BĠR DEVLET HASTANESĠNDE ÇALIġANLARIN HASTA VE ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ ALGILARININ ĠNCELENMESĠ Dilek OLUT
Tıp biliminin ilk ve temel prensiplerinden biri Önce Zarar Verme ilkesidir. Bu doğrultuda kurgulanan sağlık hizmeti sunumu, öncelikle hastaların ve sağlık çalıģanlarının güvenliğine odaklanmalıdır.
Ulusal Hasta Güvenliği Vakfı (National Patient Safety Foundation) ın tanımına göre; HASTA GÜVENLİĞİ, sağlık hizmetine bağlı hataların önlenmesi ve sağlık hizmetine bağlı hataların neden olduğu hasta hasarlarının eliminasyonu veya azaltılmasıdır.
ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ, iģin yapılması ve yürütülmesi sırasında oluģan tehlikelerden ve sağlığa zarar verebilecek koģullardan korunmak ve daha iyi bir çalıģma ortamı sağlamak için yapılan sistemli çalıģmalardır.
ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalıģmada, bir devlet hastanesinde çalıģan hekimler, yardımcı sağlık personelleri ve idari personellerin hastanedeki hasta ve çalıģan güvenliğine iliģkin uygulamaları algılama düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıģtır.
KAPSAM VE ÖRNEKLEM AraĢtırmanın evrenini Ġzmir deki bir devlet hastanesinde çalıģan 247 personel oluģturdu. Tanımlayıcı nitelikteki bu çalıģma, araģtırmaya katılmayı kabul eden 120 personel dahil edilerek gerçekleģtirildi.
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Veri Toplama aracı olarak; AraĢtırmacı tarafından hazırlanan Tanıtıcı bilgi Formu Türkmen ve arkadaģları tarafından geliģtirilen Hasta Güvenliği Ölçeği Cebeci,H tarafından geliģtirilen ÇalıĢan Güvenliği Ölçeği kullanıldı. Veriler yüz yüze görüģme yöntemi ile toplandı. SPSS for Windows programı ile istatistiksel olarak değerlendirildi.
BULGULAR ÇalıĢmada kullanılan hasta ve çalıģan güvenliği ölçeklerine birlikte güvenilirlik analizi uygulanmıģ, Cronbach Alpha değeri= 0,97 bulunmuģ, Ölçeklere geçerlilik analizi yapılmıģ, analiz sonucunda Sig:0,01 - Kaizen Mayer:%0,91 olarak belirlenmiģ, Ölçekler geçerli ve güvenilir olarak değerlendirilmiģtir.
DEMOGRAFIK ÖZELLIKLER-1 50 46,7 45 40 35 32,5 30 25 20,8 20 15 10 5 0 Yardımcı sağlık personeli Ġdari Personel Doktor
DEMOGRAFIK ÖZELLIKLER-2 80 73,3 100 82,5 60 40 20 0 26,7 80 60 40 20 0 17,5 Kadın Erkek Evli Bekar 50 40 30 44,2 44,2 20 10 0 11,7 30 39 40 49 50 ve Üzeri
Riskli Birimler Klinikler Ayaktan Hizmet Veren Birimler Ġdari Birimler DEMOGRAFIK ÖZELLIKLER-2 50 40 30 20 10 28,3 27,5 44,2 35 30 25 20 15 10 5 0 25 29,2 14,2 31,7 0 0-10 yıl 11 20 yıl 21 yıl ve üzeri 40 22,5 24,2 31,7 20 21,7 0 Lise Önlisans lisans Yüksek lisansdoktora
Son 1 yıl içerisinde kesici delici aletle yaralanma olayına maruz kalma durumu Son 1 yıl içerisinde kaygan zeminde kayma durumu Son 1 yıl içerisinde kimyasal ajanlara maruz kalma durumu Son 1 yıl içerisinde fiziksel Ģiddete maruz kalma durumu Son 1 yıl içerisinde enfeksiyona maruz kalma durumu AraĢtırmaya Katılanların Maruz Kaldıkları ĠĢ Kazaları 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 EVET 17,5 HAYIR 82,5 EVET 6,7 HAYIR 93,3 EVET 15 HAYIR 85 EVET 13,3 HAYIR 86,7 EVET 22,5 HAYIR 77,5
ÇALıġAN GÜVENLIĞI ÖLÇEĞI BAĞıMSıZ DEĞIġKENLERININ BIRBIRLERINI ETKILEME DÜZEYLERI ÇalıĢan sorumluluğu davranıģı, %63 oranında çalıģan güvenliği komitesi ve yönetimin sorumluluğuna bağlı olarak Ģekillenir.
HASTA GÜVENLIĞI ÖLÇEĞI BAĞıMSıZ DEĞIġKENLERININ BIRBIRLERINI ETKILEME DÜZEYLERI ÇalıĢan davranıģları %81 oranında bakım ortamı, beklenmedik olay ve raporlama, Yönetim ve liderlik ile çalıģanların eğitimine bağlı olarak Ģekillenir. ÇalıĢan davranıģları üzerinde en fazla etkiye sahip olan değiģken, Yönetim ve Liderliktir.
CINSIYET - HASTA GÜVENLIĞI Cinsiyet Mean F Sig. Yönetim ve liderlik Kadın 3,5593 1,004 0,029 Erkek 3,2951 ÇalıĢanların Eğitimi Kadın 3,7354,002 0,033 Erkek 3,4598 Yönetim ve liderlik değiģkeni, kadınlarda erkeklere göre daha etkili olarak algılanırken; ÇalıĢanların Eğitimi erkeklerde kadınlara göre daha etkili olarak algılamaktadır.
Cinsiyet - Çalışan Güvenliği Cinsiyet Mean F Sig. ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Yönetimin Sorumluluğu Kadın 3,9854 0,051 0,027 Erkek 3,6920 Kadın 3,6380 0,186 0,391 Erkek 3,5000 Kadın 3,2614 0,646 0,571 Erkek 3,1563 Kadınlar erkeklere göre çalıģan güvenliği komitesi sorumluluğu değiģkenini daha etkili olarak algılamaktadır.
YAġ HASTA GÜVENLIĞI YaĢ Mean F Sig. Yönetim ve liderlik 19 39 3,4078 1,645 0,197 40 49 3,5084 50 ve üzeri 3,7222 Total 3,4889 ÇalıĢanların DavranıĢı 19 39 3,4956 1,451 0,239 40 49 3,5912 50 ve üzeri 3,7952 Total 3,5728 Beklenmedik Olay ve Hata Raporlama 19 39 3,3547 3,393 0,037 40 49 3,3887 50 ve üzeri 3,8286 Total 3,4250 ÇalıĢanların Eğitimi 19 39 3,6361 1,124 0,329 40 49 3,6253 50 ve üzeri 3,8980 Total 3,6619 Bakım Ortamı 19 39 3,5236 2,097 0,127 40 49 3,5189 50 ve üzeri 3,8571 Total 3,5604 YaĢ arttıkça beklenmedik olay ve hata raporlama değiģkeninin hasta güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğu düģünülmektedir.
YAġ ÇALıġAN GÜVENLIĞI ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Yönetimin Sorumluluğu YaĢ Mean F Sig 19 39 3,8356 0,627 0,536 40 49 3,9757 50 ve üzeri 3,9184 Total 3,9071 19 39 3,5418 1,055 0,351 40 49 3,5876 50 ve üzeri 3,8776 Total 3,6012 19 39 3,0485 3,462 0,035 40 49 3,2884 50 ve üzeri 3,7245 Total 3,2333 YaĢ arttıkça yönetimin sorumluluğunun çalıģan güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğu düģünülmektedir.
Medeni Durum - Çalışan Güvenliği Medeni Durum Mean F Sig. ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Yönetimin Sorumluluğu Evli 3,9538 1,757 0,084 Bekar 3,6871 Evli 3,6854 4,055 0,009 Bekar 3,2041 Evli 3,3319 0,548 0,008 Bekar 2,7687 Bekarlar evlilere göre; yönetimin sorumluluğunun çalıģan güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğunu düģünürken; Evliler bekarlara göre çalıģan sorumluluğunun daha fazla etkisi olduğunu düģünmektedir.
Medeni Durum - Hasta Güvenliği Medeni Mean F Sig. Durum Yönetim ve liderlik Evli 3,5348 0,137 0,064 Bekar 3,2725 ÇalıĢanların DavranıĢı Evli 3,6114 0,630 0,124 Bekar 3,3905 Beklenmedik Olay ve Evli 3,4687 1,077 0,101 Hata Raporlama Bekar 3,2190 ÇalıĢanların Eğitimi Evli 3,7114 0,445 0,061 Bekar 3,4286 Bakım Ortamı Evli 3,6237 0,558 0,009 Bekar 3,2619 Evliler bekarlara göre, bakım ortamının hasta güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğunu düģünmektedir.
Eğitim Durumu - Çalışan Güvenliği ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Eğitim Durumu Mean F Sig Lise 3,6931 2,976 0,035 Ön lisans 3,7685 Lisans 4,0113 Y. lisans/doktora 4,1319 Total 3,9071 Lise 3,4074 1,593 0,195 Ön lisans 3,4680 Lisans 3,7519 Y. lisans/doktora 3,7308 Total 3,6012 Yönetimin Sorumluluğu Lise 3,1270 0,487 0,692 Ön lisans 3,2906 Lisans 3,1617 Y.lisans/doktora 3,3846 Total 3,2333 Lisans ve yüksek lisans mezunları, lise ve ön lisans mezunlarına göre; çalıģan güvenliği komitesinin sorumluluğunun çalıģan güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğunu düģünmektedir.
Meslek - Çalışan Güvenliği ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Yönetimin Sorumluluğu Meslek Mean F Sig Yardımcı Sağlık 4,0026 5,205 0,007 Personeli Doktor 4,0971 Sağlık DıĢı Personel 3,6484 Total 3,9071 Yardımcı Sağlık Personeli 3,6684 2,528 0,084 Doktor 3,7886 Sağlık DıĢı Personel 3,3846 Total 3,6012 Yardımcı Sağlık Personeli 3,3469 1,487 0,234 Doktor 3,2914 Sağlık DıĢı Personel 3,0330 Total 3,2333 Yardımcı sağlık personelleri ve doktorlar, sağlık dıģı personele göre; çalıģan güvenliği komitesinin sorumluluğunun çalıģan güvenliği üzerinde daha etkili olduğunu düģünmektedir.
Çalışılan Birim - Hasta Güvenliği Yönetim ve liderlik ÇalıĢtığı Birim Mean F Sig Riskli birimler 3,7185 2,83 Klinikler 3,5238 2 Ayaktan Hiz. Veren Bir. 3,3464 0,041 Ġdari birimler 3,3392 Total 3,4889 Bakım Ortamı Riskli birimler 3,8167 3,16 Klinikler 3,5607 Ayaktan Hiz. Veren Bir. 3,4265 Ġdari birimler 3,4178 Total 3,5604 0 0,027 En çok riskli birimlerde çalıģanlar, daha sonra sırasıyla klinikler, ayaktan hizmet veren birimler ve idari birimlerde çalıģan personelin yönetim ve liderlik değiģkeni ile bakım ortamı değiģkeninin hasta güvenliği üzerinde daha etkili olduğunu düģünmektedir.
Kesici Delici Alet Yaralanmasın a Maruz Kalma Kaygan Zeminde DüĢme Kimyasal Ajanlara Maruz Kalma Son Bir Yıl İçerisinde İş Kazasına Maruz Kalanlar - Çalışan Güvenliği Algıları ĠĢ Kazası DeğiĢkenler Maruziyet Durumu Mean F Sig. ÇalıĢan güvenliği kom. Evet 3,9762 2,036 0,623 Sorumluluğu Hayır 3,8950 ÇalıĢanların Sorumluluğu Evet 3,4048 0,479 0,245 Hayır 3,6359 Yönetimin Sorumluluğu Evet 2,7143 0,001 0,007 Hayır 3,3249 ÇalıĢan güvenliği komitesi Evet 3,8482 1,561 0,696 sorumluluğu Hayır 3,9162 ÇalıĢanların Sorumluluğu Evet 3,3125 0,330 0,110 Hayır 3,6456 Yönetimin Sorumluluğu ÇalıĢan güvenliği komitesi sorumluluğu ÇalıĢanların Sorumluluğu Yönetimin Sorumluluğu Evet 2,4732 0,269 0,001 Hayır 3,3503 Evet 3,9471 3,364 0,716 Hayır 3,8955 Evet 3,2646 0,170 0,010 Hayır 3,6989 Evet 2,9365 0,12 0,050 Hayır 3,3195
Son 1 yıl içerisinde kimyasal ajanlara maruz kalmayanlarla, kaygan zeminde düģmeyenler yönetimin sorumluluğu değiģkeninin çalıģan güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğunu düģünmektedir. Son 1 yıl içerisinde Kesici delici alet yaralanmasına maruz kalmayanlar ise; yönetimin sorumluluğu ve çalıģanların sorumluluğu değiģkenlerinin çalıģan güvenliği üzerinde daha fazla etkisi olduğunu düģünmektedir.
SONUÇ ÇalıĢmamız sonucunda; ÇalıĢanların hastanede uygulanan çalıģan güvenliği faaliyetlerinin etkinliğinin hasta güvenliği uygulamaları etkinliğinden daha yüksek olduğu görüģünü taģıdıkları belirlenmiģtir. Birçok görüģe göre hastanelerdeki uygulamaların daha çok hasta güvenliği üzerine kurulu olduğu görüģü hakimken çalıģmamız sonucunda bu hipotezin tam tersi bir sonuç ortaya çıkmıģtır.
SONUÇ Hastane yönetimleri hasta güvenliği ve güvenli çalıģma ortamı için planlar yapmalı ve prosedürler oluģturmalıdır. Mutlaka geri bildirimler yapılmalı ve bu sayede oluģan olaylar hem hasta, hem de çalıģan açısından mercek altına yatırılarak değerlendirilmelidir. Önlemler alınarak tekrar oluģmaması sağlanmalıdır.
TEġEKKÜRLER