ÇOCUKLAR ĠÇĠN GÜVENLĠ TV VE ĠNTERNET Televizyon izlerken Babam haberde Annem yerli sinemada Dayım da polisiye dizilerde Evde herkesin susmasını isterler Dedemle ben de Balarısı Tombik i izlerken İsteriz bunu Siz hangisinde istersiniz Bilmiyorum ama Her evin büyüğü bir başka Hangi dizide susalım Hangi dizide konuşalım Biz de şaşırdık vallaha. Yalvaç URAL TELEVĠZYON Artık bir çok ailenin televizyonda -haberler de dahil olmak üzere- birçok programa çocukları için sınırlama getirdiğini duymaktayız. Gerçekten de henüz psikolojik gelişim ve baş etme mekanizması olarak belli bir seviyeye gelmemiş çocukların şiddet içeren, değerlerin önemsenmediği, kaygı oluşturabilecek görüntü ve haberler ile karşılaşması, çocukları ve anne babalarını kısa ve uzun vadede birçok psikolojik problem ile karşı karşıya getirecektir. İlk çocukluk dönemlerinden itibaren, çocuklar, televizyondaki dizilerden, çizgi filmlerden seçip kendilerine model aldıkları kahramanların özelliklerini günlük yaşamlarına ve oyunlarına yansıtmaya başlarlar. Bu kahramanlar, çeşitli davranış ve hareketleriyle çocuğun saldırganlık dürtülerini harekete geçirebilir ve onu saldırganlaştırabilir çünkü çocukta dürtülerini dizginleme yeteneği henüz çok zayıftır. Özel EFDAL Rehberlik Birimi Sayfa 1 / 5
Uzun Süre Televizyon Ġzlemenin Zararları İzlenen görüntü her üç saniyede bir değiştiği için, televizyon izlemek uzun süre zihinsel çaba ve dikkat gerektiren bir etkinlik değildir. Sınırlar çizilmediğinde ve bunun yerine konulacak daha aktif etkinlikler geliştirilmediğinde bağımlılık yaratabilir. Çocuk ve ergenlerin algılama biçimleri, algıladıklarını benimseme hızları, hayata geçirme istekleri, yaratıcılıkları ve engin hayal güçleri biz yetişkinlerden farklılık göstermektedir. Bunun için de televizyonun çocuk ve ergen üzerindeki etkileri büyük önem taşımaktadır. Televizyon başında geçirilen uzun süre: Aile içi sosyal yalıtıma, Çocuğun anne-babadan görmesi gereken ilgi ve sevginin azalmasına, Anne-baba ile ilişkilerin bozulmasına, Sorumlulukların yerine getirilmesinde aksaklıklara, Dikkat süresinde kısalmaya, Dil gelişimi ve kullanımında sorunlara, Düşünme becerilerinde gerilemeye, Şiddet eğilimine, Korkuların artmasına, Tüketimin körüklenmesine, Sosyalleşmenin engellenmesine, Bireyselliğin pekişmesine neden olmaktadır. Sayılarla Çocuk ve Televizyon Ülkemizde yapılan bir araştırmaya göre, okul çağındaki çocukların ders çalışmalarının dışındaki zamanın %77,3 ünü televizyon izlemeye ayırdıkları belirlenmiştir. Oyun oynamaya ayırdıkları zaman ise %11 dolayındadır. Çocukların %98,9 u televizyon izlemektedir. Okul öncesi dönemde olan üç-altı yaş grubundaki çocukların %100 ü televizyon izlemektedir. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi nce yapılan Televizyon ve Çocuk konulu araştırma, çocukların genellikle akşam Özel EFDAL Rehberlik Birimi Sayfa 2 / 5
saatlerinde olmak üzere günde üç-beş saat televizyon izlediklerini ortaya koymuştur. Araştırma raporunda Çocukların televizyon seyrettikleri saatlerin, aile bireylerinin bir arada bulunduğu saatler olduğu ve çocuk kuşağı saatleriyle paralellik gösterdiği de belirtilmektedir. Ailenin sosyo-ekonomik ve eğitim düzeyi ister yüksek olsun ister düşük olsun, Türkiye ve diğer ülkelerde çocuklar günümüzde ailesiyle konuşmak, arkadaşlarıyla oyun oynamak ya da kitap okumak yerine televizyon seyrederek zaman geçirmektedir. Çocuk ve ergenlerin sosyalduygusal ve bilişsel gelişimleri için aileleri ile birlikte geçirecekleri zamanı verimli olarak kullanmaları gelişimleri için belirgin bir fark yaratmaktadır. ABD de yapılan bir araştırmaya göre, günde on dakika bebeklerine yüksek sesle kitap okuyan ailelerin bebekleri 20 aylık olduğunda, kitap okunmayan bebeklere göre daha fazla sözlü iletişim kurabildikleri ortaya konmuştur. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi nce yapılan bir araştırma sonucunda, günde iki saatten fazla televizyon seyreden çocukların %50 sinin, iki saatten az izleyenlerin de %31 inin dil gelişiminde gecikme olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda bu çocukların sosyal gelişimlerinde de gecikme meydana geldiği ve tüm becerileri daha geç kazandıkları da ortaya çıkmıştır. Anne-Baba Olarak Ne Yapabilirsiniz? Televizyonu nasıl kullandığınızı bir düşünün. Acaba kafanızı dinlemenizi sağlayan bir fırsat mı? Kimi zaman bir çocuk bakıcısı, çocuğunuzun susmasını sağlayan bir araç mı? Televizyonu çocuğunuzla birlikte seyredin. Böylece zararlı uyaranlardan koruyabilirsiniz. Televizyon seyretme süresini kısaltıp, alternatif faaliyetler önerin. Yemek zamanı televizyonu kapalı tutun. Okumayı sevdirin. En önemlisi, bu konuda model olun. Bir hobi edinmesini sağlayın. Haftada bir gün, ailede hiç kimsenin televizyon seyretmediği bir zaman oluşturmaya ve ailenin bu deneyimden ne öğrenebileceğini görmeye çalışın. Özel EFDAL Rehberlik Birimi Sayfa 3 / 5
ĠNTERNET İnternet, bütün dünyadaki bilgisayarların elektronik ortamda birbirlerine bağlandığı sanal bir bilgi paylaşım ve iletişim ortamıdır. İnternet sayesinde elektronik posta yoluyla haberleşip, görsel veya işitsel yollarla tanıdık veya tanımadık kişilerle iletişim kurulabilir. World Wide Web (www) aracılığıyla bilgi, belge, resim, görüntü dosyaları paylaşılabilir. Gençler interneti mesajlaşmak, gezinmek, oyun oynamak, bilgi edinmek, anında sohbet etmek, resim, müzik veya metin belgeleri bulmak, indirmek veya değiş-tokuş etmek için kullanırlar. Bunlar arasında internette gezinme, okul arkadaşları ile anında veya elektronik posta ile mesajlaşma gibi kullanımlar ilk sırada yer alır. Mesajlaşma, ergenler tarafından can sıkıntısından kurtulmanın bir yolu olarak da görülmektedir. Kızlarla erkeklerin internet kullanımları arasında da bazı farklar vardır. Genellikle kızlar mesajlaşmayı tercih etmekteyken, erkekler çoğunlukla internette gezinmekten hoşlanırlar. Bazı ergenler, yalnızlık duygusundan kurtulmak için internette tanımadıkları kişilerle de tanışıp iletişime geçerler. Dolayısıyla, sözü edilen internet kullanımları, ergenin sosyalleşme süreci içinde kendini tanıması, kendi doğru ve yanlışlarını, kurallarını, değerlerini ve normlarını sınaması için başka sosyal etkileşimlere ek olarak kullandığı bir araçtır. Çocukların ve gençlerin dünyasında kapladığı alanı düşündüğümüzde internetin asla göz ardı edilmemesi gereken ve eğitim isteyen bir konu olduğunu görmekteyiz. Anne-Baba Olarak Ne Yapabilirsiniz? Öncelikle, çocuğunuzla karşılıklı güvene dayalı ve iletişime açık bir ilişki kurmalısınız. Böylece çocuğunuz internet ortamında rahatsız edici kişi veya durumlarla karşılaştığında sizden yardım alabileceğini bilir ve size güvenebilir. Çocuğunuzun okulundaki bilgisayar öğretmeni ile mutlaka tanışmalısınız. Evde yapacağınız yönlendirmenin etkinliğini artırmak için, vereceğiniz mesajların okul ile paralel olmasına dikkat etmelisiniz. Çocuğunuzun internette şiddete, pornografiye veya benzer olumsuz uyaranlara maruz kalmaması için, öncelikle internet erişimi için gerekli filtreleme programlarının bilgisayarda bulunmasını sağlamalısınız. Bunun için, bilgisayar yazılımları veya paket programlar satan firmalarla görüşebilirsiniz. Özel EFDAL Rehberlik Birimi Sayfa 4 / 5
Evdeki kişisel bilgisayarınızı herkesin gözü önünde ortak bir yaşam alanında bulundurmalısınız. Böylece bazı istenmedik durumların daha ortaya çıkmadan önüne geçebilirsiniz. İnternetin olumsuzlukları ve internette çocuğunuzun karşılaşabileceği istenmedik durumlarda neler yapabileceği hakkında onu bilgilendirmelisiniz. Örneğin, çocuğunuza rahatsız eden iletişimleri sonlandırabileceğini, hatta gerekirse internetten çıkabileceğini söylemeniz bile kendine güvenmesini ve kontrolün kendisinde olduğu inancının gelişmesini sağlar. İnternet kullanımı çocuğunuzun ders çalışmasına, sosyal ilişkilerine, sizinle olan iletişimine engel olacak ölçüde artmadan ve internet etkinlikleri bir kaçınma aracı halini almadan, internet kullanımını sınırlamalısınız. İnternet kullanımı çocuğunuzun gündelik yaşamını sekteye uğratacak bir düzeye geldiyse, aile içi iletişiminizin hangi açıdan zayıf olduğunu gözden geçirmelisiniz. Sebep internet değil, çocuğunuzun başka bir mekanda kendisini daha iyi hissetmesidir. Böyle bir durumda, okuldaki rehber öğretmene veya bir uzmana başvurulmasını tavsiye ederiz. Kaynakça: Türk Psikologlar Derneği Web Sitesi, e-bülten. Çocuk ve Aile Dergisi, 2002, yıl 5, sayı 49, İstanbul. Çocuğum ve Ben Dergisi, 2006, sayı 36, İstanbul. Çoluk Çocuk Dergisi, 2004, sayı 40, İstanbul. Özel EFDAL Rehberlik Birimi Sayfa 5 / 5