5. SINIF FEN VE TEKLONOJİ DERSİ

Transkript

1 SINIF FEN VE TEKLONOJİ DERSİ VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİ TARAFINDAN TARİHİNDE ENFORMATİK BÖLÜM BAŞKANLIĞINDA HAZIRLANMIŞTIR. GRUP 1

2 İçindekiler ÜNĠTE HAKKINDA GENEL BĠLGĠ )CANLILAR NEDEN BESLENĠR? )BESĠN ĠÇERĠKLERĠ VE GÖREVLERĠ... 3 KARBONHĠDRATLAR... 3 PROTEĠNLER... 3 YAĞLAR... 3 VĠTAMĠNLER... 4 SU... 5 MĠNERALLER ) DENGELĠ VE SAĞLIKLI BESLENME )BESĠN VE TEKLONOJĠ

3 ÜNİTE HAKKINDA GENEL BİLGİ Bu konu beşinci sınıf öğrencilerinin fen bilgisi dersinde gördükleri vücudumuzun bilmecesini çözelim adlı birinci ünitenin içerisinde ilk konu başlığıdır. Bu konuyla beraber öğrencilere canlıların neden beslendiğini, tükettiğimiz besinlerin içeriklerini ve görevlerini, dengeli beslenmenin bizim için yararlarını, besinlerde kullanılan teknolojileri öğretmek amaçlanmıştır. 1)CANLILAR NEDEN BESLENİR? Bildiğiniz gibi canlılar büyürler ve gelişirler. Size göre canlılar büyümek için nelere gereksinim duyarlar? Hadi, gelin canlılar dünyasında kısa bir gezinti yapalım. Bazı hayvanlar doğduklarında çok küçüktürler, ama büyüdüklerinde kocaman olurlar. Yavru panda do - doğunda bir muzdan daha hafiftir. Büyüdüğünde ise 160 kg civarında olur. Bu kadar çok büyümesinin sebebi ne olabilir? Mavi balinalar yeryüzündeki en büyük hayvanlardır. Büyüdüklerinde boyları yaklaşık 30 metre olur. Onların bu boyuta gelmelerinin sebebi nedir? Peki ya biz insanlar? Doğduğumuzda yaklaşık 3 kg, 10 yaşında kg, 15 yaşında kg oluruz. Görüldüğü gibi canlılar, dünyaya geldikleri gibi kalmaz, büyürler. Canlılar büyüyebilmek için beslenirler. Yenilen besinlerin bir kısmı canlıların yapısına katılır. Böylece kaslar ve kemikler gelişir. Bunun sonucunda da büyüme gerçekleşir. Yediğimiz besinlerin bir kısmı büyümeyi sağlıyorsa kalan kısmı ne işe yarar? Ġnsanlar belirli bir yaşa ulaştıklarında büyümelerini tamamlarlar. O hâlde canlılar, yalnız büyümek için beslenmezler. Her gün pek çok etkinlikte bulunuruz. Koşarız, yürürüz, ders çalışırız, bisiklete bineriz, çeşitli oyunlar oynarız. Bunları yaparken enerji harcarız. Nefes alıp verirken, dinlenirken hatta uyurken bile enerji kullanırız. Bu enerji besinlerden sağlanır. Besinler, canlılar için çok önemlidir. Bu sebeple bilim insanları besinlerin içeriğinin neler olduğunu merak etmişlerdir. Bu konuda çeşitli çalışmalar yaparak besinlerin içerdiği maddeleri bulmuşlardır. Günümüzde, tükettiğimiz tüm besinlerin neler içerdiği bilinmektedir. Yiyecekler birden fazla besin maddesi içerebilir. Ancak içeriğinde en çok hangi besin maddesi bulunuyorsa o grupta yer alır. Besinleri içeriklerine göre karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, su ve mineraller olarak gruplandırırız. 2

4 2)BESİN İÇERİKLERİ VE GÖREVLERİ KARBONHİDRATLAR Gün boyunca çeşitli besinler tüketiriz. Bunların bir kısmı bize enerji verir. Makarna, pilav, ekmek gibi besinler enerji sağlar ve bol miktarda karbonhidratiçerir. Karbonhidratlar temel besin maddelerimizdendir. Aynı zamanda vücudumuzun asıl enerji kaynağıdır. Bunlar vücudumuzda kısa sürede enerjiye dönüşür. Özellikle bitkisel gıdalar karbonhidrat bakımından zengindir. Buğday, mısır, pirinç, arpa, yulaf, patates, şeker kamışı bol miktardan Karbonhidrat içerir. Bal, süt ve meyve çeşitleri de karbonhidrat açısından zengindir. Birçok meyve ve sebzede, Kepekli ekmekte, yulaf gibi besin Maddelerinde bulunan lif de karbonhidrattır. Lifli besinler sindirimi kolaylaştırır. PROTEİNLER Proteinler vücudumuzda yapıcı onarıcı bir göreve sahiptirler. Büyüme, gelişme,yaraların iyileşmesi, vücudun mikroplara karşı direnci için proteinlere gereksinim vardır. Et, süt, peynir, yoğurt, yumurta ve balık protein bakımından zengin hayvansal besinlerdir.tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf vb.), baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, bezelye vb.) ve kuru yemişlerde de bol miktarda protein bulunur. YAĞLAR Vücudumuzun gereksinim duyduğu enerjiyi ilk önce karbonhidratlardan sağlarız. Ama fazla enerji gerektiren işler yaptığımızda karbonhidratlardan aldığımız enerji yetersiz kalır. Uzun süre aç kaldığımızdaenerjimiz azalır. Bu gibi durumlarda gereksinim duyduğumuz enerjiyi diğer bir enerji kaynağı olan yağlardan sağlarız. Yağlar, bitki ve hayvanlardan elde edilir. Zeytin, ayçiçeği, mısır, yer fıstığı, susam ve soya bitkileri yağ bakımından çok zengindir. Yağ gereksinimimizin çoğunu bu bitkilerden karşılarız. Bunlardan başka ceviz, badem, kabak çekirdeği, fındık bol miktarda ya içerir. Balık, süt, peynir, tereyağı, kaymak, et ve et 3

5 ürünleri yağ bakımından zengin hayvansal besinlerdir. VİTAMİNLER Gün içinde bol bol taze meyve ve sebze tüketiriz. Bunlar sağlığımız açısından önemli rolü olan vitaminleri bol miktarda içerir. Vitaminler, vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. Vücudumuzu hastalıklardan korur. Büyüme ve gelişmemizde diğer besinlerle birlikte rol oynar. Sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan vitaminlerin pek çok çeşidi bulunur. VĠTAMĠNLER A VİTAMİNİ B VİTAMİNİ C VİTAMİNİ K VİTAMİNİ E VİTAMİNİ D VİTAMİNİ BULUNDUĞU BESĠNLER Yumurta,süt, karaciğer, böbrek, buğday, mantar, baklagiller, domates, kereviz, havuç, fıstık, cevizde bulunur. Tahıl, tahıl ürünleri, süt ürünleri, kırmızı et ve sebzelerin çoğunda bulunur. Turunçgiller, domates, çilek, maydanoz, lahana, patates, kuşburnu, böğürtlen ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Kırmızı et, yeşil sebzeler, domates, karaciğer, mısır, muz, şeftali, çilek ve pirinçte bulunur. Tahıl, tahıl ürünleri, yumurta, süt ve süt ürünleri, kırmızı et ve sebzelerin çoğunda bulunur. Süt, yumurta, balık, balık yağı, tereyağı, sebzeler, karaciğer ve peynirde bolca bulunur. Ayrıca büyümeyi sağlayabilmek için güneş ışığına gereksinim duyar. 4

6 SU Evde bulunan bitkileri sulamayı unutursak yapraklarının canlılıklarını kaybettiğini görürüz. Bir süre sonra ise bitkiler kurumaya başlar. Aynı şekilde diğer canlılar da belli bir süre susuz kalırsa yaşamları tehlikeye girer. Canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesinde suyun büyük bir önemi vardır. Vücudumuzun yaklaşık % 70 i sudur. Su, vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. Su gereksinimimizi öncelikle su içerek karşılarız. Bunun yanı sıra yediğimiz bütün besinlerde, özelliklede meyve ve sebzelerde de bir miktar su vardır. MİNERALLER Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Mineralleri yediğimiz yiyecek ve içeceklerle alırız. Öğrendiklerimizden yola çıkarak: BESİN ÇEŞİTLERİ KARBONHİDRATLAR PROTEİNLER YAĞLAR VİTAMİNLER SUVE MİNERALLER ÖNCELİKLİ GÖREVLERİ ENERJĠ VERĠCĠ YAPICI VE ONARICI ENERJĠ VERĠCĠ DÜZENLEYĠCĠ DÜZENLEYĠCĠ 5

7 3) DENGELİ VE SAĞLIKLI BESLENME Vücudumuzun sağlıklı çalışabilmesi için günlük enerji gereksinimimizi karşılayacak kadar besin tüketmeliyiz. Bununla birlikte vücudumuzun yapım, onarım maddelerine ve düzenleyicilere de gereksinimi olduğunu biliyoruz. O hâlde her öğünde değişik besin maddelerinden belirli miktarlarda yemeliyiz. Böylece hem enerji gereksinmemizi hem vücudun diğer işleri için gerekli maddeleri almış oluruz. Buna yeterli ve dengeli beslenme deriz. Dengeli beslenmeye diyet adını veririz. Dengeli beslenmek için vitamin ve minerallerin az miktarda; karbonhidrat, protein ve yağların ise daha fazla alınması gerekir. Ayrıca günlük su gereksinimimizin karşılanması için 8 bardak su içmeliyiz. Eğer bir ya da birden fazla besin maddesi eksik olursa vücudumuz sağlıklı çalışamaz. Sağlıklı ve dengeli beslenme, doğru miktarlarda ve aynı zamanda zararlı maddelerden uzak yiyeceklerle sağlanır. Günlük örnek yemek listesi yapalım: SABAH ÖĞLE AKŞAM Bir yumurta ya da iki kibrit kutusu büyüklüğünde peynir Beş on zeytin ya da bir kaşık reçel Birkaç dilim ekmek Bir bardak süt Bir portakal ya da domates Kuru baklagil yemeği ya da etli bir yemek veya balık Pilav ya da makarna Salata ya da cacık Sütlaç veya puding Çorba ya da etli sebze yemeği Pilav Salata, meyve ya da yoğurt 6

8 4)BESİN VE TEKLONOJİ Teknolojinin gelişmesi ile yediğimiz içtiğimiz gıda çeşitleri artış göstermiştir. Son yıllarda meyveli yoğurt, şekerleme, puding, hazır çorba, ketçap, mayonez gibi yiyeceklerle dondurulmuş gıdalar hayatımıza girmiştir. Teknoloji ilerledikçe gıda maddelerine koruyucu, renklendirici, tatlandırıcı gibi katkı maddeleri eklenmektedir. Bu yolla gıdalar daha cazip hâle gelmekte, çocukların ve gençlerin ilgisini çekmektedir. Ancak bu katkı maddeleri gıdaların doğal hâlini bozabilir. Çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu maddeler yüzünden kanser gibi hastalıklarla bile karşılaşabiliriz. Eğer katkı maddeleri uluslararası standartlarda belirlenen miktarlarda kullanılmazsa sağlık sorunları oluşur. Bu yüzden gıda sektöründeki üreticilerin gıda yapımında özenli ve dikkatli olması gerekir. Üreticiler gibi biz tüketiciler de bazı noktalara dikkat etmeliyiz. Alışveriş sırasında öncelikle, paket üzerinde bulunan gıda içerikleri ile ilgili açıklamaları okumalıyız. Paketler üzerinde bulunan son kullanma tarihine de bakmalıyız. Bu tarih geçmişse ürünü almayıp satıcıyı uyarmalıyız. Çünkü bu ürünler tazeliğini yitirmiş, bozulmuştur. Bunların yenilmesi besin zehirlenmesi gibi çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur. Ayrıca ürün üzerinde Tarım Bakanlığının izninin olup olmadığını kontrol etmeliyiz. Ürünün kalitesini gösteren Türk Standartları Enstitüsünün işaretini aramamız da yararımıza olacaktır. 7