TÜSİAD SOSYAL İŞLER KOMİSYONU SAĞLIK POLİTİKALARI VE STRATEJİLERİ ALT ÇALIŞMA GRUBU SÜRDÜRÜLEBİLİR SAĞLIK SİSTEMİ İÇİN KRONİK HASTALIK YÖNETİMİNDE ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITLARININ ROLÜ H. Erdal AKALIN Mine DURUSU TANRIÖVER Faik SAYRAN
RAPOR İÇERİĞİ VE AMACI BÖLÜM 1 GİRİŞ: KRONİK HASTALIK YÖNETİMİ KAVRAMI VE ÇALIŞMANIN AMACI BÖLÜM 2 Kronik hastalık yönetiminde elektronik kayıt sistemlerinin etkin kullanımı GENEL BİLGİLER BÖLÜM 3 Kronik hastalıklar neden önemlidir? Kronik hastalıklara dünyadaki ve Türkiye deki genel yaklaşım Kronik hastalık yönetimi kavramı nedir? Bilişim teknolojisinin yeni kullanım alanları- e-sağlık ve elektronik sağlık kayıtları Hastalık Yönetim Programları nasıl hayata geçirilir? Bir numaralı önlenebilir kardiyovasküler risk faktörü: Hipertansiyon Hipertansiyon yönetiminde kalite göstergeleri ÜLKEMİZDE KULLANILAN SAĞLIK VERİ TOPLAMA SİSTEMLERİNDE HİPERTANSİYON İLE İLGİLİ VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ BÖLÜM 4 Veri sistemleri Bulgular SONUÇ VE ÖNERİLER
Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya sorunu) Kronik hastalıklarda artma (dünya sorunu) Yaşlanan nüfus (dünya sorunu) Akut müdahale merkezleri (kalp krizi ve inme merkezleri) Yüksek-teknolojili hastaneler (her hastaneye gerekli mi?) Hasta-odaklı sağlık hizmeti sunumu (hekim-odaklılık?) Hekim ve sağlık çalışanı ihtiyacında artma (dünya sorunu) Değer ağırlıklı performans ölçümü (nicelik mi-nitelik mi?)
Kronik Hastalık Kavramı Kronik hastalıklar; yavaş ilerleyen, 3 ay ve daha uzun süreli, birden fazla risk faktörünün neden olduğu, genellikle komplike bir seyir gösteren ve kişinin yaşam kalitesini etkileyen hastalıklardır. Bu hastalıklar tüm dünyada, gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerin tümünde, ölüm nedenlerinin başında yer almaktadır. Sağlık harcamalarının büyük bir kısmı (%60-80) bu hastalıkların tedavisi için yapılmaktadır.
Dört hastalık Dört risk faktörü Kanser Kardiyovasküler hastalıklar Kronik obstrüktif akciğer hastalığı Diabet Tütün kullanımı Sağlıksız beslenme Zararlı alkol kullanımı Fiziksel inaktivite
Sağlık Hizmet Sunumunda Değişen İhtiyaçlar 1900-1950 İnfeksiyon hastalıkları 1950-2000 Episodik (akut) bakım sunumu 2000-2050 Kronik bakım sunumu
Kronik Hastalıklar: Dünya Sorunu Kronik hastalıklar, sağlık sistemlerinin mali sürdürülebilirliği için bir tehdittir. Mikroekonomik kısalmış ve azalmış üretkenlik, daha fazla sağlık harcaması, daha az kazanç (Hwang, 2001). Makroekonomik yaşam beklentisi veya erişkin mortalitesi olarak ölçülen sağlık, ekonomik büyümenin bir göstergesidir. DSÖ Milenyum Gelişim Hedefi 6 (kronik hastalıklarla savaş), Hedef 1 e (açlık ve aşırı yoksullukla savaş) ulaşmak için önceliklidir.
Kronik Hastalıklar: Dünya Sorunu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) raporlarına göre kronik hastalıklar dünyada tüm ölümlerin %60 ından (36 milyon kişi) sorumludur. Kardiyovasküler hastalıklar, kanserler, diyabet ve kronik akciğer hastalıkları dünyadaki ölümlerin çoğunun altta yatan nedenleridir (DSÖ, 2011) Kronik hastalıkları olan kişilerin %80 i düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Kardiyovasküler ve diyabete bağlı ölümlerin %80 i, KOAH a bağlı ölümlerin ise yaklaşık %90 ı düşük ve orta gelirli ülkelerde olmaktadır. Ölümlerin %50 si 70 yaş ve altındadır. Görülme sıklığı ve ölüm oranları kadın ve erkeklerde eşittir.
Kronik Hastalıklar: Dünya Sorunu 125 milyon Amerikalı (%46) bir veya birden fazla kronik hastalığa sahip, Sağlık harcamalarının %75 i kronik hastalıklar için yapılmakta, Kronik hastalıkların maliyeti 1 trilyon dolara yaklaşmakta, Bu harcamalara rağmen beklenen hizmet sağlanamamakta! Kronik hastalıklarla mücadelede ulusal liderler ve uluslararası toplum liderlerinin aktif olarak sürece katılımları gerekmektedir. Ralph Synderman, Prospective Health Care Planning: Can it transform health care? Enabling Prospective Health Care, 2002 Duke Health Sector Conference
Kronik Hastalıklar: Dünya Sorunu Bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrolüne yönelik eylem planı taslağı (Dünya Sağlık Asamblesi, WHA60.23) : Halk sağlığı politikalarının yeniden düzenlenmesi, Kanıta dayalı, maliyet etkin koruma stratejilerinin temel sağlık hizmetlerine dahil edilmesi, Eğitim, gıda gibi sektörlerde de düzenlemelere gidilmesi, Sürveyansa olanak sağlayan güvenilir, toplum tabanlı veri tabanı oluşturulması, Meme ve serviks kanseri gibi tarama yöntemleri ile morbidite ve mortalitesi azaltılabilecek hastalıkların yanına diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıkların da hedef olarak eklenmesi önerilmiştir. Sağlık okuryazarlığı ve sağlık hizmetine erişim de vurgulanmıştır.
Türkiye de Kronik Hastalıklar Kronik hastalık yükü, tüm dünyaya paralel olarak ülkemizde de artmakta ve sağlık sistemimizin mali sürdürülebilirliğini tehlikeye atmaktadır. Ulusal Hastalık Yükü raporunda, tüm ölümlerin %71 inin kronik hastalıklar nedeniyle olduğu görülmektedir (TC Sağlık Bakanlığı, 2004). 22 milyon kişi kronik hastalıkların etkisi altındadır (S.B. Ted. Hizm. Gen. Müd., 2006) Hipertansiyon Diyabet KOAH Koroner kalp hastalığı 15 milyon kişi 4 milyon kişi 3 milyon kişi 2 milyon kişi
TURDEP-II Özet Bilgileri Erişkin toplumda Diyabet sıklığı %13.7 Obezite sıklığı %32 Hipertansiyon oranı %30 Diyabet farkındalığı %54.5 İ. Satman ve TURDEP-II Çalışma Grubu, İstanbul Üniversitesi, 2011
Kronik Hastalıkların Yönetiminde Sık Görülen Sorunlar Parçalı hizmet sunumu Sürekliliğin sağlanamaması Erişim güçlükleri Etkisiz ve verimsiz tedavi Hasta güvenliği sorunları Pahalı hizmet sunumu Koordinasyon eksikliği Boult, Karm and Groves, Improving chronic care, The Permanente Journal, Winter 2008,12 (1):50-54.
Kronik Hastalıklar Yönetim Modelleri Kronik bakım modeli, Hastalık yönetimi, Güdümlü bakım modeli guided-care model, Bakım koordinasyonu, Hasta-odaklı sağlık evi uygulamaları, İntegre, elektronik hasta kayıt sistemi.
Kronik Hastalık Yönetimi E-sağlık ve elektronik sağlık kayıtları (ESK) nın anlamlı kullanımı: e-reçete gibi bir amaçla, sağlık hizmetlerinin kalitesinin yükseltilmesi için sağlık verilerinin alınıp verilmesinde, klinik kalite ölçütlerinin değerlendirilmesi için kullanılması. Centers for Medicare & Medicaid Services. CMS EHR Meaningful Use Overview.
Elektronik Sağlık Kaydı Sisteminin Anlamlı Kullanımı için Gereklilikler 1. Kılavuzlara uygun olarak ilaç istemlerinin girilmesi 2. İlaç-ilaç etkileşimleri ve ilaç-alerji kontrollerinin yapılması 3. Güncel bir aktif sorun ve tanı listesinin tutulması 4. Elektronik reçete oluşturulması ve gönderilmesi 5. Aktif bir ilaç listesinin tutulması 6. Aktif bir ilaç-alerji listesinin tutulması 7. Demografik bilgilerin kaydedilmesi 8. Yaşamsal bulguların ölçülmesi ve kaydedilmesi (Boy, kan basıncı, vücut kütle indeksi hesaplaması, 2-20 yaş arası çocuklar için büyüme eğrilerinin çizilmesi) 9. Sigara içme durumunun kaydedilmesi 10. Klinik kalite ölçütlerinin raporlanması 11. Klinik karar verme destek sürecinin uygulanması ve uyumun denetlenmesi 12. İstek halinde hastalara sağlık bilgilerinin bir elektronik kopyasının verilmesi 13. Her hekim ziyareti için hastalara klinik özetler sağlanması 14. Hizmet sağlayan kişi ve kurumlarla hasta ile ilgili bilgilerin paylaşılması 15. Elektronik verilerin uygun teknik destek ile korunması Centers for Medicare & Medicaid Services. CMS EHR Meaningful Use Overview.
Bu raporda; Kronik hastalık yönetiminin, sürdürülebilir bir sağlık sistemi için öneminin ve sağlık kayıtlarının etkin ve anlamlı kullanımı ile sağlanacak verimlilik artışının vurgulanması, Hipertansiyon örneğinde Türkiye deki mevcut kişisel sağlık kaydı altyapısının yeterliliğinin incelenmesi, Kronik hastalık yönetiminde, tedavi başarısını arttırmak için sağlık kayıtlarının daha etkin kullanımının önerilmesi amaçlanmıştır.
Kronik Hastalık Örneği olarak Hipertansiyon Hipertansiyon, bir çok kronik hastalığın altta yatan risk faktörü olarak, önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelmektedir (Lloyd-Jones, 2010). Prevalance, Awareness, Treatment and Control of Hypertension in Turkey (the PatenT Study) (Altun, 2005). Hipertansiyon prevalansı %31.7 Tedavi kullananların %20.7 sinin, tüm tarananların %8 inin kan basıncı kontrol altında Hypertension incidence in Turkey (HinT) (Arıcı, 2010) Hipertansiyon insidansı dört yıllık bir dönemde %21.3 Tedavi altında olanların %27.3 ünde kan basıncı kontrol altında
Hipertansiyon Yönetiminde Kalite Göstergeleri Herhangi bir kronik hastalık için bakımın kalitesi dört ana başlık altında değerlendirilebilir: Hastalığın tanınması Hastalığın kontrolü Hekimin önerilere uyumu Hastanın önerilere uyumu
Hipertansiyon Yönetiminde Kalite Göstergeleri hipertansiyon kalite demeti 18 yaş üstü kişilerden kan basıncı* ölçülenlerin tüm hastalar içindeki oranı Son 12 ay içerisindeki muayenesinde kan basıncı <140/90 mmhg olan 18 yaş üstü hipertansif hastaların tüm hipertansif hastalar içindeki oranı En son muayenesinde kan basıncı 140/90 mmhg olan 18 yaş üstü hipertansif hastalardan en az 2 antihipertansif ilaç reçete edilmiş olanların tüm hipertansif hastalar içindeki oranı
Ülkemizdeki Veri Toplama Aile Hekimliği Bilgi Sistemi 1. basamak verileri Sağlık.Net Sistemleri Ulusal sağlık veri setleri ile ulusal ESK yı oluşturmaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanmakta ve değişen gereksinimlere göre güncellenmektedir. 2. ve 3. basamak verileri MEDULA Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından Genel Sağlık Sigortasının uygulanması için kullanılan bu sistem geri ödemesi yapılacak sağlık hizmetinin Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) kodları bazında bildirim ve faturalama işlemlerinin takip edildiği bir sistemdir. Geri ödemeye esas sağlık hizmeti kullanım verileri TC Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu
Elektronik Sağlık Kayıtlarında Kan Basıncı Verileri Her üç veri setinde hasta yaşı, muayene tarihi, ilaç kullanımı ve süresi, muayene reçeteleri AHBS ve Sağlık.Net gebelik ve diyabet izlem bilgisi başlığı altında kan basıncı MEDULA diyabet izlem formları için elde edilen veriler arasında kan basıncı * Sağlık Bakanlığı tarafından Mart 2012 tarihinde yayınlanan USVS 2.0 sağlık veri setleri yeni sürümünde muayene veri seti altında kan basıncı bilgisi yer almaktadır.
Sonuç ve Öneriler Kronik hastalıklar için etkin önleme ve kontrol stratejileri oluşturulmasında, ulusal veri sistemlerimize dayanan çok boyutlu ve çok sektörlü araştırma gündemi geliştirilmesi yol gösterici olacaktır. Koruyucu hekimlik önlemlerinin ülke sathında uygulanması kronik hastalıklarla mücadelede ilk basamaktır. Hipertansiyonun yönetiminde başarılı olmak için öncelikle hipertansiyon tanısı konulmalıdır. Elektronik sağlık kayıtlarının anlamlı kullanım ilkeleri çerçevesinde kan basıncı ölçümlerinin kaydedilmesi yer almaktadır.
Sonuç ve Öneriler Bütünleştirilmiş sağlık hizmetleri olmadan yüksek performanslı, finansal sürdürülebilirliği olan bir sağlık hizmeti sunulması mümkün değildir. Bütünleştirilmiş, niteliksel bir performans sistemine temel hazırlayacak ulusal bir elektronik sağlık veri sistemine sahip olmak ve sürveyansta kullanılan verileri kronik hastalıklarla mücadelede olumlu ve yapıcı atılımlara dönüştürmek ulusal sağlığımıza ve ekonomimize ciddi katkılarda bulunacaktır. Ülkemizde kullanılmakta olan ESK sistemleri alt yapısı, bütünleştirilmiş bir sağlık hizmeti sunumuna, kalite ve sonuç odaklı bir performans ölçümüne olanak sağlayabilir.
Sağlık Kaydı Altyapısından Beklentiler Kişisel sağlık kaydı altyapısı ile hastanın katılımı ve kontrolü; Bu verilerin hekimler tarafından karar verme süreçlerinde kullanılmasının teşvik edilmesi; Plan ve politika oluşturma süreçlerinde bu verilerden faydalanılması; Veri kullanımı ile ilgili işlevlerin sağlık finansman modellerindeki yeri tanımlanarak bu kullanımın sürdürülebilirliği
Sonuç ve Öneriler Standart kalitede hizmet verilmesini sağlayacak alt yapının oluşturulması ve elektronik sağlık alt yapısının sadece geri ödeme için değil, birebir hastalığın tanı ve tedavi sürecinde kullanılması yüksek performanslı bir sağlık sisteminin temelini oluşturmaktadır. Elektronik sağlık kayıtlarının anlamlı kullanımı, ancak verilerin doğru girilmesi, standart hastalık kodları kullanılması ve bu verilerin doğrudan hastanın tanı ve tedavisi için kullanılması ile mümkündür.
Sonuç ve Öneriler Ülkemizde kullanılmakta olan ESK sistemleri alt yapısı, bütünleştirilmiş bir sağlık hizmeti sunumuna ve çıktı odaklı bir performans ölçümüne olanak sağlayabilir. Hali hazırda var olan elektronik sağlık alt yapısında yapılacak düzenlemeler ile kronik hastalıkların yönetiminde çok önemli adımlar atılabileceği ve bu dönemin sağlıkta dönüşüm programının verdiği ivme ile Türkiye açısından bir fırsat penceresi olabileceği görüşündeyiz.
Teşekkür ederiz