Beslenme Dersi sunusu
Beslenme ile ilgili kavramlar
Besin (lat.aliment): Yenebilen bitki ve hayvan dokularıdır. Su, organik ve inorganik ögelerden oluşur. Hayvansal ve bitkisel olarak iki kaynaktan elde edilirler. Besinler, yendikten sonra sindirim sisteminde küçük yapıtaşlarına ayrılarak kana geçerler ve vücudun bütün dokularına taşınırlar. Güvenli (Sağlıklı) Besin: Besleyici değerini kaybetmemiş fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik açıdan temiz, bozulmamış besinlerdir. Hasattan tüketime kadar çeşitli kaynaklardan kirlenmemiş besinler sağlıklıdır.
Besin öğesi: Besinlerin bileşiminde bulunan ve vücutta çeşitli görevleri olan organik ve inorganik moleküllerdir. Kimyasal yapılarına ve vucut çalışmasındaki etkinliklerine göre 6 grupta toplanmıştır. Proteinler Karbonhidratlar Yağlar Vitaminler Mineraller Su
Beslenme (Lat.nutrition): Sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun ihtiyacı olan besinlerin alınması ve kullanılmasıdır.
Beslenmenin Önemi: Beslenme, canlılığın ve sağlığın temelini oluşturur. Büyüme, gelişme,onarım (hücre, doku) ve sağlıklı bir yaşam ancak beslenme ile mümkündür. Yaşamın her döneminde büyüme ve gelişmeyi etkileyen ve sağlıklı bir yaşam sürmemizi sağlayan en önemli unsur, beslenmedir.
Yeterli ve Dengeli Beslenme Vücudun gelişip büyümesi, hücre ve Dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin yeterli miktarlarda alınması ve Vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır.
Yetersiz beslenme;besin ögelerinin vücudun ihtiyacı oranında alınamaması durumudur. Dengesiz beslenme;besin ögelerinin gereğinden fazla alınması veya yeterince alınmasına karşın uygun olmayan seçim ya da pişirme yanlışlıklarıyla bazılarının alınamaması durumudur.
Enerji : İş yapabilme yeteneği, Bir iş yada hareketi sağlayan güç kaynağı anlamındadır. Besin ögelerinin oksijen varlığında yakılması ile oluşur. Kalori( cal):enerji birimidir.atmosfer basıncında 1 gram suyun sıcaklığını 1 C artırmak için gerekli olan enerji miktarını ifade eder. Kilokalori:(kilogram kalori veya büyük kalori de denir) 1000 kaloriye eşittir.joule terimi ile belirlenmektedir.
Besinlerin Enerji Değerleri Vücuda alınan besinler sindirildikten sonra besin ögeleri olarak kan dolaşımı ile hücrelere taşınırlar ve orada solunumla alınan oksijen sayesinde yıkılarak enerjiye dönüşürler. Oluşan bu enerji, solunum, dolaşım, sindirim, sinir sisteminin çalışması,hormonların salgılanması, büyüme ve diğer bazal metabolik olaylar için kullanılmaktadır. Besin ögelerinin vucutta oluşturdukları enerji değerleri; Karbonhidratlar (CHO): 1gramı 4 Kalori (Kilokalori) verir. Proteinler: 1 gramı 4 Kalori (Kilokalori) verir. Proteinlerin 1 gramı normalde 5.6 Kalori sağlarlar. Ancak ortaya çıkan azotun atılabilmesi için kullanılan enerji çıkarıldığında net verdiği enerji 4 Kalori olmaktadır. Lipidler (yağ): 1 gramı 9 Kalori (Kilokalori) vermektedirler.
BESİN ENERJİ (kkal) Tereyağı 750 Ceviz içi 704 Susam 622 Tahin helvası 516 Bal 315 Pirinç 360 Beyaz ekmek 347 Barbunya 346 Mercimek 351 Kaşar peyniri 404 Yoğurt 59 Sığır eti(orta yağlı) 240 Tavuk 149 Sosis 309 Bazı besinlerin(100 gr)verdiği ortalama enerji,karbonhidrat,protein ve yağ değerleri
Vücudun Enerji (kalori) İhtiyacı Enerji (Kalori) ihtiyacı; Bazal metabolizma, Fiziksel faaliyetlerde harcanan enerji, Diyetle alınan besinlerin sindiriminde harcanan enerji olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. Kalori ihtiyacının en büyük belirleyicisi ise bazal metabolizma hızıdır. Vücudun dinlenme durumunda organların çalışması, vücut ısısının korunması, yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan enerji harcamasına Bazal metabolizma denir.
Bazal Metabolizma Enerji Dağılım
Bazal metabolizma için gerekli olan bu enerjiye ek olarak, yapılan her türlü günlük aktiviteler için de enerjiye ihtiyaç vardır. Bazal metabolizma ve günlük aktivitelere ek olarak vücudumuz karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirimi, emilimi ve metabolizması için de enerji harcar. Buna besinlerin termik etkisi denir.
İŞİN AKTİVİTESİ ERKEK KADIN HAFİF 2500 2100 ORTA 3000 2300 ORTA-AĞIR ARASI 3500 2600 AĞIR 4000 3000 Yapılan işe göre gerekli olan ortalama günlük enerji miktarları
Sindirim: Besin öğelerinin sindirim kanalında fiziksel,kimyasal,mekanik olaylarla yapıtaşlarına ayrılarak kana geçebilecek duruma gelmesidir.
Metabolizma:Organizmanın üreme ve çoğalması bakımından bulunduğu ortamdan faydalanarak enerji sağlaması ve yapı maddelerini sentezlemesi için vücut içinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal olayların tümüne metabolizma denir. Katabolizma ve Anabolizma olaylarını kapsar. Katabolizma : Vücuda alınan besin maddelerinin (Protein,karbonhidrat,yağ) mineral ve vitaminlerin yardımıyla yapıtaşlarına ayrılıp yakılması ve enerji oluşması sürecidir. Anabolizma :Yapı taşlarına ayrılmış besin parçacıklarının belirli miktarda enerji harcanarak birleştirilmesiyle hücrelerin, doku ve organların yapımı sürecidir.
BESİN ÖGELERİ
ORGANİK BESİN ÖGELERİ Proteinler Karbonhidratlar (CHO) Yağlar Vitaminler (Vit)