmelidir. Kesitlerde kullanılan kot işaretleri kat planlarında kullanılanlardan farklıdır. Şekil 23 de kesitlerde kullanılan nivo işareti ve ifade ediliş şekilleri gösterilmiştir. Planlarda gösterilemeyen kotların gösterilmesi kesit resimlerinde mümkün olur. Kesitlerdeki kotlar ile aynı sıfır seviyesi göre ifade edilmelidir. Kat planlarında değişik seviyeler için kullanılan kot işaretleri, kesitlerde pencere altı, pencere üstü, balkon, teras korkuluklarının üstü, saçak altı, çatı gibi gerekli olan noktalar için de kullanılır. Ayrıca yapı alanındaki değişik kademeler, kanallar, yeraltı suyu, zemin tabakaları, yol veya kaldırım üstü için kotlandırma yapılmalıdır. Kesit resimlerinde kesit düzleminin geçtiği kat ve oda isimleri, oda zemin döşemesi üzerine yazılır ve değişik çizgi tekniği ile gösterilmiş bulunan elemanlar bazen yazı ile tamamlanır. Yazılar materyal isimlerine ait olduğu gibi çeşitli konstrüksiyon için bakılması gereken detay, pafta no, tip no veya özelliğe göre aydınlatıcı bilgiler verilebilir. Bu yazılar ilgili noktaların hemen yanına yazılabildiği gibi paftanın bir yerinde notlar halinde de olabilir. Kat planları paftalarında olduğu gibi bir kapak veya başlık kesit resimleri paftası için de kullanılmalıdır. Pafta başlığı içine kesitle ilgili özellikler yazılabilir. Kesit paftalarına eldeki kesitin yapının neresinden alınarak hazırlandığını anlamak için kat planı paftalarında olduğu gibi bir pafta anahtarı "şablon" yapılır. Bu şablon pafta kapağının hemen üstünde ve kesit ölçeğinden küçük bir ölçekle çizilir. Kesit şablonunda yapı hakkında detay bulunmaz ve yalnızca üzerine kesitin alındığı yer işaretlenir (Şekil 32). 2.4.4. Görünüşler Görünüş resimleri yapı bittikten sonra yapının ne şekilde görüleceğini belirten resimlerdir. Görünüş resimleri uygulama planları ve kesitler gibi 1/50 ölçeğinde çizilir. Yapı yüzlerindeki özellikleri ve bununla ilgili teknik bilgileri verir. Görüş resimleri yapı kitlesinin her yüzü için ayrı ayrı çizilmeli, yapıya ait olan bilgiler kolay anlaşılır şekilde ifade edilmelidir. Ağaç silueti ve gölge gibi konstrüksiyona etkisi olmayan şekillere fazla önem verilmemelidir. Bu gibi tamamlayıcı çizimler etüd ve avan proje safhasında yapılan görünüş resimlerinde yararlı olabilir. Görünüş resimlerinde yapı yüzündeki pencere, kapı, balkon, parmaklık, çatı, yağmur olduğu, baca gibi elemanlar çizilerek ifade edilebilirler. Yapının dış cephelerinin hangi kısımlarının ne tip malzeme ile yapılacağını göstermek ve yapı tamamlandıktan sonra görünüşün nasıl olacağını açıklamak amacıyla yapı malzemeleri kendine özgü ifadeleriyle görünüş resimlerinde belirtilir. Örneğin: tuğla cepheler tarama ile ahşap kısımlar ise ahşap lifi şeklinde çizimlerle, taş kaplama yüzeyler taş örgüsü deseni ile belirlenebilir (Şekil 40, 41, 42 ve 43). Görünüş resimlerinde yapı yüzünün yapı alanı ile kesişmesinden elde edilen alan (zemin) profili yapı yüzünden iki yönde devam ettirilir. Bu profil üzerinde bulunan basamaklar, teraslar, rampa ve şevler gösterilmelidir (Güngör, 1961). Yapı görünüşlerinde, kesitlerde olduğu gibi kot işaretleri kullanılır. Bu işaretler bilinmesi yararlı ve gerekli olan yerlere konur. Bunlar alan kesiti, giriş düzlüğü veya sahanlık, pencere alt ve üst kenarları, katların döşeme üstü, saçak altı, çatı mahyası, baca ve parmaklık üstleri gibi yerlere konulabilir. Görünüş resimlerindeki kotlar, kat planlarındaki ve kesit projelerindeki kotlara uymalı ve sıfır kotuna göre değerlendirilmelidir Görünüş resimlerinde gerektiği yerlerde teknik ve tamamlayıcı bilgiler yazı ile paftanın uygun yerinde verilebilir. Bir yapı projesinin diğer bölümleri için kullanılan pafta kapağı görünüş resimlerinde de kullanılır. Farklı olarak görünüşün veya görünüşlerin hangi yüzlere ait oldukları belirtilmelidir. Görünüş resimlerinin adlandırılması Kuzey, Güney, Doğu ve Batı görünüşleri şeklinde olabileceği gibi, Ön, Arka ve Yan görünüşler olarak da düzenlenebilir. Görünüş paftaları için hazırlanacak şablon diğer bölümlerde kullanılanın aynıdır. Yalnızca görünüş resmi, yapının hangi yüzüne aitse o yüz şablon kenarında kalın çizgi ile belirlenerek kolayca algılanması sağlanabilir (Şekil 32).
2.4.5. Detay Resimleri Mimari proje çalışmalarının başarısı iyi hazırlanmış detay projeleriyle sağlanabilir. Yapım ile ilgili her konunun önceden düşünülmesi ile yapı tekniği sorunlarının yapı alanından evvel çözümlenmesi detay proje çalışmalarıyla mümkün olabilir. Şekil 40. Görünüş Resimleri
Şekil 41. Görünüş Resimleri Şekil 42. Görünüş Resimleri
Şekil 43. Kesit ve Zemin İlişkisi Mimar veya mühendis detay projeleri ile yapının kesintisiz yürümesini sağlayabildiği gibi işçi veya ustaların istenen şekilde imalat yapmalarını da kontrol edebilir. Diğer taraftan detay projeleri ile yapının pek çok elemanı atölyelere sipariş verilerek önceden yaptırılabilir ve hazırlanan elemanlar sırası gelince yapıdaki yerlerine takılır. Detay resimlerinin düzenlenmesinde ve gerekli bilgilerinde bazı özellikler vardır. Bunların bilinmesi, detay paftalarının kolay izlenmesini sağlar. Bir yapının 1/50 ölçekli mimari uygulama projelerinde kapı, pencere, dolap, merdiven, çatı vb. elemanlar hakkında detaylı bilgi vermek projenin ölçeği yönünden mümkün olamaz. Uygulamalarda usta ve işçilere konstrüksiyon için detaylı resim ve bilgi vermek gerekir. Mimari detay resimleri bu amaç hazırlanır. Detay ölçekleri konunun özelliğine göre 1/20, 1/10, 1/5, 1/2, 1/1 olabilir. Detay paftalarında her imalat ayrı ayrı ele alınır. Detay paftasında konunun önce genel olarak resimle ifadesi, daha sonra resmin üzerindeki özel ve karakteristik noktaların belirlenmesi ve bu noktaların ayrı ayrı detay noktaları halinde çizilerek gerekli bilgi ile donatılması gerekir (Şekil 11 ve 12). Bir imalatın resimle ifadesinde konunun plan görünüş ve kesiti çizilir. Ölçeği bazen 1/50 olabileceği gibi çoğunlukla 1/20, 1/10 veya 1/5 tir. Plan görünüş ve kesit resimleri birbirinin yakınında olmak üzere genellikle detay paftasının sol üst köşesinde yer alır. Ölçek ile birlikte boy, genişlik, yükseklik boyutları yazılır. Boyutlar konuyu anlatan resimlerde genellikle cm cinsinden ifade edilir. Detay noktaları resimlerinde ise mm cinsinden ifade edilmiş boyutlar kullanılır. Mimari plan, görünüş ve kesit resimleri konuyu anlatmak için kullanıldığından, fazla detaylı çizilmezler. Buna karşılık bu projelerde detayları verilmesi gereken noktaların yerleri harflerle veya sayılarla işaretlenir. Örneğin K2 ve P6 gibi harf veya sayı ile işaretlenen noktalar, planda ve kesitte daireler içine alınarak, görünüşlerde ise kesit çizgileri çizilmek suretiyle detay noktaları belirtilmiş olur. Daha sonra işaret edilmiş noktaların detaylı olarak çizilmiş resimleri yapılır (Şekil 44, 45, 46, 47, 48 ve 49). Detay paftasına harf veya sayı sırasına göre yerleştirilen detay resimlerinin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir. Belirlenmiş noktaya ait detayın çiziminde boyutlar mm olarak ifade edilir. Boyut vermek için boyut çizgileri kullanıldığı gibi bazen 1/1 ölçeğindeki profillerin kenar yanlarına boyutlar yazılmak suretiyle de boyutlar ifade edilebilir. 1/1 ölçeği gerçek büyüklüğü gösteren bir ölçek olduğu için karışık olmayan profillerde duruma göre boyut çizgisi veya boyut yazısı yazılmayabilir. Buna karşın ölçü almakta hata
yapılmasına mani olmak için boyutların detay resmi üzerinde gösterilmesi daima tercih edilmelidir (Anonymous, 1970). Boyut çizgisi ve boyut ölçüleri ile gerekli boyların detay resmine verilmesi yanında, detay profilin içine sığmış dolu blok kesitinin de boyutunun verilmesi yararlıdır. Bu boyut profilin hangi kesitteki blok içinden çıkarılacağını ifade eder ve ahşap doğramayı yapacak ustalar için büyük kolaylık sağlar. Blok boyutları yazılırken önce genişlik sonra yükseklik yazılır (Şekil 50). Detay resimlerinde gösterilen değişik materyaller yazı ile belirtilir ve farklı çizgi ile ayrıca taranır. Yağlı boya, kireç, plastik veya cila vb. gibi kaplama ve koruma malzemesi ayrıca yazı ile detay resmi üzerinde açıklanmalıdır (Şekil 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62 ve 63). Detay resimlerinde yapının durumuna göre çizimle aydınlatılmayan konular ilgili noktaların hemen yanına yazılan açıklayıcı bilgilerle açıklanabilir. Burada detay resimlerinin karışmaması ve kolay izlenebilir olmasına özen gösterilmelidir. Projenin diğer imari paftalarında kullanılan pafta kapağı detay resimleri için de kullanılır. Kapak üstüne detay resminin konusu, tip numarası, pafta numarası, ölçekler ve gerekli bilgiler yazılmalıdır. Şekil 44. Kapı Detay Resimleri
Şekil 45. Kapı Detay Resimleri
Şekil 46. Kapı, Pencere Detay Resimleri
Şekil 47. Kapı Detay Resimleri
Şekil 48. Pencere Detay Resimleri
Şekil 49. Pencere Detay Resimleri
Şekil 50. Pencere Detayı
Şekil 51. Pencere Detayı
Şekil 52. Pencere Detayı
Şekil 53. Pencere Detayı
Şekil 54. Kapı Detayı
Şekil 55. Kapı Detayı
Şekil 56. Kapı Detayı
Şekil 57. İç Kapılarda Sabit Bölüm
Şekil 58. Pervazsız Kapı Detayı
Şekil 59. Derin Kapı Kasası Detayı
Şekil 60. Tek Yüzeyli Pencere Telaro- Duvar Bağlantısı Şekil 61. Tek Yüzeyli Pencere Telaro- Duvar Bağlantısı
Şekil 62. Pencere Kanat Tipleri
Şekil 63. Pencerelerde Telaro- Kanat Birleşimleri 2.4.6. Perspektif Görünüşler Kat planları kesitler ve cephe resimleri yapıların uygulanması kadar, bittikten sonra alacakları şeklin ifadesinde önemli araçlardır. Bu çizimler yapının anlaşılması ve proje aşamasında gözde canlandırılabilmesi teknik elemanlar tarafından kolayca yapılabilir. Fakat proje yaptıran kişilere daha kolay olarak projeyi anlatabilmenin yolu, yapının bitmiş halinin üç boyutlu olarak perspektif resimlerle ifade edilmesiyle mümkün olabilir. Bu amaçla yapı projeleriyle yapıya ilişkin perspektif resimlerin verilmesi oldukça yararlı bir grafik anlatım yöntemidir. Bu amaçlar için yapıların gerek dış görünümlerini ifade eden, gerekse iç görünümlerini ortaya koyan perspektif resimler hazırlanarak mimari çizimler güçlendirilir. Proje özellikleri perspektif resimlerle vurgulanır ve planlarda iki boyutlu olarak verilen konular görsel olarak canlandırılır. Yapılar için düzenlenen perspektiflerinde yalnız yapı detaylarına ilişkin bilgilerin yanında iç mekan perspektiflerinde mekanların içindeki, mobilya, dolap, perde, lamba, çiçek ve saksı gibi tamamlayıcı elemanlara yer verilmesi resimlerin yaşayan canlı bir mekan olduğu izlenimini arttırır.
Yapının cephelerini konu alan dış mekan perspektif resimlerinde ise yapı kitleleri ile yapı alanı ilişkilerini, yaklaşım yollarını, avlu ve döşemeler, zemin kaplamaları yanında ağaç ve çalılarla çevre düzenlemeler gösterilerek yapının bitmiş hali canlandırılmaya çalışılır (Reid, 1987). Perspektif çizimler yeterince tekniğe uygun çizildiklerinde oldukça etkileyici ve açıklayıcı bilgileri ortaya koyabilirler (Şekil 64, 65, 66, 67 ve 68). Yapı perspektiflerinde iç mekan anlatımı için, tek kaçma noktalı perspektiflerin çizilmesi daha yaygın bir yöntemdir (Şekil 69, 70 ve 71). Şekil 64. Yapı Perspektifleri Şekil 65. Yapı Perspektifleri
Şekil 66. Yapı Perspektifleri Şekil 67. Yapı Perspektifleri
Şekil 68. Yapı Perspektifleri
Şekil 69. Tek Kaçma Noktalı Yapı Perspektifi
Şekil 70. Tek Kaçma Noktalı Yapı Perspektifi
Şekil 71. Tek Kaçma Noktalı Yapı Perspektifi