HASTANELERDE GENEL TAHLİYE AMAÇLI TATBİKATLARIN PLANLANMASI, UYGULANMASI VE TESİS YÖNETİMİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ Prof.Dr.BİLÇİN TAK Uludağ Üniversitesi
Tesis Yönetimi ve Güvenliği Sağlık hizmeti sunan kuruluşlarda tıbbi hizmetler doğal olarak ön planda olmaktadır. Ancak hasta, çalışan, refakatçi ve ziyaretçi güvenliği açısından tesis kaynaklı risklerin öngörülerek elimine edilmesi kritik öneme sahiptir. Deprem ve yangın tatbikatları bu amaçla kullanılabilecek en etkin yöntemdir.
Hastanede Güvende miyiz? Reason (1998) güvenliği, dinamik bir eylemsizlik hali olarak ifade etmektedir. Eylemsizlik doğası gereği genel kabul gören ve arzu edilen bir durumdur. Sonuçlar beklenenden sapma göstermediği sürece güvenlik dikkatlerin üzerinde yoğunlaşmasını gerektiren bir konu değildir.
Hastanede Güvende miyiz? (Devam) Güvenlik, soyut ve görünmez bir kavramdır. İnsanlar herhangi bir şeyi görmediklerinde her şeyin yolunda gittiğini sanırlar. Planlandığı gibi devam ettiği sürece hiçbir şey olmamaya devam eder. Fakat bu yanıltıcıdır, çünkü çok sayıda dinamik girdi bir araya gelerek bu hiçbir şey olmama halini yaratmaktadır; bu nedenle de güvenlik dinamik bir eylemsizlik durumudur. şeklinde açıklamaktadır.
Güvenlik Nedir? Yönetim bilimci ve sosyoloji profesörü olan Perrow (1984) güvenliği, çalışanların ve müşteriler başta olmak üzere bir kuruluşun paydaşlarının kazayla yaralanmaya maruz kalmamaları olarak tanımlamaktadır.
Güvenlik Nedir? Perrow a göre bazı kuruluşlarda hata yapılması normal dir. Bu nedenle de güvenlik ile ilgili literatüre yön veren kitabına Normal Kaza (1984) adını vermiştir. Çünkü karmaşık yapı karşılıklı etkileşim içinde olan ve karşılıklı olarak birbirine bağımlı çok sayıda alt sistemi içermektedir. Sıkı eşleşme ise sistemin başarısının tüm unsurların hatasız şekilde çalışmasına bağlı olması demektir. Bir diğer ifade ile sistemin unsurları arasında herhangi birinin hata vermesi durumunda tampon rolü üstlenecek ara sistemlerin olmaması nedeniyle yapılan hata absorbe edilmemekte ve doğrudan iletmektedir. Dolayısıyla herhangi bir alt sistemde oluşan hatalar, sistem ölçeğinde hataya sebep olmaktadır.
Hastaneler Yapıları Gereği Yüksek Güvenilirliğe Sahip Kuruluşlar mıdır? Perrow un tanımlamasını referans çerçevesi olarak aldığımızda sağlık kuruluşlarının kazaya/hataya açık kuruluşlar olduğunu düşünmek mümkündür. Örneğin bir cerrahi girişim hastanın yattığı cerrahi klinik, ameliyathane, ayılma ünitesi, yoğun bakım, sterilazsyon ünitesi, eczane, tıbbi gaz, klimatizasyon, sterilizasyon ünitesi, elektrik gibi çok sayıda birim arasında karşılıklı etkileşimi içermektedir. Sıralanan sistemlerden birinde oluşan hatanın veya aksaklığın bir diğeri tarafından obsorbe edilmesi de mümkün değildir. Örneğin girişim esnasında tıbbi gaz kesintisini tolere edecek bir başka ara yüz mevcut değildir.
Tatbikatlar Neden Gerekli? Tatbikatlar yoluyla hastanenin afet durumunda ne kadar etkili bir hareket kabiliyeti olduğu ve olası aksaklıklar tespit edilebilmektedir. Tatbikatlar, çalışanların afet yönetimine ilişkin olarak eğitilmesini de sağlamaktadır.
Sistematik Yaklaşım Kalite iyileştirme faaliyetleri kalite araç ve teknikleri kullanılarak sistematik bir yaklaşımla hasta ve yakınlarının memnuniyetsizliği, süreçlerin hedeflendiği şekilde yürütülememesi, kaynak israfı gibi problemli alanlara odaklanmalıdır. PDCA yaklaşımı kısaca metodolojik bir yaklaşımla problemlerin çözümlenmesi, süreçlerin iyileştirilmesi olarak tanımlanabilir. Ortaya çıkan sistematik aksaklıkların bir iyileştirme fırsatı olarak değerlendirilmesi, suçlu veya sorumlu aranmaması esastır. Bu sonucun sistemdeki hangi aksaklıktan kaynaklandığı, nasıl ortadan kaldırılabileceği üzerinde yoğunlaşılması gereklidir.
Sistematik Yaklaşım Bu kapsamda kalite araç ve teknikleri kullanılarak PUKÖ döngüsünü esas alan bir sistematiğin benimsenmesi önem taşımaktadır. İyileştirme çalışmaları sonucunda iş akış sistemi veya süreçler yeniden tasarlanabilir, bazı durumda yeni süreçler, işlem adımları veya prosedür ve talimat gibi yeni dokümanlar sisteme eklenebilir. Ayrıca gerekli ise insan, teknoloji, bilgi kaynakları tahsis edilir. Bu çerçevede planlanan iyileşmenin sağlanıpsağlanmadığı ölçülür, izlenir.
Sistematik Yaklaşım Planla: Bu aşamada problem tanımlanır, analiz edilir ve olası çözümler üretilir. Uygula: Planlama aşamasında tespit edilen çözüm pilot olarak uygulanır. Örneğin yeni tasarlanan bir süreç sadece bazı kliniklerde uygulanarak test edilebilir. Kontrol Et : Pilot uygulama sonucunda istenen sonuçlara ulaşılıpulaşılmadığı değerlendirilir. Önlem Al : Projeden beklenen sonuçlara ulaşıldıysa uygulama tüm hastaneye yayılır. İyileştirme projeleri süreç akışının yeniden tasarlanması, prosedür ve talimatların revize edilmesi veya sürecin etkinliğini arttırmak için bazı işlemlerin eliminasyonu ile sonuçlanabilmektedir. Ancak, istenen sonuçlara ulaşılamadıysa tekrar planla aşamasına dönülerek alternatif bir yol haritası oluşturulur.
PDCA DÖNGÜSÜ Önlem Al Planla Kontrol Et Uygula
PDCA 1. Problemlerin teşhis edilmesi ve üzerinde çalışılacak problemin belirlenmesi, 2. Problem hakkında durum analizi yapılması, 3. Problemin nedenlerinin araştırılması ve analizi, 4. Probleme çözüm aranması ve en uygun olan çözüme karar verilmesi, 5. Belirlenen çözüm önerisinin uygulanması, 6. Uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi, 7. Ulaşılan olumlu sonucu korumak için çalışma yöntem ve kurallarını yeniden düzenlenmesi.
Planlamanın Altın Soruları NE NEREDE NE ZAMAN NE KADAR NASIL KİM
Planla A. Tatbikatın Planlanması Tesis güvenliğini sağlamaya yönelik prosedür ve talimatların hazırlanması, Tatbikat yapma sıklığının belirlenmesi, Çalışanların görev tanımlarının tesis güvenliğine ilişkin sorumlulukları içerecek şekilde yeniden düzenlenmesi, Çalışanların tesis güvenliğine ilişkin eğitimlerinin planlanması, eğitilmesi ve bilgi seviyelerinin ölçümü, Tatbikat kapsamının, tarihinin ve tatbikat yapılacak klinik, destek hizmet birimleri ve genel kullanıma açık alanların belirlenmesi,
Planla (Devam) A. Tatbikatın Planlanması Tatbikat senaryosunun hazırlanması, rollerin tanımlanması ve eğitimlerin verilmesi, Tatbikat öncesi saha denetimlerinin gerçekleştirilmesi, hazırlık gözden geçirme toplantılarının yapılması, Tatbikat sırasında gerekli tahliye sedyesi, tekerlikli sandalye, ambulans, triyaj kartı, telsiz vb. Araç- gereç ve malzemenin hazırlanması, Hasta ve yakınlarının tatbikat hakkında bilgilendirilerek paniğe kapılmalarının engellenmesi,
Uygula B. Tatbikatın Uygulanması Tatbikatın senaryo doğrultusunda uygulanması ve kayıt altına alınması
Kontrol Et C. Tatbikatın Gözden Geçirilmesi ve İyileştirmeye Açık Alanların Belirlenmesi 1. Tatbikatın raporlanması ve tatbikat sonuçlarının değerlendirilmesi 2. Tatbikat raporları, film, fotoğraf ve notların değerlendirilmesi sonucunda tesis yönetimi açısından yürütülecek iyileştirme çalışmalarının yürütülmesi, fiziki ortam yatırımlarının ve eğitimlerin planlanması.
Önlem Al İyileştirme çalışmalarının yürütülmesi İyileştirme çalışmalarından sonra hastanenin afet durumuna hazır olma durumunun yeni bir tatbikat ile sınanması.
Teşekkür Ederim. btak@uludag.edu.tr