CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE SORUMLULUKLARI

CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE SORUMLULUKLARI ÇİFT BAŞLILIK BİTİYOR Cumhurbaşkanı ile Başbakanın yetkileri birleştiriliyor. Cumhurbaşkanı yürütmenin başı oluyor. Yönetimde çift başlılık ortadan kalkıyor. Cumhurbaşkanları ve Başbakanlar arasında bugüne kadar yaşanan siyasi gerilim ve krizler bitiyor. Daha istikrarlı bir yönetim sistemi geliyor. Daha hızlı karar alan, daha hızlı icraat ve reform yapan bir yönetim modeli oluşuyor. CUMHURBAŞKANI VE BAKANLARA CEZAİ SORUMLULUK GELİYOR Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu ortadan kalkıyor, yani yetkili ama sorumsuz olmaktan çıkıyor. Mevcut anayasada Cumhurbaşkanı denetlenemiyor, soruşturulamıyor. Cumhurbaşkanına denetim ve cezai sorumluluk geliyor. Cumhurbaşkanı eski maddede Meclisin dörtte üç oyuyla (413) sadece vatana ihanetten suçlanabiliyordu. 2

Şimdi hakkında herhangi bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılabiliyor. Soruşturma önergesinin kabulü için salt çoğunluk gerekiyor (şimdiki durumda 276/600 vekilli mecliste 301). Önerge bir ay içinde Mecliste görüşülüyor ve beşte üç gizli oyla (şimdiki durumda 330/600 vekilli mecliste 360) kabul edilebiliyor. Komisyon kuruluyor, en geç 3 ay 20 gün içinde oylama yapılıyor. Üçte iki gizli oyla (şimdiki durumda 367/600 vekilli mecliste 400) Yüce Divan a yollanabiliyor. Yargılama en geç altı ay içinde tamamlanıyor. Soruşturma açılan Cumhurbaşkanı erken seçim kararı alamıyor. Yüce Divan da mahkum olursa, Cumhurbaşkanlığı görevi sona eriyor. Cumhurbaşkanının tüm iş ve işlemleri yargı denetimine tabi oluyor. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da cezai sorumluluk taşıyor ve Cumhurbaşkanıyla aynı hükümlere tabi olarak yargılanabiliyor. 3

BÜTÇE KANUNU Cumhurbaşkanının Meclise kanun sunma yetkisi bütçe kanunuyla sınırlandırılıyor. Bunun dışında kanun teklifi verme ve yapma yetkisi Mecliste. Bütçe kanunu ile kesin hesap kanunu aynı maddede birleştiriliyor, Mecliste birlikte görüşülüp karara bağlanıyor. Bütçe kanunu Mecliste reddedilse ve bunun yerine bir geçici bütçe kanunu hazırlanamasa bile, yeni bütçe kabul edilene kadar Türkiye nin bütçesiz kalmaması için, bir önceki yılın oranlarına göre bütçe yapılıyor. Meclis bütçe konusunda uzlaşmacı ve yapıcı bir tutuma teşvik ediliyor. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ Mevcut sistemde kanun hükmünde kararname hazırlama yetkisi Bakanlar Kurulunda. Şimdi Hükümet Meclis dışından ve doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından kurulacağı için, Cumhurbaşkanına yürütme alanında kararname çıkarma hakkı tanınıyor. Ancak temel haklar, kişi hak ve özgürlükleriyle siyasi hak ve ödevler konusunda kararname çıkaramıyor. 4

Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda kararname çıkaramıyor. Kanunda açıkça düzenlenen konularda kararname çıkaramıyor. Kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanıyor. Meclisin aynı konuda kanun çıkarması durumunda kararname hükümsüz hale geliyor. Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabiliyor. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri anayasal yargı denetimine alınıyor. Meclis Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini Anayasa Mahkemesi ne götürebiliyor. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR Hükümeti Cumhurbaşkanı kuruyor. Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabiliyor. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından görevden alınabiliyor. 5

ÜST DÜZEY DEVLET GÖREVLİLERİNİN ATANMASI Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atama ve görevden alma yetkisine sahip oluyor. Yeni bir Cumhurbaşkanı seçilip hükümet kurulduğunda, üst düzey kamu yöneticileri de hızla yenilenebiliyor. Her hükümet, hızla atama yaparak, bir an önce icraata başlama imkanına kavuşuyor. HSK ÜYELERİNİN SADECE 4 ÜNÜ CUMHURBAŞKANI ATIYOR Eski düzenlemede Cumhurbaşkanı 4 üye atıyordu. Cumhurbaşkanı yine 4 üye atıyor. Eski düzenlemede Meclisin üye seçme hakkı yoktu. Şimdi ise 13 üyeden 7 si Meclis tarafından nitelikli çoğunlukla seçiliyor. Yeni düzenlemeyle FETÖ tipi yapılanmaların HSK ya etki etme imkanı ortadan kaldırılıyor. Üye seçiminde Meclis iradesi ağırlık kazanıyor. Yargı kurumu üyeleri arasında seçime dönük rekabet ve gruplaşma son buluyor. 6

BAKANLIKLAR KARARNAME İLE KURULUYOR Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleniyor, bakanlıklar için kuruluş yasası gereklilik olmaktan çıkıyor. Bakanlık yapıları çağın hızına, teknolojik yeniliklere ve ekonomik gelişmelere uygun şekilde yenilenebiliyor, bürokratik hantallık tehlikesi ortadan kalkıyor. SIKIYÖNETİM KALKIYOR, OHAL YENİDEN DÜZENLENİYOR Sıkıyönetim uygulaması kalkıyor. Olağanüstü Hal, 15 Temmuz hain darbe girişiminin sonuçları ve terör tehditleri de göz önüne alınarak, yeniden tanımlanıyor. OHAL ilanı yetkisi Bakanlar Kurulundan Cumhurbaşkanına aktarılıyor. OHAL i gerektirecek durumlar yeniden tanımlanıyor ve tek madde altında toplanıyor. Cumhurbaşkanının aldığı OHAL kararı, aynı gün Meclisin onayına sunuluyor. OHAL ilanının ve OHAL kararnamelerinin 7

Meclis tarafından kabulü hükmü korunuyor. 3 ay içinde Meclisin onaylamadığı kararnameler hükümsüz kalıyor. OHAL süresi en fazla altı ay. Bu süre Cumhurbaşkanının teklifi ve Meclisin kabulüyle en fazla dörder aylık sürelerle uzatılabiliyor. Meclisin OHAL i uzatma, kısaltma ya da kaldırma yetkisi var. Meclisin bu konudaki denetleme gücü ve sorumluluğu ön plana çıkıyor. CUMHURBAŞKANI İSTERSE PARTİLİ OLABİLİYOR Anayasadaki Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir hükmü kalkıyor. Cumhurbaşkanına parti üyesi olma imkanı veriliyor. Her aday kendi partisini temsil ediyor, seçilirse hükümeti kuruyor. Mevcut sistemde Başbakan bir partiye üye olma ve Genel Başkan seçilme hakkına sahip. Yeni sistemde Başbakanlık kalktığı ve yürütmenin başı Cumhurbaşkanı olduğu için, bu hak şimdi Cumhurbaşkanına tanınmış oluyor. 8

GÜVENOYUNU MİLLET VERİYOR Güvenoyu ve gensoru uygulaması kalkıyor. Millet iradesi doğrudan hükümete yansıyor. Cumhurbaşkanını millet seçtiği için, kurulacak Hükümete de 5 yıllığına güvenoyu vermiş oluyor. BAKAN OLAN MİLLETVEKİLLERİNİN VEKİLLİKLERİ DÜŞÜYOR Yasama ile yürütme arasında keskin bir kuvvetler ayrılığı getirildiği için, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanan milletvekillerinin Meclisteki üyelikleri sona eriyor. GÜÇLÜ DEMOKRASİ GÜÇLÜ MECLİS MECLİS CUMHURBAŞKANINI VE BAKANLARI DENETLİYOR Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu ortadan kalkıyor, yani yetkili ama sorumsuz olmaktan çıkıyor. Mevcut anayasada Cumhurbaşkanı denetlenemiyor, soruşturulamıyor. Cumhurbaşkanına denetim ve cezai sorumluluk geliyor. 9

Cumhurbaşkanı eski maddede Meclisin dörtte üç oyuyla (413) sadece vatana ihanetten suçlanabiliyordu. Yeni sistemde hakkında herhangi bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılabiliyor. Soruşturma önergesinin kabulü için salt çoğunluk gerekiyor (şimdiki durumda 276/600 vekilli mecliste 301). Önerge bir ay içinde Mecliste görüşülüyor ve beşte üç gizli oyla (şimdiki durumda 330/600 vekilli mecliste 360) kabul edilebiliyor. Komisyon kuruluyor, en geç 3 ay 20 gün içinde oylama yapılıyor. Üçte iki gizli oyla (şimdiki durumda 367/600 vekilli mecliste 400) Yüce Divan a yollanabiliyor. Yargılama en geç altı ay içinde tamamlanıyor. Soruşturma açılan Cumhurbaşkanı erken seçim kararı alamıyor. Yüce Divan da mahkum olursa, Cumhurbaşkanlığı görevi sona eriyor. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da cezai sorumluluk taşıyor ve Cumhurbaşkanıyla aynı hükümlere tabi olarak yargılanabiliyor. 10

Meclis denetlemesinde meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru uygulamaları devam ediyor. Yeni usuller içtüzükle düzenleniyor. Hükümet meclis dışından oluşacağı için, mecliste sözlü soru uygulaması kalkıyor. Yazılı soruya 15 gün içinde cevap verilmesi mecburiyeti getiriliyor. ARTIK HÜKÜMET DEĞİL, MİLLETVEKİLLERİ KANUN TEKLİFİ VERİYOR Meclis güçleniyor, bütçe kanunu dışında tüm kanunlar hükümetin teklifiyle değil, sadece milletvekillerinin teklifiyle çıkarılıyor. KANUN Kanun teklif etme yetkisinin sadece milletvekilleriyle sınırlanması sayesinde, kanun yapıcılıkta Meclis iradesi ön plana çıkıyor. Yasamayla yürütme gerçek anlamda ayrılıyor, Meclis yasama işlevine odaklanıyor. Cumhurbaşkanının Meclise kanun sunma yetkisi bütçe kanunuyla sınırlandırılıyor. Cumhurbaşkanının geri gönderdiği kanunun Meclis tarafından aynen kabulü ve iadesi için salt çoğunluk (şimdiki durumda 276/600 vekilli mecliste 301) şartı geliyor. 11

OHAL DÜZENLEMESİ Olağanüstü Hal, 15 Temmuz hain darbe girişiminin sonuçları ve terör tehditleri de göz önüne alınarak, yeniden tanımlanıyor. OHAL ilanı yetkisi Bakanlar Kurulundan Cumhurbaşkanına aktarılıyor. Cumhurbaşkanının aldığı OHAL kararı, aynı gün Meclisin onayına sunuluyor. OHAL i gerektirecek durumlar yeniden tanımlanıyor ve tek madde altında toplanıyor. OHAL ilanının ve OHAL kararnamelerinin Meclis tarafından kabulü hükmü korunuyor. 3 ay içinde Meclisin onaylamadığı kararnameler hükümsüz kalıyor. OHAL süresi en fazla altı ay. Bu süre Cumhurbaşkanının teklifi ve Meclisin kabulüyle en fazla dörder aylık sürelerle uzatılabiliyor. Meclisin OHAL i uzatma, kısaltma ya da kaldırma yetkisi var. Meclisin bu konudaki denetleme gücü ve sorumluluğu ön plana çıkıyor. 12

18 YAŞINI DOLDURANLAR MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLİYOR Gençlerimize güveniyoruz, bu güvenimizi ifade ediyoruz, seçme hakkın varsa, seçilme hakkın da var 25 diyoruz. 18 Seçilme yaşı 25 ten 18 e iniyor. Seçme ve seçilme yaşı aynı oluyor. Genç nüfusu yüksek olan ülkemizde gençlerin bakış açısı siyasete daha fazla yansıyor. Siyasete dinamizm geliyor, yeni nesiller çok daha erken yaşta tecrübe kazanıyor. MİLLETVEKİLİ SAYISI 600 OLUYOR Milletvekili sayısı 550 den 600 e çıkıyor. Temsiliyet genişliyor, artan nüfusun Mecliste temsili sağlanıyor, milletvekilleri kendi ilinin proje, icraat ve sorunlarına odaklanıyor. Meclisin yeni sistemle artacak olan iş yükü açısından, görev dağılımında kolaylık sağlanmış oluyor. 550 600 Vatandaşımız kendi ilinde daha fazla temsilciye kavuşuyor. 13

HSK ÜYELERİNİN ÇOĞUNLUĞUNU MECLİS SEÇİYOR Eski düzenlemede Meclisin HSK ya üye seçme hakkı yoktu. Şimdi ise 13 üyenin 7 si Meclis tarafından nitelikli çoğunlukla seçiliyor. Yeni düzenlemeyle FETÖ tipi yapılanmaların HSK ya etki etme imkanı ortadan kaldırılıyor. Üye seçiminde Meclis iradesi ağırlık kazanıyor. Yargı kurumu üyeleri arasında seçime dönük rekabet ve gruplaşma son buluyor. BAKAN OLAN MİLLETVEKİLLERİNİN VEKİLLİKLERİ DÜŞÜYOR Yasama ile yürütme arasında keskin bir kuvvetler ayrılığı getirildiği için, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanan milletvekillerinin Meclisteki üyelikleri sona eriyor. Bu uygulama çok nadiren olabileceği için, milletvekilleri asli görevleri olan yasamaya ve kendi illerinin icraat, proje ve sorunlarına odaklanıyor. 14

YARGI YARGI TARAFSIZ VE BAĞIMSIZ OLUYOR Yargı anayasada bağımsız ve tarafsız olarak tanımlanıyor. Yargının bağımsız olması yetmez, tarafsız da olması gerekir diyoruz, tarafsızlığı anayasal hüküm haline getiriyoruz. YENİ HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun (HSYK) yapısı ve seçim yöntemi değişiyor, adı Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) oluyor. Üye sayısı 22 den 13 e, daire sayısı 3 ten 2 ye düşüyor. Eski düzenlemede Cumhurbaşkanı 4 üye atıyordu. Cumhurbaşkanı yine 4 üye atıyor. Eski düzenlemede Meclisin üye seçme hakkı yoktu. Şimdi ise 13 üyeden 7 si Meclis tarafından nitelikli çoğunlukla seçiliyor. Bugün olduğu gibi Adalet Bakanı HSK nın başkanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı kurulun tabii üyesi. Mecliste HSK adayları, her üyelik için üç aday olmak üzere, ilgili komisyon tarafından belirleniyor. 15

Birinci oylamada 367 (600 vekilli mecliste 400), ikinci ve üçüncü oylamada 330 (600 vekilli mecliste 360) oy aranıyor. Gereken oy sayısı bulunamazsa, en çok oyu alan iki aday arasında kura çekiliyor. Yeni düzenlemeyle FETÖ tipi yapılanmaların HSK ya etki etme imkanı ortadan kaldırılıyor. Üye seçiminde Meclis iradesi ağırlık kazanıyor. Yargı kurumu üyeleri arasında seçime dönük rekabet ve gruplaşma son buluyor. ASKERİ YARGI KALKIYOR Askeri yargı tümüyle kaldırılıyor. Sadece disiplin mahkemelerine izin verilyor. Yargıda birlik geliyor. Asker ve sivil ayrımı ortadan kalkıyor. Vatandaşlarımızın hepsi aynı yargı kurumlarına tabi oluyor. Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kalktığı için, Anayasa Mahkemesi üye sayısı 17 den 15 e düşüyor. 16

YENİ SİSTEM KESİNTİSİZ İSTİKRAR MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YAŞI 18 Gençlerimize güveniyoruz, bu güvenimizi ifade ediyoruz, seçme hakkın varsa, seçilme hakkın da var diyoruz. Seçilme yaşı 25 ten 18 e iniyor. Seçme ve seçilme yaşı aynı oluyor. Genç nüfusu yüksek olan ülkemizde gençlerin bakış açısı siyasete daha fazla yansıyor. Siyasete dinamizm geliyor, yeni nesiller çok daha erken yaşta tecrübe kazanıyor. CUMHURBAŞKANLIĞI VE MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ 5 YILDA BİR AYNI GÜNDE YAPILIYOR Meclis seçimleri 4 yılda birden 5 yılda bire çıkıyor. Meclis ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı gün yapılıyor. YASAMA YÜRÜTME Cumhurbaşkanlığı seçiminde iki turlu sistem uygulanıyor. 5 yıllık kesintisiz istikrar dönemleri geliyor. Erken seçim ihtimali iyice azalıyor, uzlaşma kültürü ön plana çıkıyor. Koalisyonlar, hükümet kurulamama krizleri tarih oluyor. 17

HEM CUMHURBAŞKANI HEM DE MECLİS ERKEN SEÇİM KARARI ALABİLİYOR Güvenoyu, gensoruyla hükümetin düşürülmesi ve hükümet kurulamaması durumunda erken seçime gidilmesi uygulaması kalkıyor. Yerine, karşılıklı olarak iki seçimi birlikte yenileme yetkisi geliyor. Cumhurbaşkanı kendi kararıyla ve Meclis de beşte üç oyla (şimdiki durumda 330/600 vekilli mecliste 360) seçim kararı alabiliyor. İki seçim aynı anda yenileniyor. Cumhurbaşkanı seçimleri yenileme kararı alırsa, kendi süresini de kısaltmış oluyor. Cumhurbaşkanına sadece ikinci dönemindeyse ve seçim kararı Meclis tarafından alınmışsa, bir kez daha aday olma hakkı tanınıyor. Bu düzenleme uzlaşma ve uyum getiriyor. Birlikte seçim yetkisi krizleri büyütmemenin ve uzlaşma arayışının güvencesi. Geçmişteki hükümet ve erken seçim krizleri tarihe karışıyor. Daha sorumlu, daha akılcı, daha uyumlu bir anlayış geliyor. 18

CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIK ŞARTLARI KOLAYLAŞIYOR Bir kişi en fazla iki defa aday olabiliyor. Cumhurbaşkanlığı süresi 2 dönemle, yani en fazla 10 yılla sınırlandırılıyor. Cumhurbaşkanlığı seçimi için aday gösterilme şartları genişletilip kolaylaştırılıyor. Eskiden sadece gruplar ya da grubu olmasa da %10 oy almış partiler aday gösterebiliyordu. Şimdi gruplar ve son genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az %5 ini almış olan siyasi partiler aday gösterebiliyor. En az yüz bin seçmenin imzasını toplayan da aday olabiliyor. İki turlu seçim sistemiyle temsiliyet ve toplumsal mutabakat imkanı artırılıyor. İlk turda %50 yi geçen seçiliyor, yoksa en çok oy alan iki adayla ikinci tura gidiliyor. 19

CUMHURBAŞKANLIĞI MAKAMI BOŞALIRSA, 45 GÜN İÇİNDE SEÇİM YAPILIYOR Yeni seçime kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet ediyor. 45 Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa Meclis seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile yenileniyor. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı Meclis seçim tarihine kadar görevine devam ediyor. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmıyor. 20

DİĞER DÜZENLEMELER Silahlı Kuvvetler Devlet Denetleme Kurulu nun işleyişi içine alınıyor. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği kalkıyor. Seçimlerde Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanlarının görevi bırakması ve geçici seçim hükümeti uygulaması kalkıyor. Jandarma İçişleri Bakanlığına bağlandığı için, Jandarma Genel Komutanı MGK üyesi olmaktan çıkıyor. 21

NOTLAR 22

23 NOTLAR