2014-2023 İzmir Bölge Planı İlçe Toplantıları Mayıs, 2013
Nüfus Yapısı Genel Bilgiler Yüzölçümü, 2002: 1.015,7 km 2 Nüfus, ADNKS, 2012: 129.005 kişi Nüfus Yoğunluğu, 2012: 127 kişi Şehirleşme Oranı, 2012: % 59 İl merkezine uzaklığı: 113 km İlçenin rakımı: 123 m Coğrafi konumu: Küçük Menderes ovasında kurulmuş olup komşuları, doğuda Kiraz, Beydağ, batıda Turgutlu, Bayındır, güney batıda Tire, kuzeyde Manisa ili Salihli ilçesi, güneyde Aydın dır. Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Durumu, DPT, 2004: Türkiye de 872 ilçe arasında gelişmişlik açısından 199. sıradadır. İzmir de merkez dışındaki ilçeler arasında ise en az gelişmiş 5.ilçedir. (Kiraz, Beydağ, Kınık, Bayındır dan önce gelmektedir). Ödemiş in 2011-2023 yılları arasında yaş grubuna göre nüfus dinamiklerinin değişimini gösteren projeksiyon tablosu aşağıdaki gibidir. Yaş Grubu 2011 2016 2021 2023 0-4 7499 7346 7021 6934 5-9 7496 7341 7191 7064 10-14 8784 7484 7330 7270 15-19 8637 8763 7467 7405 20-24 7825 8606 8732 8215 25-29 9186 7795 8572 8622 30-34 10037 9147 7763 8072 35-39 9409 9984 9099 8548 40-44 9197 9338 9908 9557 45-49 9776 9087 9227 9452 50-54 9592 9586 8911 8966 55-59 8766 9291 9285 9024 60-64 6603 8319 8822 8819 65-69 5282 6064 7634 7821 70-74 4455 4587 5262 5804 75-79 3639 3508 3614 3824 80-84 2493 2433 2339 2367 85-90 1077 1280 1245 1224 90+ 215 431 547 551 Toplam 129 968 130 393 129 968 129 541 Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013 Nüfus piramitleri incelendiğinde doğacak çocuk sayısı göz önüne alınarak yapılan projeksiyonlarda; Ödemiş te toplam nüfusun 2023 yılında 2011 yılına göre hemen hemen değişkenlik göstermeyeceği fakat yaş grupları içerisinde önemli değişiklikler olacağı görülmektedir. Örneğin 2023 yılında 10-19 yaş arasındaki bireylerin 2011 yılına göre ortalama % 15, 30-34 yaş
grubundakilerin % 20 azalırken, 60-75 yaş arasındaki bireylerin ortalama % 33 ve 90 yaş üstü bireylerin de % 150 artacağı görülmektedir. Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013 İstihdam İlçe bazında resmi istatistik olarak yayınlanmakta olan güncel veri bulunmamaktadır. Bu kapsamda ulaşılabilen son veri 2000 yılı Genel Nüfus Sayımlarından elde edilmiş sektörel işgücü verileridir. 2014-2023 İzmir Bölge Planı çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilmiş olan Fonksiyonel Bölgeleme ve Alt bölgeleme analizi çalışması kapsamında 2000 yılı verilerinden yola çıkılarak 2023 yılı için sektörel işgücü oranlarına ilişkin projeksiyon yapılmış olup, Ödemiş e ilişkin oluşan tablo aşağıdaki gibi ortaya çıkmıştır. İlçe Düzeyinde Sektörel İşgücü Oranları ve Projeksiyonu (2000-2023) Sektör Ödemiş Ödemiş İzmir İzmir 2000, % 2023, % 2000, % 2023, % Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık 70.42% 55.28% 28.54% 17.32% Madencilik ve Taş Ocakçılığı 0.03% 0.01% 0.15% 0.05% İmalat Sanayi 6.87% 9.61% 20.09% 21.70% Elektrik, Gaz ve Su 0.15% 0.33% 0.34% 0.56% İnşaat 2.61% 5.22% 5.29% 8.18% Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller 7.63% 11.96% 14.54% 17.63% Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama 1.46% 2.22% 4.39% 5.14% Mali Kurumlar, Sigorta, Taşınmaz Mallara Ait İşler Ve Kurumları, Yardımcı İş Hizmetleri 1.26% 1.98% 4.59% 5.59% Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler 9.53% 13.38% 21.94% 23.81% İyi Tanımlanmamış Faaliyetler 0.03% 0.00% 0.11% 0.02% Toplam 100% 100% 100% 100% Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013
2000 yılında Ödemiş teki sektörel işgücü dağılımlarında ilk 3 sırayı; Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık, Toplum Hizmetleri Sosyal ve Kişisel Hizmetler ile Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller sektörlerinin, İzmir de ise bu sıranın Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık, Toplum Hizmetleri Sosyal ve Kişisel Hizmetler ve İmalat Sanayi sektörleri şeklinde oluştuğu görülmektedir. Sektörel işgücü oranlarının değişimi incelendiğinde; 2023 Ödemiş te Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık sektöründeki payının yaklaşık 15 puan azalacağı ve bu durumun İzmir genelindekine ( 9 puanlık azalış) paralel bir azalış olacağı görülmektedir. 2023 yılında bu sektördeki beklenen azalışa karşın yine İzmir genelindeki durma paralel olarak imalat, inşaat, Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller, Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler sektörlerinde artış olması beklenmektedir. Eğitim Ödemiş e ilişkin ilçe bazında erişilebilen önemli eğitim göstergeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. İlçe adı Derslik Başına Öğrenci Sayıları, Ödemiş-İzmir (2012-2013) İlkokulda derslik başına düşen öğrenci sayısı Ortaokulda derslik başına düşen öğrenci sayısı Genel lise derslik başına düşen öğrenci sayısı Meslek lisesi derslik başına düşen öğrenci sayısı Ödemiş 19 23 27 48 İzmir 27 41 31 39 Kaynak: İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü, 2013 Ödemiş te derslik başına öğrenci sayısının İzmir den daha iyi durumda olduğu görülmekle birlikte bir tek meslek lisesi başına düşen öğrenci sayısı İzmir ortalamasının üzerinde yer almaktadır. İlçe adı 2011-2012 Eğitim Dönemi Okullaşma Oranları (%) Okul öncesi (3-5 yaş) (net) İlköğretim (6-13 yaş) (net) Ortaöğretim (genel-meslek lisesi, brüt) Ödemiş 51,20 99,25 78,25 İzmir 48,85 102,88 104,68 Kaynak: İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü, 2013 Ödemiş te okul öncesi okullaşma oranı İzmir den daha iyi durumdadır ancak okullaşma oranının yeterli seviyede olmadığı görülmektedir. İlköğretimde İzmir ortalamasına yakın bir rakamda seyrederken, ortaöğretim de ise okullaşma oranı oldukça düşük seviyede yer almaktadır.
İlçelere Göre 15+ Yaş okuma Yazma Bilmeyen Oranı, 2012 (%) Kaynak: TÜİK,2013 15 ve üzeri yaşta okuma yazma bilmeyen oranı açısından İzmir % 2,4 oranı ile % 5,08 oranına sahip olan Türkiye den daha iyi durumda bulunmaktadır. Ödemiş İlçeler arasında % 3,13 değeri ile 23. sırada bulunmakta ve İzmir ortalamasından yüksek olduğu görülmektedir. İzmir İlçeleri Yükseköğretim ve Üstü Okul Mezunu Oranı, 2012 (%) Kaynak: TÜİK, 2013 Yükseköğrenim ve üstü okul mezunu oranı açısından İzmir % 14,81 oranı ile yine Türkiye genelinden daha iyi durumdadır. Ödemiş, 30 ilçe arasında % 7,58 değeri ile 25. sırada yer almakta olup hem İzmir genelinden hem de Türkiye ortalamasından daha geride bulunmaktadır. İlçede ciddi eksikliklerden birinin üniversite eksikliği olduğu, bu kapsamda Küçük Menderes havasında kurulacak bir bölge üniversitesi ile bu sorunun aşılabileceğini ve çevre ilçelerde de olacak şekilde dağınık fakültelerin kurulabileceği, bu konuda da çeşitli girişimler olduğu belirtildi. Tarım İlçede toplamda 34.889 hektar alan tarımsal üretim için kullanılmaktadır. Toplam alan içerisindeki tarım alanının oranı % 34,3 ile İzmir ortalamasının üstünde yer almaktadır. İlçedeki tarımsal üretim için kullanılan alanın büyük bir kısmının sebze ve meyvecilik için kullanıldığı görülmektedir.
Ödem iş 2014-2023 İzmir Bölge Planı İlçe Toplantıları Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı (hektar, 2011) Tarla Alanı Ekilen Nadas Toplam Sebze Alanı Meyve Alanı Kavaklık Süs Bitkile ri Boş Arazi Toplam Tarım Alanı Tarım Alanı Oranı 16.000 775 16.775 7.208 10.501 350 55 0 34.889 34,3 İzmir 141.583 4.248 145.831 40.971 141.548 1.159 735 10.875 341.119 28,2 Kaynak: İzmir Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012 Ödemiş İlçelere Göre Sulanan Tarım Alanları (hektar, 2011) Toplam Tarım Alanı Sulanan Alan 34,889 23,111 Sulanmayan Alan Sulanan Alan/Toplam Tarım Alanı ( ) 11,777 66.2 İzmir 341.119 179.547 161.572 52,6 Kaynak: İzmir Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012 Tarım arazilerinin sulanma durumu incelendiğinde ilçedeki tarım alanlarının % 66,2 lik kısmının sulandığı, bu oranın İzmir genelinin üstünde kaldığı görülmektedir. İlçelere Göre Küçükbaş Hayvan Varlığı (adet, 2011) Koyun % Keçi % Ödemiş 46,700 11.2 8,980 5.4 İzmir 415,271 100.0 165,150 14.1 Kaynak: İzmir Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012 Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Md. IPARD desteklerinin İzmir'de geçerli olmaması nedeniyle bölgedeki işletmelerin destek alamadığını, İZKA'nın da bu konuda yeterli desteği sağlamadığını belirtti. İl genelinde toplam 40.971 hektar alanda yapılan sebze üretimi bütün ilçelerde bulunmakla birlikte, ağırlıklı olarak Ödemiş ilçesi ilk sırada yer almaktadır. Sarı lop incir Ege İnciri ve Ödemiş Patatesi tescillenmiş coğrafi işaretlerdendir. İl genelinde 22 bin ton üretimin % 38 i Ödemiş ilçesinde üretilmektedir. Bu oranla ilk sırada yer almaktadır. İlçede üretilen 465 bin ton patates (I. Ve II. Ürün toplam) il genelinin % 81 i Ödemiş ilçesinde üretilmektedir. İl sığır varlığı içinde yaklaşık 89.734 adet sığır ile Ödemiş ilçesinin payı % 20,7, ilçeler itibarıyla değerlendirildiğinde de kültür ırkı sığırın en çok olduğu ilçedir. (89.586 baş kültür ırkı sığıra sahip )
Hayvansal gıda üretiminde ilk sırayı süt almaktadır. Ödemiş Belediyesi 2010-2014 Stratejik planına göre ilçede günlük süt üretimi 1.000 tona yaklaşmakta ve 28 mandıra faaliyet göstermektedir. Ödemiş peyniri marka potansiyeli taşıyan bir üründür. 2011 yılı itibarıyla toplam arı kovanı sayısının Bergama ve Kemalpaşa ilçelerinden sonra % 13 lük pay ile 3. sırada gelmektedir. (22 bin kovan, 282 ton bal üretimi ) Kültür Ödemiş te bulunan antik kent ve ören yerleri şunlardır: Velitepe, Yoğurtçu Yusufdere, Mezartepe, Çataltepe, Tepecik Kumtepe Tümülüsleri (Lidya, Helenistik, Roma dönemleri), Dağcı, Köşkkuyusu, Sazlıtepe, Tepetarla Höyükleri (Kalkolitik çağa varan), Birgi yerleşimi (Çakırağa Konağı: 18-19.yy), Mehmet Efendi Medresesi: (1554), Ulu Cami (1308-1312), Ümmü Sultan Türbesi (14.yy), Derviş Ağa Camisi (1663), Karaoğlu Camisi ve Çeşmesi (1762) Ödemiş te 13 tane sit alanı; 333 tane taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır. Ödemiş te; 92 tane kültür-sanat ile ilgilenen dernek bulunurken 4 tane vakıf, 4 adet kütüphane (İlçe, Bademli, Kaymakçı ve Konaklı), 2 adet kültür merkezi, 1 adet sergi salonu, 1 adet sinema salonu, 3 adet müze bulunmaktadır. Kadın Emeği Panayırı Sanat Sokağı Ödemiş te düzenlenen kültür etkinlikleri Etkinlik Düzenleyen Kuruluş Tarih Engelliler Haftası Etkinlikleri İlkbahar Kültür ve Sanat Etkinlikleri Ödemiş Belediyesi Kaç Yıldır Düzenlendiği 8 Mart 1 Ramazan ayı 10-16 Mayıs 28-29 Mayıs Resim Şenliği 1 Mayıs 2 Deve Güreşleri Şenliği - 17 Atletizm Şenliği KIBATAEK Uluslararası Edebiyat, Şiir, Resim Şenliği Ödemiş te Sanatın Baharı Süs Bitkileri ve Fidancılık Sergisi Ödemiş Belediyesi Balkan Kadınları Kültür ve Dayanışma Derneği Ödemiş Belediyesi Ödemiş Süs Bitkileri Üreticileri Birliği 29-30 Nisan 4-5-6 Eylül 20-30 Nisan 2 - - 3 3 1 Kasım 8 Kaynak: İzmir Kültür Ekonomisi Envanteri ve Gelişme Stratejisi, 2013
Turizm İzmir de yer alan önemli göller den bir tanesi Gölcük tür. Gölcük, Ödemiş'in kuzeyinde Bozdağların en yüksek noktasının batısında bulunur ve dağ sırasının genel doğrultusunda güneyden kuzeye doğru uzanan küçük bir çöküntü çukuru içine yerleşmiştir. Ödemiş ilçesinin Bozdağ Gölcük yaylası ve yine aynı bölgedeki Subatan yaylası günübirlik turizme ve yayla turizmine elverişli alanlardandır. Ödemiş te Turizm İşletme Belgeli Tesislerdeki Konaklama ve Geceleme İstatistikleri (2011) Tesise Geliş Sayısı Geceleme Sayısı Ortalama Kalış (Gün) Doluluk (% ) Ödemiş 4,315 5,422 1.3 19.04 İzmir 1.668.356 4.221.591 2,5 49 Kaynak: İzmir Kültür Turizm İl Müdürlüğü, 2012 Ödemiş te Belediye Belgeli Tesislerdeki Konaklama ve Geceleme İstatistikleri (2011) Tesise Geliş Sayısı Geceleme Sayısı Ortalama Kalış (Gün) Doluluk (% ) Ödemiş 33,553 100,176 3.0 58.15 İzmir 1.350.928 2.678.885 2,0 31,4 Kaynak: İzmir Kültür Turizm İl Müdürlüğü, 2012 İzmir de, 2011 yılında, İzmir genelindeki ortalama kalış süresi 2,5 gün iken; bu süre Ödemiş te 1,3 gün olarak ortaya çıkmaktadır. İl genelindeki doluluk oranı % 49 iken, Ödemiş te % 19,4, düzeyindedir. Kültür Turizmi İnanç Turizmi TURİZM ÇEŞİDİ YERİ Birgi, Bademli, Ödemiş, Günlüce, Kayaköy, Lübbey (Çamyayla) Ulu Cami ve Aydınoğulları Türbesi (Birgi), İmam-ı Birgivi Türbesi (Birgi), Kış Turizmi Yayla Turizmi Bozdağ Kayak Merkezi, kayak ve snowboard Gölcük, Bozdağ, Elmabağ, Subatan, Çamyayla, Horzum, Kemer, Hamamköy, Başova, Ayvacık Kuş Gözetleme Turizmi (Ornitoloji) Foto Safari Turizmi Botanik Turizmi Kamp Karavan Turizmi Başova Birgi, Bozdağ, Gölcük, Bademli, Kayaköy, Hamamköy, Lübbey, Günlüce (Hypaipa), Kemer, Yılanlı Bozdağ, Çamyayla, Horzum, Subatan, Başova, Ayvacık yaylaları Gölcük
Sağlık Ödemiş te 250 yataklı, 6 ameliyat masalı devlet hastanesi bulunmaktadır. Ayrıca; 15 ASM, 37 AHB, 17 Sağlık Evi, 1 Özel Tıp Merkezi, 1 Hekim Muayenehanesi ve 1 Diş Hekimi Muayenehanesi bulunmaktadır. Madencilik İldeki metalik maden oluşumlarından biri civa olup, Karaburun, Ödemiş, Beydağ ve Bayındır ilçelerinde çok sayıda civa cevherleşmeleri yer almaktadır. Bulunduğu Yer Cinsi Tenör ve Kalite Rezerv Ödemiş-Küre Altın 1,1 8,0 gr/ton Au 96.000 ton muh. Ödemiş-Emirli Altın 4,37 gr/ton Au 50.000 ton muh. Ödemiş-Bıçakçı, Mescitli, Türkönü, Yağcılar Ödemiş-Kayabağ, Bebekler, Yeniköy Civa % 0.10-0.25 Hg 250.000 ton muh. Titanyum % 1.1-1.6 TiO 11.000.000 ton muh. Kaynak: İzmir İli Potansiyel Yatırım Konuları Araştırması, 2012 Yenilenebilir Enerji İzmir de ulusal güneş enerjisi haritasına göre yılda metrekareye düşen (kwh) enerji bakımından en yüksek potansiyele sahip ilçeler Ödemiş, Kiraz ve Tire olarak tespit edilmektedir. Türkiye deki biyogaz lisansı alan kurumların toplam kurulu gücü 147,73 MW dir. İzmir de kullanıma elverişli tarım alanlarının bulunması, hayvansal ve bitkisel atık miktarı bakımından önemli bir potansiyele sahip olunması sebebiyle biyogazdan elektrik üretim potansiyeli yaklaşık 537 MW civarındadır. Bu potansiyelin % 50 si Tire, Ödemiş ve Torbalı İlçelerinde yer almaktadır. Ödemiş Belediyesi tarafından İZKA desteği ile biyogaz tesisi kurulması projesi halen devam etmektedir. Çevre 2008 yılından bu yana Küçük Menderes havzasındaki ilçelerden Bayındır, Torbalı ve Ödemiş in atıksu arıtma tesisleri işletmeye açılmıştır. Küçük Menderes havzasında katı atıklar düzensiz olarak depolanmaktadır. Sadece Ödemiş Belediyesi ne ait katı atık bertaraf tesisi proje aşamasındadır. İçme suyunun sağlanması bakımından yatırıma ihtiyaç duyan öncelikli yerleşimler Dikili ve Kınık olarak görülmektedir. Öte yandan Çeşme ve Ödemiş ilçeleri arıtma ile sağlanan içme suyu açısından yatırım ihtiyacı olan ilçeler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık Ödemiş te Banka Şube Sayıları, (2008-2011) İlçe 2008 2009 2010 2011 Ödemiş 12 12 13 13 İzmir Toplam 659 676 696 720 Kaynak: TBB, 2012
Lojistik Demiryolu ulaşımında İzmir den Denizli, Ankara, Bandırma, Afyon, Ödemiş, Söke, Isparta yönlerine anahat taşımacılığı yapılmaktadır. Torbalı-Ödemiş demiryolu hattı 62.5 km dir. Ödemiş te 93 hektarlık arazi üzerine kurulu OSB yapım aşamasındadır. İlçe Toplantısı Esnasında Elde Edilen Görüşler: Ödemiş OSB ile ilgili olarak, OSB'nin 20 km dışarıda olduğu, Bakanlar Kurulu kararı olduğu ama hiç yatırımcı olmadığı belirtildi. Yerin şehir dışında olması nedeniyle yatırımcıların gelmediği, o bölgeye yakında kurulacak cezaevi sonrasında bölgenin hareketlenebileceği belirtildi. Avantajlar İlçede tarihi ve doğal güzelliklerin varlığı, Turizm potansiyelinin yüksek olması, Yenilenebilir enerji potansiyelinin olması, Tarımsal potansiyelin yüksek olması, Kültürel zenginliklerinin olması, Sorunlar Üretilen tarım ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi ve pazarlanması, Damızlık anaç ve kalem tesislerinin olmaması ve üretim materyalinin temin edilememesi, Tesis maliyetlerinin yüksekliği ve salgın hastalıklar, Organik tarımın genellikle ekonomik durumu iyi tüketiciler tarafından tercih edilmesi, Yetiştirilen tarım ürünlerinin sertifikasyon sisteminin zorluğu, Arazi toplulaştırma konusunda projeleme ve uygulamada ki sorunlar ve arazi sahiplerinin bilgi yetersizliği, Mandıraların düşük kapasiteli oluşu ve büyük fabrikaların bulunmaması, İşletmelerin küçük olmasından dolayı teknolojinin takip edilememesi ve kayıt dışı işletmeler ve gıdaların tarladan sofraya kadar izlenememesi