TAKIM TEZGAHLARI TORNA TEZGAHLARI Kendi ekseni etrafında dönen sağlam bağlanmış iş parçası üzerinden gereğine göre biçimlendirilmiş bir kesici alet arcılığı ile talaş kaldıran tezgahlara torna tezgahı denir.kesici aletin talaş kaldırma işlemi elle veya otomatik şekilde olur.torna tezgahlarında genellikle silindirik tornalama,delme,konik tornalama,alın tornalama,vida çekme, rayba çekme,kılavuz ve pafta çekme işlemleri yapılır.torna tezgahlarında torna kalemi araba adı verilen bir parçanın üzerine bağlanmıştır.araba kızaklar üzerinde kayarak hareket eder.arabaya bağlı miller bulunmaktadır.vida açmak gerektiğinde araba hareketini ana milden vida şeklinde olan milden alır. Çeşitli Torna Tezgahları Üniversal Torna Tezgahı : İmalat atölyelerinde kullanılan önemli tezgahlardandır.bir çok yerde imalat ve takım atölyelerinde bu tezgahlardan yararlanılır.bunlar küçük masa tornasından ağır iş tornalarına kadar çeşitli şekillerde yapılır.genellikle çeşitli ilerlemelerle talaş kaldırılması gereken hallerde ve değişik adımlı vidaların açılmasında büyük verimle çalışırlar.üniversal torna tezgahları bütün imalat ve takım atölyelerinde kullanılırlar. Revolver Torna Tezgahı : Özdeş parçaları çok sayıda yapmak için kullanılan bir imalat tezgahıdır.bu tezgah torna tezgahının geliştirilmiş bir şeklidir.altıgen bir revolver başlık,gezer punta gövdesinin yerine konulmuştur.altı kenara değişik kesici aletler bağlanabilir.başlık tezgahın yüksek verimle çalışmasını sağlıyor.iş parçası bir pense veya aynaya tutturulur.işlenen parçanın sökülüp takılmasına gerek kalmadan birkaç aleti elle veya Tarih 05.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 1
otomatik olarak işleme konumuna getirmek mümkündür. Otomat Torna Tezgahı : Bu tezgahları hareket bakımından revolver torna tezgahlarının daha da geliştirilmişi olarak sayabiliriz.bu tezgahlar pim,vida,somun,sap vb gibi standartlaştırılmış makine parçalarının seri halde yapılması için kullanılırlar.bu tezgahların yaptığı iş ve üretim kapasitesi üzerinde işçi becerisinin herhangi bir etkisi bulunmuyor.tezgahın fener mili deliğinden işlenecek malzeme çekilerek dayamaya kadar iletiliyor ve sıkılıyor.ardından revolver başlığa takılmış olan aletler işlem sırasına göre görevlerini tamamlıyorlar. Tornalama,delme,rayba çekme,vida çekme vb işlemler için gerekli kesme hızını ise kendi kendine ayar edebiliyor ve sonunda bitirilmiş parçayı kesiyor.otomat torna tezgahları her iş için bir kez ayarlanırlar.iş değiştiği zaman tekrar ayarlama yapılır. Elektronik Torna Tezgahı : Bu tezgah hidrolik ve elektronik kontrol aygıtları ile donatılmış.tezgah ayarlanarak çalışmaya başladıktan sonra çok az dikkat istiyor. FREZE TEZGAHLARI Frezeleme,kesme hareketi takımın kendi etrafında dönmesi ve parçanın ilerleme hareketi yapması ile gerçekleşen bir işlemdir.frezeleme,takım çevresindeki dişler yardımıyla gerçekleşir.frezeler işleme yöntemi bakımından çevresel ve alın olmak üzere ikiye ayrılır.çevresel frezelemede talaş, takımın çevresinde bulunan dişlerin,alın frezelemede ise takımın alın yüzeyindeki dişler tarafından kaldırılır.frezeler takımın bağlandığı mile göre adlandırılır.milin konumu yatay olan frezeler;yatay freze,dikey olana; dikey freze denir.ayrıca hem yatay, hem de dikey çalışan frezelere universal tezgah adı Tarih 05.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 2
verilir.freze takımları hız çeliğinden yapılmış yekpare ve sert metalden yapılan uçlu olabilirler.yekpare takımlar değiştirilemezken, uçlu frezeler değiştirilebilir.frezelerdeki önemli bir konuda diş sayısıdır.diş sayısı malzemeye göre seçilir.yumuşak malzemelerde büyük talaş kaldırılır ve diş sayısının az dişler arası boşluğun fazla olması gerekir.sert malzemelerde ise diş sayısı fazla ve dişler arası boşluğun az olması gerekir. FREZE TEZGAHI ÇEŞİTLERİ Çeşitli tip ve ölçülerde pek çok freze tezgahları varsa da bunların çoğu birbirine benzer. Sütunlu ve konsollu olanlar çoğunlukla okul ve endüstri atölyelerinde kullanılır. Sütunlu ve konsollu denmesinin sebebi, fener milinin bir sütun içine yerleştirilmiş olmasındandır. Freze tezgahlarını yapılarına göre dört grupta incelemek doğru olur: 1. Sütunlu ve konsollu tip freze tezgahları Yatay freze tezgahı Düşey freze tezgahı Üniversal freze tezgahı 2. İmalat ve gövde tipi freze tezgahları 3. Planya tipi freze tezgahları 4. Özel freze tezgahları Kopya freze tezgahları Tarih 05.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 3
Elektronik ve hidrolik kumandalı freze tezgahları Sütunlu ve Konsollu Tip Freze Tezgahları a.yatay Freze Tezgahı : Freze çakılarının takıldığı malaya milli yataya paraleldir. Bunlar tek tek işlenen parçaların yapımında olduğu kadar, seri imalat için de elverişli tezgahlardır. Tezgahın tablası el veya otomatik olarak ilerletilir. Tabla aşağı yukarı ve sağa sola hareket ettirilir. Elektrik motorundan aldığı hareket, hız kutusu vasıtası ile malafa miline iletilir ve çeşitli devir sayılarında işlemler yapılır. büyük yapılı tezgahlarda tablanın rahat hareketi için ayrıca bir elektrik motoru daha vardır. b. Düşey Freze Tezgahı Bu tezgahlarda, freze çakısının takıldığı başlık ve konumu yataya dik durumdadır. Ayrıca başlığı çeşitli açı altında dönebilen tezgahlar da açılı işlemler yapmak mümkün olmaktadır. Başlığın dönmesiyle yatay ve düşey konumdaki bütün işlemler yapılabilir. Tezgahın tablası yatay frezede olduğu gibi hareket ettirilir. Pirinç, bronz olmaları kullanma alanını genişletmiştir. c. Üniversal Freze Tezgahı : Bu tezgah, yatay ve düşey freze tezgahlarının bir arada düşünülmüş ve geliştirilmiş halidir. Bu tezgahlarda tablanın sağa ve dönmesi sağ ve sola 45 önemli sol helis dişlerin otomatik bir şekilde açılması en özelliklerindendir. Tablanın elle veya otomatik olarak hareketi sağlanabilir. Tablanın eğiklik konumunun rahatlıkla temini için açılı bölüntüler yapılmıştır. Tarih 05.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 4
İmalat ve Gövde Tipi Freze Tezgahları Yalnız seri üretim yapan fabrikalarda kullanılır. Tezgahın sabitleştirilmiş bir tabla desteği veya gövdesi vardır. Tabla yatay olarak ileri geri hareket edebilir. Fener mili, özel kutu biçimindeki bir araba içine bağlanmıştır. Freze çakısının içeri veya dışarıya doğru ayarları fener milinin hareketi ile sağlanır. Tezgah bir kere hazırlandıktan sonra, işlem kısmen veya otomatik olarak yapılır. bundan sonra tezgahta yalnız iş parçasının bağlanması ve sökülmesi gibi hazırlıklar yapılır. Planya Tipi Freze Tezgahları Bu tip freze tezgahı, en ağır cinsten işler için kullanılır. Bu bir dereceye kadar planya tezgahına benzer. Fakat bunun yatay ve yan sütunları üzerinde bağlanmış freze tezgahı başlıkları vardır. Büyük veya oldukça uzun iç parçaları üzerine aynı zamanda birçok işlemleri uygulamak için kullanılır. 1. NC (NUMERİCAL CONTROL) Sayısal kontrol (NC Numerical Control), takım tezgahlarının sayı harf vb. sembollerden meydana gelen ve belirli bir mantığa göre kodlanmış komutlar yardımıyla işletilmesidir..komutlar ilgili takım tezgahına veri blokları şeklinde yüklenir. Her veri bloku tezgahın anlayabileceği bir dizi komuttan meydana gelir.bu komutları daha sonra açıklayacağım. Sayısal kontrol, metal ve metal olmayan her türlü malzemelerin talaş kaldırmak suretiyle işlenmesinde kullanılan tüm takım tezgahlarında kullanılır. 2. CNC (COMPUTER NUMERİCAL CONTROL) Bilgisayarlı Sayısal Kontrol(CNC- Computer Numerical Control), takım tezgahlarının sayısal Tarih 06.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 5
komutlarla bilgisayar yardımıyla kontrol edilmesidir. CNC Tezgahlarda, NC tezgahlardan farklı olarak bir bilgisayarlı kontrol ünitesi bulunur. Böylece NC programları,kesicilerle ilgili bazı teknik ve ofset bilgileri kalıcı olarak tezgah hafızasında saklanabilir. Ayrıca imalatın her aşamasında programa müdahale edilir ve programda istenilen değişiklikler yapılır. Bilgisayardaki programda,tezgahların hareketlerini kontrol etmek için harfler ve sayılardan oluşan komutlar kullanılır.(g ve M harfleri) Mesela programda G00 kodu,takımın talaş kaldırmadan,koordinatları belirtilen noktaya gitmesini sağlamak için kullanılır.aynı şekilde M03;takımın bağlı bulunduğu mili,saat yönünde harekete başlatır ve belirli bir devirde dönmesini sağlar. M05 kodu ise,takımın bağlı bulunduğu milin durmasını sağlar. Endüstride kullanılan tüm CNC tezgahlarında, G (İngilizce okunuşu- ciy) ve M (İngilizce okunuşu - em ) kodları olarak ifade edilen bu özel kodlar ISO (Uluslararası Standartlar Kuruluşu)tarafından standartlaştırılmıştır. İlk CNC freze tezgahından günümüze NC teknolojisi hemen her alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.bu uygulamalardan bazıları şunlardır; tornalama, frezeleme, delme, taşlama, alevle kesme, bükme, form verme, üç boyutlu ölçme, elektro erozyon ve robot uygulamaları. 3.CNC TEZGAHLARININ AVANTAJLARI a.programların kaydedilmesi: CNC tezgahların en önemli özelliği, yazılan parça programlarının kontrol ünitesinin belleğinde depolanabilmesidir.bu program bellekten çağrılarak defalarca kullanılabilir. Parça programları elektrik kesildiğinde ya da tezgahın Tarih 06.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 6
enerjisi kapatıldığında da bellekte kalacaktır. b.düzenleme: Bellekteki bir parça programının üzerine değişiklik yapılması, bir hatanın düzeltilmesi yada bir programda yeni eklemeler ve düzenlemeler yapılması son derece kolaydır. c.çevrim fonksiyonu: Sık kullanılan çeşitli uygulamalar ( silindirik, alın ve konik tornalama, vida açma, dikdörtgen cep boşaltma vb.) bellekte kayıtlıdır. Çevirim (döngü ) fonksiyonu parça programlarının yazılımını önemli ölçüde kısaltır. d.alt programlar:bir programın içinde iş parçasının değişik kısımlarında uygulanacak olan tekrar işlemleri olabilir.aynı programın, farklı koordinatlar için tekrar yazılması yerine, bunun için bir alt program yazılır ve istenilen yerde çağrılarak uygulanır.bu ise yazılacak parça programını kısaltacaktır. e.kesici telafisi:kesici takımların uzunluk, çap ve takım ucu yarıçapı değerleri birbirinden farklıdır. CNC tezgahlarda kesici bilgileri kontrol ünitesine girilir.kontrol ünitesi bu bilgilere göre gerekli hesaplamaları yaparak kesici telafilerini (kompanzasyon) yerine getirir;iş parçasının tam ölçüsünde çıkması için kesicilerin boyut farklarını matematiksek olarak hesaplayarak ölçülere ekler yada çıkarır.böylece iş parçaları programda ve teknik resimde verilen değerlerde işlenmiş olur. f.ideal işleme koşulu:üretim anında kesme şartları sürekli olarak kontrol ünitesi tarafından izlenir ve gerekli düzenlemeler anında yapılır. Örneğin torna tezgahında bir alın tornalama işleminde kesici, dış çaptan merkeze doğru hareket ederken aynanın devri de otomatik olarak artacaktır. Tarih 06.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 7
g.simülasyon: Yazılan programın üretimine geçilmeden önce bu program kontrol ünitesinde bulunan ekranda (VDU) grafik olarak işlenir, yani simüle edilir. Bu simülasyon sonucu parçanın üretimine geçilmeden önce yazılan programın doğruluğu test edilmiş olur. h.diğer üniteler ile iletişim: Diğer bilgisayarlar ile iletişim kurulabilir. Bu şekilde, kontrol ünitesinin belleğindeki bir program merkezi bir bilgisayara gönderilebilir yada başka bir bilgisayardaki program tezgaha aktarılarak işlenebilir. j.arızanın bulunması: CNC Tezgahında bir arıza olduğunda, elektronik aksam kontrol ünitesine test ettirilebilir. Kontrol ünitesi, arızanın hangi birimde olduğunu tespit ettikten sonra bu bilgiyi grafik ekranda görüntüler. k.kesicilerin otomatik değişimi: CNC tezgahlarda üretim yüksek hassasiyette gerçekleştirilir ve üretilen parçaların tamamı birbirinin özdeşidir. Bu ise sanayinin en fazla gereksinim duyduğu aynı tolerans değerlerine sahip özdeş parçaların seri üretimini sağlar. CNC tezgahlarının yukarıda bahsedilen böylesine avantajlarının yanı sıra birkaç dezavantajlarından söz edilebilir. Bunlar; tezgahın ilk alım fiyatının yüksek olması, bakımının daha masraflı olması ve daha eğitimli tezgah operatörüne gereksinim duyulmasıdır. 4. CNC TEZGAHLARINDA KESİCİ TAKIMLAR CNC tezgahlarda işleme süresini ve işleme kalitesini en fazla etkileyen faktörlerin başında kesici takımlar ve bunların bağlanma sistemleri gelir. Bu tezgahlarda kullanılacak kesici uç ve takımların şu özelliklere sahip olması gerekir. Kesici uç kolayca değiştirilebilir. Tarih 07.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 8
Çıkan talaşları kırma özelliği olmalıdır. Kesici takım sağlam ve dengeli bağlanabilmelidir. Kesici uç hassas olarak bağlana bilmelidir. Kesici takım değişimi kolay ve hızlı olmalıdır. Kesici uç yüksek sıcaklıkta sertliğini kaybetmemelidir. Kesici Takım Gereçleri: CNC tezgahlarında kullanılan kesiciler; HSS kesiciler ve sert metal uç kesicilerdir. HSS Kesici Takımlar: HSS kesiciler tek parça olarak kullanılır. Bu kesiciler küçük çaplı deliklerin delinmesi, kanal açılması, vb. işlerde kullanılır. Sert Metal Uçlar: Sert metal uç kesiciler değişik boyut ve şekillerde standart olarak üretilir. Her bir uçta (ucun tasarımına bağlı olarak 6,8 yada daha fazla kesme kenarı bulunur. Bir kenar köreldiğinde, diğer bir kenar kesme yapacak konuma indekslenir. Kesici uçların en önemli avantajları; standart ve hassas boyutlarda üretilmesi, doğru kesme geometrisine sahip olması, hızlı değiştirilmesi ve bileme işleminin olmamasıdır. Kesici ucun bütün kenarları kullanıldıktan sonra bu uç yeni bir uç ile değiştirilerek işleme kanılan yerden devam edilebilir. ISO talaş kaldırma için sert metal kesicileri 3 ana gurupta toplamıştır. P: uzun talaş veren malzemelerin işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( çelik, çelik döküm, paslanmaz çelik, uzun talaş bırakan temper döküm vb.) M: işlenmesi güç olan malzemeleri işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( manganlı sert çelik, ısıya dayanıklı çelikler, paslanmaz çelik, sert döküm vb.) K: kısa talaş bırakan malzemelerin işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( döküm, sert çelikler, demir dışı metaller, alüminyum vb.) Tarih 07.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 9
5. CNC TEZGAHLARINDA TAKIM MAGAZİNİ CNC tezgahlarında birden fazla kesici takım kullanılır. Bu kesiciler, magazin olara adlandırılan bir takımlıkta bulunur ve programda yer alan sıraya göre buradan değiştirilerek iş parçasından talaş kaldırırlar. ( bu takımlık torna tezgahlarında taret olarak adlandırılır.) Takım magazini tezgahın yapısına göre hidrolik, pinomatik yada servo motor tahrikiyle çalışır. Magazin dönerek pozisyona gelmesini sağlayan komutu kontrol ünitesinden alır. Bu ünite takımın bağlandığı istasyonun pozisyona gelip gelmediğini de denetler. 6. CAD/CAM SİSTEMLERİ CAD/CAM sistemi, işletmelerdeki verimliliği arttırmak için tasarım ve imalat sürecinin bilgisayar ortamında birleştirilmesi işlemidir. CAD/CAM kullanıcısı, tasarım ve üretim yazılımlarını kullanarak; önce ürünün teknik resmini ve modellemesini gerçekleştirir. Daha sonra bu çizimden yararlanarak parça üretimi için gerekli olan NC kodlarını bilgisayar yardımıyla üretir. CAD/CAM sistemleri ayrıca üç boyutlu modellerin montajını görme ve analiz etme kolaylığı sağlar böylece, iş parçasının, üretimine geçilmeden önce güvenirliği ve dayanıklılığı test edilerek olası hatalar baştan düzeltilebilir. CAD/CAM sistemlerinde yüzeyi, bir parçanın kabuğunun matematiksel temsilidir. Parçanın kabuğu (shell) bir çadırın sıkıca bağlanarak gerilmiş bezine benzetilebilir. Bu iki ucu arasındaki eğimli yüzey, yüzlerce düz yüzey ile tanımlanır. Eğri yüzeyleri tanımlamak için kullanılan düz yüzeylerin hesaplanmasında CAM sistemleri, NURBS (Non uniform Rational B-Spline) gibi çeşitli standartlardan yararlanır. Tarih 08.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 10
CAD/CAM sistemlerindeki gelişmeler 1950 li yıllarda MIT ın NC tezgahı üretimi çalışmaları sırasında başladı. MIT, televizyona benzeyen ilk grafik ekranı ( CRT- cathode ray tube) Whirlwind bilgisayara bağlayarak basit resimler üretti. Bunu, en yaygın programlama dili APT nin (Automatically programmed tools) geliştirilmesi izledi. Ivan sutherland ın 1962 yılında tez olarak yayınladığı Sketch pad sistem, CAD ın kilometre taşıdır. Çeşitli grupların bu tez üzerinde yaptıkları geliştirme çalışmaları sonucu Bilgisayar destekli Tasarım (CAD) kavramı ortaya çıkmış ve kullanılmaya başlanmıştır. 1970 yıllardaki gelişmeler arasında IGES (ınitial Graphics Exchange Speci fication) kullanımı da yer almıştır. 1970 ler ayrıca bilgisayar tasarım uygulamaları olarak bilinir. Turnkey (Hazır) sistemler, tasarımcılara model ve çizim yapabilmeleri için üç boyutlu merkezileştirilmiş veri tabanları sağladı. Bu sistemler başlangıçta tel çerçeve ( wireframe) modellemeye destek vermekte, yüzey (surface) uygulamaları ise kısıtlı kalmaktaydı. Bu nedenle yalnız temel tasarım uygulamaları yapılabilmekteydi,ama endüstrinin gerçek tasarım sorunlarını çözmekten uzaktı. 80 li yıllar CAD/CAM teknolojisinin başını çektiği yıllar olarak sayılabilir. Bu dönemde yeni teoriler ve algoritmalar geliştirildi.temel hedef, geleceğin fabrikasını kurmak için tasarım ve imalatın değişik öğelerini bütünleştirerek otomasyona geçmekti. Tarih 08.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 11
7.CNC FREZEDE KOORDİNAT SİSTEMLERİ CNC takım tezgahlarında, eksen tanımlamaları için kartezyen koordinat sistemi kullanılır.cnc freze tezgahlarında 3 temel eksen vardır. Bunlar; tezgah tablasının boyuna ve enine hareket eksenleri ( X,Y ) ve iş milinin eksenidir (Z ). Bu tezgahlarda her üç eksen de birbirine 90 derece açıda yani birbirlerine dik konumdadır. 7.1. Mutlak ( Absolute) Koordinat Sistemi Bu sistemde belirli bir nokta, başlangıç Noktası (0,0,0 ) olarak belirlenir ve takımın hareket edeceği noktaların başlangıç noktasına olan uzaklıkları dikkate alınır. A noktasının yeri : X = 0, Y = 0, Z = 9 B noktasının yeri : X = 11, Y = 18, Z = -5 C noktasının yeri : X = 37,5, Y = 38, Z = -2 D noktasının yeri : X = 60, Y = 26, Z = -4 E noktasının yeri : X = 88, Y = 52, Z = 0 7.2. Artırımlı-Kademeli (Inremental) Koordinat Sistemi Bu sistemde takımın hareket edeceği nokta, bir önce bulunduğu noktaya göre belirlenir.başka Tarih 09.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 12
bir ifade ile takımın bir önce bulunduğu nokta, başlangıç noktası(0,0,0) olarak kabul edilir ve bulunan noktanın bir önceki noktaya olan uzaklığı, noktanın sağında veya solunda yada yukarı veya aşağısında olmasına göre belirlenir.örnek olarak aşağıdaki şekilde takımın hareket ettiği noktaların koordinatlarını belirlersek: A noktasının başlangıç noktasına göre koordinatları: A noktasının yeri : X = 0, Y = 0, Z = 9 B noktasının yeri ( A noktasına göre ) : X = 11, Y = 18, Z = -14 C noktasının yeri ( B noktasına göre ) : X = 26, Y = 14, Z = + 3 D noktasının yeri ( C noktasına göre ) : X = 20, Y = -6, Z = -2 E noktasının yeri ( D noktasına göre ) : X = 28, Y = 24, Z = + 4 8. ISO (Uluslar arası Standartlar Kurumu ) Tarih 09.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 13
TARAFINDAN FREZE TEZGAHLARINDA KABUL EDİLMİŞ BAZI G ve M KODLARI Bilgisayardaki program yardımıyla tezgahları kontrol edebileceğimizi belirtmiş ve bu kontrolü sağlamak için ISO ( Uluslar arası Standartlar Kurumu ) tarafından standartlaştırılmış olan bazı G ve M kodları: 8.1.G KODLARI KOD U G90 GÖREVİ Takımın başlangıç noktasına ( Mutlak noktaya göre ) hareket etmesini sağlar G91 G70 Takımın bir önceki konumuna göre ( Kademeli- Artırımlı olarak ) hareket etmesini sağlar. İNÇ- (IMPERIAL ) Birim Sisteminin kullanılmasını sağlar. G71 METRIK Birim Sisteminin kullanılmasını sağlar. G00 Takımın, talaş kaldırmadan belirtilen noktaya hareket etmesini sağlar. G01 G02 G03 Takımın, talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında doğrusal olarak hareket etmesini sağlar. Takımın, talaş kaldırarak ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünde hareket etmesini sağlar. Takımın, talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünün aksi istikametinde hareket etmesini sağlar. Tarih 10.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 14
G79 G88 G89 G87 G81 Takımın iki nokta arasında belirli derinlikte ve takımın genişliğinde kanal açmasını sağlar. Kanal açma döngüsüdür. Takımın belirli genişlik, uzunluk ve derinlikte frezeleme yapmasını sağlayan Dikdörtgen Frezeleme Döngüsüdür. Takımın belirli çapta ve derinlikte dairesel frezeleme yapmasını sağlayan bir döngüdür. Takımın belirli çapta ve derinlikte ancak konik olarak ( tabak şeklinde ) dairesel frezeleme yapmasını sağlayan bir döngüdür. Takımın, en fazla çapına kadar olan derinlikteki delikleri delmesini sağlayan Delik Delme Döngüsüdür. G82 Takımın, delme sırasında belirli bir süre beklemesini sağlayan Beklemeli Delik Delme Döngüsüdür. G83 G28 Takımın, derin deliklerin delinmesinde (takım çapının iki katından fazla ) delme işleminin pasolu olrak yapılmasını sağlayan Pasolu Delik Delme Döngüsüdür. Daha önce frezelenmiş bir bölgenin bir eksene göre simetrisini Frezeleyen Ayna Frezeleme Döngüsüdür. M KODLARI KODU GÖREVİ M03 Takımın bağlı bulunduğu motoru çalıştır, takımın saat ibresi yönünde ve belirli bir devirde dönmesini sağlar. M04 Takımın bağlı bulunduğu motoru çalıştırır,takımın saat ibresinin aksi istikamette ve belirli bir devirde dönmesini sağlar. M05 Takımın bağlı bulunduğu motorun durmasını sağlar. M06 Takımın değiştirilmesini sağlar. M08 Soğutucunun bağlı bulunduğu motoru çalıştırır. M09 Soğutucunun bağlı bulunduğu motoru durdurur. M02 Programın sonunu belirtir(sadece bir parça işlenecekse) M30 Programın sonunu beliritr.(birden fazla parça işlenecekse) M99 Programın sonunu belirtir. (Programa daha sonra devam edilecekse programı geçici olarak durdurur) Tarih 10.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 15
M43 M44 M45 Programın içinde bir alt programın oluşmasını sağlar.) Alt programın sona ermesini sağlar. Hazırlanmış olan alt programın çağrılmasını sağlar. 8.1.1. G00 KODU Takımın talaş kaldırmadan belirtilen noktaya hareket etmesini sağlar. Takımı A noktasından B noktasına talaş kaldırmadan götürmek istiyorsak ; G M X Y Z I J F S 00 35 40 2 8.1.2. G01 KODU Takımın belirtilen noktaya, talaş kaldırarak doğrusal hareket etmesini sağlar. Bu kod kullanılırken mutlaka takımın ilerleme hızı Feed Rate (mm/dak) belirtilmeli ve bu değer F sütununun altına yazılmalıdır. Tarih 12.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 16
Şekilde, başlangıç noktasında bulunan takımı G00 kodunu kullanarak önce C noktasına hareket ettirelim. Takımı parça yüzeyine çarpmaması için 2 mm lik bir mesafede tutmak gerekir. Bu yüzden Z değeri 2 yazılır. Şekilde başlangıçta Orijinde noktasında bulanan takımı G00 komutuyla ilk önce talaş kaldırmadan A noktasına ve oradan da talaş kaldırarak B noktasına götürmek için G01 komutu kullanılacaktır. G M X Y Z I J F S 00 12 14 2 G01 komutuyla A noktasında bulunan takım Z ekseninde 3 mm daldırılır ve takım B noktasına götürülür.. G M X Y Z I J F S 00 12 14 2-2.5 80 01 35 40 LİNE G M X Y Z I J F S Tarih 12.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 17
LİNE G M X Y Z I J F S N10 00 12 14 2 N20 01 12 14-3 80 N30 01 35 40-3 80 8.1.3 G02 KODU Takımın talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünde hareket etmesini sağlar. (90 derece ve daha küçük yayların çizilmesinde kullanılır.) Bu kodun uygulanmasında takımın bulunduğu yayın başlangıç noktasını, yayın merkez noktasını ve yayın bitiş noktalarını belirlememiz gerekir. Aşağıdaki şekle göre Yukarıdaki şekilde başlangıçta Orijinde bulunan takımı G00 komutuyla ilk önce talaş kaldırmadan A noktasına ve daha sonra A noktasından B noktasına G 02 koduyla gitmek için ( C noktası yayın merkezi olmalıdır. Tarih 13.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 18
MATKAP 1.Pah kırma Parça tezgaha yerleştirildi Mengeneyle sıkıldı Pah kırma matkabı takıldı Pah kırılacak malzeme sayısı fazla olduğu için, matkabın stroğu parçadan itibaren 1mm dalacak şekilde sınırlandı. 12mm lik deliğe 1x1mm lik pah kırıldı. 2.Kılavuz çekme Kılavuz kalemi tezgaha bağlandı. Parça tezgaha yerleştirildi. Mengeneyle sıkıldı Kılavuz saat yönünün tersine döndürülerek deliğin merkezlemesi yapıldı. Kılavuza yağ sürülerek dönüş yönü saat yönü olarak değiştirildi Kılavuz boyu, matkabın stroğu sınırlanarak, 40mm olarak ayarlandı. Deliğe saat yönünde dönüşte girildi ve saat yönü tersinde dönüşle geri çıkılarak kılavuz çekme işlemi tamamlandı. 3.Sıralı Delik Şekil Delikli çubuk Ölçülere göre belirlenen delik yerleri iz kalemiyle parçanın üzerine çakıldı. Ø14,5mm lik matkap tezgaha bağlandı İş parçası tezgahın tablasına ortadan hizalanacak şekilde yerleştirildi. Gönyeleme komparatörle yapıldı. Fikstürlerle parça sabitlendi Matkapla 8 adet delik delindi Tarih 13.07.2010 İŞYERİ AMİRİ 19
20