DERLEME REVIEW Hacettepe T p Dergisi 2010; 41:155-161 Fötal santral sinir sisteminin manyetik rezonans görüntülemesi Burçe Özgen Mocan 1 1 Yrd. Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Ankara ÖZET Fetusun prenatal taramasında ultrasonografi, tercih edilen yöntem olmakla birlikte özellikle santral sinir sistemi anomalilerinin değerlendirilmesinde manyetik rezonans görüntüleme giderek artan önem kazanmaktadır. Fetal manyetik rezonans görüntüleme, ultrasonografide saptanan lezyonların doğrulanması yanında lezyon karakterizasyonu ve olası eşlik edebilecek anomalilerin gösterilmesinde de değerli bir yöntemdir. Yapılan araştırmalar manyetik rezonans görüntülemenin prenatal tanıya önemli katkı sağladığını ve hastaya yaklaşımı değiştirdiğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Manyetik rezonans görüntüleme, prenatal tanı, santral sinir sistemi, fetus. ABSTRACT Magnetic resonance imaging of the fetal central nervous system While ultrasound remains the method of choice for screening evaluation of the fetus, magnetic resonance imaging is playing an increasingly important role in the diagnosis central nervous system anomalies. Fetal magnetic resonance imaging is considered as a valuable second line imaging tool, not only to confirm or exclude possible lesions but also to define their full extent, aiding in their characterization, and to demonstrate associated abnormalities. Recent studies have shown that magnetic resonance imaging can add significantly to the prenatal diagnosis and management of congenital abnormalities. Key Words: Magnetic resonance imaging, prenatal diagnosis, central nervous system, fetus. Fötal manyetik rezonans görüntüleme (MRG) günümüzde klinik kullanımı giderek artan, çoğu fetus organının ve özellikle de beyin ve spinal kordun detaylı değerlendirilmesine olanak sağlayan bir modalitedir. Fötal MRG, primer olarak rutin prenatal ultrasonografi (USG) de saptanan anomalileri doğrulamakta ve USG ile saptanmamış olası eşlik eden anomalileri değerlendirmede kullanılmaktadır [1-3]. İlk geliştirildiğinde fetus hareketinden kaynaklanan artefaktlar nedeniyle sınırlı olan bu teknik, gelişen teknolojiler ve özellikle de single-shot fast spin-echo (SSFSE) veya half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (HASTE) gibi çok hızlı T2 ağırlıklı sekansların kullanıma girmesiyle çok daha rahat ve etkin bir şekilde kullanılır olmuştur. Fötal MRG yapılan merkezlerde en sık değerlendirilen sistem santral sinir sistemi (SSS) olup beyin fötal MRG literatürde en çok çalışılan alandır [4]. Manyetik rezonans teknolojilerindeki ilerlemeler ile fötal SSS görüntülemesinde patolojilerin 155
Mocan saptanması ve doğru tanının sağlanmasının yanında, beyin gelişimi ve matürasyonu ile ilgili bilgilerimiz de derinleşmektedir. FÖTAL MRG N N PARENTERAL USG YE GÖRE ÜSTÜNLÜKLER ve SINIRLAMALARI Fötal MRG teknik olarak prenatal USG ye oranla daha yüksek kontrast rezolüsyonu sağlayan ve bu sayede anormal yapıları normal dokulardan daha kolaylıkla ayıran bir yöntemdir. Ayrıca USG de azalmış amniyotik sıvı ve fötal pozisyondan kaynaklanan sınırlamalar da MRG de oluşmamaktadır [1]. Prenatal USG de daha anteriorda yerleşim gösteren serebral hemisfer, üstündeki yapılardan kaynaklanan artefaktlarla gölgelenir ve sadece daha altta kalan hemisfer iyi seçilebilirken, MRG de her iki hemisfer de direkt ve aynı düzeyde görüntülenebilmektedir. Ayrıca, fötal beyin MRG görüntülemesiyle (USG ile değerlendirilemeyen) korteks gelişimini-sulkasyon paternini de incelemek mümkün olmaktadır [5-7]. Yapılan çeşitli çalışmalar fötal MRG nin, olguların %50 sine varan oranda USG de saptanmamış patolojileri yakalayabildiğini göstermiştir [8-10]. Fötal SSS MRG; USG ye ek olarak gösterebildiği anomaliler, USG de şüphelenilen anomalinin dışlanması veya daha iyi tanımlanmasına katkısı ile, olgularda hamilelikle ilgili alınan kararlarda %50 ye varan oranda değişikliğe yol açabilmektedir [9,11-14]. Yapılan çalışmalardan çıkarılan sonuç; prenatal USG ile bir SSS anomalisi saptanması durumunda, ikinci ve üçüncü trimestırlarda yapılan fötal MRG nin ek bilgiler verebildiği ve bu bilgilerin hastaya verilen danışmanlıkta ve hamileliğin ele alınmasında değişiklikler oluşturabileceğidir [15-18]. Fötal MRG nin en önemli sınırlama ve zorlukları; fötal hareket, küçük boyutta organların değerlendirilememesi, koil ile fetus arasındaki mesafedir. Tüm bu parametreleri etkileyen en önemli faktör ise fetusun gestasyonel yaşıdır. Fetus ne kadar küçük ise hareketi o kadar fazla olmakta ve görüntüleme o kadar güçleşmektedir. Ayrıca fötal MRG de kullanılan çok hızlı T2 sekanslarından oluşan gürültü de fetusu uyarmakta ve hareketini artırmaktadır. Bu durumda en sık uygulanan yaklaşım, sekanslara devam edip fetusun sese alışmasını beklemek veya tetkiki başka gün/saatte tekrarlamaktır. Ayrıca annenin tetkike dört saat açlık ile gelmesi, fetusun daha az hareketli dönemde görüntülenmesini sağlayabilir. Maternal sedasyon eskiden sıklıkla uygulanan bir yöntemken, günümüzde tercih edilmemektedir. Yeni hızlı teknikler ile sekans sırasında anneye nefes tutturmaya da çok gerek kalmamaktadır. Annenin sakin yatıp, normal nefes alıp-vermesiyle çok daha güzel görüntüler elde edilebilmektedir. Ancak tanı duyarlılığını artırmak için kabul edilen genel prensip görüntüleme için 20. haftanın beklenmesidir [19]. FÖTAL MRG N N END KASYONLARI Fötal MRG nin farklı endikasyonları olmakla birlikte bu tetkike en sık ihtiyaç duyulan durumlar; teknik sebeplerden dolayı USG nin yetersiz kaldığı durumlar (oligohidramnios, maternal obezite gibi), USG de SSS anomalisi saptanıp daha detaylı değerlendirme gereken durumlar ve fetusta artmış anomali riski olan olgulardır (genetik bozukluk, SSS anomalili kardeş, beyin hasarı riski olan gebelik gibi) [20,21]. FÖTAL MRG N N GÜVENL L Hamile hayvanlarda MRG güvenliliğini araştıran pek çok çalışma yapılmıştır ancak bu araştırmalarda olası risk açısından tam bir fikir birliği oluşmamıştır [4]. Fetus döneminde MRG incelemesi yapılmış çocuklarda yapılmış araştırmalarda da net bir risk gösterilememiş olmakla beraber, bu çalışmalardaki hasta sayısının azlığı değerlendirmeyi sınırlamaktadır [22-24]. Sonuç olarak fetusun elektromanyetik alana maruz kalmasının zararlı olduğunu gösteren net kanıt bulunmamakla birlikte, Uluslararası Elektrik Komisyonu hamile hastada görüntüleme ile ilgili uyarmakta ve tam güvenliği destekleyecek somut delil olmadığını belirtmektedir [25]. Getirilen öneriler; ilk trimestırda tetkikten kaçınılması, 2.5 tesla gücünün üzerindeki cihazlarla görüntüleme yapılmaması, tetkik süresinin mümkün olduğu kadar kısılması ve tetkik sırasında oluşan ısınmanın (SAR değerinin) minimumda tutulmasıdır [25]. MRG tetkiki sırasında oluşan bir diğer sorun da cihazlarda oluşan yüksek ses düzeyi ve bundan fetusa gelebilecek akustik travmadır. MRG tetkiki esnasında gürültü, güçlü bir manyetik alandaki gradiyent sarmalların içinde hızlı değişen akımla oluşan Lorentz güçlerinden kaynaklanır. MRG cihazındaki sarmallarda bu güçlerin meydana getirdiği vibrasyon ise yüksek vurma şeklindeki sese neden olur [4]. 100 db lik düzeye oluşan bu sesin ne kadarının fetusa ulaştığı ve bunun ne gibi sonuçlar doğurabileceği de henüz net olarak belirlenememiştir [4]. Manyetik rezonans kontrast maddesi olan Gadolinyum, gösterilmiş bir zararı bulunmamakla birlikte, plasentadan geçtiği ve amniyotik sıvıda uzun süre kalabildiği için, fötal görüntülemede kullanılmamaktadır [26]. NORMAL FÖTAL BEY N GEL fi M Fötal MRG tetkikini anlayıp yorumlayabilmek için normal fötal beyin gelişiminin bilinmesi en önemli unsurdur. Bu gelişimin MRG görüntülemesinde özellik taşıyan unsurları, geçici serebral laminar organizasyon, sulkasyon ve girasyon, korpus kallozum, ventrikül ve posterior fossa gelişimidir. 156 H ACETTEPE T IP D ERG S
Fötal santral sinir sisteminin manyetik rezonans görüntülemesi 1. Geçici serebral laminar organizasyon (20-28 gestasyonel hafta arası) Germinal matriks veya diğer ismiyle ventriküler zon, erken gestasyonel dönemden itibaren lateral ventrikülü çevreleyen düşük T2 ve artmış T1 sinyal gösteren kalın bir banttır [6]. Bu yapı beyin parankimini oluşturan nöroektodermal elemanların kaynağıdır. Germinal matriks üçüncü trimestırda (30. haftadan sonra) progresif gerileme gösterir, doğumdan sonraki birkaç aya kadar kaudotalamik çentikte izlenir. Yaklaşık 6. ila 24. haftalar arasında nöronal hücreler germinal matriksten kortekste migrasyon gösterir. İşte bu migrasyon esnasında germinal matriksten gelişen kortekse doğru oluşan çok katmanlı görünüme geçici serebral laminar organizasyon ismi verilir. Bu laminar organizasyon yaklaşık 20. haftada başlar ve 28. haftaya kadar devam eder. A B 2. Sulkasyon ve girasyon Beynin sulkus ve girus formasyonu 22. haftadan sonra oluşur. Özellikle 18. haftadan önce kortikal yüzey normal olarak düz görünümde olup, bu bulgu lizensefali ile karıştırılmamalıdır. Beyin gelişimi esnasında sulkuslar belirlenmiş ve tanımlanmış, programlı bir sırayla ortaya çıkar [5,7]. Belirli bir gestasyonel haftada hangi sulkusların görülmesi gerektiği bilinmektedir (örn. 20-22 haftalar arası: parieto-oksipital, kalkarin ve singulat sulkuslar, 26-28. haftalar: postsantral, süperior frontal, orta temporal sulkus gibi) (Resim 1). MRG de izlenen sulkasyon formasyonunun anatomik spesmenlere göre yaklaşık iki haftalık bir gecikme ile görüntülendiği bilinmektedir [7]. SSS malformasyonu olan fetuslarda ise sulkasyon gelişimi ayrıca iki haftalık bir gecikmeye daha uğramaktadır [5]. Bu nedenle, görüntülenen fetusun sulkal formasyonunun haftası ile uyumlu olup olmadığına mutlaka bakılmalıdır. Resim 1. A. Yirmi iki haftalık fetusun T2 ağırlıklı half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (HASTE) (TR/TE: 1200/91, matriks: 144 x 256, FOV: 26) görüntüde normal beyin yapısı (sulkasyon daha tam başlamamış olup beyin yüzeyi düz görünümdedir). Lateral ventriküllerdeki fizyolojik hidrosefali ile uyumlu genişleme. B. Otuz iki haftalık fetusun T2 ağırlıklı HASTE görüntüde (aynı parametreler ile) normal beyin görünümü. Sulkasyonun iki hasta arasında belirgin ilerlemiş olduğu gözlenebilir. 3. Korpus kallozum Korpus kallozum 8-20. haftalar arasında oluşur ve alınan T2 serilerde düşük sinyali düzgün yapı olarak görülür. Korpus kallozumu sagital görüntülerde saptamak zor olabilir ve koronal kesitlerde daha net seçilebilir. Yirmi dördüncü haftadan sonra değerlendirilmesi daha kolaydır (Resim 2). 4. Ventrikül boyutu Beyin matürasyonu sırasında ventriküllerin boyutu da değişim gösterir. Yirmi-yirmi dördüncü haftalar arasında lateral ventriküller (özellikle oksipital hornlar ve trigonlar) ve bazal sisternler normalden belirgindir ve bu Resim 2. Otuz haftalık fetusun sagital half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (TR/TE: 1200/91, matriks: 144 x 256, FOV: 26) görüntüsünde hipointens lineer korpus kallozum (oklarla işaretli) izlenmekte. görünüme fizyolojik fötal hidrosefali ismi verilir (Resim 1A) [12, 15,27,28]. Yirmi dört ila 28. haftalar arasında ise ventrikül boyutları geriler ve 34-46. haftalar arasında ise ventriküller normalden hafif dar görünümdedir. 157
Mocan 5. Posterior fossa gelişimi Serebellum gelişimi erken başlar ve postnatal döneme kadar devam eder [1]. Serebellum supratentoryal beyine göre daha küçük yapıdadır ve periserebellar mesafeler normalden geniş izlenir (Resim 3) [20]. Yirmi üç ve 36. haftalar arasında serebellar folialar ve orta serebellar pedinkül gelişir. Ancak serebellar fissürler çok ince olduğundan net seçilemez. Yirmi altı-yirmi yedinci haftalar arasında ise serebellumda düşük sinyalli korteks ve dentat nükleus arasında yerleşen yüksek sinyalli beyaz cevherden oluşan üç katmanlı görünüm izlenir. Farklı haftalardaki normal fetus beyin görünümleri çeşitli kitaplarda bulunabileceği gibi internetteki özel dijital atlaslardan da incelenebilir [29]. FÖTAL SSS MRG DE SIK GÖRÜLEN PATOLOJ LER Ventrikülomegali Ventrikül boyutlarında genişleme fötal USG de en sık görülen SSS anomalisidir [1]. Bu bulgu ayrıca en sık fötal MRG endikasyonunu oluşturmaktadır. Ventrikülomegali tanısı için transatriyal genişliğin (atriyum düzeyinden transvers boyutun) 10 mm den fazla olması gerekmektedir. Ventrikül boyut ölçümlerinde USG ve MRG arasında 2 mm lik fark görülmesi beklenen bir bulgudur [15]. Ventrikül boyutlarında görülen patolojik genişlemenin 20-24. haftalar arasında görülen fizyolojik ventrikülomegali den ayırt edilmesi gerekmektedir. Fötal MRG çoğu zaman, ventriküler dilatasyonun sebebini (gelişimsel-destrüktif-obstrüktif) de saptayabilmektadir (Resim 4). Fötal MRG nin bu Resim 4. Akuaduktus stenozlu bir fetusun MRG incelemesinde sagital single-shot fast spin-echo (TR/TE: min/900, matriks: 384 x 192, FOV: 30) görüntüde normal boyutta 4. ventrikül (ok) ve ileri derecede dilatasyon gösteren 3. ve lateral ventriküller izlenmekte. durumdaki bir diğer faydası da USG ile saptanan ventrikülomegali hastasında ek anomali gösterebilmesidir [12,27]. Ventrikülomegali tanısı alan fetusların %70-85 inde eşlik eden anomaliler bulunabilir [12,27]. Ventrikül genişliği arttıkça ek anomali riski de artar. Hafif ventrikülomegali (transatriyal genişlik: 10-15 mm) tanısı alan fetusların çoğu doğumda sağlıklı ve normaldir, ancak küçük de olsa artmış bir gelişim geriliği riski vardır. Belirgin ventrikülomegalisi (transatriyal genişlik > 15 mm) olan olgularda ise ek anomali görülme riski çok daha belirgindir. Görülebilecek bu ek anomaliler SSS bozuklukları olabileceği gibi diğer organ anomalileri veya kromozomal bozukluklar da olabilir. Ventrikülomegali izole olduğunda, yani ek anomali saptanmadığında fetus için prognoz çok daha iyidir. Korpus kallozum anomalileri Resim 3. Yaklaşık 22 haftalık fetusun sagital half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (TR/TE: 1200/91, matriks: 144 x 256, FOV: 26) görüntüsünde posterior fossada ekstraaksiyal BOS mesafesi terme göre daha belirgin izlenmekte. 158 MRG de korpus kallozumun direkt olarak görüntülenebilmesi total agenezi, parsiyel agenezi ve korpus kallozum hipoplazisi ayrımının yapılabilmesini sağlar [10]. Korpus kallozumun direkt görülemediği durumda agenezi lateral ventrikül şekil bozukluğundan anlaşılabilir (düz frontal hornlar ve kolposefalik posterior horn) (Resim 5) [10]. MRG ayrıca eşlik edebilecek interhemisferik kist ve lipomları da saptayabilir. Kallozal ageneziye %85 ek SSS anomalileri eşlik eder ve olguların %62 sinde ise SSS dışı anomaliler görülür. USG de korpus kallozum anomalisi şüphesi olan olguların %20 si MRG ile normal olduğu gösterilmiştir. H ACETTEPE T IP D ERG S
Fötal santral sinir sisteminin manyetik rezonans görüntülemesi A B Resim 5. Korpus kallozum agenezisi olan bir olguda kallozum yokluğu koronal half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (HASTE) (TR/TE: 1100/114) görüntüde net izlenmekte (A). Transvers HASTE görüntüde (B) de lateral ventrikül posterior hornlarında kolposefalik genişleme görüntülenmekte. Posterior fossanın gelişimsel anomalileri Posterior fossa anomalilerinin değerlendirilmesinde USG özellikle sınırlı olup MRG, Dandy-Walker malformasyonu, mega sisterna magna, araknoid kist, serebellar displazi, serebellar hipoplazi gibi pek çok tanı antenatal olarak konulabilmektedir (Resim 6) [30]. Fötal MRG ile ayrıca posterior fossa kanamalarının tam yerini, komşu yapılardaki olası değişiklikleri de ortaya koyar [1]. Kortikal gelişim anomalileri MRG kortikal gelişim anomalilerinin prenatal tanısında büyük rol oynamaktadır. Yapılan çalışmalar USG ile yakalanamayan kortikal anomalilerin fötal MRG ile saptanabileceğini göstermiştir [31-33]. Kortikal malformasyonların MRG bulguları bu yazıda özetlenemeyecek kadar detaylı olup genellikle postnatal görüntüleme ile benzerlik gösterir [31]. İntrakraniyal kanamalar ve destrüktif lezyonlar MRG intrakraniyal kanamalarda, kanamanın lokalizasyonu yanında, altta yatan neden, eşlik eden diğer patolojiler (ventrikülomegali gibi) ve olası sekel değişiklikler hakkında da bilgi verir. Genelde destrüktif beyin lezyonları küçük periventriküler T2 hiperintens alanlar, germinal matrikste fokal defekt veya irregülarite ya da daha geniş alanları kapsayan anormal sinyal intensitesi ile karakterizedir. Spinal anomaliler Fötal MRG spinal anomalilerde USG ile tanı alamayan diastematomiyeli ve segmental spinal disgenezi gibi durumlarda yardımcı olabilir [34]. Fötal MRG ayrıca USG ile spinal disrafizm saptanan olgularda eşlik eden ek intrakraniyal anomalilerin gösterilmesini sağlayabilir (Resim 7). Resim 6. Sagital half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (TR/TE: 1100/114) görüntüde posterior fossada ekstraaksiyal yerleşimli subdural hematom görünümü. SONUÇ Fötal SSS MRG ile fötal SSS USG, çoğu zaman birbirini tamamlayıcı tetkikler olup özellikle USG de SSS 159
Mocan Resim 7. Fötal MRG sinde diastematomiyeli saptanan bir olgunun koronal ve transvers half-fourier acquired single-shot turbo spin-echo (TR/TE: 1100/114) görüntülerinde spinal kordda iki ayrı kord görünümü. anomalisi saptandığı durumlarda tanıyı doğrulamak ve eşlik edebilecek anomalileri göstermek açısından fötal MRG akılda tutulması gereken, son derece de faydalı bir yöntemdir. Kaynaklar 1. Glenn OA, Barkovich AJ. Magnetic resonance imaging of the fetal brain and spine: an increasingly important tool in prenatal diagnosis, part 1. Am J Neuroradiol 2006; 27:1604-11. 2. Raybaud C, Levrier O, Brunel H, Girard N, Farnarier P. MR imaging of fetal brain malformations. Childs Nerv Syst 2003; 19:455-70. 3. Coakley FV, Glenn OA, Qayyum A, Barkovich AJ, Goldstein R, Filly RA. Fetal MRI: a developing technique for the developing patient. Am J Roentgenol 2004; 182:243-52. 4. De Wilde JP, Rivers AW, Price DL. A review of the current use of magnetic resonance imaging in pregnancy and safety implications for the fetus. Progress in Biophysics and Molecular Biology 2005; 87:335-53. 5. Levine D, Barnes PD. Cortical maturation in normal and abnormal fetuses as assessed with prenatal MR imaging. Radiology 1999; 210:751-8. 6. Girard NJ, Raybaud CA. In vivo MRI of fetal brain cellular migration. J Comput Assist Tomogr 1992; 16:265-7. 7. Garel C, Chantrel E, Elmaleh M, Brisse H, Sebag G. Fetal MRI: normal gestational landmarks for cerebral biometry, gyration and myelination. Childs Nerv Syst 2003; 19:422-5. 8. Levine D, Barnes PD, Madsen JR, Abbott J, Mehta T, Edelman RR. Central nervous system abnormalities assessed with prenatal magnetic resonance imaging. Obstet Gynecol 1999; 94:1011-9. 9. Levine D, Barnes PD, Madsen JR, Li W, Edelman RR. Fetal central nervous system anomalies: MR imaging augments sonographic diagnosis. Radiology 1997; 204:635-42. 10. Glenn OA, Goldstein RB, Li KC, Young SJ, Norton ME, Busse RF, et al. Fetal magnetic resonance imaging in the evaluation of fetuses referred for sonographically suspected abnormalities of the corpus callosum. J Ultrasound Med 2005; 24:791-804. 11. Saleem SN, Said AH, Abdel-Raouf M, El-Kattan EA, Zaki MS, Madkour N, et al. Fetal MRI in the evaluation of fetuses referred for sonographically suspected neural tube defects (NTDs): impact on diagnosis and management decision. Neuroradiology 2009; 51:761-72. 12. Manganaro L, Savelli S, Francioso A, Di Maurizio M, Coratella F, Vilella G, et al. Role of fetal MRI in the diagnosis of cerebral ventriculomegaly assessed by ultrasonography. Radiol Med 2009; 114:1013-23. 13. Simon EM, Goldstein RB, Coakley FV, Filly RA, Broderick KC, Musci TJ, et al. Fast MR imaging of fetal CNS anomalies in utero. Am J Neuroradiol 2000; 21:1688-98. 14. Coakley FV, Hricak H, Filly RA, Barkovich AJ, Harrison MR. Complex fetal disorders: effect of MR imaging on management--preliminary clinical experience. Radiology 1999; 213:691-6. 15. Levine D, Trop I, Mehta TS, Barnes PD. MR imaging appearance of fetal cerebral ventricular morphology. Radiology 2002; 223:652-60. 16. Merzoug V, Ferey S, Andre C, Gelot A, Adamsbaum C. Magnetic resonance imaging of the fetal brain. J Neuroradiol 2002; 29:76-90. 17. Levine D, Barnes PD, Robertson RR, Wong G, Mehta TS. Fast MR imaging of fetal central nervous system abnormalities. Radiology 2003; 229:51-61. 18. Malinger G, Ben-Sira L, Lev D, Ben-Aroya Z, Kidron D, Lerman-Sagie T. Fetal brain imaging: a comparison between magnetic resonance imaging and dedicated neurosonography. Ultrasound Obstet Gynecol 2004; 23:333-40. 19. Blaicher W, Prayer D, Bernaschek G. Magnetic resonance imaging and ultrasound in the assessment of the fetal central nervous system. J Perinat Med 2003; 31:459-68. 20. Dietrich RB, Cohen I. Fetal MR imaging. Magn Reson Imaging Clin N Am 2006; 14:503-22. 21. Golja AM, Estroff JA, Robertson RL. Fetal imaging of central nervous system abnormalities. Neuroimaging Clin N Am 2004; 14:293-306. 22. Baker PN, Johnson IR, Harvey PR, Gowland PA, Mansfield P. A three-year follow-up of children imaged in utero with echo-planar magnetic resonance. Am J Obstet Gynecol 1994; 170:32-3. 23. Kok RD, de Vries MM, Heerschap A, van den Berg PP. Absence of harmful effects of magnetic resonance exposure at 1.5 T in utero during the third trimester of pregnancy: a follow-up study. Magn Reson Imaging 2004; 22:851-4. 24. Clements H, Duncan KR, Fielding K, Gowland PA, Johnson IR, Baker PN. Infants exposed to MRI in utero have a normal paediatric assessment at 9 months of age. Br J Radiol 2000; 73:190-4. 25. Medical electrical equipment-part 2-33: particular requirements for the safety of magnetic resonance equipment for medical diagnosis. P-IEC 60601-2-33 2nd ed. Geneva, Switzerland: International Electrical Comission; 2002 26. Rofsky NM, Pizzarello DJ, Weinreb JC, Ambrosino MM, Rosenberg C. Effect on fetal mouse development of exposure to MR imaging and gadopentetate dimeglumine. J Magn Reson Imaging 1994; 4:805-7. 27. Beeghly M, Ware J, Soul J, du Plessis A, Khwaja O, Senapati GM, et al. Neurodevelopmental outcome of fetuses referred for ventriculomegaly. Ultrasound Obstet Gynecol 2010; 35:405-16. 160 H ACETTEPE T IP D ERG S
Fötal santral sinir sisteminin manyetik rezonans görüntülemesi 28. Glenn OA. Fetal central nervous system MR imaging. Neuroimaging Clin N Am 2006; 16:1-17. 29. Chapman T, Matesan M, Weinberger E, Bulas DI. Digital atlas of fetal brain MRI. Pediatr Radiol 2009; 40:153-62. 30. Limperopoulos C, Robertson RL, Estroff JA, Barnewolt C, Levine D, Bassan H, et al. Diagnosis of inferior vermian hypoplasia by fetal magnetic resonance imaging: potential pitfalls and neurodevelopmental outcome. Am J Obstet Gynecol 2006; 194:1070-6. 31. Glenn OA, Norton ME, Goldstein RB, Barkovich AJ. Prenatal diagnosis of polymicrogyria by fetal magnetic resonance imaging in monochorionic cotwin death. J Ultrasound Med 2005; 24:711-6. 32. Guibaud L. Contribution of fetal cerebral MRI for diagnosis of structural anomalies. Prenat Diagn 2009; 29:420-33. 33. Mitchell LA, Simon EM, Filly RA, Barkovich AJ. Antenatal diagnosis of subependymal heterotopia. Am J Neuroradiol 2000; 21:296-300. 34. von Koch CS, Glenn OA, Goldstein RB, Barkovich AJ. Fetal magnetic resonance imaging enhances detection of spinal cord anomalies in patients with sonographically detected bony anomalies of the spine. J Ultrasound Med 2005; 24:781-9. 161