PERÇİN BAĞLANTILARI Perçin çözülemeyen bağlantı elemanıdır. Kaynak teknolojisindeki hızlı gelişme sonucunda yerini çoğunlukla kaynaklı bağlantılara bırakmıştır. Sınırlı olarak çelik kazan ve kap konstrüksiyonlarında ve hassas cihaz tekniğinde kullanılmaktadır. Bu sunu farklı kaynaklardan derlemedir.
Perçin bağlantıları; köprü kren, kule gibi çelik yapılarda ve uçaklarda kuvvet taşımak için yüksek basınçlı kazanlarda kuvvet taşımak ve sızdırmazlık sağlamak için düşük basınçlı kaplarda yalnızca sızdırmazlığı sağlamak için yapılmaktadır.
Perçin bağlantılarının dezavantajları Birleştirilecek parçaların delinmesi sebebiyle malzeme mukavemetinin azalması, bindirme parçalan, kapak parçalan ve perçin başlan nedeniyle malzeme israfı ve ağırlık artışı işçilik yönünden fazla zaman alması
Perçin bağlantılarının avantajları Kaynak bağlantılarında olduğu gibi birleşme yerinde ergime sebebiyle kristal yapıda değişmeler (mukavemet azalması) olmaması, ısıl etkilerden dolayı kontrol edilemeyen iç gerilmeler ve çarpılmalar olmaması, kalite kontrol yöntemlerinin çok basit olması
PERÇİN ÇEŞİTLERİ VE MALZEMELERİ Dövülmemiş perçin silindirik bir gövde ve bir baş kısmından ibarettir. Perçinler perçin başlarının ve gövdelerinin özelliklerine göre sınıflandırılırlar. (TS 94)
Perçinin kapama baş teşkili için dövülmesi esnasında büyük şekil değiştirme özelliğine sahip olması istenir. Bu sebepte perçin malzemesi olarak St 34 ve St 44 kullanılır.
Perçinleme işleminde perçin malzemesinin perçinlenen malzemelerle aynı olmasına dikkat etmek gereklidir. Cu, Al ve çeşitli alaşımlardan yapılan perçinler ayrıca yalıtkanlık istenen yerlerde poliyamid, teflon gibi plastik malzemelerden yapılan perçinlerde kullanılmaktadır.
Perçin Bağlantısının Yapılışı ve Perçin Dikiş Şekilleri; Perçinlenecek parçalar üzerine delikler zımba ile veya matkap ile açılır. Zımba ile delik açmada delik kenarlarında çatlaklar meydana geldiğinden önemli işlerde matkapla delik açma işlemi tercih edilir. Delikler rayba ile de düzeltilirler. Perçin elle veya makina ile soğuk veya sıcak dövülerek "kapama başı" teşkil edilir. El ile perçinlerde çekiçle veya hava tabancası ile baş yavaş yavaş şişirilerek şekillendirilir.
Perçinlerin sıcak veya soğuk olarak dövülmesi perçin çapına ve malzemesine bağlıdır. Genellikle 10 mm den küçük çaptaki perçinler soğuk dövülür. Al, Cu gibi malzemelerden yapılmış perçinler de ısı tesiri ile kristal yapılarında değişmeler olacağı için soğuk olarak dövülürler. 10 mm den büyük çaplı çelik perçinler ise gerekli kuvvetin fazla olması ve malzemenin çatlama etkisinden dolayı 950-1000 C (açık kırmızı) dövülürler.
Sıcak perçinlemede soğuma sonucu perçin gövdesi kısalacağından bağlanan parçalar birbirlerine ek bir kuvvet ile bastırılırlar sağlam, yüksek zorlanmalara uygun, sızdırmazlık özelliği daha iyi bir bağlantı elde edilir. Ancak perçin kesitinde meydana gelen ek çekme gerilmeleri sebebiyle perçinin aşın zorlanmaması için bağlanan parçaların toplam kalınlığı tç 4.d olmalıdır. Perçinlerin geçeceği delik çapı 10<d mm çapındaki perçinler için perçin çapından 1 mm büyük yapılır.
Perçinlerin yerleştirilme şekli bağlantının göreceği işe iletilecek kuvvetin büyüklüğüne ve perçinleme için mevcut yere bağlıdır. Bağlantıya her iki yandan erişilmemesi durumunda kullanılan tek taraflı (kör) perçinleme işlemi oldukça enteresandır. Şekildeki örneklerden de görüleceği gibi bu işlem patlayıcı madde, çekme çubuğu veya çakma pimi vasıtasıyla yapılabilir.
Perçin bağlantılarının sınıflandırılması -Bağlantıda bulunan perçinlerde kesilmeye zorlanan kesit sayısına göre tek tesirli, çok tesirli. -Perçinlerin sıra sayısına göre tek sıralı ve çok sıralı. Çok sıralı perçin bağlantıların da perçinlerin diziliş durumuna göre paralel ve çapraz dikişli -Perçinlenecek parçaların birleştirilme şekillerine göre bindirme ve alın (kapaklı) perçin bağlantısı
Perçin bağlantıları; Bindirme, Alın veya Kapaklı olabilir. Her iki bağlantı; tek sıralı, iki sıralı, üç sıralı olabilir. İki sıralı ; paralel ve atlamalı Üç sıralı sadece atlamalı olabilir.
PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI Perçin bağlantılarında görülen hasarları perçinin uğradığı hasarlar ve birleştirilen parçaların uğradığı hasarlar olmak üzere iki şekilde, meydana gelen gerilmeler açısından ise kesme gerilmesi, yüzey basıncı ve eğilme gerilmesi olmak üzere üç şekilde inceleyebiliriz.
PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI Perçin hesabı iki basit kabule dayanır. 1. Perçinleme işlemi sonucunda perçin gövdesi deliği tam olarak doldurur. 2. Kuvvet bir parçadan diğerine tamamen perçin gövdesi tarafından iletilir.
Perçin bağlantıları Simetrik veya Eksantrik yüklü olabilir. Simetrik yüklü perçin bağlantısında kuvvetin doğrultusu perçin sisteminin ağırlık merkezinden geçer. Eksantrik yüklü perçin bağlantısında kuvvet in doğrultusu perçin sisteminin ağırlık merkezinden geçmez.
Simetrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı Simetrik yüklü perçin bağlantılarına etkiyen dış kuvvetlerin perçinlere eşit olarak dağıldığı kabul edilir. Perçin iki tür zorlanmanın etkisi altındadır. Perçin deliği ile peçin şaftı arasındaki YÜZEY BASINCI zorlanması Perçin gövdesinin KESİLMESİ
Perçinin YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ p F z.d 1.s p em Perçinin KESİLMESİ F z.n. 4 2 d 1 em
Sacın YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ p F z.d 1.s p em Sacın KOPMASI ç s(b F zd 1 ) em Sacın YIRTILMASI z.2.(e F d 2 1 1 ) s em
Eksantrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı Perçin sisteminin ağırlık merkezi bulunur. Her perçinin ağırlık merkezine uzaklığı bulunur. Dış kuvvet moment ve kuvvet şeklinde ağırlık merkezine taşınır. Dış kuvvet F perçinlere eşit olarak dağıtılır. F Fz F z Moment den dolayı perçinlere gelen F M kuvveti bulunur. FM z z M.r n 1 r z 2 n Perçinlerdeki bileşke kuvvet hesaplanır, en çok zorlanan perçine göre hesap yapılır.
Kuvvet taşımak veya Kuvvet taşımak ve Sızdırmazlık sağlamak amacıyla yapılmış perçin bağlantılarında bağlantı boyutlarını belirlemek için, d e 1 1 2.s; t 3...6 1.5...3 d 1 ; e 2 1.5...3 d 1 d 1