YENİ EKONOMİK DÜZEN, EĞİTİM REFORMLARI

Bölüm 12 Asiye Toker Gökçe * YENİ EKONOMİK DÜZEN, EĞİTİM REFORMLARI VE EĞİTİMİN GELECEĞİ 12.1.Yeni Ekonomik Düzen 12.1.1.Yeni Ekonomik Düzen ve Türkiye 12.2.1.Türkiye de Gerçekleşen Eğitim Reformlarında Küresel Etkiler 12.2.1.1. Dünya Bankası ve Eğitim Politikaları 12.2.1.2. Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) ve Eğitim Politikaları 12.2.1.3. Avrupa Birliği ve Eğitim Reformları 12.2.2. Türkiye de Gerçekleşen Eğitim Reformları 12.2.2.1. MEB Bünyesinde Yapılan Reformlar 12.2.2.2.Okul Öncesi Eğitimde Yapılan Reformlar 12.2.2.3. İlköğretimde Yapılan Reformlar 12.2.2.4.Orta Öğretim Reformu 12.2.2.5.Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu (MTEM) 12.2.2.6.Özel Eğitimde Reformlar 12.2.2.7.Eğitimde Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (Fatih) Projesi 12.2.2.8. Okul Gelişim Programı 12.3.Eğitimin Geleceği Yararlanılan Kaynaklar * Yrd. Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi

YENİ EKONOMİK DÜZEN, EĞİTİM REFORMLARI VE EĞİTİMİN GELECEĞİ 12.1.Yeni Ekonomik Düzen 1970 lerde, üretimde ve tüketimde ortaya çıkan yoğun durgunluk, evrensel bir krizi de beraberinde getirmiştir. ABD gibi gelişmiş ülkeler, bu krizi aşmak için, kapsamlı çözümler üretmeye başlamıştır. Bu çözümler, ekonomik, sosyal, siyasal ve yönetim boyutlarında yeniden düzenlemeler gerektirdiğinden, neo-liberal politikalar olarak adlandırılmaktadır. Kriz, dünyanın birçok ülkesine yayıldığından, bu ülkeleri kurtarma çabaları için geliştirilen neo-liberal politikalar, küreselleşmeyi de beraberinde getirmiştir. Böylece, dünyanın büyük bölümünde, ülkelerin sahip olduğu iktisadi/siyasi/kültürel yapı ve süreçlerde dönüşüm başlamış; bu dönüşümün neticesi olarak yeni ekonomik düzen ortaya çıkmıştır. Yeni ekonomik düzen, ülkelerin dışa açık serbest piyasa ekonomisine uygun hale gelmesini gerektirmektedir (Şenses, 2004; Zafir, 200 9). Yeni ekonomik düzen kapsamında ülkelerin; Piyasalarında fiyat müdahalelerini kaldırmaları; Dış ticareti ve finans piyasalarını liberalleştirmeleri; Kamu iktisadi teşebbüslerini (KİT) özelleştirmeleri; Eğitim ve sağlık başta olmak üzere, tüm kamu hizmetlerini özelleştirilmeleri gerekmiştir. Ülkelerin yeni ekonomik düzene geçişinde, piyasaların serbestleşmesini ve uluslar arası sermayenin ve ticaretin önündeki tüm engellerin ortadan kaldırılmasını sağlayacak anlaşmalar uygulamaya konmuştur. Hizmet Ticareti Genel Antlaşması (GATS) ile Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel An t- laşması (GATT) bu anlaşmalardan bazılarıdır. Bu anlaşmaların uygulanması ile yeni ekonomik düzene geçişte, Dünya Bankası nın, Uluslar arası Para Fonu nun (IMF) Dünya Ticaret Örgütü nün (WTO), ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü nün (OECD) önemli görevleri bulunmaktadır (Aydın, 1999; Senses, 2004; Yörük, 2004). Dünya Bankası nın temel görevi, ülkelerin sahip olduğu ulusal ekonomilerin küresel ekonomiye uyumunu sağlamaktır. Dünya Bankası bu amaçla, Yapısal Uyum Programları geliştirmiştir. Yapısal Uyum Programlarının işlevi, ülkelerin ulusal ekonomilerini uluslar arası serbest ticarete ve finans aktivitelerine açmalarını; kamu harcamalarını (kamu hizmetleri dâhil) kısmalarını ve devleti ekonomik alandan tamamen silmek için özelleştirme yapmalarını sağlamaktır. IMF ise bir borç yönetme kuruluşudur. Özellikle 1982 yılından itibaren, gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkelere kredi vermek 2

için IMF den onay almaları koşulu getirilmiştir. IMF borç isteyen ülkelere borç verilmesini onaylamak için bazı koşullar öne sürmektedir. Bu koşullar, Dünya Bankası nın geliştirdiği Yapısal Uyum Programlarının hayata geçirilmesidir. Böylece IMF dış borcu olan ülkelere uzun vadeli yapısal uyum kredileri vererek, Yapısal Uyum Programlarının uygulanmasına yardımcı olmaktır (Arın, 1995; Aktaran: Acı, 2005). Dünya Ticaret Örgütü nün görevi söz konusu ülkelerin ulusal ticaret politikalarını, çeşitli yaptırımlarla denetim altına alarak, sınırlar ötesi ticareti düzenlemektir. OECD de Yapısal Uyum Programlarının ürettiği politikaların nasıl yönetilebileceğine ilişkin reçeteler geliştirmektedir. Ayrıca Avrupa Birliği de yeni ekonomik düzeni gerçekleştirecek politikaları teşvik etmektedir ( Aydın, 1999; Şenses, 2004; Yörük, 2004. 12.1.1.Yeni Ekonomik Düzen ve Türkiye Türkiye nin Yapısal Uyum Programları ile yeni ekonomik düzene uyarlanma süreci 1980 de alınan 24 Ocak Kararları ile başlamıştır. 24 Ocak Kararları; ihracata daha fazla yönelmeyi, ekonomiyi dünya pazarına açmayı, devletin ekonomideki yerini ve işlevini küresel sermayenin istediği biçimde yeniden tanımlamayı amaçlayan politik, kurumsal ve yasal değişiklikleri içermektedir (Pamuk, 2003; Aktaran: Acı, 2005). Bu kararların ve öngördüğü reform sürecinin temelinde devletin ekonomik ve toplumsal alandan uzak durmasının hem ekonomi hem de siyaset için yararlı olacağı düşüncesi bulunmaktadır. Böylece 1980 de IMF istikrar programı başlatılmış ve ekonominin geneline yönelik makro düzenlemeler yapılmıştır (Soyak, 2003). Bu bağlamda devletin ekonomik faaliyetlerden çekilmesi için eğitimden sağlığa, sosyal güvenlik hizmetlerinden altyapı hizmetlerine kadar hemen hemen tüm kamusal hizmetlerde özelleştirmeler başlatılmıştır (Aktan, 1996; Aktaran: Acı, 2005). 1980 sonrasında IMF nin ve Dünya Bankası nın politikaları Türkiye nin toplumsal ve ekonomik kararlarında giderek daha da belirleyici hale gelmiştir (Soyak, 2003). Bu dönemde Türkiye Dünya Bankası ile beş adet Yapısal Uyum Kredisi anlaşması yapmış ve 1,6 milyar dolar kredi almıştır. Bu anlaşmaların getirdiği düzenlemelerden bazıları; ihracatın geliştirilmesi, enerji sisteminde özelleştirme, KİT yatırımlarının azaltılması, finansal sermaye hareketlerinin altyapısının hazırlanması ve tarım sektöründe devlet tekelinin kırılmasıdır. Bu anlaşmalar, ülkemizde son 30 yıldır uygulanan istikrar ve ekonomi politikalarına zemin hazırlamıştır. 1985 yılından itibaren de Dünya Bankası ile tarım, mali ve enerji alanında sektörel uyum kredileri anlaşmaları imzalanmıştır. Aynı dönemde eğitim, sağlık ve yerel yönetim alanlarında da yeniden yapılanmayı amaçlayan proje kredisi anlaşmaları uygulamaya konulmuştur (Güler, 2002). Bu anlaşmalar yeni kuşak yapısal reformları da beraberinde getirmiştir. Bu reformlar; yeni kurumlar yaratmayı 3

ve var olanları gözden geçirmeyi, özel sektörün rekabet edebilirliğini artırmayı, eğitim, sağlık ve diğer kamu hizmetlerinin finansmanını, üretimini ve arzını gözden geçirmeyi ve yeni uluslararası ekonomik sistemle bütünleşmeyi amaçlamaktadır (Ercan, 2003). Bu bağlamda yeni kuşak reformlar; Üniter yapılanma yerine yerel-federal yapıyı; Sosyal devlet yerine düzenleyici denetleyici devlet yapısını; Uluslararası sermayeye açık yönetişim karar yapısını, Kamu personeli sisteminin ve kamu hukukunun kaldırılmasını; Özel hukuka dayalı bürokratik bir yapının kurulmasını öngörmektedir (Güler: 2003). Söz konusu reformlar, özellikle 1990 ların sonlarında ağırlıklı olarak uygulanmaya başlanmış olup halen devam etmektedir. Avrupa Birliği de Katılım Ortaklığı Belgesi ve İlerleme Raporları aracılığıyla, bu reformların gerçekleşmesinde rol oynamaktadır. Ayrıca, TÜSİAD, TESK, TOBB, İKV gibi ulusal kuruluşlar, araştırma raporları ile söz konusu reformların gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır (Güler, 2003b; Ercan, 2003). 1999 yılında IMF ile imzalanan İstikrar Programı çerçevesinde, devletin yönetişim modeline uygun olarak yeniden yapılandırılması öngörülmüştür. 2000 yılına gelindiğinde de Kamu Yönetimi Reformu uygulanmaya başlanmıştır. 2002 yılında yönetişim hükümetin acil eylem planında yer almıştır. Böylece özelleştirme, bürokrasi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) ortak çalışması hayata geçirilmeye başlanmıştır. Kamu Yön e- timi Reformu, etkin, şeffaf, hesap verebilir ve verimli kamu hizmetini öngörür; performans kavramını vurgular. Bu reform bakanlık, bakanlığa bağlı birimler gibi merkezi yönetim ile il, ilçe yönetimleri gibi taşra yönetiminin yapısında değişiklikleri getirdi. Ayrıca bu kurumlarda yetki dağılımı ve denetimi konularında da değişikliklere neden oldu. Bu reformla birlikte özelleştirme, yerelleşme ve yönetişim kavramları ön plana çıktı. (Güler, 2000; 2003; 2003b; 2004; Bayramoğlu, 2004). 12.2.1.Türkiye de Gerçekleşen Eğitim Reformlarında Küresel Etkiler Türkiye de Son 30 yıldır gerçekleştirilen eğitim programlarına Küresel Eğitim Reformu adı verilmektedir. Bu reformun gerçekleşmesinde Dünya Bankası, IMF, Dünya Ticaret Örgütü ve OECD gibi uluslararası kuruluşlar ile Avrupa Birliği gibi bölgesel örgütlenmeler önemli rol oynamaktadır. 12.2.1.1. Dünya Bankası ve Eğitim Politikaları 4

Küresel eğitim reformu, Dünya Bankası nın Türkiye de proje kredileri temelinde yürüttüğü eğitim programlarıdır. Bu reformun temelinde eğitim siteminde yerelleşme ve okulu temel alan işletmecilik anlayışı öne çıkmaktadır. Türkiye, Dünya Bankası ile 1990 yılında 90 milyon dolarlık Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, 1998 ve 2002 yıllarında da 300'er milyon dolarlık iki adet Temel Eğitim Projesi kredi anlaşması imzalamıştır (Keskin, 2003; Eğitim Sen, 2003). Dünya Bankası, eğitimin sürdürülebilir ekonomik büyümenin ve yoksulluğun azaltılmasının anahtarı olduğunu ancak devletin kaynaklarının çoğunu eğitim hizmetinin yaygınlaştırılması için ayırmasını akılcı bulmadığını belirtir. Ekonomik problemlerinin başlıca kaynağı, devletlerin eğitim harcamalarını artırmasıdır. Parasız temel eğitimin topluma dönük yararının orta ve yüksek öğretimden daha yüksektir. Bu nedenle orta ve yüksek öğretimin özelleştirilmesini ve devletin bu kademelere ayırdığı harcamaları temel eğitime aktarmasını önerir. Bu bağlamda, devlet tarafından yürütülen parasız temel eğitimin iyileştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını, eğitimde yoksullara yardım programlarını, öğrenim kredilerini ve özelleştirmeyi önerir (Cornay, 1995; Aktaran: Sayılan, 2006; Ercan, 1997; Aktaran: Çam, 2006). Dünya Bankasının proje kredilerinin iki temel amacı bulunmaktadır (Keskin, 2003): Okul binaları, eğitim araçları ve öğretmen yetiştirme gibi konularda eğitimin kalitesini artırmak. Eğitimin yerelleştirilmesi (âdem -i merkezileştirilmesi), okulların özellikle mali açıdan özerkleştirilmesi ve bağımsızlaştırılması. Türkiye Dünya Bankası ile yaptığı anlaşmalar doğrultusunda, birinci amacı gerçekleştirmek için, daha önce beş yıl olan kesintisiz zorunlu ilköğretimi sekiz yıla çıkarmıştır. Bu süreçte Dünya Bankası nın belirlediği ölçülerde yabancı danışman hizmetleri alınmakta, uluslararası ihaleye çıkılarak araç-gereç temin edilmektedir. Ayrıca 1990 yılında, Dünya Bankası kredisi ile başlatılan Milli Eğitimi Geliştirme Projesi (MGEP ) kapsamında Toplam Kalite Yönetimi ve Müfredat Laboratuar Okulları Yönetmeliği çıkarılmıştır. Toplam Kalite Yönetimi kapsamında okullarda öğretmen ve öğrencilerin sorunları birlikte çözmeleri istenmiştir. MGEP kapsamında tüm Türkiye de Müfredat Laboratuar Okulları (MLO) kurulmuş; bu okullarda Toplam Kalite Yönetimi yaklaşımı denenmiştir. Bu bağlamda MLO larda Okul Gelişim Modeli (OGM) uygulanmış; okullarda stratejik planlama yapılmaya başlanmıştır (Eğitim Sen, 2003; Keskin, 2003; Güler, 2003; 2003c). Türkiye nin Dünya Bankası ile yaptığı anlaşmalar doğrultusunda, ikinci amacı gerçekleştirme kapsamında okullarda yönetişim modeli hayata geçirilmeye çalışılmıştır (Keskin, 2003). Yönetişim modelinin okullarda uygulanması için, Eğitim Bölgesi ve Kurulları Yönergesi çıkarılmıştır 5

(http://mevzuat.meb.gov.tr). Bu yönerge ile eğitim sisteminde demokrasi ve katılımcılığı sağlamak hedeflenmiştir. Bu bağlamda okullarda Okul Öğrenci Kurulları oluşturularak öğrencilerin, Okul Zümre Başkanları Kurulları oluşturularak öğretmenlerin, Eğitim Bölgesi Danışma Kurulları oluşturularak mahalle muhtarları ve STK nın temsilcilerinin eğitimde söz sahibi olmaları sağlanmıştır (Eğitim Sen, 2003; Keskin, 2003). Ayrıca, 2005 yılında getir i- len İlköğretim ve Orta Öğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği çıkarılmıştır. Bu yönetmelik ile insan hakları, demokrasi, çevre ve girişimcilik gibi konulara vurgu yapılmış, okul yöneticilerinin velilerle iş birliği yapması istenmiş, okul yöneticilerinden okul içindeki ve dışındaki olanakları kullanarak öğrenci kulüpleri ve toplum hizmeti yürütmeleri istenmiştir. 2008 de getirilen yeni bir düzenleme ile de öğrenci kulüplerinin çalışmalarında ve toplum hizmeti ile ilgili projelerde, çevrede bulunan kişi, resmî veya özel kuruluşlar ile STK ndan her türlü katkıları istenebileceği belirtilmiştir (http://mevzuat.meb.gov.tr). Böylece yönetişim modeline geçilmiştir. Türkiye nin her bölgesinde il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri, resmî, özel kuruluşlar veya STK ile işbirliği yaparak sosyal sorumluluk projeleri üretmeye başlamıştır. Bu projelerden bazıları; okul öncesi okullaşma oranını yükseltmek amacıyla başlatılan Gelecek Okul Öncesi ile Gelecek, ortaöğretimdeki okullaşma oranını arttırmak amacıyla başlatılan Her Evde Bir Liseli (http://buyukorhan.meb.gov.tr), okullarında dereceye giren 15 öğrencinin ABD ye 8 haftalık ücretsiz dil eğitimine gönderildiği THY ile Eğitime Yolculuk projeleridir (http://istanbul.meb.gov.tr). Dünya Bankası, yüksek öğretimin de bireysel getirisinin sosyal getirisinden fazla olduğu vurgulamaktadır. Bu bağlamda kamu harcamalarında yüksek öğrenime ayrılan kaynakların azaltılmasını önermektedir. Yeni Dünya düzenine geçişte kamu kaynakların kısıtlanması, üniversiteleri piyasa koşullarına uyum sağlamaya zorlamıştır. Üniversiteler ticari düşünmeye başlamıştır (Ercan, 1997, Aktaran: Çam, Ercan, 2006; 2006a; Sahin, 1997, Aktaran: Çam). 12.2.1.2. Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) ve Eğitim Politikaları Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) kamu hizmetlerinin liberalleşmesi amaçlayan bir anlaşmadır. Türkiye GATS anlaşmasını 1994 yılında imzamış ve 1995 te TBMM de onaylamıştır. Türkiye GATS anlaşmasını imzalayarak; eğitimin yeniden yapılanmasını; böylece küresel sistemle bütünleşmesini kabul etmiş oldu. Bu anlaşma ile (Erol, 2002); Eğitim sisteminde özelleştirmeler artmış, Eğitimde milli amaçların yerini küresel amaçlar almış; 6

Küreselleşmeyi ve özelleştirmeyi kolaylaştırmak amacıyla, eğitimin örgütlenmesi yerelleştirilmeye başlanmıştır. GATS a göre, eğitim yerelleştirildiğinde yerel yönetimler, borsa, meslek odaları ve işveren örgütleri eğitim yönetimine dâhil olmalıdır. Bu uygulama, eğitimde finans sorununu büyük ölçüde çözecektir. Bu anlaşma uyarınca, okullarda yeni uygulamalara da gidilmiştir. Bu uygulamalar sonucunda kamu okulları da eğitim hizmetlerinde fiilen özelleştirilmiştir (Keskin, 2003). Bu uygulamalardan bazıları şunlardır (Kalaycıoglu, 2002); Temizlik islerinin özel temizlik şirketlerine yaptırılması, Ders araç ve gereçlerinin özel şirketlerden karşılanması, Kantin işletmelerinin özel sektöre devredilmesi, Eğitime katkı payları, öğrenci harçları, kayıt ve karne paraları gibi yardımların alınması. 12.2.1.3. Avrupa Birliği ve Eğitim Reformları Avrupa Birliği, gençlik programları ve hayat boyu öğrenme adı altında iki tip eğitim çalışması yürütmektedir. Türkiye de aday ülke olarak bu eğitim çalışmalarına katılabilmektedir. Gençlik Programı: Avrupa Birliği Gençlik Programında gençler, gençlik grupları, STK ve Kamu kuruluşlarına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu programdan tüm gençler yararlanabilmektedir. Bu programa STK, kamu örgütleri ve sıradan genç grupları proje başvurusu yapabilmektedirler. Bu programa başvurmak için yabancı dil bilme şartı yoktur ( http://www.ua. gov. tr). Hayat Boyu Öğrenme Sokrates Programı: Socrates, Avrupa Birliği Genel Eğitim Programı olup 2006 yılında sona ermiştir. Comenius Programı: Bu program, okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerini kapsamaktadır. Programın temel amacı, okul eğitimi alanında Avrupa ülkeleriyle işbirliği yaparak eğitimde kaliteyi artırmak ve dil öğrenimini teşvik etmektir.program bu bağlamda(http://www.ua.gov. tr); Okullar ile öğretmen yetiştiren kurumlar arasında uluslararası işbirliğini ve değişimi teşvik eder, Eğitime öğretme amaçlı yöntemler ve materyaller geliştirmeyi teşvik eder, Okullar yönetiminde örnek çalışmaların ve yeniliklerin uluslararası boyutta yaygınlaştırılmasını destekler, 7

Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencilerin okula uyumunu ve fırsat eşitliğini teşvik eden yöntemler geliştirerek yaygınlaştırır, Okul eğitiminde ve okul eğitiminde görev yapan personelin eğitiminde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını teşvik eder. Erasmus Programı: Program, yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile işbirliği yapmalarını teşvik etmeye yönelik bir Avrupa Birliği programıdır. Programın amacı Avrupa'da yüksek öğretimin kalitesini artırmaktır. Program, bu amaçla; üniversiteler arasında ülkelerarası işbirliğini teşvik eder, öğrencilerin ve eğitimcilerin Avrupa'da karşılıklı değişimini sağlar; programa katılan ülkelerdeki çalışmaların ve alınan derecelerin akademik olarak tanınması ve şeffaflığın gelişmesine katkıda bulunur. Program yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile ortak projeler üretip hayata geçirmeleri ve kısa süreli öğrenci ve personel değişimi yapabilmeleri için karşılıksız mali destek sağlamaktadır. Bu program ile 1987'den günümüze kadar 1,5 milyondan fazla yükseköğretim öğrencisi başka bir Avrupa ülkesinde öğrenim hayatının bir dönemini geçirmiştir. Program 2012 yılı itibariyle 3 milyon öğrencinin Erasmus öğrencisi olmasını hedeflemektedir (http://www. ua. gov. tr). Erasmus Programı ve Bologna Süreci: 1999 da Bologna Bildirisi 29 ülke tarafından imzalanmıştır. Bu bildiri ile Bologna Süreci başlamıştır. Bu süreci takip etmek amacıyla Bologna İzleme Grubu oluşturulmuştur. Türkiye bu sürece 2001 yılında dâhil olmuştur. Bologna sürecinin temel öncelikleri şöyle sıralanmaktadır (http://www.ua.gov.tr); Derecelerin kolay anlaşılabildiği ve karşılaştırılabildiği bir sistem oluşturulması, Lisans ve lisansüstü biçiminde kademelendirilmiş bir sistem oluşturulması, AKTS'de olduğu gibi kredili bir sistem kurulması, Öğrenci, öğretim elemanları, araştırmacı ve idari personelin AB ülkelerinde hareketliliğinin arttırılması, Kalite güvencesi alanında işbirliğinin artırılması, Avrupalılık bilincinin artırılması, Yaşam boyu öğrenim, Avrupa yükseköğretim alanı nın oluşturulması. Leonardo da Vinci Programı: Leonardo da Vinci programı üye ve aday ülkelerin mesleki eğitime yönelik politikalarını desteklemek ve geliştirmek için yürütülen programdır. Bu program; ülkeler arasında işbirliği sağlanarak mesleki eğitim sistemi ve uygulamasında kalitenin geliştirilmesini, yeniliklerin teşvik edilmesini ve Avrupa boyutunun yükseltilmesini amaç 8

edinmiştir. Bu programa başvurular kurumsal düzeyde yapılmaktadır ( http:// www.ua.gov.tr). Grundtvig Programı: Grundtvig Programı, yetişkin kişilere yaşamları boyunca bilgi ve niteliklerini geliştirecek olanaklar sunarak istihdamı ve topluma uyumu artırmayı amaçlar. Bu program mesleki eğitim dışındaki her tür yetişkin ve yaygın eğitime odaklanır (http://www.ua.gov.tr). 12.2.2. Türkiye de Gerçekleşen Eğitim Reformları Türkiye de 1997 yılında çıkarılan 4306 sayılı kanun ile sekiz yıllık kesintisiz eğitim sistemi tüm ülkede uygulanmaya başlanmıştır. Sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçme kararı 1973 yılında alınmış ancak deneme uygulamaları ile kalınmıştır. 1997 yılına kadar ilkokuldan ortaokula geçiş merkezi seçme ve yerleştirme sınavı sonuçlarına göre oluyordu. 1997 yılından itibaren ilköğretim okullarından ortaöğretime geçiş Ortaöğretim Kurumları Sınavı (OKS) adı ile liselere giriş sınavı sonuçlarına göre yapılmıştır. Bu sınav her yıl Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 8. sınıf öğrencileri için yapılmaktaydı. 2008 yılında OKS kaldırılmış; onun yerine Seviye Belirleme Sınavları (SBS) uygulanmaya başlamıştır. SBS 6, 7 ve 8. sınıf sonunda, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından merkezi olarak uygulanmıştır. SBS, 2010 yılından itibaren kademeli olarak kaldırılmış olup 2012 yılı ve sonrasında sadece 8. sınıf öğrencilerine uygulanması planlanmıştır. Bu arada 1998 ve 2002 yıllarında imzalanan Temel Eğitim Projesi kapsamında ilköğretim okullarının eğitim programlarında ve yönetiminde demokrasiyi ve katılımcılığı sağlayacak düzenlemeler yapılmıştır. 2005 yılında çıkarılan İlköğretim ve orta öğretim kurumları sosyal etkinlikler yönetmeliği ile ilköğretim okullarının çevrelerindeki paydaşlarla kulüp ve proje çalışmaları yapmaları desteklenmiştir. Dünya Bankası ve AB ile yapılan anlaşmalar uyarınca, 2011 yılında MEB nın görevleri yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemede, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununda yer alan eğitimde ulusallık ve eğitimin Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda düzenlenmesi amaçları kaldırılmıştır (http:// mevzuat.meb. gov. tr, http://www.meb.gov.tr, http://www.memurhabercisi.com). 2012 yılında 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ve birçok kanunda daha değişiklik yapıldı. Bunlardan en önemlisi 11 Nisan 2012 de 6287 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un (4+4+4 düzenlemesi) resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesidir. Bu kanun ile zorunlu eğitim, toplam nüfusun ortalama eğitim yılını artırmak ve okullaşma oranındaki bölgesel farklılıkları azaltmak gerekçesiyle, 8 yıldan 12 yıla çıkarıldı. Bu yeni düzenleme 2010 yılında yapılan Milli Eğitim Şurasında alınan kararlara dayanmaktadır. 9

4+4+4 düzenlemesine göre, eğitim kademelere bölünmektedir. Buna göre, birinci kademe 4 yıl süreli ilkokul, ikinci kademe 4 yıl süreli ortaokul ve üçüncü kademe 4 yıl süreli lise olarak yeniden yapılandırılmıştır. MEB, böylece kademeler arası yatay ve dikey geçişlere imkân tanındığını belirtmiştir. Yapılan değişiklik ile ilköğretim çağı 6-13 yaş olarak değiştirilmiştir. MEB bu değişikliğin en önemli amaçlarından birinin eğitim sistemini demokratikleştirme ve esnekleştirme isteği olduğunu belirtmiştir. MEB, bu değişiklik doğrultusunda eğitim kademelerinde oluşturulacak seçimlik derslerle toplumun eğitim beklentileri ve sosyal ve kültürel taleplerinin karşılanacağını açıklamıştır (http://mevzuat.meb.gov.tr, http://www.meb.gov.tr). 4+4+4 düzenlemesi ile MEB bünyesindeki birimlere ait 15 yönetmelikte de değişiklik yapılarak ilgili birimler yeni düzenlemeye göre yeniden yapılandırılmıştır. 12.2.2. 1.MEB Bünyesinde Yapılan Reformlar MEB bünyesinde bakanlık merkez ve taşra teşkilatını da kapsayan, eğitim sistemine dönük reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda tamamlanan projeler Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Eğitim Çerçevesi Projesi I. Fazı, Eğitim Çerçevesi Projesi II. Fazı ve Millî Eğitim Bakanlığının Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesidir (MEBGEP). Devam eden ve planlanan pr o- jelerin bazıları ise Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi; Özellikle Kız Çocuklarının Okullulaşma Oranının Artırılması Projesi I, Hayat Boyu Öğrenmenin Geliştirilmesi, Türkiye'de Mesleki ve Teknik Eğitimin Kalitesinin Geliştirilmesi Projesi, Eğitimde Cinsiyet Eşitliğinin Desteklenmesi ve İlköğretimde Devamsızlık ve Okul Terklerinin Önlenmesi Projesidir. Milli Eğitimi Geliştirme Projesi : Proje 1990 yılında başlamış ve 1999 da bitmiştir. Proje kapsamında Dünya Bankasından 177.2 milyon Dolar kredi alınmıştır. Projenin amacı ilk ve orta öğretimde kaliteyi yükseltmek olup proje kapsamında okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve mesleki Ortaöğretimde düzenlemeler yapılmıştır. Bu proje ile gerçekleştirilen değişikliklerden bazıları aşağıda yer almaktadır ( http:// projeler. meb.gov.tr): Bakanlık birimince 21 müfredat geliştirildi. Bunların üçü Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca onaylandı. 23 ilde 208 Müfredat Laboratuar Okulu eğitim materyalleri ile donatıldı. 235 Bilgisayar Deneme Okuluna 1 er bilgisayar laboratuarı ve öğretmen odalarına 1 er PC kuruldu. Ders kitabı hazırlama standartları geliştirildi. 10

Yayımlar Dairesi Başkanlığına, Devlet Kitapları Müdürlüğüne ve 21 bölge şefliğine bilgisayar ağı kuruldu. 1996-2011 yıllarını kapsayan Eğitim Ana Planı hazırlandı. YBS Pilot çalışması tamamlandı, Bakanlık birimlerine teknolojik donanım sağlandı. Eğitim Çerçevesi Projesi I. Fazı : Proje 2002 yılında başlamış ve 2007 de bitmiştir. Proje kapsamında Avrupa Yatırım Bankasından 50 milyon Euro kredi alınmıştır. Projenin amacı çocukları geleceğe hazırlamak ve teknoloji ile buluşturmaktır. Bu proje ile 2800 bilgi iletişim teknoloji sınıfının kurulması hedeflenmiş, projenin I. Fazı'nda 1610 bilgi iletişim teknolojisi sınıfı kurulmuş, ayrıca 28.315 okulun bilgi iletişim teknolojisi sınıfları için web tabanlı yazarlık yazılımı satın alınmış, 924 ilçe merkezine teslim edilmiştir. Çocuklar yeni iletişim teknolojileriyle tanışmışlardır (http://projeler.meb.gov.tr). Eğitim Çerçevesi Projesi II. Fazı : Proje 2008 yılında başlamış olup, halen devam etmektedir. Projenin mali büyüklüğü 100 milyon Euro dur. Projenin amacı projenin I. Fazı nda belirlenen rakama ulaşmaktır (http://projeler.meb.gov.tr). Millî Eğitim Bakanlığının Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi (MEBGEP): Proje 2008 yılında başlamış ve 2010 da bitmiştir. Proje kapsamında Avrupa Birliğinden 3,7 milyon Euro hibe alınmıştır. Projenin amacı MEB nın yönetim ve organizasyon, mali kaynakları kullanabilme ve izleme değerlendirme kapasitelerini artırmaya yardımcı olmaktır. Proje ile gerçekleştirilen eylemlerden bazıları aşağıda yer almaktadır (http://projeler. meb.gov.tr): Yönetişim ile ilgili sempozyumlar ve çalışma ziyaretleri düzenlendi. Yöneticilerin yönetişim becerilerinin geliştirilmesi için eğitim programları uygulandı. MEB nın yapısı ve örgütlenmesinin güçlü ve zayıf yönlerinin analizi gerçekleştirildi. MEB nın merkezi ve yerel yapılanma birimlerinde roller, sorumluluklar ve iletişim kurallarının yeniden belirlendiği politika belgeleri hazırlandı. Eğitimde ilgili taraflar için roller ve sorumluluklar belirlendi. Var olan finans ve kaynakların verimli kullanılması analiz edilerek alternatif modeller ve hareket planları sunuldu. Bilgi transferi ve bilgiye erişim araçlarının güçlendirilmesi için alternatif bir model geliştirildi. İzleme ve değerlendirme mekanizmalarını güçlendirilmesi için alternatif bir model geliştirildi. 11

Kurumsal yönetişim ve proje sonuçları hakkında bir ulusal ve bir uluslar arası sempozyum düzenlendi. Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi: Proje Avrupa Birliğinden alınan 9.1 milyon Euro kredi ile gerçekleştirilmektedir. Proje ile daha demokratik bir toplum hedeflenmiştir. Bu bağlamda, yerel düzeyde demokratik eğitim ve okul kültürünün sahiplenilmesini ve sürdürülebilirliğini sağlamak için, sosyal paydaşların da katılımıyla, toplam bütçesi 3 milyon Euro olan yaklaşık 50 hibe programının uygulanması planlanmıştır. Bu kapsamda proje ile gerçekleştirilmesi amaçlanan hedeflerden bazıları aşağıda yer almaktadır (http://projeler.meb.gov.tr): MEB mevzuatının, uluslararası insan hakları belgeleri ve ulusal mevzuat açısından analiz edilmesi, Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi dersinin öğretim programının geliştirilerek ilköğretim ve ortaöğretimde uygulanması, Söz konusu dersin etkin uygulamasını sağlayacak eğitim-öğretim materyallerinin hazırlanması ve dağıtımı, Okullarda bir demokratik okul kültürü çerçevesi oluşturulması. MEB personelinin ve ilgili grupların temel bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla farkındalık faaliyetlerinin düzenlenmesi. 12.2.2.2.Okul Öncesi Eğitimde Yapılan Reformlar Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi: Proje 2009 yılının ikinci çeyreğinde başlamış olup süresi 36 aydır. Proje için Avrupa Birliğinden 16,8 milyon Euro hibe alınmıştır. Projenin amacı dezavantajlı çocukların ve ailelerinin çocuk gündüz bakım ve okul öncesi eğitim programlarına kaydolma ve devam etme oranlarının arttırılmasını sağlamaktır. Bu bağlamda MEB na bağlı birimlerin, kamu kuruluşlarının, belediyelerin ve STK ların kapasitesini arttırmak ve ortaklıklar geliştirmek için 10 ilde pilot uygulama yapılması planlanmıştır. Proje Adana, Ankara, Ağrı, Diyarbakır, Erzurum, Hatay, İzmir, Mersin, Şanlıurfa, Van illerini kapsamaktadır. Bu proje ile yürütülmesi planlanan faaliyetler aşağıda yer almaktadır (http://tegm.meb.gov.tr): Nitelikli toplum temelli gündüz çocuk bakımı ve okul öncesi eğitim modellerinin geliştirilmesi ve kurumsallaştırılması, Okul öncesi eğitimin önemi konusunda, ulusal düzeyde bilinçlendirme çalışmaları yaparak, çocuklarını okul öncesi eğitime ve ilköğretime kayıt ettirmeyi isteyen ailelerin sayısını arttırmak, Seçilen 32 pilot ildeki ilköğretim okulları bünyesindeki okul öncesi eğitim sınıfları ve anaokullarına eğitim malzemesi ve mobilya desteğinin sağlanması, 12

Yerel kamu kurumları, belediyeler, STK'lar ve özel sektör kuruluşlarının ortak çalışmasını hedefleyen bir hibe programının hazırlanması ve uygulanması. 12.2.2.3. İlköğretimde Yapılan Reformlar İlköğretimde gerçekleştirilen reformlar; Temel Eğitim Projesi I. Fazı, Temel Eğitim Projesi II. Fazı ve Temel Eğitime Destek Programıdır (TEDP). Temel Eğitim Projesi I. Fazı: Proje, 1998 yılında başlamış ve 2003 de bitmiştir. Proje, Dünya bankasından alınan 2.515.000.000 Dolar kredi ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı 8 yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretimi yaygınlaştırmak, ilköğretimin kalitesini arttırmak, ilköğretim okullarına ilgiyi çoğaltmak, okulları toplum için öğrenme merkezleri haline getirmektir. Bu proje ile gerçekleştirilenler aşağıda yer almaktadır ( http://projeler. meb. gov. tr): 186 yeni derslik ve 6.072 ek derslik yapıldı. 44 gecekondu bölgesindeki İlköğretim Okulu,199 kırsal okul ve 124 merkez köy okulunun onarımı ve ek derslik inşaatı tamamlandı. 1287 kırsal kesim okul onarımı yapıldı. 42 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu ve Pansiyonlu İlköğretim Okulu'nun onarımı yapıldı. 405 öğretmene aktif öğrenme ve özel öğrenim metotları eğitimi verildi. 3781 aday yöneticiye eğitim verildi. 221.000 öğretmen, bilgisayar sınıflarının, donanımı ve yazılımının etkin bir şekilde kullanabilmek amacıyla eğitim aldı. 6.665 öğretmene donanım alınan firmalar, 9.251 öğretmene yazılım alınan firmalar eğitim verdi. 2.802 ilköğretim okuluna 3.188 bilgi teknolojisi sınıfı kuruldu. 22.854 kırsal kesim okulu için 45.000 bilgisayar, donanım, yazılım ve çevre ekipmanları satın alındı. 22,287 İlköğretim okulundaki 2.938.149 öğrenciye çanta içi araç temin edildi. 18.723 ilköğretim okulundaki 67.306 dersliğe hikâye kitabı temin edildi. 3.741 taşıma merkezli ilköğretim okuluna fen laboratuarı malzemeleri temin edildi. 3.564 ilköğretim okulu için Atatürk serisi ve Türkçe sözlük temini yapıldı. 5-6 yaş anne-çocuk eğitimi için materyal dağıtıldı. İlköğretim müfettişleri ve master formatörlerine 1500 diz üstü bilgisayar; MEB müfettişlerine 130 diz üstü bilgisayar, 1- anabilgisayar alındı. 13

Temel Eğitim Projesi II. Fazı: Proje, 2002 yılında başlamış ve 2007 de bitmiştir. Proje Dünya Bankasından alınan 300 milyon Dolar kredi ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı temel eğitim politikasını desteklemek üzere, eğitim kalitesini yükseltmek, kapasitesini yaygınlaştırmak ve eğitime erişimi arttırmaktır. Bu proje ile gerçekleştirilenler aşağıda yer almaktadır (http:// projeler.meb.gov.tr): 3000 ilköğretim okulunun 4002 sınıfına bilgisayar laboratuarları kuruldu, kırsal ve gecekondu bölgelerindeki 4000 ilköğretim okuluna eğitim materyalleri alındı. Halk Eğitim Merkezlerinde eğitim alan anneler için 141.860 adet "anne çocuk eğitim seti" dağıtıldı ve 800 anasınıfı için oyun setleri, oyuncaklar satın alındı. 166 İ.Ö.O bahçesine yapılan okul öncesi derslik, 109 okul binası, 322 ilk ve özel öğretim okuluna ait 1000 eğitim binası depreme karşı güçlendirildi ve onarıldı. 1340 özel eğitime ihtiyaç duyan zihinsel engelliler sınıfına öğrenmeyi kolaylaştırıcı ekipman, görme engelli öğrenciler için 1035 Braille daktilo, 48 işitme engelliler ilköğretim okuluna 75 işitme cihazı seti, İşitme ve görme engelli öğrenciler için 70 bilgisayar laboratuarı kuruldu. 40 Hastane Okuluna bilgisayar ve yazıcı gönderildi. Temel Eğitime Destek Programı (TEDP): Proje, 2002 yılında başlamış ve 2007 de bitmiştir. Proje, Avrupa Birliğinden alınan 100 milyon Euro kredi ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı kırsal alanlar ile kentlerin gecekondu bölgelerinde temel eğitimin dışında kalmış kız çocukları, yetişkinler ile risk altındaki çocukları eğitime kazandırmaktır. Bu proje ile gerçekleştirilen değişiklikler aşağıda yer almaktadır (http://projeler. meb.gov.tr): Risk altındaki çocukları belirlemek ve önlem almak konusunda öğretmen ve velilerden oluşan 40 binden fazla katılımcıya bilgilendirme toplantıları yapıldı. İlköğretim programları, öğrenci merkezli ve yapılandırıcı yaklaşıma göre yenilendi. Yeni Programlara uygun olarak Öğretmen kitabı, öğrenci kitabı ve çalışma kitabı üçlü set halinde tüm dersler için hazırlandı. I. ve II. kademe okuma yazma programları geliştirildi, pilot uygulaması yapıldı, programlara uygun kitaplar üçlü set olarak hazırlandı ve dağıtımı yapıldı. Genel ve özel alan öğretmen yeterlilikleri geliştirildi ve 6 ilde pilot uygulaması yapıldı. 14

Öğretmen, yönetici, velilerden oluşan yaklaşık 100.000 kişiye eğitim verildi. Köy/kent arasındaki eğitim farkının azaltılması için 16 ilde eğitim binaları, yeni derslik, halk eğitim merkezi, lojman, spor salonu ve gezici eğitim araçları temin edildi. 81 okul, 775 derslik,11 halk eğitim merkezi, 37 lojman, 20 yurt, 1 spor salonu, 3 yemekhane inşa edildi. 12.2.2.4.Orta Öğretim Reformu 2006-2011 yılları arasında gerçekleştirilen orta öğretim reformu, ortaöğretim programlarını, bilgi ve iletişim teknolojilerini ve mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini kapsamaktadır. Bu reform ORTA ÖĞRETİM PROJESİ (OÖP) kapsamında gerçekleştirilmiştir. Orta Öğretim Projesi, Dünya Bankası ndan alınan 80 Milyon Euro kredi ile gerçekleştirilmiştir. Projenin amacı orta öğretimi küresel yaklaşımlara uygun hale getirmek için ortak bir genel kültür verilmesini sağlamaktır. Projenin hedefinde öğrenciler, öğretmenler, okul yöneticileri, müfettişler ve veliler bulunmaktadır. Proje kapsamında gerçekleşen reformlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (http://oop.meb.gov.tr): Orta öğretim reformu, a.orta öğretim programları b.bilgi ve iletişim teknolojileri c.mesleki rehberlik ve danışmanlık Okul hibeleri a.yabancı dil öğretmenlerinin eğitimi b.mesleki eğitim girişimleri c.okul gelişim programı Kalite değerlendirme a.öğrenci başarılarının değerlendirilmesi b.okul gelişimi Orta öğretim programları kapsamında gerçekleştirilen eylemler aşağıda sıralanmaktadır (http://oop.meb.gov.tr); Yapılandırmacı yaklaşımla hazırlanan ve öğrenciyi merkeze alan öğretim programları, ders kitapları ve öğretim materyalleri hazırlanmıştır. MEB na devredilen Adalet Meslek Lisesi, Tapu Kadastro Meslek Lisesi, Meteoroloji Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi ve Tarım Meslek Liselerinin var olan programları yerine işgücü piyasasının ihtiyaçlarına cevap verecek, yeni ve modüler öğretim programları hazırlanmıştır. 15

Geliştirilen programları tanıtan, personel kapasitesini artıracak, yabancı dil öğretmenleri için öğretim yöntem vb. konularda eğitimler gerçekleştirilmiştir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri başlığı altında, bilgi ve iletişim teknolojilerinin okullarda daha etkin bir şekilde kullanılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda; okullara dizüstü bilgisayarlar, projeksiyon cihazı, çok fonksiyonlu fotokopi ile çok fonksiyonlu renkli fotokopi tedarik edilmesi planlanmıştır (http://oop.meb.gov.tr). Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık kapsamında öğrencilerin eğitim ve meslek seçimlerinde karar vermelerine yönelik mesleki ve rehberlik danışmanlık hizmetlerini güçlendirmek amaçlanmıştır. Bu reform kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan eylemlerin bazıları aşağıda sıralanmaktadır (http://oop.meb.gov.tr): Meslekî bilgilendirme, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin geliştirilmesine, yönelik kurumlar arası işbirliğini kolaylaştıracak Mutabakat Belgesi nin hazırlanması, basımı ve dağıtımı, Mesleki Rehberlik hizmetlerinin geliştirilmesi amacıyla Stratejik Plan ın hazırlanması, Online olarak çalışacak mesleki bilgilendirme sisteminin kurulması, Rehber Öğretmenlerin yeterliklerinin belirlenmesi, İlköğretim ve orta öğretime yönelik meslekî rehberlik ve danışmanlık öğretim programının hazırlanması. 12.2.2.5.Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu (MTEM) Proje 2003 yılında başlamış ve 2007 de bitmiştir. Proje, Avrupa Birliğinden alınan 18,5 milyon Euro hibe ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı meslek dersleri öğretmen eğitiminin Avrupa Birliği'ndeki gelişmelere uyumunu desteklemek ve niteliğini yükseltmektir. Proje kapsamında gerçekleştirilen eylemlerden bazıları şunlardır (http://projeler.meb.gov.tr): Öncelikli 9 alanda (Bilgisayar, Elektrik -Elektronik, Otomotiv, Giyim-H.Giyim, Konaklama İşletmeciliği, Yapı, Tesisat-Doğal Gaz, Çocuk Gelişimi ve Pedagoji) meslek dersleri öğretmenlerinin alan yeterlilikleri belirlendi. Belirlenen yeterlilikler doğrultusunda toplam 474 modüler öğretim programları geliştirildi. Geliştirilen programlar 2004-2005 öğretim yılından itibaren 14 Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesinde uygulandı. Modüler Öğretim Programlarını uygulayan Meslekî ve Teknik Eğitim Fakültelerine ve MEB na bağlı 6 Hizmet İçi Eğitim Merkezine ekipman desteği sağlandı. 16

12.2.2.5.1. Mesleki Teknik Eğitimde Reformlar Mesleki Teknik Eğitimde reformlar, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP), Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu (MTEM) ve İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yolu İle Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) ile gerçekleştirilmiştir. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) Proje 2002 yılında başlamış ve 2007 de bitmiştir. Proje Avrupa Birliğinden alınan 51 milyon Euro kredi ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı mesleki ve teknik eğitimi sosyo-ekonomik gereksinimler ve yaşam boyu öğrenme ilkeleri doğrultusunda güçlendirmektir. Proje kapsamında gerçekleştirilen eylemlerden bazıları şunlardır (http://projeler.meb.gov.tr): 576 mesleğe ilişkin analiz yapıldı. 42 alanda 197 mesleğin eğitim standardı hazırlanarak, yeterliliğe dayalı modüler öğretim programları geliştirildi. 2005-2006 eğitim-öğretim yılından itibaren genel ve mesleki ortaöğretim kurumlarının öğretim süresi 4 yıla çıkarıldı, 9. sınıf, ortak sınıf olarak, tüm liselerde okutulmaya başlandı. 9. sınıfta yer alan tanıtım ve yönlendirme dersi ile öğrencilerin meslek alanlarını tanımaları, ilgi, istek, yeteneklerine ve bölgesel ihtiyaçlara göre tercih yapmaları sağlandı. Programlarda modüler yapıya geçilerek yatay ve dikey geçişlere elverişli yapı oluşturuldu. 10. sınıf sonunda geçiş yapma şansı veren, alan ve dal eğitimi esas alındı. Her yaşta ve düzeydeki bireye yönelik hayat boyu öğrenme esas alındı. Meslekî Yeterlilik Kurumu kuruldu. Proje kapsamında, sosyal ortakların kapasitelerinin güçlendirilmesi amacıyla yaklaşık 4 milyon Euro'luk 34 pilot proje desteklendi. 30 pilot ilimizde mesleki eğitim ve öğretiminin SWOT analizleri gerçekleştirildi. 145 pilot kuruma toplamda 26.000.000 Euro değerinde malzeme desteği sağlandı. 12.2.2.5.2.İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yolu ile Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) Proje 2008 yılında başlamış ve 2010 da bitmiştir. Proje, Avrupa Birliğinden alınan 15.4 milyon Euro hibe ile gerçekleşmiştir. Projenin amacı Doğu ve Güney Doğu bölgesindeki 8 ilde mesleki eğitimin kalitesini artır- 17

mak ve o bölgedeki KOBİ'lerin gelişimine katkı sağlamaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilen eylemlerden bazıları şunlardır ( http://projeler.meb. gov.tr): Seçilen 8 ilde (Malatya, Van, Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Elazığ, Erzurum, Kahramanmaraş) mesleki eğitimi ve sürekli eğitimi geliştirme çalışması yapıldı. Yeni modüler programlar geliştirildi ve mevcutlar revize edildi. Seçilen Mesleki Eğitim Kurumları yeni ekipman ile donatıldı. 12.2.2.6.Özel Eğitimde Reformlar 12.2.2.6.1.Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi Proje 2011 yılında başlamış ve süresi 30 aydır. Projenin bütçesi 7 milyon Euro olup, Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği ile ortaklaşa finanse edilmektedir. Projenin amacı engelli bireylerin fırsatlarını arttırmak ve öğrenme ortamlarını geliştirmek, eğitime erişimlerini ve toplumla kaynaştırılmalarını artırmaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilen eylemlerden bazıları şunlardır: (http://projeler.meb.gov.tr): Kaynaştırma eğitimi ile ilgili toplum bilincinin artırılması için strateji geliştirmesi. Öğretmenlerin özel eğitim konusunda niteliklerinin artırılması Engelsiz Okullar / Kaynaştırma Eğitimi uygulamalarının yaygınlaştırılması Engelsiz Okul Modelinin geliştirilmesi Yeni Psikolojik Araçların uygulanması Rehberlik ve Araştırma Merkezlerindeki eğitsel tanı ve değerlendirme hizmetlerinin kalitesinin iyileştirmesi. Engelli bireylerin iş ve mesleki eğitimlerinin kalitesinin iyileştirmesi. 12.2.2.7.Eğitimde Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (Fatih) Projesi Bu proje Dokuzuncu Kalkınma Planı, Bilgi Toplumu Stratejisi ve MEB Stratejik Planında yer verilen hedefler doğrultusunda başlatılmıştır. Projenin finansmanı MEB ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın evrensel hizmet fonundan karşılamaktadır. Projenin 5 yılda tamamlanması planlanmıştır. Projenin genel amacı eğitim ve öğretim sürecinde bilişim teknolojilerini etkin kullanmak ve ihtiyaç duyulan insan kaynağının oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlamak, çağın gereklerini yakalamaktır. Bu bağlamda 2013 yılı sonuna kadar dersliklere Bilgi Teknolojileri araçları sağlanarak, Bilgi Teknolojileri destekli öğretimin gerçekleştirilmesi amaç- 18

lanmıştır. Proje kapsamında okulöncesi, ilköğretim ile ortaöğretim düzeyindeki tüm okullara dizüstü bilgisayar, LCD Panel Etkileşimli Tahta ve internet ağ altyapısı sağlanması planlanmıştır. Bu süreçte ayrıca öğretmenlere hizmet içi eğitim verilecek ve öğretim programları Bilgi Teknolojileri destekli öğretime uyumlu hale getirilerek eğitsel e-içerikler oluşturulacaktır. Proje beş öğeden oluşmaktadır. Bunlar; donanım ve yazılım altyapısının sağlanması, eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi, öğretim programlarında etkin bilgi teknolojileri kullanımı, öğretmenlerin hizmet içi eğitimi ve bilinçli, güvenli, yönetilebilir ve ölçülebilir bilgi teknolojileri kullanımının sağlanmasıdır. Proje kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan hedefler şunlardır (http://fatihprojesi.meb.gov.tr): Bireylerin yaşam boyu ve e-öğrenme yoluyla kendilerini geliştirmeleri için uygun yapıların oluşumu ve e-içeriğin geliştirilmesi, Ortaöğretimden mezun olan her öğrencinin temel bilgi ve iletişim teknolojileri kullanım yetkinliklerine sahip olması, İnternetin etkin kullanımı ile her üç kişiden birisinin e-eğitim hizmetlerinden faydalanması, Herkese bilgi ve iletişim teknolojilerini öğrenme ve kullanma fırsatının sunulması, Her iki kişiden birinin internet kullanıcısı olması, İnternet, toplumun tüm kesimleri için güvenilir bir ortam haline getirilmesi 12.2.2.8. Okul Gelişim Programı Kayıt oranı düşük ilçelerdeki okulların öğrencilerinin öğrenim koşullarının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu program kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan eylemlerden bazıları şöyledir: Söz konusu okullarda okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin mesleki becerilerinin geliştirilmesi, Okullara kayıt, devam ve tamamlama oranlarının yükseltilmesi, Okuldan ayrılma riski taşıyan çocukları belirlemek, Okulun ihtiyaç duyduğu materyalleri sağlamak, Daha etkili öğrenim ve öğretim ortamları oluşturmak, Okulların eğitim planlamasına ve uygulamasına aile ve toplumun katılımını teşvik etmek, Öğrencilerin sosyal etkinliklere katılımını sağlamak, Öğrencileri ve aileleri sağlık bilgisi konusunda bilgilendirmek ve sağlığa uygun ortamlar sağlamak. 19

12.3.Eğitimin Geleceği Tüm dünyada eğitimin geleceğini şekillendiren unsurlar, mikro ekonomik reformlar, sürdürülebilir gelişme, küreselleşme ve teknolojideki gelişmelerdir. Mikro ekonomik reformlar; ülkelerin ekonomik krizlerden kendilerini kurtarıp değişen dünya düzenine uyum sağlamak için gerçekleştirdikleri özelleştirme, yerelleşme ve kamuda küçülme çabaları ile kamu ve özel sektörün ortaklığı gibi hizmetin dağıtımında ve maliyetinde verimlilik yaklaşımlarıdır. Sürdürülebilir gelişme, ülkelerin, gelişimi için, ekonomik, sosyal ve çevresel paydaşları ile işbirliğini vurgular (Enemark, 2009). Küreselleşme ile birlikte dünyanın küresel bir köye dönüşmesi, ekonomide olduğu gibi eğitimde de sınırları ortadan kaldırmıştır. Özellikle üniversiteler kendi öğrencilerinin yanı sıra geniş topluluklara da hizmet vermek durumunda kalmaktadır. Bu durumda, üniversiteler esnek ders programlarının yanı sıra bilgisayar ağlarına dayalı bir eğitim sistemi de geliştirmeye başlamıştır (Gökçe, 2008). Diğer yandan teknoloji alanındaki gelişmeler eğitimi tüm boyutları ile etkilemektedir. Yakın bir zamana kadar insanlar iş bulmak amacıyla kentlere veya başka ülkelere göç etmekteyken günümüzde bu duruma eğitim amacı da eklenmiştir. Diğer yanan teknolojideki gelişmeler hem yüz yüze eğitimi hem de iletişim ve bilgi teknolojilerine dayalı yürütülen uzaktan eğitimi etkilemektedir. Bilgi ve iletişim teknolojindeki gelişmeler sayesinde günümüzde insanlar farklı mekânlardaki eğitim olanaklarından yaralanmaya başlamıştır. Diğer yandan, küreselleşmeyle birlikte insanlar için önem kazanan yaşam boyu öğrenme de, bilgi teknolojileri aracılığıyla eğitimin yaygınlaşmasına neden olmuştur. Böylece üniversitelere ek olarak, birçok internet temelli oluşum, internet üzerinden uzaktan eğitim vermeye başlamıştır. Bu durum eğitim alanında hem ulusal hem de uluslar arası düzeyde rekabete yol açmıştır. Günümüzde dünyada birçok üniversite, özellikle lisansüstü eğitimi internet üzerinde vermeye başlamıştır. Türkiye de de ODTÜ, Anadolu Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi gibi birçok üniversite, örgün eğitimin yanı sıra uzaktan eğitim vermektedir. Özellikle Anadolu Üniversitesi, 1981 yılından beri açık öğretim fakültesi adı altında uzaktan lisans eğitimi vermektedir. Diğer yandan MEB da 1990 lı yıllarda başlattığı açık öğretim lisesi uygulamasını, günün koşullarına göre yenileyerek devem ettirmektedir. Bunların yanı sıra gelecekte okul binalarını ve sınıfların ortadan kalkacağı; eğitimin internet üzerinden gerçekleşeceği düşünülmektedir. Örneğin Hargadon, geleceğin eğitiminin internet ağı üzerinde, katılımcı, sosyal ve küresel boyutta olacağını iddia etmektedir (http://www/dmlcentral.net; http://teacher20.com) ki bu görüş Ivan Illıch in herkesin herkes tarafından eğitilmesi anlayışı ile önerdiği eğitsel ağlar düşüncesi birbirine paralellik göstermektedir (Gö k- çe, 2012). Bu düşünceyi destekleyen uygulamaların bir kısmı hayata geçi- 20