YUMURTALIK TAVUK ÇĠFTLĠĞĠ KAPASĠTE ARTTIRIMI ÇED RAPORU

BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYAT TĠCARET ve SANAYĠ LTD.ġTĠ. AFYONKARAHĠSAR ĠLĠ, MERKEZ ĠLÇESĠ, SUSUZ KASABASI, DĠKĠLĠTAġ MEVKĠĠ, 26 PAFTA,, ADA ve 2595 PARSEL YUMURTALIK TAVUK ÇĠFTLĠĞĠ KAPASĠTE ARTTIRIMI ÇED RAPORU ÇED BAġVURU DOSYASI ÇED RAPORU NĠHAĠ ÇED RAPORU MERAM ÇEVRE TEKNOLOJĠLERĠ MÜHENDĠSLĠK ĠNġAAT VE ÖLÇÜM HĠZMETLERĠ TĠCARET LĠMĠTED ġġrketġ AFYONKARAHĠSAR EKĠM 2013 1

2

PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KOORDĠNATLARI Bilgeler Gıda Mermer İnşaat Yumurtalık Tavuk Çiftliği PROJE SAHĠBĠNĠN ADI ADRESĠ TELEFON & FAX NUMARALARI PROJENĠN ADI PROJE BEDELĠ PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN AÇIK ADRESĠ ( ĠLĠ, ĠLÇESĠ, BELDESĠ, MEVKĠĠ) BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYAT TĠCARET ve SANAYĠ LTD.ġTĠ. Ankara Karayolu 10.km Susuz Kasabası Merkez/AFYONKARAHĠSAR 0 (272) 212 13 61 & 0 (272) 212 33 91 Yumurtalık Tavuk Çiftliği Kapasite Artırımı Projesi 1.020.000.00 TL AFYONKARAHĠSAR ĠLĠ, MERKEZ ĠLÇESĠ, SUSUZ KASABASI, DĠKĠLĠTAġ MEVKĠĠ, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de, Nokta No UTM KOORDĠNATLARI COĞRAFĠK KOORDĠNATLARI DATUM ED50 DATUM WGS84 PROJEKSĠYON 6 DERECE TÜRÜ DERECE KESĠR ELEMANLARIN SIRASI DOM 33 ZON 36 SAĞA DEĞER YUKARI DEĞER ELEMANLARIN SIRASI ENLEM BOYLAM Nokta No Sağa(y) Yukarı (x) Enlem Boylam 815 299.030,106 4.296.619,472 30,68563391 38,79377246 818 298.983,651 4.296.617,715 30,68509993 38,79374605 819 298.977,824 4.296.592,912 30,68504011 38,79352139 824 299.052,728 4.296.471,572 30,68593727 38,79244589 825 298.954,570 4.296.504,812 30,68479824 38,79272281 9.327 299.086,407 4.296.610,560 30,68628428 38,79370505 PROJENĠN ÇED YÖNETMELĠĞĠ KAPSAMINDAKĠ YERĠ RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUġUN/ ÇALIġMA GRUBUNUN ADI ADRESĠ EKI listesi MADDE 20 de Kümes Hayvanları ve Domuzun YetiĢtirildiği Çiftlikler veya Tesisler a) Tavuk veya Piliç YetiĢtirme Tesisleri (Bir üretim periyodunda 60.000 Adet ve üzeri Tavuk, 85.000 Adet ve üzeri Piliç veya eģdeğeri diğer kanatlılar) Meram Çevre Teknolojileri Mühendislik ĠnĢaat ve Ölçüm Hizmetleri Tic. Ltd. ġti. Komsan ĠĢ Merkezleri Fevzi Çakmak Mahallesi 10504 Nolu Sokak No:15 Karatay/KONYA TELEFON & FAX NUMARALARI 0332 342 73 48 & 0332 342 73 47 RAPORU SUNUM TARĠHĠ 30/10/2013 3

ĠÇĠNDEKĠLER BÖLÜM 1: PROJENĠN TANIMI ve AMACI, PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KONUMU 1.1. Proje konusu, Yatırımın tanımı, ĠĢletme Süresi, hizmet amaçları, projenin sosyal ve ekonomik yönden gerekliliği (fayda maliyet analizi), zamanlama tablosu, 14 1.2. Projenin inģaat ve iģletme aģamasında kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması, 24 1.3. Proje için seçilen yer ve kullanılan teknoloji alternatiflerinin değerlendirilmesi, 24 1.4. Bölgeye iliģkin varsa 1/100.000, 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli onaylı imar planları ve plan hükümleri, faaliyet alanının plan üzerinde iģaretlenmesi, (Onaylı plan olmaması durumunda faaliyet için kullanılacak yer ölçekli harita üzerinde açıkça gösterilmeli, mücavir alan sınırlarında olup olmadığı belirtilmelidir.) 26 1.5. 1/25.000 ve 1/5.000 lik halihazır üzerinde faaliyet alanı merkezli 1.km lik yarıçap üzerinde yer altı sularını, yerüstü sularını ve deprem kuģaklarını gösterir analiz, jeolojik yapı, köy yerleģik ve sanayi alanları, ulaģım ağı, enerji nakil hatları, arazi kabiliyeti, koruma alanları, diğer stratejik bölgelerin etkilenen alanların gösterimi, 26 1.6. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik altyapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, atık su ön arıtma tesisi, depolama alanları, yollar) 27 1.7. Arazinin mülkiyet durumu, koordinatları, yer bulduru haritası, faaliyet alanı ve çevresi fotoğrafları. 28 BÖLÜM II : PROJE YERĠ ve ETKĠ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĠKLERĠ (Fiziksel ve Biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı) (Proje için seçilen yerin ve projeden etkilenecek alanların ve ortamların, etkileyecek parametreler dikkate alınarak ayrı ayrı belirlenmesi,) 33 Proje için seçilen yerin ve projeden etkilenecek alanlarınortamların Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı. 33 II.1)Türler Ve Ekosistemler: Proje için seçilen yer ve etki alanı içindeki ekosistemler ve ekosistemlerdeki türler, Florafauna türleri, sınıflandırılması, yaģama ortamları (Beslenme veya üreme alanları), popülasyon yoğunlukları, (Uluslar arası sözleģmelerle endemik, nadir, nesli tehlikede,) tehlike dıģı vb. kategorilerinin tablo halinde belirtilmesi (koruma altında olan türler varsa koruma taahhütleri ve alınacak önlemlerin belirtilmesi), Flora bilgilerinin TÜBĠVES e göre verilmesi. (ÇalıĢmaların hangi tarihte kim tarafından yapıldığının belirtilmesi) Mevcut flora ve fauna yapısını içeren bilgilerin faaliyet alanı ve yakın çevresinde, dar veya geniģ yayılıģlı endemik, nesli tehlike kategorilerinde(iucn e göre ve Türkiye Kırmızı Kitabına göre) olan türlerin olup olmadığı, uluslararası sözleģmeler (Bern sözleģmesi) ve fauna incelemelerinde Merkez Av Komisyonu kararları ve eklerine göre koruma altında olan tür olup 4

olmadığının belirtilmesi, korunması gereken türler olması durumunda koruma taahhütlerinin eklenmesi, 34 II.2) Jeolojik Özellikler (Bölge ve çalıģma alanı stratigrafik jeoloji, jeomormofoloji, yapısal jeoloji, benzersiz oluģumlar, mineral kaynaklar, heyelan, çığ, kaya düģmesi, jeoteknik değer lendirme (Mühendislik jeolojisi, stabibilite, zemin emniyeti,), 1/25.000 lik harita ve kesitler, 49 II.3) Depremsellik (Ġnceleme alanı ve çevresinin diri fay haritasında yeri belirlenerek inceleme alanının kaçıncı derece deprem bölgesinde yer aldığı ve yapılacak yapıların ilgili Deprem Yönetmeliğine göre incelenmesi) 53 II.4) Hidrojeolojik Özellikler: yer altı su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, faaliyet alanına mesafeleri ve debileri. Bu kaynakların özellikleri, hangi kaynağı besledikleri vb. hakkında detaylı bilgi verilmesi ve bu kaynakların 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerine iģaretlenmesi 54 II.5) Hidrolojik Özellikler: yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, dere, akarsu, göl, baraj vb., özellikle içme ve kullanma suyu temin edilen yüzeysel su kaynaklarına olan mesafelerinin ayrı ayrı belirtilmesi ve debileri, bu kaynakların özellikleri, hangi kaynağı besledikleri vb. hakkında detaylı bilgi verilmesi ve faaliyetin bu ekosisteme etkilerinin değerlendirilmesi (Sulak Alanlar Yönetmeliği kapsamında) alınacak önlemlerin belirtilerek taahhütlerin rapora girmesi, kaynakların 1/25000 ölçekli topografik harita üzerinde gösterilmesi,57 II.6) Meteorolojik ve Ġklimsel Özellikler : Bölgenin genel iklim koģulları, basınç, sıcaklık, yağıģ, nem dağılımı, buharlaģma durumu, sayılı günler dağılımı, rüzgar dağılımı, standart zamanlarda gözlenen en büyük yağıģ değerleri, Meteorolojik verilerin güncelleģtirilmiģ ve uzun yıllar değerleri kapsaması (en yakın Meteoroloji Ġstasyonunun esas alınması), 64 II.7) Toprak Özellikleri : (Toprak Yapısı ve arazi kullanım kabiliyet sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon açısından durumu, toprak koruma projesinin yapılması, Doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır v.b.), 79 II.8) Tarım ve hayvancılık, (Tarımsal geliģim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları,) 84 II.9) Nüfus Hareketleri (ĠĢletme Döneminde sağlanacak istihdam, ekonomik değiģiklikler, göç hareketi) 84 II.10) Koruma Alanları : (Proje Sahası ve Etki Alanında Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı YetiĢtirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Ġçme ve Kullanma Su Kaynakları, ile ilgili koruma alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve koruma altına alınmıģ diğer alanlar), bunların faaliyet alanına mesafeleri ve olası etkileri, 89 II.11) Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç türleri, miktarları, kaplafdığı alan büyüklükleri ve kapalılığı; bunların mevcut ve planlanan koruma ve /veya kullanım amaçları, orman alanlarına olumsuz etkilerin irdelenmesi ve alınacak önlemler, projr yerinin ormanlık sahaya mesafesinin belirtilmesi, 94 5

II.12) Proje yeri ve etki alanının mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi (toprak, hava, su ve radyoaktif v.b kirlilik açısından değerlendirmenin yapılması varsa analiz sonuçlarının eklenmesi), 94 BÖLÜM III : PROJENĠN ÖNEMLĠ ÇEVRESEL ETKĠLERĠ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde faaliyetin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır; bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileģtirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir Ģekilde açıklanır.) 96 A) Faaliyet alanının hazırlanması, inģaat aģamasındaki faaliyetler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler; 96 III.A.1. Arazinin hazırlanması ve yapılacak iģler kapsamında nerelerde, ne miktarda ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı malzemelerin nerelere taģınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanacakları, 96 III.A.2. TaĢkın önleme ve drenaj ile ilgili iģlemler. 97 III.A.3. Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, enerji nakil hatlarının geçirileceği yerler ve trafo yerleri, 97 III.A.4. Proje kapsamında, iģletme döneminde su temini sistemi planı, suyun nereden temin edileceği, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, 97 III.A.5. Faaliyet ünitelerinde ve diğer ünitelerde kullanılacak yakıt türleri, miktarları ve kimyasal analizleri, yakıtların hangi ünitelerde ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, oluģacak emisyonlar ve alınacak önlemler, 100 III.A.6. Proje alanının hazırlanması ve tesislerin inģaatında kullanılacak alet ve ekipmanlar, proje kapsamında iģletme döneminde bu ekipmanlarla yapılacak üretim nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, gürültüyü azaltmak için alınacak önlemler, 100 III.A.7. Proje alanının hazırlanması sırasında oluģacak toz, iģ makinelerinden kaynaklı gaz emisyonları ve alınacak önlemler, 103 III.A.8. Proje kapsamındaki ulaģtırma altyapısı planı (ulaģtırma güzergahı, Ģekli, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleģim yerlerine göre konumu) 104 III.A.9. Proje alanının hazırlanması ve inģaat aģamalarında zarar görebilecek florafauna türleri (Endemik, nesli tehlikede türler vb.) proje için seçilen yer ve etki alanında bulunan tür popülasyonlarının etkilenmesi, 104 III.A.10. Kültür varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanlarının faaliyet yeri ve çevresinde yer alması durumunda yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki muhtemel etkilerinin irdelenmesi. 105 B) Projenin iģletme aģamasındaki fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler; 105 III.B.1.Proje kapsamında yer alan her bir tesisin özelliği (kümesler, yem deposu, su deposu, fosseptikler, personel lojmanı, idare binası, laboratuar, ölü çukuru, gübre depolama vb.), adetleri, 6

kapasiteleri, nerelerde, nasıl ve ne kadar alanda yapıldığı, üretim ve iģletme yöntemleri ve teknolojileri,(ayrı olarak alt baģlıklar halinde verilmelidir), proses akım Ģeması, Ģema üzerinde kirletici kaynakların gösterimi, 105 III.B.2. Proje kapsamında bulunan tesislerde kullanılacak hammaddelerin nereden temin edileceği, üretilen ürünler, kullanılan yemler, ilaçlar ve vitaminler (bunların fiziksel, kimyasal özellikleri, miktarları ve veriliģ yöntemleri.) 125 III.B.3. Projede üretilecek nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, nerelere ne kadar nasıl pazarlanacakları ve depolanması, Her bir faaliyet türü için üretilecek ürünleri etkileyen faktörler ve alınacak önlemler, 128 III.B.4. Her bir faaliyetin iģletilmesi sırasında kullanılacak olan makine ve ekipmanların adet ve kapasiteleri, 133 III.B.5. OluĢacak atıksuların cins ve miktarları bertaraf yöntemleri ve deģarj edileceği ortamlar ve uzaklığı, atıksuların deģarj değerleri, arıtma tesisi akım Ģeması, iģ temrin planı, kapasitesi, atıksu arıtma tesisin devreye alınması ile birlikte oluģacak arıtma tesisi arıtma çamurlarının miktarı ve bertarafı ile ilgili bilgi, oluģacak atıksuların, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan hangi sektör ve tablo kapsamında arıtıma tabi tutulacağı, arıtma verimi,134 III.B.6. Proje kapsamındaki tesislerin içme suyu amaçlı kullanılan yüzeysel su kaynaklarına ve yeraltı su kaynaklarının havzalarında kalıp kalmadığının irdelenmesi ve yerüstü ve yer altı su kaynaklarının kalitesinde faaliyetten kaynaklanabilecek olumsuz etkilerin giderilmesi ve bundan kaynaklanabilecek zararların irdelenmesi, 137 III.B.7. Her bir tesisin iģletilmesi sırasında oluģması muhtemel atıklar (evsel nitelikli atıklar, atık yağlar, ambalaj atıkları, tıbbi, tehlikeli atıklar vb.) atık cins ve miktarları, özellikleri, ne Ģekilde bertaraf edileceği. (evsel nitelikli katı atıkların ilgili belediye tarafından alınacağına dair yazının eklenmesi), 138 III.B.8. Tesiste bulunacak olan emisyon kaynaklarına ait oluģabilecek emisyon konsantrasyonlarının ve kütlesel debilerinin hesaplanmalarının yapılması, 144 III.B.9. Her bir tesisin faaliyeti sırasında oluģacak koku problemine karģı alınacak önlemler (koku giderme ünitelerinin detaylandırılması, en yakın yerleģim yerine uzaklık ve meteorolojik veriler dikkate alınarak konunun açıklanması) 145 III.B.10. Proje kapsamında hijyenin sağlanması için ne gibi iģlemlerin yapıldığı, kullanılan dezenfeksiyonlarla birlikte hijyen planının açıklanması, 148 III.B.11. Faaliyetler için önerilen koruma bandı mesafesi ve bu bandın oluģturulması için yapılacak çalıģmalar, kullanımı hususunda bilgiler, 149 III.B.12. Projenin, proje alanın yakınında bulunan tesislerle olan etkileģimin açıklanması, 149 III.B.13. Tesisin yakın çevresindeki yerleģim birimlerine olası etkileri, 149 III.B.14. Proje kapsamında, iģletme döneminde meydana gelebilecek katı atık, tehlikeli (atık yağ, boya kapları, klimyasal madde kapları vs.) ve tıbbi atıkların cinsi, miktarı ve özellikleri, ne Ģekilde bertaraf edileceği, (atıklarla ilgili gerekli izinler alınmalı ve izin belgeleri rapora eklenmelidir.) 150 7

III.B.15. Proje kapsamında iģletme döneminde insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar, alınacak önlemler 157 III.B.16. ĠĢletme aģamasında yapılacak iģlerden dolayı zarar görebilecek florafauna türleri (Endemik türler, nesli tehlikede vb.), proje için seçilen yer ve faaliyetin etki alanında bulunan tür popülasyonlarının etkilenmesi açıklanmalıdır. 157 III.B.17. Çevresel Acil eylem planı (ünitelerde meydana gelebilecek muhtemel kaza, yangın, deprem, sel ve sabotaja karģı alınması gerekli önlemler), 157 III.B.18. ĠĢletme faaliyete kapandıktan sonra olabilecek ve süren etkiler ve bu etkilere karģı alınacak önlemler, (Arazi ıslahı, iģletme sonu ve uzun süreli saha bakım proğramı, Rehabilitasyon ve Rekreasyon çalıģmaları, mevcut yer altı ve yüzeysel su kaynaklarına etkileri ve izlenmesi), 165 BÖLÜM VI. HALKIN KATILIMI Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan DeğiĢiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler 165 BÖLÜM V. YUKARIDA VERĠLEN BAġLIKLARA GÖRE TEMĠN EDĠLEN BĠLGĠLERĠN TEKNĠK OLMAYAN BĠR ÖZETĠ 165 (Bu bölümde projenin genel özeti yapılarak ilgili yönetmeliklere uyacağının taahhüdünün verilmesi. Tesisten kaynaklanacak atık su, katı atık ve gürültü ile ilgili ölçüm ve izleme parametrelerinin oluģturulması) EKLER : Raporun hazırlanmasında kullanılan ve çeģitli kuruluģkardan sağlanan bilgi, belge ve tekniklerden Rapor metninde sunulamayanlar. NOTLAR ve KAYNAKLAR : 177 Proje Tanıtım Raporunu Hazırlayan ÇalıĢma Grubunun Tanıtımı: Adı Soyadı, Mesleği, ÖzgeçmiĢi, Referansları ve Ġmzaları. 8

TABLOLAR Sayfa No Tablo.01 Faaliyet yerinin UTM6 Derece ve Coğrafik Koordinatları 12 Tablo.02 Dünya Yumurta Üretimi (2010) 17 Tablo.03 Dünya Yumurta Üretimi (2010) 17 Tablo.04 20022008 Yılları Kanatlı Eti Üretimi Ve Fert BaĢı Tüketim 18 Tablo.05 20022008 Yılları Sofralık Yumurta Üretim ve Tüketimine ĠliĢkin Rakamlar 19 Tablo.06 Yapılacak Kümesler ve Diğer Yapılar ile Maliyetleri 21 Tablo.07 Yıllık.ĠĢletme Giderleri ve Gelirleri 22 Tablo.08 Tesiste Kullanılacak Hammadde Miktarları 23 Tablo.09 Yapılması Planlanan Üniteler, Alanları ve Kapasiteleri 26 Tablo.10 Faaliyet yerinin UTM6 Derece ve Coğrafik Koordinatları 27 Tablo.11 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 1994 36 Tablo 12 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 36 Tablo.13 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tesbit Edilen Flora Listesi (TÜBĠVES) 38 Tablo 14 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 42 Tablo.15 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tesbit Edilen Fauna Listesi 42 Tablo.16 Basınç Değerleri 62 Tablo.17 Nem Değerleri 63 Tablo.18 Sıcaklık Değerleri 64 Tablo.19 YağıĢ Değerleri 64 Tablo.20 Sayılı Günler Değerleri 65 Tablo.21 Maksimum Kar Kalınlığı (cm) 66 Tablo.22 BuharlaĢma Değerleri 67 Tablo.23 Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 67 Tablo.24 Yönlerine Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı 67 Tablo.25 Yönlerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı 68 Tablo.26 Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı 72 Tablo.27 Ortalama Rüzgar Hızı 73 Tablo.28 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü 73 Tablo.29 Afyonkarahisar Ġli Arazi Kullanımı (2009) 74 Tablo.30 Afyonkarahisar Ġli Arazi Sınıflarının Kullanım ġekline Göre Dağılımı 74 Tablo.31 Afyonkarahisar Ġli Son 6 Yıllık Tarla Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları 76 Tablo.32 Afyonkarahisar Ġli Son 6 Yıllık Yem Bitkileri Üretim Alanı ve Üretim Miktarları 78 Tablo.33 Afyonkarahisar Ġlinin Son 6 Yıllık Endüstri Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları 79 Tablo.34 Afyonkarahisar Ġli Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın ĠĢ Kollarına Göre Dağılımı (2001) 80 Tablo.35 Afyonkarahisar Ġli Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın Ġlçelere Göre Dağılımı (2001) 80 Tablo.36 Afyonkarahisar Ġli ĠĢgücü Piyasası Temel Verileri % (2010) 81 Tablo.37 Afyonkarahisar Ġli 2007 2009 Yılları ĠĢkura Yapılan BaĢvuru ve ĠĢe YerleĢtirme 82 Tablo.38 Türkiye ÇalıĢan Nüfus ve ĠĢsizlik Ġstatistikleri (2008) 82 Tablo.39 Faaliyet Alanındaki Birimlerin Alanları ve Yüzdeleri ile Hafriyat Miktarları 92 Tablo.40 ĠĢletme AĢamasında Kullanılması Planlanan Su ve Atıksu Miktarı 96 Tablo.41 Kömürün Genel Özellikleri 97 Tablo.42 Tesiste Kullanılacak Makine Ekipman 98 Tablo.43 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon OluĢumu 99 Tablo.44 Tesiste Tüketimi Yapılacak Yemlerin Ġçerikleri 108 Tablo.45 ĠĢletmede Kullanılması Planlanan Ġlaçlar ve Vitaminler 121 Tablo.46 Tavuk Hastalıkları ve Korunma Yöntemleri 125 Tablo.47 ĠĢletmede Kullanılcak Makine ve Techizat 128 Tablo.48 ĠĢletme AĢamasında Kullanılması Planlanan Su ve Atıksu Miktarı 129 9

Tablo.49 Yapılması Planlanan Üniteler, Alanları ve Kapasiteleri 168 Tablo.50 Faaliyet Sonucu OluĢacak Atık Miktarları ve Bertaraf Yöntemleri 172 ŞEKİLLER Sayfa No ġekil.01 Türkiye deki Kanatlı Hayvan Birim Yoğunluğu Haritası 18 ġekil.02 Yer Bulduru Haritası 28 ġekil.03 Faaliyet Alanının TÜBĠVES Sistemindeki Yeri 34 ġekil.04 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 1994 36 ġekil.05 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 36 ġekil.06 Türkiye Fitocoğrafik Haritası 37 ġekil.07 Türkiye de Fitocoğrafik Bölgelerin Dağılımı 45 ġekil.08 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası 51 ġekil.09 Afyonkarahisar Ġli Deprem Haritası 51 ġekil.10 Basınç Değerleri Grafiği 63 ġekil.11 Nem Değerleri Grafiği 63 ġekil.12 Sıcaklık Değerleri Grafiği 64 ġekil.13 YağıĢ Değerleri Grafiği 65 ġekil 14 Sayılı Günler Değerleri Grafiği 65 ġekil.15 Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği 66 ġekil.16 BuharlaĢma Değerleri Grafiği 66 ġekil.17 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı 67 ġekil.18 Esme Sayılarına Göre Dört Mevsim Rüzgar Diyagramı 69 ġekil.19 Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı (OcakHaziran) 70 ġekil.20 Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı (TemmuzAralık) 71 ġekil.21 Yönlere Göre Rüzgar Hızı Yıllık Rüzgar Diyagramı 72 ġekil.22 Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği 73 ġekil.23 Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği 73 ġekil.24 Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği 74 ġekil.25 Kullanılması Planlanan Kafes Gözleri 103 ġekil.26 Kullanılması Planlanan Yemleme Sistemi 104 ġekil.27 Kullanılması Planlanan Sulama Sistemi 104 ġekil.28 Kullanılması Planlanan Yumurta Toplama Sistemi 105 ġekil.29 Gübre Yatakları 106 ġekil.30 Örnek Havalandırma ve Fanlar 107 ġekil.31 Örnek Soğutucu Pet 107 ġekil.32 Örnek Fermente Gübre Üretim Tesisi 111 ġekil.33 Gübre ĠĢleme Tesisi ĠĢ Akım ġeması 112 ġekil.34 Örnek Gübre Fermantasyon Reaktörü 114 ġekil.35 Gübre ĠĢleme Tesisi ĠĢ Akım ġeması 115 ġekil.36 Koku Giderme Kolunu ÇalıĢma Prensibi 116 ġekil.37 Yumurta Tasnifleme ve Paketleme Tesisi ĠĢ Akım ġeması 119 ġekil.38.kaynaktan Uzaklığa Bağlı Olarak Koku Yoğunluğundaki Azalma 140 ġekil.39 ĠĢletmede Kullanılacak Olan Koku Ġndirgeme Sisteminin ÇalıĢma Prensibi 141 10

ġekil..40 Acil Müdahale Planı 157 KISALTMALAR m: metre cm: santimetre lt: litre m 2 : metrekare m 3 : metreküp km: kilometre o C: santigrat derece %: yüzde E: emsal ÇED: Çevresel Etki Değerlendirme Bkz: Bakınız Vb: ve benzeri FAO: Gıda Tarım Örgütü MedaĢ: Meram Elektrik Dağıtım Anonim ġirketi Mak: Merkez Av Komisyonu M.T.A. : Maden Teknik Arama Tuik: Türkiye Ġstatistik Kurumu AEP: Acil Eylem Planı AEE: Acil Eylem Ekibi ÇGDYY: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği DSĠ: Devlet Su ĠĢleri SKHKKY: Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği KAKY: Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ĠSGY: Ġs Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği SKKY: Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği SAKY: Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği 11

Proje Sahibinin Adı : Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Proje Sahibinin Adresi : Ankara Karayolu 10.km Susuz Kasabası Merkez/AFYONKARAHĠSAR Proje Sahibinin Tel Faks : 0 (272) 212 13 61 & 0 (272) 212 33 91 Raporu Hazırlayan KuruluĢun Adı: Meram Çevre Teknolojileri Mühendislik ĠnĢaat ve Ölçüm Hizmetleri Tic. Ltd. ġti. Raporu Hazırlayan KuruluĢun Adresi : Fevzi Çakmak Mahallesi Komsan ĠĢ Merkezleri 10504. Sk No:15 Karatay/Konya Raporu Hazırlayan KuruluĢun Telefonu : 0.332 342 73 48 49 Raporu Hazırlayan KuruluĢun Faks No : 0.332 342 73 47 Projenin Adı: Yumurtalık Tavuk Çiftliği Kapasite Artırımı Projesi Raporun HazırlanıĢ Tarihi: /10/2013 Proje Ġçin Seçilen Yerin Adı, Mevkii: Birden fazla ilçe içerisinde yer alıyorsa tanımlanan yörenin adı. Ana üretim konusu yumurta üretimi olacak faaliyet; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel adresindedir. Faaliyetin gerçekleģtirileceği alan toplam 13.450 m 2 olup, faaliyet sahibi adına kayıtlı tapulu arazidir. Ġlgili tapu ekler bölümünde sunulmuģtur (Bkz. Ek7). Faaliyet yerine ait UTM6 derece ve coğrafik koordinatları aģağıda Tablo.01 de verilmiģtir. Tablo.01 Faaliyet yerinin UTM6 Derece ve Coğrafik Koordinatları Datum ED 50 WGS 84 Projeksiyon 6 DERECE COĞRAFĠ DOM 33 ZON 36 Nokta No Sağa (Y) Yukarı (X) Enlem Boylam 815 299.030,106 4.296.619,472 30,68563391 38,79377246 818 298.983,651 4.296.617,715 30,68509993 38,79374605 819 298.977,824 4.296.592,912 30,68504011 38,79352139 824 299.052,728 4.296.471,572 30,68593727 38,79244589 825 298.954,570 4.296.504,812 30,68479824 38,79272281 9.327 299.086,407 4.296.610,560 30,68628428 38,79370505 Alan 13.450 m 2 12

BÖLÜM I PROJENĠN TANIMI ve AMACI, PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KONUMU 13

1.1. Proje konusu, Yatırımın tanımı, ĠĢletme Süresi, hizmet amaçları, projenin sosyal ve ekonomik yönden gerekliliği (fayda maliyet analizi), zamanlama tablosu, 1.1.a. Proje Konusu ve Yatırımın Tanımı Geyvanoğlu Mermer Maden ĠnĢaat Otomotiv Nakliyat Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd.ġti. uhdesinde bulunan; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m² alanda 19.200 Adet/Dönem kapasiteli yarka tavuk yetiģtiriciliği yapılmak üzere gerekli izinleri alınan taģınmaz Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti ne devir edilmiģ olup, halen YUMURTALIK TAVUK ÇĠFTLĠĞĠ inģaat faaliyeti devam etmekte olan taģınmazdır. Mevcutta inģaat faaliyeti devam Yumurtalık Tavuk Çiftliğinde söz konusu projenin kapasitesi 61.800 Adet/Dönem civciv daha arttırılarak toplam kapasitenin 81.000 Adet/Dönem Yarka ve 272.160 Adet/Dönem yumurta tavuğu olacak Ģekilde faaliyet yapılması amacıyla ÇED BaĢvuru Dosyası hazırlanmıģtır. Afyonkarahisar Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü ne 03.05.2013 tarih ve bila sayılı yazımızla, Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçesi, Susuz Kasabası, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de kayıtlı, 13.450 m 2 yüzölçümlü alan üzerinde, 19.200 Adet/Dönem Yumurta Tavuğu YetiĢtiriciliği iģletmesi kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır denilerek ÇED görüģü istenilmiģtir. Afyonkarahisar Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü nün 13.05.2013 tarih ve 56916320/220.03/9272951 sayılı değerlendirme cevabi yazılarında ÇED Kapsamı DıĢında Kaldığı tespit edilmiģtir denilmektedir. Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat olarak 19.07.2013 tarih ve bila nolu müracaatımıza Afyonkarahisar Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü nün 30.07.2013 tarih ve 56916320/220.03/14334914 sayılı cevabi yazılarında da ÇED Yönetmeliği Kapsamı DıĢında Kaldığı anlaģılmıģtır denilmektedir. (Bkz Ek15) Proje konusu; Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat tarafından; Ana üretim konusu yumurta üretimi olacak faaliyet; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel adresinde yapılması planlanan Yumurtalık Tavuk Çiftliği projesidir. Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat tarafından toplam 13.450 m² lik bir sahada 10574,5m 2 si kapalı olmak üzere 353.160 (272.160 tavuk ve 81.000 civciv) kapasiteli Yumurtalık Tavuk Çiftliği faaliyeti yapılacaktır. Projeye konu olan Yumurtalık Tavuk Çiftliği, 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nin EkI listesinde Madde21 Hayvan yetiģtirme tesisleri: d) Kanatlı yetiģtirme tesisleri [(Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk(civciv, damızlık, piliç, vb.) veya eģdeğer diğer kanatlılar)(1 adet hindi = 7 adet tavuk esas alınmalıdır)]. ve Ek2 Listesi Madde 30 14

Kümes ve ahır gübrelerinin geri kazanılmasına ve/veya bertaraf edilmesine yönelik tesisler (1100 ton/gün) kapsamında değerlendirilmektedir. Faaliyet, mülkiyeti Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti ne ait 13.450 m² olan taģınmaz üzerinde Tapuda; 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel adresinde gerçekleģtirilmesi planlanmaktadır. Susuz Belediyesinde Uygulama Ġmar Planları yapılmıģ olup; ÇED iģlemleri tamamlandıktan sonra Ġmar Planları onaylatılarak gerekli izinler alınacaktır. Faaliyet alanında yapılacak olan tavuk kümeslerinin her biri 1080 m 2 ve civciv kümesi 930 m 2 olacaktır. Tavuk ve civciv kümeslerinde kafes sistemleri kurulacaktır. Tavuk kümeslerinde kafesler 7 katlı, 2 bölmeli, 6 blok ve her bir sırada 90 bölmeden oluģacaktır ve her kümeste 68.040 Adet tavuk olacaktır. Yapılması planlanan civciv kümesinde 81.000 adet civciv bulunacaktır. Civciv kümesinde kafesler 5 kat 4 bloktan oluģacaktır. Faaliyet alanında kümeslerden günlük olarak toplanacak yumurtaların tasnifleme paketleme ve depolanması için toplam 750 m² lik alanda Yumurta TasniflemePaketleme ve Soğuk Hava Deposu, 500 m² lik alanda 3 metre derinliğinde Gübre Bekletme ve Kurutma Tesisi, 75 m² lik alanda Bakıcı Evi ve 150 m² lik alanda Ġdari Bina, 225 m² lik alanda Sosyal Tesis Binası, Ölü Tavukların Ġmhası için 16 m ² olan 3 metre derinliğinde 2 Adet ölü hayvan çukuru ile personel kaynaklı sıvı atıklar için depolama kapasitesi 25 m² olan 3 metre derinliğinde 1 Adet ve 16 m² olan 3 metre derinliğinde 1 Adet ve sızdırmasız fosseptik çukuru projelendirilmiģtir. Tesiste oluģacak gübreler için; gübre iģleme tesisleriyle anlaģılması planlanmaktadır. Tesisin faaliyete geçeceği sırada gübre iģleme tesisleriyle anlaģma yapılamaması ya da bu gübre iģleme tesislerinin faaliyetle eģ zamanlı olarak çalıģamaması durumunda tesis bünyesinde gübre kurutma tesisi kurulması planlanılmaktadır. Bu gübre iģleme tesisleri için iki alternatif düģünülmektedir. Bunlardan birinci alternatif olarak Hosova Fermantasyon Sistemi ikinci alternatif olarak da Gübre Fermantasyon Reaktörleri Sistemi düģünülmektedir. Daha sonrasında gübre iģleme tesisleriyle anlaģıldıktan sonra tesis bünyesindeki gübre iģleme tesisinin faaliyetine son verilecektir. Tesisin yapılması planlandığı yer Gebeceler Kasabası yolu üzerinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleģim birimi Susuz Kasabası olup tesise yaklaģık 7 km dir. Tesise daha yakın yerleģim yeri bulunmamaktadır. Tesise ulaģım mevcut yollar kullanılarak sağlanmakta olup, ulaģımda bir problem yoktur. Toplam 13.450 m² lik bir sahada 7.023 m² si kapalı olmak üzere Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat tarafından 353.160 (272.160 tavuk ve 81.000 civciv) kapasiteli, 4 adet yumurta tavuğu ve 1 adet yarka kümesi olmak üzere toplamda 5 adet kümes ve 1 adet bakıcı evi, 1 adet yumurta deposu, 1 adet gübre bekletme ve kurutma tesisi, 10 adet çelik yem silosu ile Yumurtalık Tavuk Çiftliği yapılması planlanmaktadır. 15

Bu rapor, 12.09.2013 tarihinde gerçekleģtirilen Bilgilendirme, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı sonucu kapsamı belirlenen ve T.C. Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğü nün 23.09.2013 tarih ve 52313067 220.01 15879 sayılı yazısı ile verilen özel format doğrultusunda ve 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında hazırlanmıģtır. 1.1.b. ĠĢletme Süresi Tesisin planlanan ekonomik ömrü 40 50 yıldır. Ancak geliģen teknoloji ve revizyon ile bu süre arttırılabilecektir. Tesisin ana üretim konusu Yumurta üretimidir. Tesiste 272.160 adet tavuktan % 85 verimle yılın 365 gününde; 272.160 x 0.85 x 365 gün/yıl = 84.437.640 adet/yıl yumurta üretimi planlanmaktadır. Günde 24 saat ve tek vardiya, ayda 30 gün, yılın 12 ayında çalıģma yapılacak, bu amaçla tesis bünyesinde 10 kiģi çalıģtırılması planlanmaktadır. Tesiste yumurtalık tavuk yetiģtiriciliği ve yumurta üretimi yapılması planlanmaktadır. Üretimi yapılan yumurtalar, tesiste viyollere yerleģtirilip, paketlendikten sonra iç ve dıģ piyasaya sunulmaktadır. YetiĢtirilen tavuklar ise yumurta veriminin düģmeye baģladığı 60. Haftadan itibaren kesimhanelere gönderilecek veya 60 70 hafta arasında tavuklar tüy dökümü denilen dinlenme periyoduna girmektedir. Tüy dökümü periyodu yaklaģık 8 hafta sürmektedir. Tavuklar 100 110 hafta arasında kesime gönderilmektedir. ĠĢletmeye farklı haftalarda civciv gelmektedir. Bunun sebebi farklı hafta yaģlarında tavuklara sahip olmak, farklı sınıf yumurtalar elde edip pazara sunmak ve iģletmede sürekli yumurta üretiminin olmasını sağlamaktır. Yumurtacı tavukların ekonomik ömrünü tamamlayanları kesime gönderilir, yeni yetiģen yarkalar da onların yerine taģınır. ĠĢletmede sürekli 4 farklı yaģ grubunda tavuk bulunmaktadır. Tesiste talep olduğu müddetçe üretim faaliyetlerine devam edilecektir. Yapılacak üretim çalıģmaları ile gıda sektörüne girdi sağlanacak ve böylelikle ülke ekonomisine katkıda bulunulacaktır. Ayrıca yaratılacak istihdam ile il ekonomisine de katkıda bulunulacaktır. 1.1.c. Hizmet Amaçları, Günümüzde teknik anlamda Tavukçuluk, belirli bir kapasitenin üzerinde, bilimsel yöntemler uygulanarak ve karlılık amacıyla üretim yapılan ekonomik bir uğraģı alanı olarak kabul edilmektedir. 16

Hayvansal üretim içerisinde tavuklar, kısa zamanda büyük miktarda üretilebilmeleri biyolojik verimliliklerinin yüksek oluģu, ürünlerin besinsel değerleri nedeni ile iyi pazar bulmalarından ötürü önemli bir yer tutmaktadır. Tavukçuluk önemli bir endüstri sektörü durumundadır. Günümüzde tavukçuluk giderek ulusumuzun yoğun beğenisini kazanmakla, yumurta ve eti ile hayvansal protein açığımızı kapatılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye de tavukçuluk sektörü için ilk adım 1930 yılında Ankara da Merkez Tavukçuluk AraĢtırma Enstitüsünün kurulması ile atılmıģtır. Ülkemizde tavukçuluk sektörü hayvancılığın içinde en hızlı geliģen sektör konumundadır. 1950 yılından itibaren geliģmeye baģlayan tavukçuluk, 1970 li yıllarda aile iģletmeciliği Ģeklinde, pahalı ve sınırlı üretim kapasitesi ile faaliyette bulunulmuģtur. Özellikle 1980 lı yıllardan sonda kendi üretim planlamasını yapabilen ve ülke ihtiyacını karģılayabilen önemli bir üretim dalı haline gelmiģtir. 1990 lı yıllarda büyük yatırımlar yapılarak dünya standartları yakalanmıģ ve üretim sürekli artarak bu günlere ulaģılmıģtır. 2000 li yıllarda kanatlı sektörünün AB uyum çalıģmaları baģlamıģ ve Türkiye nin AB ülkelerinin kanatlı eti ithal edebileceği üçüncü ülkeler listesine girmesi aģamasına gelmiģtir. Tavukçuluk; Gelir elde etmek amacıyla uygun barınaklarda, uygun tekniklerle bilinçli bir yetiģtiricilik olarak tanımlanabilir. Yumurtalık Tavuk YetiĢtiriciliği ve Etçi Tavuk YetiĢtiriciliği (Broiler) olarak iki Ģekilde yapılır. Yumurta tavukçuluğu, insan beslenmesinde mükemmel bir gıda olan yumurtanın üretimi açısından çok önemli bir yetiģtiricilik faaliyetidir. Yumurta tüm besinler içerisinde en değerli proteini içermektedir. Sindirilebilirliği yüksektir, tamamına yakını vücut tarafından kullanılmakta ve vücut proteinlerine dönüģebilmektedir. Yumurta baģlıca, A, D, E ve B grubu vitaminler olmak üzere diğer vitaminleri de önemli oranda içermektedir. Yumurta doğal ambalajında insan öğününe sunulan, hile katılması zor mükemmel gıdalardan birisidir. Yumurta insan toplumlarının dengeli ve yeterli beslenmesinde büyük öneme sahiptir.yıllara göre kıtalar bazında mevcut yumurtacı tavuk sayısı ve yumurta üretimi aģağıdaki tablolarda sırasıyla verilmiģtir. Tablo.02 Dünya Yumurta Üretimi (2010) Yumurta Üretimi (ton) Afrika 2.668.482 Asya 37.488.180 Avrupa 10.471.844 Amerika 12.692.856 Okyanusya 253.753 Dünya 63.575.115 Kaynak: http://faostat.fao.org/ocak 2012 Tablo.03 incelendiğinde 2010 yılı itibariyle dünya yumurta üretiminin 63.575.115 ton olduğu görülmektedir. Dünya yumurta üretiminde öne çıkan ilk iki ülkenin dünya üretiminin 17

yarısından fazlasını karģıladığı görülmektedir. Çin dünya üretiminin %37,48 ini gerçekleģtirmektedir. Ġkinci sırada % 19,97 lik pay ile ABD, üçüncü sırada %5,37 lik pay ile Hindistan yer almaktadır. Ülkemiz ise %1,16 lik pay ile dünya yumurta üretimi sıralamasında 11.sırada yer almaktadır. Tablo.03 Dünya Yumurta Üretimi (2010) Sıra No Ülkeler Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) 1 Çin 23.827.390 37,48 2 ABD 12.692.856 19,97 3 Hindistan 3.414.000 5,37 4 Japonya 2.515.000 3,96 5 Meksika 2.381.380 3,75 6 Rusya 2.260.600 3,56 7 Brezilya 1.948.000 3,06 8 Endonezya 1.117.800 1,76 9 Ukrayna 973.900 1,53 10 Fransa 946.600 1,49 11 Türkiye 740.024 1,16 Dünya 63.575.115 100 Kaynak: FAO (Ocak 2012Resmi, yarı resmi ya da hesaplanmıs verilerdir.) Yumurta üretimi bakımından Türkiye; Çin, ABD, Japonya, Rusya, Meksika Brezilya, Fransa ve Endonezya dan sonra 11. sırada yer almaktadır. Ülkelere göre dünya yumurta üretimi yukarıdaki tabloda verilmiģtir. Tavukçuluk ülkemizde ve dünyada hızla geliģen bir hayvancılık koludur. Tavukların hızla büyüyüp et ve yumurta vermeye baģlaması, çok büyük üretim alanları içermesi ve insan beslenmesinde çok büyük önemi olan et ve yumurtayı insanlara ucuz yoldan kazandırması tavukçuluğu çok faydalı ve karlı bir hayvancılık kolu yapmaktadır. Ülkemizdeki Kanatlı Hayvan Birim Yoğunluğu (Kaynak: FAO) ġekil.01 de verilmiģ olup yoğunluğun Marmara ve Ege Bölgesi civarında yüksek olduğu görülmektedir. Özellikle, Çorum, Kayseri, Afyon ile Bolu Ġllerimizde üreticiler kooperatif ve ĢirketleĢme yoluyla güçlü birlikler oluģturmuģlardır. Yumurta üretiminde genellikle kapalı alandan daha çok yararlanmayı sağlayan kafes sistemi uygulanmaktadır. (Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) Tablo.04 20022008 Yılları Kanatlı Eti Üretimi Ve Fert BaĢı Tüketim Yıl Üretilen Kanatlı Eti (Ton) Nüfus (Bin) Fert BaĢı Tüketim (Kg) 2002 726.607 69.000 10,53 2003 905.251 69.400 13.04 2004 914.458 69.800 13,10 2005 979.413 70.100 13,97 2006 934.732 70.300 13,29 18

2007 1.099.920 70.586 15,58 2008 1.123.132 71.517 15,70 Tablo.05 20022008 Yılları Sofralık Yumurta Üretim ve Tüketimine ĠliĢkin Rakamlar Yıllar Yumurta Üretimi (Milyon Adet) Nüfus (1000) Fert BaĢı Tüketim (Adet) 2002 11.555 69.000 167 2003 12.667 69.400 180 2004 11.056 69.800 155 2005 12.052 70.100 169 2006 11.734 70.300 162 2007 12.725 70.586 168 2008 13.191 71.517 165 Not: KiĢi baģına yumurta tüketimi ihracat miktarı düģüldükten sonra hesaplanmıģtır. Kaynak: TÜĠK ġekil.01 Türkiye deki Kanatlı Hayvan Birim Yoğunluğu Haritası BaĢarılı yumurta tavukçuluğu öncelikle sağlıklı civciv temini ile baģlar. Tesislere getirilen civcivler, civciv kafeslerine alınarak yumurta verebilecek döneme kadar yetiģtirilir. Kümes çevresi ve kümes içi önce temizlenmeli ve atıklar mümkün olduğu kadar uzağa götürülmelidir. Kümes içi ve ekipmanları dezenfekte edilmelidir. Kümesler üretim periyotları arasında en az 12 hafta boģ bırakılmalıdır. Civcivler kümese gelmeden 24 saat önce kümes sıcaklığı ayarlanmalı, civciv seviyesinde 3235 ºC derece, kümes sıcaklığı 2627 ºC derece olmalıdır. Yumurtacı civcivlerin kümes aydınlatılmasında, ilk iki gün tam gün aydınlatma, daha sonra bölgenin enlem durumu, güneģ doğuģ ve batıģı ile mevsimsel olarak gün uzunluğu göz önüne alınarak aydınlatma programı yapılır ve uygulanır. Aydınlatmada kullanılan ampuller yerden 2 metre yükseklikte ve her 15 metrekarelik alana 60 wattlık bir ampul hesaplanmalıdır. 1 metrekarelik alana ıģık Ģiddeti 1 watt ın altına düģürülmemelidir. Piliçler 1618 haftalar arasında büyütme kümesinden yumurtlama kümeslerine veya kafeslerine aktarılmalıdır. TaĢıma, karanlık bir ortamda, serin bir zamanda, hayvanlarda stres oluģturmadan, özenle yapılmalıdır. Streslerden etkilenmemeleri için taģınmadan bir süre önce ve sonra vitamin verilmelidir. Piliçler getirilmeden kümes ve ekipmanlar dezenfekte edilmelidir. Piliçlerin yumurtlama dönemini geçirecekleri kümes sistemleri 3 Ģekilde olabilir: 19

1 Yer sistemli (altlıklı) 2 Izgara sistemli (1/3 ü veya 2/3 ü) 3 Kafes sistemli Ticari tavukçulukta kafes sistemi kümesler çok yaygınlaģmıģtır. Bu sistemde her tavuk için 400 cm² ye 1 tavuk hesap edilir. Kafes önünde 10 cm yem ve su içme mesafesi bırakılmalıdır. Kafes sisteminde tavuklar kontrol edilebilir, yem kaybı azdır, altlığa ihtiyaç yoktur, yere yumurtlama problemi olmaz. Kümes birim alanda daha fazla hayvan alır. Fazla dolaģıp enerji kaybetmedikleri için yemden yararlanma biraz daha yüksektir. Yumurtalar temiz olur, kırık ve çatlak oranı daha azdır. Yer sisteminde yumurta yeme alıģkanlığı baģladığında hızlı bir Ģekilde artarken, kafes sisteminde daha azdır. Ölü oranı daha düģüktür. Gübrenin alta geçmesi ve tavukların birbirleriyle temasının az olması nedeniyle hastalık kontrolü daha kolaydır. Kannibalizm daha düģük düzeydedir. Tavuklar gurk olmaz, fazla iģgücü gerekmez, tavuk bakımı kolaydır. Bu tip kümesler, yumurta üretimi yapan çiftlikler için idealdir. Yumurta tavuğu haline gelen kanatlı hayvanlar kafes sistemi kümes tipinde, kafesler içinde durur ve serbest gezinmelerine izin verilmez. Kümeslerde havalandırma, aydınlatma, nem ve sıcaklığa dikkat edilmelidir. Aydınlatma süresi ve yoğunluğunun; tavuklarda yumurta verimi, yumurta ağırlığı, cinsi olgunluk yaģı, canlı ağırlık artıģı, embriyo geliģimini etkileyen bir faktördür. Uygun aydınlatma yumurta verimini yükseltir. Yumurtlama döneminde m2 ye 3 watt lık ıģık yoğunluğu düģünülür. Günlük ıģık miktarı 1213 saatten yumurtlama döneminde haftada yarım saat arttırılarak 1516 saate çıkarılır ve bu Ģekilde aydınlatma süresi devam eder. Kümeslerde ıģıklandırma güneģ ıģığı ve elektrikle yapılır. Ampuller yerden iki metre yukarıda ve üzeri reflektörlü olmalıdır. Aydınlanmayı sağlamak için 4 er m. Aralıkla 40 ar watt lık ampuller kullanılır. Yumurtacı tavukların en az yem tüketimiyle en fazla verim verdikleri sıcaklık aralığı 1524 C dir. Sıcaklık düģerse hayvan ısınmak için daha çok yem yer, fakat yumurta verimi düģer. Sıcaklık yükselirse, iģtahsızlık artar, yemi az yer, yumurta verimi düģer, yumurtalar ince kabuklu ve küçük olur. Kümes sıcaklığı 18 C iken nem oranı % 60 olur. Kümeste ısı yükselince nem oranı da yükselir. Kümese girince burnumuza kötü bir koku geliyorsa, kümeste karbondioksit ve amonyak gazları birikmiģ, ısı ve nem artmıģ demektir. Bu durumda kümesin mutlaka havalandırılması gerekir. Kümeslerde havalandırma, havalandırma bacaları ve otomatik ya da yarı otomatik fanlarla yapılmalıdır. Kümeslerde 1 kg canlı ağırlık için saatte 56 m 3 temiz havaya ihtiyaç vardır. Üretim dönemi boyunca hayvanların genetik potansiyelleri de dikkate alınarak, besin maddesi ihtiyacının karģılanabileceği bir yemleme programı oluģturulur. Yumurtlama döneminde yemleme: Modern tavukçulukta kullanılan ticari yumurtacıların, özellikle verim döneminde besin maddesi ihtiyaçları oldukça fazladır. Çünkü bir tavuk, verim döneminde canlı ağırlığın 8 katı kadar yumurta vermekte ve bu dönemde cinsi olgunluk öncesine 20

nazaran ağırlığı da yaklaģık % 25 artmaktadır. Bunların sağlanabilmesi için hayvan, canlı ağırlığının yaklaģık 20 katı kadar yem yiyecektir. Yumurta tavukları faz yemlemesi programına göre beslendikleri gibi, yumurta periyodunda tespit edilen protein tüketimine göre de yemlenebilirler. Faz yemlemesinde Yumurta tavuğunun yediği yemle protein tüketiminin ayarlanması ve yumurta üretiminin ÇeĢitli dönemlerinde ihtiyaçlarının karģılanabilmesi için protein oranları farklı yumurta rasyonları kullanılır. Faz yemlemesi, yem masraflarını azaltır. Tavuklar, genel bir kural olarak günlük yem tüketimlerinin iki katı su içerler. Ancak su tüketimini etkileyen birçok faktör nedeniyle bu miktarda büyük varyasyon görülmektedir. Hayvanların yaģı, canlı ağırlıkları, verim düzeyi, sıcaklık, nem ve rasyonun bileģimi su tüketiminde etkili baģlıca faktörlerdendir. Kafes sisteminde tavuklar yataklıklı yer sistemine göre daha fazla su içmektedirler. Ticari yumurta üretimi için aģağıdaki verim hedefleri kabul edilmektedir: Tavuk baģına yılda (12 ay) 280300 yumurta 1 kg yumurta için 2,2 kg veya daha az yem tüketimi olmak üzere, iyi bir yemden yararlanma kabiliyeti Yumurtlama kümesinde yıllık % 6 dan daha düģük ölüm oranı %75 ve daha yüksek oranda iri yumurta elde edilmesi % 95 ve daha yüksek oranda ticari yumurta elde edilmesi ĠĢletmede % 2 nin altında kırık yumurta oranı Günlük yaģtan 5 aylık oluncaya kadar % 5 ten daha az ölüm oranı 1.1.ç. Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği (Fayda Maliyet Analizi) Toplam 13.450 m² lik bir sahada oturma alanı 6.100 m² olan 5 Adet Kümes ve 1 Adet Yumurta Deposu, 1 Adet Bakıcı Evi ile 1 Adet Ġdare Binası, 225 m² 2.kat Sosyal Tesis Binası ve 1.091 m² si toprak altı yapılar 7.541 m² olmak üzere Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti tarafından 353.160 (272.160 tavuk ve 81.000 civciv) kapasiteli, 4 adet tavuk ve 1 adet yarka kümesi olmak üzere toplamda 5 adet kümes ve 1 adet bakıcı evi, 1 adet yumurta deposu, 1 adet gübre bekletme ve kurutma tesisi, 10 adet çelik yem silosu ile Yumurtalık Tavuk Çiftliği yapılması planlanmaktadır. Tesisin ana üretim konusu Yumurta üretimidir. Tesiste 272.160 adet tavuktan % 85 verimle yılın 365 gününde; 272.160 x 0.85 x 365 gün/yıl = 84.437.640 adet/yıl yumurta üretimi planlanmaktadır. Bu amaçla tesis bünyesinde 10 kiģi çalıģtırılması planlanmaktadır. Ülkemizde tavukçuluk, özellikle 1980 li yıllardan itibaren sürekli ilerleyerek bugün, hayvancılığımız içerisinde, en hızlı geliģen, tesisleģen, modern teknolojiyi sektörüne entegre ederek; hijyen ve kaliteli ürün elde edip, AB ülkeleri ve diğer geliģmiģ ülkelere ihraç etmektedir. 21

Ülkemizde özellikle Marmara ve Ege Bölgeleri nde yaygın olarak yapılan tavukçuluk, diğer bölgelerde nispeten daha azdır. Ülkemizde et ve yumurta tüketimini dünya standartlarının altındadır. Et ve yumurta, bitkisel ürünlere göre daha pahalı olduğundan dolayı, daha çok tercih edilmektedir. Söz konusu tesisin amacı da, kaliteli ürünü az maliyetle bölge ve ülke ekonomisine kazandırıp, halka daha ucuz hayvansal gıda tüketme imkânı sunarak, bölge ve ülkede et ve yumurta tüketimini dünya standartlarının üzerine çıkmasında katkı sağlamaktadır. Tavukların beslenme ve sağlık ihtiyaçlarınub karģılanmasında, nakliyepazarlama ve diğer proseslerde sürekli istihdam sağlanacağından, ayrıca ihtiyaçlar direkt olarak bölgeden karģılanacağından, tesisin çevresinde sosyoekonomik yönden bir hareketlenme yaģanacaktır. Bununla birlikte hem gıda sektöründe hem de bu sektöre bağlı yan sektörlerde istihdam yaratılmıģ olacaktır. Tablo.06 Yapılacak Kümesler ve Diğer Yapılar ile Maliyetleri Bina ĠnĢaat Cinsi En (m) Boy (m) Kapladığı Alan (m²) Birim Fiyatı (Tl) Toplam Tutarı (Tl) 1. Kümes 18 60 1.080 105,00 113.400,00 2. Kümes 18 60 1.080 105,00 113.400,00 3. Kümes 18 60 1.080 105,00 113.400,00 4. Kümes 18 60 1.080 105,00 113.400,00 Ölü Çukuru (2 Adet) 4 4 32 105,00 3.360,00 Fosseptik Çukuru (2 Adet) 3 3 41 105,00 4.305,00 Sosyal Tesisler 15 15 225 490,00 110.250,00 Ġdari Binası 10 15 150 490,00 73.500,00 Yumurta Paketleme Deposu 10 15 750 105,00 78.750,00 Gübre Deposu 20 100 500 105,00 52.500,00 Bakıcı Evi 10 7,5 75 490,00 36.750,00 Muhtelif Makine ve Techizat 206.985,00 Toplam 1.020.000,00 Tablo.07 Yıllık.ĠĢletme Giderleri ve Gelirleri ĠĢletme Dönemi Giderleri Gider Kalemleri Birim Fiyatı Toplam (Tl) Civciv (81.000 Adet) 2 Tl/Civciv 162.000 Tavuk (272.160 Adet) 10 Tl/Tavuk 2.585.520 Yem (32.756Kg/Gün *365 Gün/Yıl= 11.955.940 Kg/Yıl) 0,001 Tl/Gram 11.956.940 Su 5.000 Tl/Ay 60.000 Personel Giderleri 2.250 Tl/Kişi 270.000 Yakıt Giderleri 5.000 Tl/Ay 60.000 Elektrik Giderleri 6.000 Tl/Ay 72.000 Bakım Onarım Giderleri 150.000 TL 12.500 Tl/Ay 150.000 Beklenmeyen Diğer Giderler 5.000 Tl/Ay 60.000 Toplam 15.376.460 İşletme Dönemi Gelirleri Gelir Kalemleri Birim Fiyatı Toplam (Tl) Çikma Tavuk (258.552 Adet/Yıl) 1,25 Tl/Adet 323.190 22

Yumurta (272.160 *85%*365=84.437.640 Adet/Yıl) 0,23 Tl/Adet 19.420.657 Toplam 19.743.847 Tesisin iģletilmesi esnasında, gerekli çevresel tedbirler alındığı takdirde, tesisin faaliyeti hususunda herhangi bir olumsuz neden görülmemektedir. 1.1.d. Zamanlama Tablosu Projeye konu tesiste, ticari sofralık yumurta tavukçuluğu yetiģtiriciliği, standart gramajda ambalajlı yumurta üretimi gerçekleģtirilecektir. Üretim periyodu baģlangıcında kümeslere civciv kabulü gerçekleģtirilir. Tesiste yetiģtirilecek piliçler, üretici firmalardan 1 günlük civcivler temin edilir. Civcivler özel araçlarla tesise getirilir. Tesise getirilen civcivler, civciv kümeslerine yerleģtirilip burada gerekli koģullar sağlanarak büyüme kafeslerinde 112 gün büyütülür. Yarka halinde tavuk kümeslerine aktarılır. Tavuk kümeslerine alınan yarkalar, kafeslere yaklaģık 9 yarka düģecek Ģekilde yerleģtirilir. Önce kılavuz yumurtlama ardından da normal yumurtlama yapan yarkalar tavuk halini alır yumurtlama için uygun koģullar sağlandığı kümeslerde yumurta üretimi yapılır. Yumurta toplama sistemi ile kümeslerden toplanan yumurtalar konveyör bant sistemi ile depoya taģınır. Depoya gelen yumurtalar iģçiler tarafından karton viyollere yerleģtirilir. Viyollere dizilen yumurtalar ambalajlanıp, etiketlendikten sonra satıģa hazır hale getirilerek tesisten nakledilir. Tesisin ana üretim konusu Yumurta üretimidir. Tesiste 272.160 adet tavuktan % 85 verimle yılın 365 gününde; 272.160 x 0.85 x 365 gün/yıl = 84.3437.640 adet/yıl yumurta üretimi planlanmaktadır. Proje kapsamında yapılacak kümeslerde bulunacak tavukların yumurtlaması sonucunda elde edilecek yumurtalar, günlük olarak toplanacaktır. Toplanan yumurtalar, proje sahasında yapılacak tasniflemepaketleme ve yumurta deposuna yumurta aktarma bantları ile aktarılacak ve burada viyollanarak karton kolilere 12 adet viyol alacak Ģekilde dizilerek ambalajlanacaktır. Karton kolilerde ambalajlanan yumurtalar satıģa sunulacaktır. Tesiste 4 adet tavuk kümesinde 272.160 adet tavuk ve 1 adet yarka kümesinde 81.000 adet civciv bulunacaktır. Böylece tesiste toplam kapasitenin 353.160 adet kanatlı olması planlanmaktadır. Yumurtalık Tavuk Çiftliği nde yetiģtirilen tavuklarda 60. haftadan sonra yumurtlama verimi düģmeye baģlar ve ekonomik değerini kaybeder. 60 70 hafta arasında tavuklar tüy dökümü denilen dinlenme periyoduna girmektedir.. Tüy dökümü dönemi 5 6 gündür. Tüy dökümü periyodu yaklaģık 8 hafta sürmektedir. Tüy dökümünden sonra tavuklardan 20 hafta (4 ay) daha yumurta alınır. Bu haftalar arasında yaklaģık 1 hafta yumurta tavuklarına hiç yem verilmemektedir. Dolayısıyla yumurta tavukları için, yem verilen hafta sayısı 103 hafta üzerinden 23

hesaplanmaktadır. Ayrıca, yumurta tavuklarına tüy dökümü periyodundan sonra 3 hafta boyunca 0,055 kg yem verilmektedir. Tavuklar 90 110 hafta arasında kesime gönderilmektedir. Tesiste üretimde kullanılacak olan yem, dıģarıdan temin yoluyla satın alındıktan sonra hammadde silolarına alınacaktır. Tesiste yumurtalık kanatlı hayvanların yaģam periyoduna göre kullanılacak yemlerin içeriğine iliģkin bilgiler aģağıda verilmiģtir. Tablo.08 Tesiste Kullanılacak Hammadde Miktarları Kullanım Türü Miktarı Birim Zaman Aralığı Civciv 81.000 Adet Periyot Tavuk 272.160 Adet Periyot Yem 32.756 Kg Günlük Su 69,04 m³ Günlük I.2. Projenin ĠnĢaat ve ĠĢletme AĢamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYE TĠCARET VE SANAYĠ LTD.ġTĠ.uhdesinde bulunan; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m 2 alanda YUMURTALIK TAVUK ÇĠFTLĠĞĠ faaliyet göstermektedir. Mevcut faaliyette olan Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin kapasitesi 19.200 Adet/Dönem yarka tavuk yetiģtiriciliğidir. Söz konusu projenin kapasitesi 61.800 Adet/Dönem civciv daha arttırılarak toplam kapasitenin 81.000 Adet/Dönem civciv ve 272.160 Adet/Dönem tavuk olacak Ģekilde faaliyet yapılması amacıyla Dosyası hazırlanmıģtır. BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYE TĠCARET VE SANAYĠ LTD.ġTĠ. uhdesinde bulunan; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m 2 alanda (1 adet mevcut 4 adet ise inģa edilecek), 930 m 2 kısmında Civcivhane (mevcut), Her biri 1.080 m² olmak üzere üzere toplamda 4.320 m² olan 4 Adet Tavuk kümesi ile 5 00 m² kısmında Gübre Bekletme ve Kurutma Deposu (inģa edilecek), 16 m² lik 1 Adet ve 25 m² lik 1 Adet Fosseptik Çukuru ile 16 m² lik 2 Adet Ölü Çukuru (inģa edilecek), 225 m² Sosyal Tesis (inģa edilecek), 750 m² kısmında Yumurta Paketleme Deposu (inģa edilecek) ve 150 m² kısmında Ġdare Binası (inģa edilecek) planlanmaktadır. Mülkiyete iliģkin belge Ek 0 8 d e sunulmuģtur. Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin etrafında bulunan yerleģim yerleri ve faaliyet alanına uzaklıkları Ģu Ģekildedir; Kuzey istikametinde 580 m mesafede TaĢ Ocağı, Kuzeybatı istikametinde 2 km mesafede Mermer Fabrikaları, Güneydoğu istikametinde 6 k m mesafede Gebeceler Kasabası ve kuzeybatı istikametinde 7 k m mesafede Susuz Kasabasıdır. BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYE TĠCARET VE SANAYĠ LTD.ġTĠ.uhdesinde bulunan; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m 2 alanın 930 m 2 kısmında 1 Adet yarka kümesi (mevcut) 4.320 m 2 24

alanda 4 Adet Yumurtalık Tavuk Kümesi (inģa edilecek), 500 m 2 kısmında Gübre Bekletme ve Kurutma Deposu (inģa edilecek), 2 25 m 2 kısmında Sosyal Tesis (inģa edilecek), 150 m 2 kısmında Ġdari Bina (inģa edilecek) ve 750 m 2 kısmında Yumurta Paketleme Deposu (inģa edilecek) kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Mülkiyete iliģkin belge Ek09 da verilmiģtir. 1.3. Proje için seçilen yer ve kullanılan teknoloji alternatiflerinin değerlendirilmesi, I.3.a. Proje Ġçin Seçilen Yer : Proje Kapsamında; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m² alanda faaliyet gösteren 19.200 Adet/Dönem Yarka Tavuk kapasiteli kümeste kafes sistemi ile 61.800 Adet/Dönem Yarka Tavuk olacak Ģekilde kapasite artırılması ile toplam 81.000 Adet/Dönem Yarka Tavuk ve 272.160 Adet/Dönem Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu projenin BĠLGELER GIDA MERMER ĠNġAAT NAKLĠYE TĠCARET ve SANAYĠ LTD.ġTĠ. ne ait tapulu alanda mevcut yumurta tavukçuluğu tesisinin bulunduğu arazide kapasite artırımı olarak gerçekleģtirilmesi planlanmaktadır. Proje alanının yakın çevresinde yerleģim birimi bulunmaması, projenin kapasite artırım projesi olması, nakil için sorun oluģturmaması ve proje alanı ve çevresinde projeden etkilenecek herhangi bir hassas yörenin bulunmaması proje yerinin seçiliģinde etkili olmuģtur. Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin etrafında bulunan yerleģimler ve faaliyet alanına uzaklıkları Ģu Ģekildedir; Kuzey istikametinde 580 m mesafede TaĢ Ocağı, Kuzeybatı istikametinde 2 km mesafede Mermer Fabrikası, Güneydoğu istikametinde 6 k m mesafede Gebeceler Kasabası ve kuzeybatıda 7 k m mesafede Susuz Kasabasıdır. I.3.b. Teknoloji Alternatifleri Özel kuluçkahaneden günlük alınan civcivler özel araçlarla çiftliğe getirilmektedir. Burada belli bir periyotta bakımı yapılan civcivler yarka haline geldikten sonra kümeslere alınarak yumurtlamaya baģlar. Yumurtalık Tavuk Çiftliği uluslararası standartlara ve AB hayvan refahına uygun olarak tasarlanacaktır. Ticari yumurta tavukçuluğunda uygulanan kümes sistemi, kafes sistemi olarak belirlenmiģ ve yaygın olarak da bu sistem kullanılmaktadır. Bu çerçevede planlanan yumurtalık tavuk çiftliği projesi için de kafes sistemi kümeslerin kurulması tercih edilmiģtir. Tesiste kullanılacak teknoloji ile hijyenik, sağlıklı ve ekonomik koģullarda hem ülkemizin yumurta ihtiyacını karģılamaya, hem de ülke ekonomisine katkı sağlayacak yumurta ihracatını gerçekleģtirmeye katkı sağlamak hedeflenmiģtir. Belli bir dönem sonunda tavuklardaki verim azalır ve tavuklar tüy dökümüne bırakılır. Tüy dökümü sonunda tavuklar bir süre daha yumurtlamaya devam eder ve daha sonra verimi tekrar düģen tavuklar değerlendirilmek üzere tavuk kesimhanelerine veya rendering tesislerine gönderilir. Çiftlikte son teknoloji otomatik 25

bantlı sistem ve katlı kümes düzeni uygulanacaktır. Kapasite artırımı planlanan kısımlar içinde aynı teknoloji kullanılacaktır. Projenin baģka bir teknoloji alternatifinde yapılması düģünülmemektedir. 1.4. Bölgeye ilişkin varsa 1/100.000, 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli onaylı imar planları ve plan hükümleri, faaliyet alanının plan üzerinde işaretlenmesi, (Onaylı plan olmaması durumunda faaliyet için kullanılacak yer ölçekli harita üzerinde açıkça gösterilmeli, mücavir alan sınırlarında olup olmadığı belirtilmelidir.) Mülkiyeti Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti ne ait 13.450 m² taģınmaz üzerinde Tapuda; 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel üzerinde gerçekleģtirilmesi planlanmaktadır. Susuz Belediyesi nce Uygulama Ġmar Planları yapılmıģ olup; ÇED iģlemleri tamamlandıktan sonra Ġmar Planları onaylatılarak gerekli izinler alınacaktır. Proje konusu olan Yumurtalık Tavuk Çiftliği nin yapılması planlanan 2595 Parseli gösterir 1/1.000 ölçekli Uygulama imar planı ekler bölümünde sunulmuģtur. (Bkz. Ek16). Adı geçen parsel Susuz Belediyesi mücavirinde yer almaktadır. Uygulama imar planında tesisin bulunduğu parsel Organize Hayvancılık Alanı olarak tanımlanmıģtır. Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin faaliyet alanını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek03 de verilmiģtir. 1.5. 1/25.000 ve 1/5.000 lik halihazır üzerinde faaliyet alanı merkezli 1.km lik yarıçap üzerinde yer altı sularını, yerüstü sularını ve deprem kuşaklarını gösterir analiz, jeolojik yapı, köy yerleşik ve sanayi alanları, ulaşım ağı, enerji nakil hatları, arazi kabiliyeti, koruma alanları, diğer stratejik bölgelerin etkilenen alanların gösterimi, Faaliyet alanını merkez alan 1 km yarıçaplı alan; 1/25.000 ölçekli topografik harita ve uydu görüntüsü üzerinde iģaretlenmiģ aģağıdaki Ģekillerde gösterilmiģtir. Faaliyet alanını merkez alan 1 km yarıçaplı alanda; herhangi bir yerleģim yeri, piknik alanı bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleģim birimi Gebeceler Kasabası olup tesise yaklaģık 6 km mesafede dir. Tesise daha yakın yerleģim yeri bulunmamaktadır. Ġnceleme alanı düz bir morfolojiye sahiptir. Akarsu yer almamaktadır. Morfolojinin düz olmasından dolayı sel tehlikesi bulunmamaktadır. Sahası içerisinde akarsu, dere ve kaynak yer almamaktadır. Faaliyet yeri içerisinde su havuzu, çeģme gibi su kaynakları bulunmamaktadır. Bu çiftliğin bulunduğu parselde su kuyusu bulunmamaktadır. Tesisin alanının kuzeyinde yaklaģık 1.050 metrede kullanılmayan 80 ton/gün kapasiteli su kuyusu bulunmaktadır. Tesisin kuzey batısında yaklaģık 1.400 metre mesafede 60 ton/gün kapasiteli mevcutda kullanılmayan su kuyusu bulunmaktadır. Tesiste kullanma suyu için; tesis alanının etrafındaki ruhsatlı su kuyularından gerekli izinler alınarak kullanma suyu ihtiyacı karģılanacaktır. Susuz Belediyesi Su Temini Yazısı K 26

13 de verilmiģtir. 1.6. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik altyapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, atık su ön arıtma tesisi, depolama alanları, yollar) Toplam 13.450 m² lik bir sahada oturma alanı 6.100 m² olan 5 Adet Kümes ve 1 Adet Yumurta Deposu, 1 Adet Bakıcı Evi ile 1 Adet Ġdare Binası, 225 m² 2.kat Sosyal Tesis Binası ve 1.091 m² si toprak altı yapılar 7.541 m² olmak üzere Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti tarafından 353.160 (272.160 tavuk ve 81.000 civciv) kapasiteli, 4 adet tavuk ve 1 adet yarka kümesi olmak üzere toplamda 5 adet kümes ve 1 adet bakıcı evi, 1 adet yumurta deposu, 1 adet gübre bekletme ve kurutma tesisi, 10 adet çelik yem silosu ile Yumurtalık Tavuk Çiftliği yapılması planlanmaktadır. Mülkiyeti Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti ne ait 13.450 m² taģınmaz üzerinde Tapuda; 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel üzerinde gerçekleģtirilmesi planlanmaktadır. Susuz Belediyesi nce Uygulama Ġmar Planları yapılmıģ olup; ÇED iģlemleri tamamlandıktan sonra Ġmar Planları onaylatılarak gerekli izinler alınacaktır. Proje ile ilgili üniteler, boyutları, kapasiteleri ve kapladığı alan büyüklükleri aģağıdaki tabloda özetlenmiģtir. Tesis alanına ait 1/250 ölçekli Vaziyet Planı Ek04 de sunulmuģtur. 27

Tablo.09 Yapılması Planlanan Üniteler, Alanları ve Kapasiteleri Bina Cinsi Alanı (m 2 ) Kafesteki Kat Sayısı Bir Gözde Bulunacak Tavuk Sayısı Planlanan Kapasite (Adet) K1 Tavuk Kümesi 1080 7 Kat 9 Tavuk 68.040 K2 Tavuk Kümesi 1080 7 Kat 9 Tavuk 68.040 K3 Tavuk Kümesi 1080 7 Kat 9 Tavuk 68.040 K4 Tavuk Kümesi 1080 7 Kat 9 Tavuk 68.040 C1 Civciv Kümesi 930 5 Kat 25 Civciv 81.000 Yumurta Deposu 750 Bakıcı Evi 75 Ġdare Binası 150 Sosyal Tesis Binası (2.Kat) 225 Su Deposu 30 Sızdırmasız Fosseptik Çukuru 41 Ölü Çukuru 32 Gübre Bekletme ve Kurutma Tesisi 500 Toplam Alan 7.023 353.160 Toplam Parsel Alanı 13.450 1.7. Arazinin mülkiyet durumu, koordinatları, yer bulduru haritası, faaliyet alanı ve çevresi fotoğrafları. Mülkiyeti Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat Nakliyat Ticaret ve Sanayi Ltd.ġti ne ait 13.450 m² taģınmaz üzerinde Tapuda; 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel üzerinde gerçekleģtirilmesi planlanmaktadır. Susuz Belediyesi nce Uygulama Ġmar Planları yapılmıģ olup; ÇED iģlemleri tamamlandıktan sonra Ġmar Planları onaylatılarak gerekli izinler alınacaktır. Tesisin yapılması planlanan yer Gebeceler Kasabası yolu üzerinde yer almaktadır. Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin en yakın taģ ocağı 580 m, mermer fabrikaları 2 km ve yerleģim merkezi olan Gebeceler Kasabasına uzaklığı 6 km ve Susuz Kasabası tesise yaklaģık 7 km mesafededir. Tesise ulaģım mevcut yollar kullanılarak sağlanacak olup, ulaģımda bir problem yoktur. Tablo.10 Faaliyet yerinin UTM6 Derece ve Coğrafik Koordinatları Datum ED 50 WGS 84 Projeksiyon 6 DERECE COĞRAFĠ DOM 33 ZON 36 Nokta No Sağa (Y) Yukarı (X) Enlem Boylam 815 299.030,106 4.296.619,472 30,68563391 38,79377246 818 298.983,651 4.296.617,715 30,68509993 38,79374605 819 298.977,824 4.296.592,912 30,68504011 38,79352139 824 299.052,728 4.296.471,572 30,68593727 38,79244589 825 298.954,570 4.296.504,812 30,68479824 38,79272281 28

9.327 299.086,407 4.296.610,560 30,68628428 38,79370505 Alan 13.450 m 2 Faaliyet yeri Faaliyet yeri Faaliyet yeri ġekil.02 Yer Bulduru Haritası 29

30

31

BÖLÜM II 32

PROJE YERĠ ve ETKĠ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĠKLERĠ (Fiziksel ve Biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı) (Proje için seçilen yerin ve projeden etkilenecek alanların ve ortamların, etkileyecek parametreler dikkate alınarak ayrı ayrı belirlenmesi,) Proje için seçilen yerin ve projeden etkilenecek alanlarınortamların Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı. Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat tarafından; Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçesi, Susuz Kasabası (Tapuda; 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m² alanda yapılması tercih edilmiģtir. Arazi iģletme adına tapulu olup Tapu örneği Ek07 de sunulmuģtur. Proje alanının seçilmesinde bölge ekonomisine ve istihdama katkıda bulunmak amaç edinilmiģtir. Üretim aģamalarında yer alan prosesler, makine ve teçhizatlar, maliyetler ve üretim kapasiteleri dikkate alınarak yeni teknolojilerin yakından takip edileceği ve üretimin daha akıcı ve güvenilir bir ortamda devam edeceği bilinmektedir. Tesisin yapılması planlandığı yer Gebeceler Kasabası yolu üzerinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleģim birimi Gebeceler Kasabası 6 km ve Susuz Kasabası yaklaģık 7 km mesafededir. Tesise daha yakın yerleģim yeri bulunmamaktadır. Tesise ulaģım mevcut yollar kullanılarak sağlanmakta olup, ulaģımda bir problem olmayacaktır. Tesis yeri Afyonkarahisar 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzen Planını sınırları içerisinde yer almakta ve Tarım Alanı olarak gösterilmektedir. Afyonkarahisar 1/100.000 ölçekli Çevre Düzen Planı, Plan Örneği ve Plan Okuma Hizmeti Bilgi Formu ile bir bütün olup, yapılan her tür ve ölçekteki planların Çevre Düzeni Planına uygun olarak yapılacak olup, ayrıca ruhsatlandırma ile ilgili iģ ve iģlemlerin 3194 sayılı Ġmar Kanunu ve Ġlgili yönetmeliklerine uygun olarak yapılacaktır.(bkz. Ek4). Proje alanına en yakın yerleģim birimi Susuz Kasabası olup tesise yaklaģık 7 km dir. ÇED Raporu kapsamında tüm hesaplamalar 1 km lik yarıçap alanı ve bu yerleģim birimi dikkate alınarak yapılacaktır. Faaliyet alanı, 1 km yarıçaplı inceleme alanı ve yakın çevresindeki alanları gösterir 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planındaki yeri lajant ve plan notları ile birlikte Ek 02 de ve 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek02 de verilmiģtir. Projenin gerçekleģtirileceği alan, kuzey batı yönünde bulunan Afyonkarahisar il merkezine 14 km mesafededir. Proje alanına ulaģım Afyonkarahisar Ankara karayolu üzerinden sağlanmaktadır. Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat ne ait tavuk çiftliği içerisinde su havuzu, çeģme gibi su kaynakları bulunmamaktadır. Bu çiftliğin bulunduğu parselde su kuyusu da bulunmamaktadır. 33

Faaliyet alanına enerji temini kolaylığı, tavuk üretimine yeterli alanın ayrılabilmesi, tesisten oluģacak atıkların (katı atık, sıvı atık v.b) kolaylıkla tesisten uzaklaģtırılmasına imkan sağlaması ve mevcut durumda bir tesisin bulunması gibi faktörler diğer alternatiflere göre bu alanı ön plana çıkarmıģtır. Faaliyet kapsamında binalar arası mesafelerde 3194 sayılı imar Kanunu ve 22416 sayılı Gayri Sıhhi Müesseler Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje alanı koordinatları Tablo.09 da verilmiģtir. II.1. TÜRLER VE EKOSĠSTEMLER: Proje Ġçin Seçilen Yer ve Etki Alanı Ġçindeki Ekosistemler ve Ekosistemlerdeki Türler; FloraFauna Türleri, Sınıflandırılması, YaĢama Ortamları (Beslenme veya Üreme Alanları), Popülasyon Yoğunlukları, (Uluslararası SözleĢmelerle Endemik, Nadir, Nesli Tehlikede,) Tehlike DıĢı vb. Kategorilerinin Tablo Halinde Belirtilmesi (Koruma Altında Olan Türler Varsa Koruma Taahhütleri ve Alınacak Önlemlerin Belirtilmesi), Flora Bilgilerinin TÜBĠVES e Göre Verilmesi. (ÇalıĢmaların Hangi Tarihte Kim Tarafından Yapıldığının Belirtilmesi) Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel de yer alan 13.450 m² lik taģınmaz ve yaklaģık 1.km lik yakın çevresindeki flora ve faunayı belirlemek amacı ile 2013 yılı Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında arazi çalıģmaları yapılmıģtır. Bu çalıģmalarda arazi ve çevresi bölgeden toplanan bitki ve hayvan türleri, alandaki vejetasyon ve bitki toplulukları ve mevcut habitatlar incelenmiģtir. Arazi çalıģmaları, Ziraat Mühendisi Ahmet Mahmut TOROSOĞLU ve Orman Yüksek Mühendisi Aytekin AKTAN tarafından gerçekleģtirilmiģtir. Flora ve Fauna baģlığı altında; Mevcut flora ve fauna yapısını içeren bilgilerin faaliyet alanı ve yakın çevresinde, dar veya geniģ yayılıģlı endemik, nesli tehlike kategorilerinde (IUCN e göre ve Türkiye Kırmızı Kitabına göre) olan türlerin olup olmadığı, uluslararası sözleģmeler (Bern sözleģmesi) ve 20122 0 13 Merkez Av Komisyonu kararları ve eklerine göre koruma altında olan tür olup olmadığının belirtilmesi, Faaliyet alanının bugünkü durumu,faaliyetin kurulu olduğu dikkate alınarak, flora ve fauna bölümünde mevcut durumun değerlendirilmesinin yapılması, faaliyetin yakın çevresindeki flora ve fauna türlerine olabilecek olası etkilerinin olup olmadığının belirtilmesi varsa bu etkilerin azaltılmasına yönelik çözüm önerilerinin getirilmesi, Uluslararası sözleģmeler ve MAK kararları eklerine göre korunması gereken türler olması durumunda koruma taahhütlerinin eklenmesi, Proje alanı ve yakın çevresinin flora ve fauna envanteri yukarıda belirtilen arazi çalıģmaları, mevcut literatür taramaları, gözlemler, yöre halkında alınan bilgiler ve 2011 Yılı Afyonkarahisar Ġl Çevre Durum Raporu incelenerek derlenmiģtir. 34

FLORA ÇED Ġnceleme alanının florasını belirlemek amacı ile Arazi çalıģmaları, Ziraat Mühendisi Ahmet Mahmut TOROSOĞLU ve Orman Yüksek Mühendisi Aytekin AKTAN tarafından 2013 yılı Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında yapılmıģtır.bunlara ek olarak daha önce Susuz Beldesi ve çevresinde daha önce flora tesbiti amacı ile yapılan saha çalıģmalarından elde edilen veriler ve literatür bilgilerinden de yararlanılmıģtır. Türlerin tespitlerinde (Davis,P.H. (ed) Flora Of Turkey and the East E,Aegen Ġslands,(Cilt 1 10, Edinburg, 19651988) adlı eserden faydalanılmıģtır. Proje alanı Davis in Grid Kareleme sistemine göre B3 karesinde yer almaktadır. Alanda yapılan arazi gözlemleri ve literatüre göre çalıģma alanının ĠranTuran Floristik Bölgesi nin etkisi altında kaldığı gözlenmiģtir. Yapılan arazi çalıģmaları ve literatür sonucu faaliyet alanı ve yakın çevresinde tespit edilen türler aģağıdaki listede verilmiģtir. Bu çalıģmada, türlerin endemizm durumu, tehlike sınıfları, hangi fitocoğrafik bölge elementi oldukları belirtilmiģtir. Her bitki türünün biliniyorsa Türkçe adları da belirtilmiģtir.türlerin Türkçe adları için Türkçe Bitki Adları Sözlüğü (Baytop,1994) ve TÜBĠTAK tarafından hazırlanan Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TÜBĠVES) nden faydalanılarak verilmiģtir. ġekil.03 Faaliyet Alanının TÜBĠVES Sistemindeki Yeri Tespit edilen flora ve fauna türlerinin küresel tehlike statüleri, güncel olarak geliģtirilmiģ kriterlere, Bern SözleĢmesi Listelerine, CITES (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine ĠliĢkin SözleĢme) listelerine ve IUCN (Internatıonal Unıon For Conservatıon Of Nature Uluslararası Tabiatı ve Doğal Hayatı Koruma Birliği) listelerine göre belirlenmiģtir. Bununla birlikte, özellikle endemik bitki türleri için önemli olan ulusal statüler, IUCN kategorilerine dayanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Ekim,T. Koyuncu, MVural, M, H Aytaç, ZAdıgüzel, N., Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma derneği, Ankara2000) kullanılarak belirlenmiģtir. 35

Ayrıca, memelilerin, kuģların ve sürüngenlerin avlanma kısıtlamaları 07.06.2012 tarih ve 28316 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 20122013 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına dayanılarak belirlenmiģtir. Küresel tehlike statülerinin belirlendiği uluslararası sözleģmeler ile ilgili detay bilgiler aģağıdadır. Bern Sözleşmesi: Avrupa Konseyi nin doğa koruması alanında diğer devletlerle iģbirliği yapma arzusunu göz önünde tutarak, Devletler; yabani flora ve faunanın korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekli estetik,bilimsel,kültürel,rekreasyonel, ekonomik ve de özgün değerde doğal miras oluģturduğu, biyolojik dengelerin devamlılığında yabani flora ve faunanın oynadığı temel rolü,yabani flora ve faunanın birçok türlerinin ciddi biçimde tükenmekte olduğu ve bazılarının yok olma tehlikesine maruz olduğu, doğal yaģama ortamlarının muhafazasının, yabani flora ve faunanın koruma ve muhafazasında hayati önemi olduğundan yola çıkarak Bern SözleĢmesi ni kabul etmiģlerdir. Türkiye nin 1984 yılında taraf olduğu bu sözleģmenin 4 tane eki bulunmaktadır. Ek1. Kesin Olarak Koruma altına Alınan Flora (Bitki) türleri, Ek2. Kesin Olarak Koruma altına Alınan Fauna (Hayvan) türleri, Ek3. Korunan Fauna (Hayvan) türleri, Ek4.Yasaklanan Av Metot ve Araçları ile diğer yasak iģletme Ģekilleri, Her taraf ülke, yaģama ortamlarını korumak amacı ile Ģu hükümleri yerine getirmekle yükümlüdür. Yabani bitki ve hayvan türlerinin yaģama ortamlarının, özellikle 1ve 2 nolu ek listelerde belirtilenlerinin ve yok olma tehlikesi altında bulunan doğal yaģama ortamlarının muhafazasını güvence altına almak üzere, uygun ve gerekli yasal idari önlemleri alacaktır. Planlama ve kalkınma politikalarını saptarken, önceki parağraf uyarınca sahaların muhafaza gereksinimlerine, bu gibi yerlerin her türlü tahribattan uzak veya tahribatın mümkün olan en alt düzeyde tutulmasına özen göstereceklerdir. 2 ve 3 No lu Ek listelerde belirtilen göçmen türler için önem taģıyan ve kıģlama, toplanma, beslenme, üreme veya tüy değiģtirme yönünden göç yollarına uygun iliģki konumunda bulunan sahaların korunmasına özel dikkat göstermeyi kabul ederler. Her taraf ülke türlerin korunması ile ilgili olarak da: 1 No lu Ek Listede doğal bitki türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her taraf ülke uygun hallerde, bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım satımını yasaklayacaktır. CITES Sözleşmesi: CITES SözleĢmesi, genel olarak uluslar arası ticaretin doğal hayvanların ve bitkilerin yaģamlarının tehdit etmesini önlemeyi amaçlamaktadır. CITES 1973 yılında imzalanmıģ, Türkiye 1996 yılında bu sözleģmeye taraf olmuģtur. CITES de yer alan türler gerekli olan koruma 36

derecelerine göre üç farklı ek altında verilmektedir. EK1 nesli tükenmekle tehdit altında olan türleri kapsamaktadır. Bu türlerin numunelerinin ticaretine olağanüstü durumlar haricinde izin verilmemektedir. Ek2 Nesilleri tükenmekle tehdit altında olmayan ancak ticaretlerinin yaģamları ile bağdaģmayan kullanımlarını önlemek amacı ile kontrol altında tutulması gereken türleri kapsamaktadır. EK3 Ticari kontrolünde yardım için diğer CITES taraflarına baģvurulduğu, en az bir ülke de korunan türleri kapsamaktadır. IUCN Red List (Kırmızı Liste): IUCN Kırmızı Listesi, populasyonları risk ya da tehdit altında olan türlere dikkat çekmek amacı ile yayımlamıģtır. Bir türün IUCN Kırmızı Listesinde yer alması, ancak populasyonu ve azalması ile üzerinde yapılacak çalıģma sonrasında mümkün olabilmektedir. Bazı ülkeler IUCN Kırmızı Listesi daha çok araģtırmaya dayalı olduğu için IUCN listesinde yer alan türlere, Bern Listesinde yer alan türlerden daha fazla önem vermektedirler. IUCN Kırmızı Listesinin 1994 (versiyon 2,3) ve 2001 (versiyon 3,1) kategorileri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablolardan da anlaģılacağı gibi 2001 yılında 1994 yılından farklı olarak Korumaya Bağlı Conservation Dependent ve DüĢük Riskli Lower Risk kategorileri kaldırılmıģtır. Tablo.11 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 1994 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 1994 (versiyon 2,3) EX: Nesli TükenmiĢ Türler (Extinct) EW: Doğal Ortamında Nesli TükenmiĢ (Extinct in the Wild) CR: Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) EN: Tehlikede Olan Türler (Endangered) VU: Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) DD: Yetersiz Veri (Data Deficient) LR: DüĢük Riskli (lower Risk) CD: Korumaya Bağlı (Conservation Dependent) NT: Neredeyse Tehdit Altında (Near Threatened) LC: Asgari EndiĢe (Least Concern) NE: DeğerlendirilmemiĢ (Not Evaluated) Kaynak www.iucnredlist.org ġekil.04 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 1994 37

Tablo 12 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 2001 (versiyon 3,1) EX: Nesli TükenmiĢ Türler (Extinct) EW: Doğal Ortamında Nesli TükenmiĢ (Extinct in the Wild) CR: Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) EN: VU: NT: LC: DD: NE: Tehlikede Olan Türler (Endangered) Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) Neredeyse Tehdit Altında (Near Threatened) Asgari EndiĢe (Least Concern) Yetersiz Veri (Data Deficient) DeğerlendirilmemiĢ (Not Evaluated) Kaynak www.iucnredlist.org ġekil.05 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 Floristik listelerde familyalar Türkiye florasındaki sıraya göre düzenlenmiģtir. Ayrıca her türün, hangi fitocoğrafik bölgenin elementi olduğu, nispi bolluğu, tespit yöntemi, endemizmi, yayılıģ gösterdiği habitatı ve varsa Türkçe adı, bulunduğu tehdit sınırı verilmiģ, endemik türler de ayrıca belirtilmiģtir. Listelemeler yapılırken kullanılan kısaltmalar aģağıdaki tablolarda verilmiģtir.1 ila 8 arası numaralandırma, türlerin yaģama ortamlarını (habitatlarını) göstermektedir. HABĠTAT SINIFLARI 1 Orman 2 Maki 3 Frigana (Çoğu Dikenli, Alçak Boylu ve YumuĢak Yastık OluĢturan Bitkiler) 4 Kültür Alanları (Bağ,Bahçe vb) 5 Kuru Çayır, Step 6 Nemli Çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7 Yol Kenarı 8 Kayalık ELEMENT FĠTOCOĞRAFĠK BÖLGE (FCB) ĠrTur: ĠranTuran Bitki Coğrafyası AvrSib: Avrupa Sibirya Bitki Coğrafyası Akd: Akdeniz Bitki Coğrafyası GY: GeniĢ YayılıĢlı ENDEMĠZM (END) L: Lokal Endemik B: Bölgesel Endemik Y: Yaygın Endemik NĠSPĠ BOLLUK 1 Çok Nadir 38

2 Nadir 3 Orta Derecede Bol 4 Bol 5 Çok Bol Proje Alanının Florası: ÇED inceleme alanında gerçekleģtirilen arazi çalıģmaları sonucunda tespit edilen flora elamanlarının büyük çoğunluğu Ġç Anadaolu ve Ege Bölgesi için geniģ yayılıģlı türlerdendir. Afyonkarahisar Ġli, Anadolu Yarımadasının batısında Ġç Anadolu ve Ege Bölgeler arasında bir ilimizdir. Bölge fitocoğrafik olarak ĠranTuran Fitocoğrafyası kuģağı içinde yer almaktadır. Afyonkarahisar Ġli nde orman arazileri, 169.453,5 ha yüzölçümüne sahiptir. ġekil.06 Türkiye Fitocoğrafik Haritası Ġç Anadolu, büyük bir bölümünde yarıkurak iklim çevrede ise yarı nemli iklim Ģartları hüküm Sürer. Ekolojik ortam Ģartlarına göre, bölgenin orta bölümünde 1200 mt ye kadar çıkan sahalarda Yarı kuruyan ot toplulukları (step) daha yükseklerde ise yarıkurak yarınemli koģulların dikte ettiği kurakçılkuru orman örtüsü bulunmaktadır. Ġç Anadolu da 10001200mt ler arası step, daha yüksek kesimlerde meģe ve karaçam toplulukları ve orman görülür. Bölgenin vejetasyonu, ot, ağaçlı step ve orman topluluğu olmak üzere üç ana formasyona ayrılabilir. Afyonkarahisar Ġli ormanlarında iki vegetasyon tipine rastlanır; Bunlar orman ve bozuk orman vegetasyonlarıdır. Faaliyet alanı bölge florası ile aynı nitelikleri taģımaktadır. BaĢka bir deyiģle bölge florasının bir kısmını temsil etmektedir. Bölgede tespit edilen flora türleri TÜBĠTAK Türkiye Bitkileri Veri Sistemi (TÜBĠVES) ne uygun olarak aģağıdaki tabloda verilmiģtir. 39

Tablo.13 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tesbit Edilen Flora Listesi (TÜBĠVES) Familya Tür Türkçesi Flora Türkiye de Bölgesi YayılıĢı Yöresel Adı RDB ANGIOSSPERMAE DICOTYLEDONES ACANTHACEAE Acanthus hirsutus Ayı Pençesi BORAGINACEAE Alkana orientalis Anchusa azurea Onosma tauricum Moltkia courulea CARYOPHYLLACEAE Gypsophila perfoliata Saonaria chlorifollia Silen compacta CONVOLVULACEA Convolvulus lineatus Tosbağaotu Sığırdili Emzik otu Çöven Sabun otu Nakıl otu Avr Sib. GeniĢ GeniĢ GeniĢ K.B. Anadolu Arı çiçeği Karga Sabunu Sinek kapan SarmaĢık CHENOPODIACEAE Chenopodium album CISTACEA Heliantheum apenninum GeniĢ Nt COMPOSITAE Achıllea biebersteinii Acroptilon repens Anthemis austrica Cichorium intyibus Logfia arvensis Carduus nutans Centaurea urvllei CISTACEA Heliantheum apenninum COMPOSITAE Achıllea biebersteinii Acroptilon repens Anthemis austrica Cichorium intyibus Logfia arvensis Carduus nutans Centaurea urvllei Civan perçemi Kekre Papatya Hindiba Yalancı zafran Çoban dikeni GeniĢ Pire otu Nt Nt R GeniĢ Nt Civan perçemi Kekre Papatya Hindiba Yalancı zafran Çoban dikeni GeniĢ Pire otu CLUSĠACEAE Hypericum oryganifolium DIPSACACEAE Pterocehalus plumosus Scabiosa argentea Uyuz otu 40

LABĐATE Lamium amplexicaule Marrubium vulgare Salvia aethipis Remota Stachy anatolica Lamium amplexicaule Thymus leucostumus var. argillaceus Ballı baba Ballı baba Boz ot Ada çayı Dağ çayı Ballı baba Kekik Avr. Sib. Avr. Sib. AvrSib. K ve G Anadolu K ve G Anadolu GeniĢ Yünlü adaçayı Nt Nt Nt Nt PAPAVERACEAE Papaver rhoeas Hypecoum promcumbens Hypecoum imberbe Gelincik Yavru ağzı POLYGONACEAE Polygonum bellardii Çoban değneği POLYGALACEAE Polygala vulgaris RANUNCULACEAE Adonis flammea Rananculus trichophyllus Consolida orientalis Cin lalesi Bahçe harzeni GeniĢ Taç çiçeği RESEDACEA Reseda lutea Gerdanlık RHAMNACEAE Paliurus spina Karaçalı GeniĢ Çalı dikeni Geum urbanum UMBELLIFERAE Bifora radians Scandix pectenveneris KiĢniĢ, GRAMINAE Aegilops cylindrica Hordeum distichon Hordeum cristata Phelum pratense Phelum alpinum Phelum bertolonii Cynodon dactylon LĠLĠACEAE Muscari comosum Gagea peduncularis Ornithogalum comosum Ayrık otu Arap sümbülü Tespit edilen flora türlerinin küresel tehlike statüleri, güncel olarak geliģtirilmiģ kriterlere, TÜBĠTAK Türkiye Bitkileri Veri Sistemi (TÜBĠVES) ne, Bern SözleĢmesi Listelerine, CITES (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine ĠliĢkin 41

SözleĢme) listelerine ve IUCN listelerine göre belirlenmiģtir. Bununla birlikte, özellikle endemik bitki türleri için önemli olan ulusal statüler, IUCN kategorilerine dayanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Ekim,T. Koyuncu, MVural, M, H Aytaç, ZAdıgüzel, N., Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara2000) kullanılarak belirlenmiģtir. Buna göre proje alanında yukarıda sayılan kriterler uyarınca ülkemiz için endemik ve tehlike statüsünde bitki türü bulunmamaktadır. Faaliyetin Flora Üzerine Etkileri: Proje alanı Marjinal Tarım Arazisi niteliğindedir. Alanda mevcut durumda buğday ekimi yapılmaktadır. Doğal nedenler gibi antropojen etkiler sonucu bitki örtüsünün yer yer ortadan kalktığı görülmektedir. Proje alanı içerisindeki hakim vejetasyon %95 buğday, %5 otsu vejetasyondur. Projenin hazırlık ve inģaat aģamasında çalıģma alanında bulunan türler sıyırılarak alınacağından bir miktar biyomass kaybı söz konusu olacaktır. Ancak yapılan arazi inceleme ve gözlemlerinde faaliyet alanını oluģturan bitki türlerinin bölgede de yaygın bir biçimde bulunduğu tespit edilmiģtir. Proje alanında bulunan türler içerisinde endemik, nesli tehdit altında olan türler bulunmadığında, türler yakın bölgelerde de bulunduğundan, sıyırılan bitkisel toprağın özelliğini kaybetmeyecek Ģekilde korunması sonucu yeniden bu alana serileceğinden sıyrılarak ortamdan kaldırılacak bitki türlerinin nesilleride tehdit edilmeyecektir. 42

FAUNA Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel ve yaklaģık 1.km lik yakın çevresindeki faunayı belirlemek amacı ile 2013 yılı M a y ı s, Haziran ve Temmuz aylarında arazi çalıģmaları Ziraat Mühendisi Ahmet Mahmut TOROSOĞLU ve Orman Yüksek Mühendisi Aytekin AKTAN tarafından gerçekleģtirilmiģtir. Bu çalıģmalarda arazi ve çevresi bölgeden yapılan faunistik çalıģmalar canlı türlerinin belirlenmesi amacı ile saha gözlemleri, anket çalıģmaları ve literatür taramaları ile birlikte toplanan bitki ve hayvan türleri, alandaki vejetasyon ve bitki toplulukları ve mevcut habitatlar incelenmiģtir. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin faunası belirlenirken Prof.Dr.Ali DEMĠRSOY un Memeliler, Amfibiler ve Sürüngenler (1997) ile Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası Prof.dr.Mustafa KURU nun Omurgalı Hayvanlar (1994) TÜBĠTAK tarafından desteklenen Türkiye Faunası Veri Tabanı Projesi nin ürünü olan Türkiye Omurgalılar Tür Listesi (1996) Doğal hayatı koruma Derneği nin Türkiye nin Önemli KuĢ Alanları (1997) adlı eserlerden de yararlanılmıģtır. Yapılan incelemelerde değiģik hayvan türlerinin beslenme ve barınma özelliklerine uygun habitatlar özellikle gözlemlenmiģtir. Ayrıca kuģ ve büyük memeli türlerinin belirlenmesinde hayvanlara ait ayak izleri, küçük memelilerin belirlenmesinde besin artığı, deri, boynuz, ve kemik kalıntıları ve hayvan dıģkılarının incelenmesinden yararlanılmıģtır. Proje alanı ve yakın çevresindeki endemik türler, tehlike altındaki türler, yaban yaģamı habitatları hakkında da veriler toplanmıģ ve değerlendirilmiģtir. Fauna elamanlarının tehlike ve koruma statüleri Red Data Book (RDB), CITES, Bern SözleĢmesi Ek2 ve Ek3) ve IUCN European Red List e göre verilmiģtir. KuĢlar ve memeli hayvanlar için ayrıca Merkez Av Komisyonu Kararları (20122013) a göre değerlendirme yapılmıģtır. HABĠTAT SINIFLARI 1 Orman 2 Maki 3 Frigana (Çoğu Dikenli, Alçak Boylu ve YumuĢak Yastık OluĢturan Bitkiler) 4 Kültür Alanları (Bağ,Bahçe vb) 5 Kuru Çayır, Step 6 Nemli Çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7 Yol Kenarı 8 Kayalık MERKEZ AV KOMĠSYONU KARARI (2009 2010) EK1: Kesinlikle Avlanması Yasak Olan Türler EK2: Merkez Av Komisyonu Tarafından Koruma altına Alınan Türler Ek3: Av Döneminde Belirlenen Sürelerde Avlanmasına Merkez Av Komisyonunca Ġzin Verilen Türler TEHLĠKE KATEGORĠSĠ (RED DATA BOOK RDB) A.1.1 Nesli TükenmiĢ Türler (Extinct) 43

A.1.2 Nesli Yok Olma Tehlikesi Altında (Threatened with Extinction) A.2 Bulundukları Alanda Tehlike Altında (Severely Endangered) A.3 Tehlike Altında (Endangered) A.4 Tehlike Altında Olabilir (Potentially Endangered) B.2,B.3 Tehlike Altında Göçmen, KıĢ Ziyaretçisi Türler Tablo 14 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri 2001 IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri, 2001 (versiyon 3,1) EX: Nesli TükenmiĢ Türler (Extinct) EW: Doğal Ortamında Nesli TükenmiĢ (Extinct in the Wild) CR: Kritik Durumda Olan Türler (Critically Endangered) EN: Tehlikede Olan Türler (Endangered) VU: Zarar Görebilir Türler (Vulnerable) NT: Neredeyse Tehdit Altında (Near Threatened) LC: Asgari EndiĢe (Least Concern) DD: Yetersiz Veri (Data Deficient) NE: DeğerlendirilmemiĢ (Not Evaluated) Buna göre proje alanında ve yakın çevresinde tespit edilen fauna listesi aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo.15 Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Tesbit Edilen Fauna Listesi KUġLAR Türkçe adı RDB BERN STATÜ Denrocopus minor Küçük ağaçkakan Cardelius cardelius Saka A4 II Y Corvus corax Kara karga Y Corvus corone cornix LeĢ kargası Y Lanius collurio Çekirge kuģu II G Miticola Saxatilis Kaya ardıcı Serimus serimus Serçe Y MEMELĐLER Plcotus auritus K.rengi uzun kulaklı yarasa Spalax leucodon Kör Fare Nt Microtus epiroticus Tarla faresi Nt Y Lepus europaeus Yaban tavģanı Nt III Türkiye nin her tarafında bulunur.eti için avlanır. Erinaceus concalor Kirpi Nt Türkiye nin her tarafında bulunur. Türkiye nin her tarafında Vulps vulpes Kızıl tilki Nt bulunur. Kürkü ve zararlı etkilerinden dolayı avlanır. Sus sofa Yaban domuzu Xanthophrymnus Tarla sincabı Spermopilus Kazık sıçanı 44

OMURGASIZLAR Lumbricus terrestis Solucan Nt GeniĢ Asellus aquaticus Gammarus pulex Forfikula auricularia Kulağa kaçan Nt GeniĢ Helix pomatia Bahçe salyangozu Nt GeniĢ Carabus Erinaceus concalor Kirpi Nt Vulps vulpes Kızıl tilki Nt Türkiye nin her tarafında bulunur. Sus sofa Yaban domuzu Xanthophrymnus Tarla sincabı Spermopilus Kazık sıçanı OMURGASIZLAR Türkiye nin her tarafında bulunur. Kürkü ve zararlı etkilerinden dolayı avlanır. Lumbricus terrestis Solucan Nt GeniĢ Asellus aquaticus Gammarus pulex Forfikula auricularia Kulağa kaçan Nt GeniĢ Helix pomatia Bahçe salyangozu Nt GeniĢ Carabus SÜRÜNGENLER Türkçe adı RDB BERN STATÜ Testuda graceae Kara kaplumbağası Nt II GeniĢ bir yayılıģ alanına sahip olup, taģlı,kumlu ve kuru arazilerde yaģar. GeniĢ bir yayılıģ alanına sahip Lacerta danfordi Kertenkele Nt II olup,bahçe duvarlarında yaģar. Coluber jugularis Kara yılanı Nt III Coluber sp. Su yılanı Lacerta parva Cüce kertenkele Nt II Agama ruderata Bozkır keleri Nt III AMFĐBĐLER TaĢlık,topraklık,az bitkili Alanlar Rana ridibunda Kara kurbağası Nt Tüm Türkiye de çok Yaygındır ve suya bağımlı yaģar. Rana hydatiana Su kurbağası Bufo viridis Gece kurbağası Nt II Açık arazilerde taģ Altlarında Bufo bufo Siğilli kurbağa Nt III 45

Proje Alanındaki Hayvan Türleri ve Tehlike Statüleri: Alandaki hayvan türleri ve değiģik sınıflandırma metodlarına göre tehlike statüleri aģağıda verilmiģtir. Buna göre değiģik sınıflardaki tehlike statülerinin detaylı açıklamaları aģağıda verilmiģtir. Amphibia (İki Yaşamlılar): Proje sahası sulak alanlarda yer almaması nedeniyle iki yaģamlı fauna unsurları için uygun habitat değildir. Yapılan saha çalıģmalarında tüm sahada bulunan iki yaģamlı tür listesi tablo16 de verilmiģtir. Proje alanı ve yakın çevresinde sadece iki amfibi türü olduğu tespit edilmiģtir. Bu türler, Rana Ridibunda (kara kurbağa), Rana Hydatiana (su kurbağası ), Bufo Viridis (gece kurbağası ) ve Bufo bufo (Siğilli Kurbağa dır. Bu türlerin proje sahası dıģında da mevcut olduğu ve yaģamlarını sürdürecekleri alternatif alanlar olduğu belirlenmiģtir. Bu türler Bern SözleĢmesinin Ek3 (Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Bu türler proje sahası dıģındaki habitatlarda ve Türkiye de yaygın olarak bulunan türlerdir. ĠnĢaat ve iģletme aģamasında bu türlerle karģılaģıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, türlerin alandan uzaklaģtırılması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Reptilia (Sürüngenler): Proje alanı ve yakın çevresinde sadece bir sürüngen türü olduğu tespit edilmiģtir. Bu türler (kara kaplumbağa), Lacerta danfordi (kertenkeler), Coluber jugularis (kara yılan ), Coluber sp. (su yılanı), Lacerta parva (cüce kertenkele) ve Agama ruderata (bozkır keleri) dir. Bu türlerin proje sahası dıģında da mevcut olduğu ve yaģamlarını sürdürecekleri alternatif alanlar olduğu belirlenmiģtir. Bu türler Bern SözleĢmesinin Ek2 (Kesinlikle Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Bu türler proje sahası dıģındaki habitatlarda ve Türkiye de yaygın olarak bulunan türlerdir. ĠnĢaat ve iģletme aģamasında bu türlerle karģılaģıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek,türlerin alandan uzaklaģtırılması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. Aves (Kuşlar): Proje alanı ve yakın çevresinde sadece yedi kuģ türü olduğu tespit edilmiģtir. Bu türler Denrocopus minor (küçük ağaçkakan), Cardelius cardelius (saka), Corvus corax (kara karga), Lanius collurio (çekirge kuģu), Miticola Saxatilis (kaya ardıcı) ve Serimus serimus (serçe) dir Bu türlerin proje sahası dıģında da mevcut olduğu ve yaģamlarını sürdürecekleri alternatif alanlar olduğu belirlenmiģtir. Bu türlerden Üç tanesi Bern SözleĢmesinin Ek3 (Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Bu türler proje sahası dıģındaki habitatlarda ve Türkiye de yaygın olarak bulunan türlerdir. ĠnĢaat ve iģletme aģamasında bu türlerle karģılaģıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek,türlerin alandan uzaklaģtırılması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir. 46

Mammalia (Memeliler): Proje alanı ve yakın çevresinde sadece bir memeli türü olduğu tespit edilmiģtir. Bu türler Plcotus auritus (kahvarengi uzun kulaklı yarasa), Spalax leucodon (kör fare), Microtus epiroticus (tarla faresi), Lepus europaeus (yaban tavģanı), Erinaceus concalor (kirpi), Vulps vulpes (kızıl tilki), Sus sofa (yaban domuzu), Xanthophrymnus (tarla sincabı) ve Spermopilus (kazık sıçanı ) dır. Bu türlerin proje sahası dıģında da mevcut olduğu ve yaģamlarını sürdürecekleri alternatif alanlar olduğu belirlenmiģtir. Bu türler Bern SözleĢmesinin Ek3 (Korunması Gereken Türler) kategorisindedir. Bu türler proje sahası dıģındaki habitatlarda ve Türkiye de yaygın olarak bulunan türlerdir. ĠnĢaat ve iģletme aģamasında bu türlerle karģılaģıldığı takdirde türlere zarar verilmeyecek, Türlerin alandan uzaklaģtırılması sağlandıktan sonra faaliyete devam edilecektir Sonuç olarak, arazinin hazırlanması inģaat ve iģletme aģamasındaki faaliyetler, türler üzerinde rahatsızlık faktörü yaratacak, popülasyonlar bundan olumsuz etkilenecek olsalar da, türlerin ortadan kalkması gibi tehlike söz konu değildir. Topografya ve Jeomorfolojik Durumu: ġekil.07 Türkiye de Fitocoğrafik Bölgelerin Dağılımı KBGD yönünde uzanan AkĢehir Afyonkarahisar depresyonu kuzeyi ve güneyi dağlık olan bölgeyi ikiye ayırır. Depresyonun kuzeyinde Paleozoyik yaģlı mermer, metakonglomera ve Ģistlerden oluģan kaya birimlerinden meydana gelmiģ 1500 mt nin üzerinde yükseltiye sahip dağlar yer alır. Güneye doğru 1000 mt yükseltisinde Afyon ovası yer alır. 47

Depresyonun güneyindeki dağlık alan Afyon kent merkezinin bulunduğu yerde ovanın kenarından baģlayarak ve yükseltisi 1500 m yi geçen volkanik tepelere geçer. Bu dağlık alanın doğusun da ġuhut,batısında ise Sincanlı, kuzeyinde Afyonkarahisar ovası yer alır. Akarçay Havzası güneydoğudan ise Paleozoyik yaģlı kayaçlardan oluģan Toros KuĢağına ait Sultandağları ile sınırlandırılır. AkĢehir Afyonkarahisar çöküntü alanının orta kesimlerinde Eber ve AkĢehir Gölleri bulunur. Subsidans havzası niteliğindeki AkĢehirAfyonkarahisar çöküntü alanını denetleyen ana faylar KG ve KBGD yönlerindedir. Bölgede genç epirojenik hareketlerin kuzeyde genel bir yükselme, güneyde ise bir alçalma Ģeklinde görüldüğü ve bu hareketlerin bölgenin morfolojik yapısında önemli rol oynadığı görülmektedir. Bölgedeki çökme ve yükselmelerin sonucunda kaide seviyesinde önemli değiģiklikler meydana gelmiģ ve Kuvaternerde erozyonun Ģiddetlenmesine neden olmuģtur.akģehirafyonkarahisar çöküntü alanın en önemli akarsuyu olan Akarçay depresyon yönünde menderes çizerek akar ve Akarçay ın yatağı ovanın en alçak kısımlarını oluģturur. Burada akarsu örgülü drenaj tipindedir. Ovanın kuzeyinde metamorfik kaya birimlerinden meydana gelmiģ yüksek temel önünde limnik flüvyal kökenli Neojen katmanları genel olarak depresyonun güneyindeki Neojen çökellerine göre daha az eğimlenmiģtir. YarılmıĢ plato yapısındaki PliyoKuvaterner yüzeyine iliģkin masa düzlükleri, aģınıma dayanıklı silisifiye kireçtaģlarından oluģan yapısal yüzeyler olup, eğimleri yataya yakındır. Ġscehisar ve çevresinde KBGD yönünde uzanan mermerler ve onların üzerinde volkanik kökenli birimler yer alır. Ġscehisarda Seyitler Deresi Vadisi tüfler içinde açılmıģ olgun bir vadidir. Ġscehisar doğusunda Seydiler Kasabası çevresinde tüfler üzerinde farklı aģınım sonucun da mağara ve peri bacaları oluģmuģtur.tüfler palotopoğrafyanın çukur kısımlarını doldurmuģtur. Depresyonun güneyinde volkanikler sertlikleri ve dayanıklıkları ile bölgenin yüksek kısımlarını oluģturur. ÇeĢitli domsal yapılar gözlenir. Sincanlı Ovası çevresi yüksek dağlar ile çevrili bir çöküntü ovasıdır. Ovanın güneyinde birikinti konileri oluģmuģ, daha sonra bu koniler dereler ile yarılmıģtır. Bölgenin güneyinde yer alan KG doğrultusunda uzanan ġuhut ovasının çevresi yüksek dağ ve tepeler ile çevrilidir. Tektonik kökenli ġuhut Ovası, Kumalar Dağından gelen aģınım gereçleri ile dolmaktadır. Akarçay Havzasını güneyden kuģatan Sultandağları 2300 m yükseltisine kadar uzanır. Sultandağları ndan çöküntü alanına akan dereler derin vadiler oluģturmuģ ve bu derelerin düzlüklere ulaģtığı yerlerde çok sayıda alüvyon yelpazesi oluģmuģtur. Projenin gerçekleģtirileceği Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, Susuz Beldesi, DikilitaĢ Mevkii, 26 Pafta,, Ada ve 2595 Parsel ve yerini gösterir 1/ 25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita EK.03 de sunulmuģtur. 48

II.2 Jeolojik Özellikler: Proje alanı ve yakın çevresinin jeolojisi ile ilgili bilgiler aģağıda verilmektedir (DSĠ,1977, Akarçay Havzası Hidrojeolojik Etüd Raporu) Ovada tortul, mağmatik ve metamorfik kayaçlar mevcuttur.tortul kayaçlar ovanın Kuzeybatı, kuzey ve doğusunda mostra verirler.bunlar Permomesozoik ve Neojen KireçtaĢları Neojen karıģık seri,tüf tüfit,aglomera,pliokuvaterner kum, kil, çakıl serilerinden ibarettir. Mağmatik kayaçlar andezit ve bazaltlarla temsil edilmiģtir. Neojen yaģlı andezitler; Afyonkarahisar un güneygüneybatısı ile Büyük Sincanlı ovası güneybatısında; Pliosen yaģlı Bazaltlar ise Ġscehisar ilçesi çevresinde görülmektedir. Metamorfik kayaçlar AfyonkarahisarBolvadin ovasının kuzeyinde ve ÇayAkĢehir kesiminin Güneyindeki Sultandağ larında mostra vermiģlerdir.temel kayayı teģkil ederler. Paleozoik Ģistfillatkuvarsit ve kristalen kireçtaģlarından ibarettir. TORTUL KAYAÇLAR MESOZOĠK Permomesozoik kireçtaģları(pm) havzada baģlıca Emirdağlarında, Ġlkbudak Dağlarında Ġki göl arasındaki Yeni Karabağda ve güneyde münferit mostralar halinde görülmektedir. Emirdağları,doğuda Konarı iler batıda Bolvadin tarafına kadar devam eden sıradağlardır. KireçtaĢları denizel kökenli olup,bitüm kokmaktadır. Tabakalanma iyi görülmemektedir. Koyu gri ve mavi siyah renklidir.kristall SinanpaĢa derecesi kuzeye doğru artmaktadır, oldukça sert olup ince beyaz kalsit damarları ihtiva etmektedirler. TERSĠYER Akarçay havzasının büyük kısmı Neojene alt göl sedimanları,litoral malzeme ve volkanik kayaçlarla örtülüdür. Neojen sedimanları Paleozoik ve Permomesoik formasyonlar üzerinde diskordan olarak oturmaktadır. NEOJEN Kalker, Marn, konglomera, Çört,karıĢık seri(n): Marn ve KireçtaĢları: Büyük sincanlı ovasının batısında daha ziyade marnlar yer almakta ve kalınlıkları 60100m arasında değiģmektedir. AfyonkarahisarBolvadin ovalarında Neojen marn ve kireçtaģı mostralarının bulundukları yerler; güneyde Karaaslan, IĢıklar, Göksüzlü, Yakasinek; kuzeyde ÇalıĢlar, Çavdarlı, Kocaöz(Feleli), DiĢli, Dipevler köyleri ve çevresindedir. KireçtaĢlarının yayılımı güneybatıda Salarda 20m,Çobanlar, Değirmendere arasında 4060m, Kocaöz(Feleli)de 110m yi bulmaktadır. Neojen kireçtaģları kirli beyaz renkli, çatlaklı,erime boģluklu,yatay tabakalı ve kırılgandırlar. Konglomeralar:Neojen taban konglomeraları sadece Büyük Sincanlı ovasında Çayhisar, Çobanözü 49

ve Kırka çevresinde mostra verirler.elemanları(pm) kireçtaģı,killi Ģist ve kuvarsit olup kil çimentoludur. KarıĢık seriler:neojen karıģık seriler olarak adlandırılan formasyon daha ziyade kırmızısarı killi kum ve az miktarda çakıl depozitlerinden ibaret olup havzanın her tarafında bulunmaktadır. PLĠOKUATERNER(PlK): DiĢli, Dipevler, Pazarağaç da, doğuda Erdoğdu, Tuzlukçu, Mevlütlü, Yeni karabağ, Büyük Karabağ, Derekarabağ köyleri çevresinde ve Ģerit halinde Bolvadin e kadar uzanan kumkilçakıl ve konglomeralar Pliokuvaterner olarak kabul edilmektedir. ErdoğduTuzlukçu arasında kum,kil ve marnlı sırtlar. Tuzlukçu da kil ve Mevlütlü ye doğru tamamen ince kum depozitlerine dönüģür. Pazarkaya ya doğru ise killerin kalınlığı 300 m yi bulmaktadır. KUATERNER(K): Alüvyonlar:Havzada en geniģ alan kaplayan formasyon alüvyonlardır. Dere yatakları çevresinde ve göllerin etrafında bulunurlar. Kalınlıkları batıdan doğuya doğru artar ve konilerde 300m ye ulaģır. Genel olarak elemanları kireçtaģı,kuvarsit,andezit ve tüf kökenlidir.tane irilikleri batıdan doğuya doğru artmaktadır. Büyük Sincanlı ovasında siltler,afyonkarahisar da da siltsil ve çakıllar,çaybolvadin ve AkĢehir de ise çakıllar hakimdir. Alüvyon kalınlıkları Büyük Sincanlı ovasında 3060m, Afyonkarahisar ovasında 70100m,ÇayBolvadin ovasında 100m,Bolvadin de 100m ve Çay da 120m dir. MAĞMATĠK KAYAÇLAR: Bazaltlar(B): Afyonkarahisar ın kuzeydoğusunda; Ġscehisar, Cevizli, ÇalıĢlar, Bahçeli, Göynük çevresinde münferit mostralar halinde bazaltlar bulunmaktadır. Kızıl siyah renkli,cüruf dokulu ve sert olan bazaltların Plioyosen yaģlı olduğu tüfler üzerinde Ģapka Ģeklinde bulunmaktadırlar. Kalınlıkları 1020m kadardır. METAMORFĠK KAYAÇLAR 50

PALEOZOĠK(P):Paleozoik killi,mikalı,serizitli Ģist,fillat,kuvarsit ve kristalize kireçtaģlarından ibarettir. ġistlerfillatlarkuvarsitler:havzayı güney ve güneydoğudan sınırlayan Sultandağları nda temeli tamamen Ģistler ve fillatlar teģkil etmektedirler. Yapılan incelemelerde son derece hareket geçiren Ģistlerin genel eğimlerinin ovaya doğru olduğu,killi ve mikalı Ģistlerde kuvarsitlerin ekseriyette bulunduğu bazen serizitli Ģist ve fillatlara da rastlandığı olmuģtur. Bolvadin batısında PaĢadağlarında, Çaybelen,Ġmrallı Köylerinde,Güzelim Dağda, Karaağaç Olukpınar,Alacalı,Eynehan,Basırlar,Bayramgazi Köyleri,Ġhsaniye Ġlçesi çevrelerinde,gecek Boğazı nda Seyitler Barajında mikaģist ve kuvarsitler mostra vermektedirler. ÇALIġMA ALANI JEOLOJĠSĠ Yumurtalık Tavuk Çiftliği proje alanı Afyonkarahisar alüviyal düzlüğünde kuruludur.alüvyonlar kil,kum ve çakılları içerirler.genellikle volkanik kristalen Ģist, Kuvarsit ve kristalize kalker gibi kayaçların kumçakıl boyutundaki parçalarından ve milden oluģan çökellerdir. YAPISAL JEOLOJĠ ve JEOLOJĠK TARĠHÇE Akarçay Havzası Orta Anadolu Çöküntü Havzası içinde bulunan tali bir depresyona tekabül etmektedir.güneyde Sultandağları ve Kızıldağ ile Kuzeyde Emirdağları ve PaĢadağ bir yükselime,aradaki AfyonkarahisarAkĢehir ovası ise bir alçalıma tekabül etmektedir. Paleozoik seriler Hersiniyen Orojenezi ile ĢekillenmiĢlerdir.Bölgede asıl topoğrafya Alp Orojenezinden sonra teģekkül etmiģtir. Laramiyende kıvrımlanma baģlamıģ ve Oligosen sonundaki asıl paroksizma hareketleriyle Toroslar su yüzüne yükselmiģlerdir. Neojende Deniz tamamen çekilerek kırılma ve çökme ile münferit havzalara ayrılmıģ olan göller bölgesi teģekkül etmiģ,göllerde sedimantasyon baģlamıģtır. Kırıkların teģekkülünden sonra bölgede Ģiddetli bir volkanizma faaliyeti baģlamıģtır. Volkanizma ve göl sedimantasyon safhaları birbirini takip etmiģtir.bir çok yerlerde yanal geçiģler yapmıģlardır.sedimantasyonu müteakiben bir erüpsion ile göl sedimanları üzerine volkanik bir seri gelmiģtir.paleozoik kütleler genel olarak kuzeygüney(paģakızıldağlar) veya güneydoğu Kuzeybatı(Sultandağlar) doğrultuludur. Eğimleri ise güneybatıkuzeydoğudur. 51

Sultandağları tetonik istikameti bakımından Toros siltlerine parelel olarak kuzeybatı güneydoğu istikametinde uzanan bir antiklinal teģkil eder. Bu antiklinal Karamık ovası düzlüğünde alçalarak alüvyonların altına dalar. Emirdağların batısında bulunan PaĢadağ kuzeygüney istikametinde uzanan bir antiklinal meydana getirir. PaĢadağ ve Kızıldağ antiklinali aynı tektonik hat üzerinde bulunur. Bu yükseltiler arasında kalan neojen göl serileri ile örtülü olan doğubatı, senklinal BolvadinAkĢehir ovalarını meydana getirir. Alp hareketlerini takiben havzada kıvrımlanmaların zayıf noktaları Ģiddetli tektonik hareketlerle kırılmıģ ve çökmüģtür. YaĢlı formasyonların kenar kısımlarında ve bu formasyonların kenar kıvrımlanma istikametlerine paralel olarak fay sistemleri teģekkül etmiģtir. Gazlıgöl Fayı: Gazlıgöl deresi vadisini kat eder.vadinin iki tarafına da kuzeygüney doğrultulu yatay durumda beyaz renkli yumafyonkarahisar Neojen kireçtaģının durumu hamamın bulunduğu yerde değiģir ve 35 C lik bir eğimle batıya dalar. Maden Suyu ve Kaynaklar bu faydan çıkarlar.bu Fayın doğusunda yine kuzeygüney doğrultulu tali bir fay vardır. Araplı Vadisi Fayı: Balmahmut tan baģlar güneybatıkuzeydoğu istikametin Araplı Vadisini katederek Gazlıgöl vadisine uzanır. Afyonkarahisar Kırık Hattı: Afyonkarahisar volkanik kütlesi kuzeybatıgüneydoğu istikametinde uzanan bir kırık ve fay dizisinden meydana gelmiģtir.afyoın un 1km doğusunda kuzeybatıgüneydoğu yönünde aynı hat üzerinde sıralanmıģ dört volkanik tepe bariz bir fay hattına tekabül eder. Sultandağ Fayı: Sultandağlarının kuzey eteklerinde uzun bir fay mevcuttur. Çobanlar a kadar uzanır.fay belirtileri kaynak,dik Ģevler,kontakt kıyıntıları,bitki çizgisi,alttaki kaya birimlerine yabancı döküntü bloklarıdır.bu fayın atımı 500m den fazladır. Taşkın: Afyonkarahisar Ġl çevresinde ani sağanak yağıģlar nedeniyle sıkça su baskını afetlerine rastlanmamaktadır. Sel ve taģkınlar için Ek 20 de verilen Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük YağıĢ Verileri dikkate alınacaktır. Bölge içerisinde herhangi bir drenaja gerek yoktur. Heyelan, Çığ, Kaya Düşmesi: Faaliyetin gerçekleģmesi planlanan alanda heyelan, çığ ve kaya düģmesi vb. doğal afetlerin oluģması mümkün görülmemektedir. Yine mevcut parselde sel baskını, heyelan ve kaya düģmesi olasılığı da bulunmamaktadır. Afyonkarahisar ilinde Ģimdiye kadar 7269 sayılı afetler kanunu kapsamında genel hayata etkili çığ afeti olayı tespit edilmemiģtir 52

Tesiste yapılacak yapılarda 02.07.1998 tarih ve 23390 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Deprem Yönetmeliği ve Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik Hükümlerine uyulacaktır. 53

II.3. Depremsellik : Deprem: Afyonkarahisar ili I.ve II. Sınıf deprem kuģağındadır. Ġnceleme alanı 2. derece deprem kuģağındadır. Bu nedenle uygulanacak projelerde buna dikkat edilecektir. Parselden geçen fay ve süreksizliğe rastlanmamıģtır. Zemin sıvılaģma riski de yoktur. Ayrıca çevrede de doğal afet sahası ilan edilen yerde yoktur T.C Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı tarafından hazırlanmıģ ve 18.04.1996 tarih ve 96/8109 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe girmiģ olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre; proje yeri ve proje alanının içinde bulunduğu bölge 2.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Bölgenin deprem haritası yukarıdaki gibidir. Ayrıca Ek07 de verilmiģtir. ġekil.08 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ġekil.09 Afyonkarahisar Ġli Deprem Haritası II.4. Hidrojeolojik Özellikler: Afyonkarahisar ovasında yeraltısuyu bakımından olumlu görülen baģlıca formasyonlar; alüvyonlar,pliokuvaterner çökelleri,neojen kireçtaģları,konglomera, aglomera ve tüflerdir.bunlardan alüvyonlar ve altındaki Pliokuvaterner çökelleri en önemli akiferlerdir. Ovanın taban kısımlarında görülen bu çökeller;kil,kum,çakıl münavebesinden ibaret olup,baģlıca elamanları çevre kayaçların ufalanması ürünüdür. Çakıllı zonlar genellikle kil bantları ile kesilmiģ bulunduğundan basınçlı akifer durumundadır. Kot itibariyle düģük sahalarda açılan kuyular ise akan artezyen meydana getirirler.ova tabanında geniģ yayılımları görülen bu çökellerin kalınlıkları Afyonkarahisar ovası kuzeyinde SusuzBeyyazı köyleri çevresinde 70140m arasındadır. Pliokuvaterner in kil,kum,çakıllardan ibaret olan akifer seviyelerine AfyonkarahisarÇay Bolvadin ve AkĢehir çevrelerinde açılan bazı kuyularda,alüvyonların altında rastlanılmıģtır. Kalınlıkları 100150m kadardır. 54

Afyonkarahisar ovasının kuzeyinde ÖmerGecek, Gazlıgöl, Afyonkarahisar maden suyu kaynakları ile Bolvadin ovasında görülen Heybeli kaplıca kaynakları fay hattı boyunca çıkan baģlıca Sıcak su kaynaklarıdır. Proje alanında ve yakınında herhangi bir termal yada jeotermal su kaynağı bulunmamaktadır. Yeraltı Su Kaynakları: Su, Özellikle Tatlı su denilince atmosferden yeryüzüne su buharının yoğunlaģması sonucunda oluģan, yağmur, kar, dolu, kırağı ve çiğ Ģeklinde düģen Atmosferik sular yada meteorolojik sular anlaģılmaktadır. Yeryüzüne düģen suların bir bölümü; yüzeysel akıģa geçerek, dereleri, akarsuları oluģturan ve göldenizokyanuslarla son bularak depolanır. Bu yüzey sularının bir bölümü tuzluacı su içerir. Yeryüzüne düģen yağıģ sularının önemli bir bölümü ise jeolojik formasyonların suyu geçirmesine ve taģımasına uygunluğu oranında, süzülerek aģağılara iner ve yeraltı suları depolarını oluģturur. Jeolojik formasyonların suyu geçirme, taģıma ve depolama özellik ve oranlarına AKĠFER adı verilir. Yeraltında depolanan sular, kütlelerin yapısına, geçirimlilik özelliğine ve derinliğine göre kaynak (memba) suları, normalin üzerinde (1000 mg/lt den fazla) erimiģ madde içeren maden suları, normalin üzerinde sıcak (20 oc den fazla) olan sular termal sular olarak isimlendirilirler. Yeraltı suları bazen doğal yolları izleyerek, kaynaklar Ģeklinde kendiliğinden yeryüzüne çıkar, bazende insan eli ile yapılan ameliyeler sonucunda (Kuyu, sondaj, galeri vb.) yeryüzüne çıkartılır. Ülkemiz, gerek bol debili yüzey sularını içeren akarsu ağı, gerekse memba, maden ve termal sular türündeki yeraltı suları açısından oldukça zengindir. Yeryüzüne düģen yağıģın bir bölümü yeraltına süzüldüğü gibi, bir bölümü de bitkiler karalar, akarsular, göller ve denizlerden buharlaģarak (B) tekrar atmosfere kavuģur, suyun atmosferden gelip yeryüzüne düģmesinden baģlayarak, geçirdiği çeģitli evrelerden sonra tekrar atmosfere dönüģüne Hidrolojik dolaģım adı verilmektedir. Bu dolaģım sonucunda, faz değiģtiren ancak zerresi kaybolmayan bu değerli varlığın öğeleri arasında Y = A + B + S Ģeklinde ifade edilen bir denge vardır. Y= YağıĢ A= AkıĢ B= BuharlaĢma S= Depolama katsayısı Bu denge formülündeki değerler sayısal olarak ölçülerek S= Y(A + B) formülünden yeraltına süzülen ve depolanan su miktarı hesaplanabilir. Özetle, yeraltına süzülerek orada depolanan, bazen dakika, bazen yüzyıllar mertebesinde, bazen birkaç metre, bazen kilometrelerce uzun yol aldıktan sonra, soğuk veya sıcak su kaynakları Ģeklinde yeryüzüne çıkan yada kuyularla (sondaj sığ kuyu keson kuyu galeri) çıkartılan yeraltı sularının ana kökeni atmosferik sulardır. Beslenmeçekim dengesinin 55

bozulmadığı sürece yıllık rezerv yenilenme kabiliyetine sahiptir. Afyonkarahisar il hudutları içinde kalan ovaların, geçmiģ yıllarda yapılan yapılan çalıģmalar sonuçlarına göryeraltı suyu ĠĢletme Rezervi 312,9 x 10 6 m3/yıl YAS iģletme rezervlerinin ovalara göre dağılımı Ģöyledir. Yer altı Suları: ĠĢletme Rezervi 10 6 m 3 /yıl 1. Bolvadin Ovası 92,0 2. Çay Ovası 28,0 3. Emirdağ Ovası 51,0 4. YarıkkayaB.TuğlukYeniköy Ovaları 45,0 5. ġuhut Ovası 9,4 6. B.Sincanlı Ovası 9,5 7. K.Sincanlı Ovası 2,5 8. Sandıklı Ovası 28,5 9. Çöl Ovası 15,0 10. Dombay Ovası 13,5 11. Acıgöl Havzası 18,5 AKĠFERLER: AKĠFERLER: 1. Bolvadin Ovası Alüvyon,Neojenra Kumlu çakıllı, kireçtaģı suryelesi, Mesosoyik kireçtaģları 2. Çay Ovası Alüvyon, Birilanti konisi 3. Emirdağ Ovası Alüvyon, Neojın kireçtaģı, Mesosoyik kireçtaģı 4.YarıkkayaB.TuğlukYeniköy Ovaları Alüvyon, Mesosoyik kireçtaģı 5. ġuhut Ovası Alüvyon, Neojen kireçtaģı ve volkanikler 6. B.Sincanlı Ovası Alüvyon, Neojen kumlu,çakıllı seviyeleri ve kireçtaģları 7. K.Sincanlı Ovası Alüvyon Neojenin kum, çakıl ve Tüfleri 8. Sandıklı Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri, kireçtaģı volkanikler, Mesosoyik kireçtaģı. 9. Çöl Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri Volkanikleri 10. Dombay Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri 11. Acıgöl Havzası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri ve kireçtaģı Kaynak : DSĠ 183. ġube Müdürlüğü Afyonkarahisar il hudutlarındaki ovalarda 165 adet sulama kooperatifi, 994 adet iģletme sondaj kuyusu ile 32200 ha net, 38060 ha brüt arazi yeraltından sulanmaktadır. Jeotermal Kaynaklar: KAPLICALAR: Ömer Kaplıcası: AfyonkarahisarKütahya karayolu üzerinde, il merkezine 16 km. uzaklıktadır. Kaplıca suyu; kimyasal açıdan klorür, bikarbonat, sodyum,demir arsenik,ve karbondioksit içerir. Derecesi 43 C ile 54 C arasında, radyoaktivitesi 9,5 eman ve ph değeride 7,2 dir.banyo tedavisi; romatizmal hastalıklar, solunum yolu hastalıkları, kadın hastalıkları, kemik ve kireçlenme rahatsızlıkları, beslenme bozuklukları ve sinir, kas yorgunluklarına iyi gelmektedir. Gecek Kaplıcası: Ġlimize 17 km. uzaklıkta, AfyonkarahisarKütahya yolu üzerindedir. Kaplıca suyu kimyasal açıdan; klorür, bikarbonat, sodyum ve arsenik içerir. Derecesi 42 C, radyoaktivitesi Rn.3,2 ile 10,3 eman,ph değeri 7,6 dır.banyo tedavisi; solunum yolu hastalıkları, romatizmal hastalıklar, kadın hastalıkları, kemik ve kireçlenme rahatsızlıkları, sinir ve kas yorgunluklarına iyi gelmektedir. 56

Gazlıgöl Kaplıcası: AfyonkarahisarEskiĢehir karayolu üzerinde, ilimize 21 km. uzaklıktadır. Kaplıca suyu; bikarbonat, sodyum, karbondioksit ve hidrojen sülfür içermektedir. Derecesi 64 C, radyoaktiviteleri Rn 0,2 ile 0,29 eman arasında olup ph değerleri ise 6,9 dur. Banyo tedavisinde, romatizmal ve kadın hastalıklarında etkilidir. Ġçme olarak ağrılı böbrek hastalıklarına, mide rahatsızlıklarına, bağırsak ağrılarına tavsiye edilmektedir. Heybeli (Kızılkilise) Kaplıcası: Ġlimize 30 km. uzaklıkta AfyonkarahisarKonya karayolu üzerindedir. Kaplıca suyu sodyum, bikarbonat ve kalsiyum sülfat içermektedir. Banyo tedavisi; romatizmal hastalıklar, deri hastalıkları, kemik ve kireçlenme rahatsızlıkları, sinir sistemi rahatsızlıkları ve metabolizma bozukluklarını tedavi etmektedir. Hüdai Kaplıcası: AfyonkarahisarAntalya karayolu üzerinde bulunan Sandıklı Ġlçesi nin 8 km. güneyindedir. Kaplıca suyu; sülfat, bikarbonat, sodyum, kalsiyum ve ayrıca bromür, karbondioksit ve arsenik içerir. Derecesi 62ºC ile 68ºC arasındadır. Radyoaktivitesi 13 ile 25 arasında değiģmekte olup, ph değeri 6,6 7 dir. Çamur banyosunun tedavi ettiği hastalıkların baģında eklem ve omurga kireçlenmesi gelmektedir. Banyo tedavisi ise romatizmal hastalıklar, kadın hastalıkları, kırıkçıkık rahatsızlıklarına iyi gelmektedir. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin 1/25.000 ölçekli Hidrojeoloji haritasından küçültülerek ölçeksiz alınan harita Ek04 ve ġekil.08 de verilmiģtir. DSĠ VIII. Bölge Müdürlüğünden alınacak Yer Altı Suyu Arama Belgesi ile faaliyet alanında hayvansal sulama amaçlı su kuyusu açılacaktır. II.5Hidrolojik Özellikler: AfyonkarahisarBolvadin ovasını batı dan doğu ya boydan boya kesen Akarçay; Sincanlı ovası kuzeybatısından baģlayarak ve Sincanlı yan derelerinin hepsini alarak Afyonkarahisar ovasına çıkar. Ayrıca Gazlıgöl deresi, Seyitler ve Selevir çayları da Akarçay a karıģır. Afyonkarahisar ve civarında bulunan diğer önemli akarsular ise; Kunduzluözü Deresi, Acıçay ve Ġscehisar dereleridir. Kunduzluözü deresi,bölgenin kuzeydoğusunda Kunduz Köyü doğusundan gelerek birbirleri ile tekrar birleģen üç kola ayrılır. Biraz aģağı kısımlarda Alüvyonlar içinde bataklıklar yaparak kaybolur. Acıçay; Afyonkarahisarkarahisar maden suyu ve Gazlıgöl hamamlarının doğusunda güney e doğru akar,yarımca Köyü güneyinde ufak menderesler yaparak Çayırbağ Kasabasının kuzeyine kadar gelir. Buradan itibaren Afyonkarahisar alüvyon düzlüğünü düzenli bir Ģekilde sulama amacıyla yapılan bir kanal içerisinde güneye doğru akıģına devam eder ve Afyonkarahisar Ġl Merkezinin 3 km doğusunda Akarçay ile birleģir. Ġscehisar deresi ise; Karaağaç Köyü güneyinden doğar ve Ġscehisar Ġlçesinden geçerek bölge dıģına çıkar. Bu akarsular, kaynaklar ve yağıģlar ile beslenir. Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar: Afyonkarahisar içme suyu projesi ile Afyonkarahisar il merkezinin 20302040 yılına 57

kadar içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının karģılanması amaçlanmıģtır. AKDEĞĠRMEN BARAJI: Normal su seviyesi : 1130,31 m Normal su seviyesi hacmi : 50,00 hm 3 Minimum su seviyesġ : 1111,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,55 km 2 Minimum su seviyesi hacmi : 2,54 hm 3 Barajı besleyen sular : Akarçay Suyun sınıfı : C2S1 Amacı : Ġçmesuyu+taĢkın Akarsular: 1 Karadirek çayıbaģağaç(büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 29,73 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,94 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (Örenler barajını besliyor.) Suyun sınıf ı:c1s1c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 2 Gömü deresiçevrepınar(büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 13,04 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,413 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (YavaĢlar barajını besliyor.) Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 3 TaĢkesik deresiserban(büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 3,22 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,10 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (Serban göletini besliyor.) Suyun sınıfı :C1S1C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 4Kumalar çayı Karakuyu(Büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 8,00 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,25 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (Çapalı gölünü besliyor.) Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 5 AvĢarlı çayıhaydarlı(büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 7,69 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,24 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (Alpaslan gölünü besliyor.) Suyun sınıfı :C1S1C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 6 Kestel deresikızılca(büyük Menderes havzası) Yıllık ortalama akım: 12,22 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,39 m 3 /s Kullanım durumu : Sulama (Kızılca barajını besliyor.) Suyun sınıfı :C1S1C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 7 Adıyan suyuortaköy(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 58,18 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,84 m 3 /s Kullanım durumu : (AkĢehir gölünü besliyor.) Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 8 Nacak deresibalmahmut(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 45,13 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,43 m 3 /s Kullanım durumu: Sulama(Eber gölünü besliyor.) Suyun sınıfı:c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. 9 Nacak deresi Akdeğirmen(Akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 29,02 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,92 m 3 /s Kullanım durumu: Sulama (Eber gölünü besliyor.) Suyun sınıfı:c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. 10Kali çayı(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 52,64 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,67 m 3 /s Kullanım durumu: Sulama(Selevir barajını besliyor.) Suyun sınıfı: C1S1C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor. 11 Engilli deresicankurtaran(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 12,90 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,41 m 3 /s Kullanım durumu: (AkĢehir gölünü besliyor.) Suyun sınıfı:c1s1c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. 12 Araplı deresiköprülü(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 66,74 hm 3 Yıllık ortalama debi: 2,12 m 3 /s Kullanım durumu: Sulama (Eber gölünü besliyor.) Suyun sınıfı:c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. 13 Çay deresiçay(akarçay havzası) 58

Yıllık ortalama akım: 21,36 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,68 m 3 /s Kullanım durumu: (AkĢehir gölünü besliyor.) Suyun sınıfı:c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. 14 Değirmen deresiözburun(akarçay havzası) Yıllık ortalama akım: 3,66 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,116 m 3 /sr Kullanım durumu: Sulama(Özburun barajını besliyor.) Suyun sınıfı:c2s1 Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor. Göller ve Göletler: GÖLLER: 1EBER GÖLÜ: Maksimum iģletme kotu: 968,00 m Maksimum iģletme kotu yüzey alanı: 156,61 km 2 Maksimum iģletme kotu hacmi: 333,86 hm 3 Minimum iģletme kotu: 965,69 m Minimum iģletme kotu yüzey alanı: 74,00 km 2 Minimum iģletme kotu hacmi: 42,17 hm 3 Eber gölünün yüzey alanı: 13043 hektar Eber gölünün ortalama derinliği 4~5 metredir. Gölü besleyen sular: Akarçay Suyun sınıfı: C3S1 Amacı: Sulama 2AKġEHĠR GÖLÜ Projeli durumda maksimum su seviyesi: 959,02 m Maksimum su seviyesi yüzey alanı: 368,42 km 2 Maksimum isu seviyesi hacmi: 1903,76 hm 3 Projeli durumda minimum su seviyesi: 954,39 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 246,49 km 2 Minimum su seviyesi hacmi : 372,28 hm 3 AkĢehir gölünün yüzey alanı: 30440 hektar. AkĢehir gölünün 21165 hektarı Afyonkarahisar, 9275 hektarı Konya il sınırları içerisindedir. AkĢehir gölünün ortalama derinliği: 7~8 metredir. AkĢehir gölünü besleyen kaynaklar: Eber gölü sulama projesi geliģtirilmeden önce(1990) 966,25 metre kotundan itibaren AkĢehir gölüne deģarj olmuģtur.adıyan suyu, Engilli deresi, Eber gölü ve kendi yağıģ havzasıdır. Suyun sınıfı: C3S1 Amacı: Turizm 3 KARAMIK GÖLÜ: Maksimum iģletme kotu: 1001,5 m Maksimum iģletme kotu yüzey alanı: 39,4 km 2 Maksimum iģletme kotu hacmi: 68,0 hm 3 Minimum iģletme kotu: 1000,0 m Minimum iģletme kotu yüzey alanı: 23,7 km Minimum iģletme kotu hacmi : 22,8 hm 3 Karamık gölünün yüzey alanı: 4000 hektar Karamık gölünün ortalama derinliği: 3 metredir. Karamık gölünü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağıģ havzasıdır. Suyun sınıfı: C3S1 Amacı: Sulama 4 ACIGÖL Fiili maksimum su seviyesi: 842,94 m Maksimum su seviyesi yüzey alanı: km 2 Maksimum su seviyesi hacmi: hm 3 Fiili minimum su seviyesi: 842,01 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: km 2 Minimum su seviyesi hacmi : hm 3 Acıgöl ün yüzey alanı: 4150 hektar. Acıgöl ün 2000 hektarı Afyonkarahisar,2150 hektarı Acıgöl ü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağıģ havzasıdır. 59

Acıgöl den faydalanma: Turizm olarak faydalanılmaktadır. Suyun sınıfı: C3S1 Denizli il sınırları içerisindedir. Acıgöl ün ortalama derinliği: 4 metredir. Amacı: Turizm SEDDELEMELĠ REZERVUARLAR 1DĠNAR KARAKUYU ÇAPALI DEPOLAMASI: Maksimum iģletme kotu: 1006,85 m Maksimum iģletme kotu yüzey alanı: 11,00 km 2 Maksimum iģletme kotu hacmi: 16,24 hm 3 Minimum iģletme kotu: 1005,10 m Minimum iģletme kotu yüzey alanı: 0,75 km 2 Minimum iģletme kotu hacmi : 1,40 hm 3 Çapalı depolaması yüzey alanı: 1099 hektar. Karakuyu depolamasının ortalama derinliği, 4 metredir. Karakuyu depolamasını besleyen kaynaklar: Kocapınar, Kumalar çayı ve gölün kendi yağıģ havzasıdır. Suyun sınıfı: C1S1C2S1 Amacı: Sulama ve balıkçılık olarak faydalanılmaktadır BARAJLAR AĠġLETMEDE OLAN BARAJLAR 1SELEVĠR BARAJI: Normal su seviyesi: 1092,50 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 5,03 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 60,72 hm 3 Minimum su seviyesi: 1075,50 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 1,54 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 4,68 hm 3 Selevir barajının yüzey alanı: 503 hektar Barajı besleyen sular: Kali çayı Yıllık ortalama akım: 57,42 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,82 m 3 /s Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama +taģkın 2SEYĠTLER BARAJI: Normal su seviyesi: 1047,75 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 4,595 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 38,07 hm 3 Minimum su seviyesi: 1034,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,802 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 1,96 hm 3 Seyitler barajının yüzey alanı: 451 hektar Barajı besleyen sular: Seyitler(Kuruçay) deresi Yıllık ortalama akım: 34,13 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,082 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama +taģkın 3ÖRENLER BARAJI: Normal su seviyesi: 1173,39 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 3,661 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 26,278 hm 3 Minimum su seviyesi: 1163,95 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 1,008 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 4,70 hm 3 Örenler barajının yüzey alanı: 356 hektar Barajı besleyen sular: Karadirek çayı Yıllık ortalama akım: 32,08hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,017 m 3 /s Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama+taĢkın BPLANLAMASI HAZIR OLAN BARAJLAR 1. SANDIKLIKIZILCA BARAJI Normal su seviyesi: 1137,50 m 60

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,40 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 5,85 hm 3 Minimum su seviyesi: 1117,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,11 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,76 hm 3 yüzey alanı: 40 hektar Kızılca barajının Barajı besleyen sular: Kestel deresi Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama+taĢkın 2 SĠNCANLI MERKEZ KURUÇAY BARAJI Normal su seviyesi: 1205,30 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,212 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 2,60 hm 3 Minimum su seviyesi: 1190,80 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,08 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,50 hm 3 Kuruçay barajının yüzey alanı: 21 hektar Barajı besleyen sular:,,kuruçay deresi Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama+taĢkın 3YAVAġLAR BARAJI: Normal su seviyesi: 1040,20 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 2,00 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 27,22 hm 3 Minimum su seviyesi: 1018,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,48 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 2,70 hm 3 YavaĢlar barajının yüzey alanı: 200 hekt Barajı besleyen sular: Gömü deresi Yıllık ortalama akım: hm Yıllık ortalama debi: m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama+taĢkın GÖLETLER A ĠġLETMEDE OLAN GÖLETLER 1ġUHUTKAYABELEN GÖLETĠ: Normal su seviyesi: 1195,60 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,28 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 2,477 hm 3 Minimum su seviyesi: 1186,30 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,128 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,499 hm 3 Kayabelen göletinin yüzey alanı: 29 hektar Göleti besleyen sular:ellez deresi Yıllık ortalama akım: 2,018 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,064 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 2BAYAT GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1102,15 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,26 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 2,177 hm 3 Minimum su seviyesi: 1092,50 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,102 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,465 hm 3 Bayat göletinin yüzey alanı: 24 hektar Göleti besleyen sular:bayat yaylası deresi Yıllık ortalama akım: 2,167 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,069 m 3 /s Suyun sınıfı: C1S1C2S1 61

Amacı: Sulama 3DĠNARYEġĠLÇAT GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1053,50 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,089 km Normal su seviyesi hacmi: 0,62 hm 3 Minimum su seviyesi: 1043,50 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,024 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,094 hm 3 YeĢilçat göletinin yüzey alanı: 8 hektar Göleti besleyen sular:katır deresi Yıllık ortalama akım: 1,12 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,036 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 4MERKEZERKMEN GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1112,35 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,03 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 0,315 hm 3 Minimum su seviyesi: 1105,34 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,017 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,02 hm 3 Erkmen göletinin yüzey alanı: 3 hektar Göleti besleyen sular:erkmen deresi Yıllık ortalama akım: 0,800hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,025 m 3 /s Suyun sınıfı: C3S1 Amacı: Sulama 5TINAZTEPE GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1150,00 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,19 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,62 hm 3 Minimum su seviyesi: 1136,50 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,04 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,092 hm 3 Tınaztepe göletinin yüzey alanı: 19 hektar Göleti besleyen sular:dereçay Yıllık ortalama akım: 3,38 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,107 m 3 /s Suyun sınıfı: : Amacı: Sulama 6SĠNCANLISERBAN GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1269,90 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,50 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 3,344 hm 3 Minimum su seviyesi: 1257,10 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,067 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,207 hm 3 Serban göletinin yüzey alanı: 48 hektar Göleti besleyensular:taģkesik deresi Yıllık ortalama akım: 4,08hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,129 m 3 /s Suyun sınıfı: C1S1C2S1 Amacı: Sulama 7 DĠNARPINARLI GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1105,50 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,096 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 0,718 hm 3 Minimum su seviyesi: 994,36 m 62

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,024 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,099 hm 3 Pınarlı göletinin yüzey alanı: 10 hektar Göleti besleyen sular:pınarlı kaynakları Yıllık ortalama akım: 2,4 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,076 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 8SĠNCANLIKIRKA GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1228,00 Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,184 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,85 hm 3 Minimum su seviyesi: 1214,50 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,054 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,22 hm 3 Kırka göletinin yüzey alanı: 19 hektar Göleti besleyen sular:değirmendere Yıllık ortalama akım: 2,355 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,075 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 9SĠNCANLITAġOLUK GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1280,53 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,127 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,053 hm 3 Minimum su seviyesi: 1269,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,037 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,154 hm 3 TaĢoluk göletinin yüzey alanı: 13 hektar Göleti besleyen sular:kepez deresi Yıllık ortalama akım: 2,858 h Yıllık ortalama debi: 0,091 m 3 /s Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 10SANDIKLI KARACAÖREN GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1200,00 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,15 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,13 hm 3 Minimum su seviyesi: 1184,35 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,011 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,023 hm 3 Karacaören göletinin yüzey alanı: 15 hektar Göleti besleyen sular:karacaören deresi Yıllık ortalama akım: 1,736 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,055 m 3 /s Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama B UYGULAMA PROĞRAMINDA VEYA ĠNġA HALĠNDEKĠGÖLETLER 1ĠHSANĠYEAYAZĠNĠ GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1242,20 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,156 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,32 hm 3 Minimum su seviyesi: 1235,10 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,083 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,49 hm 3 Ayazini göletinin yüzey alanı: 16 hektar Göleti besleyen sular:ayazini deresi Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama 63

2ĠHSANĠYEÜÇLERKAYASI GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1129,00 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,204 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 0,74 hm 3 Minimum su seviyesi: 1122,10 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,023 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,045 hm 3 Üçlerkayası göletinin yüzey alanı: 20 hektar Göleti besleyen sular: Balıklı deresi Suyun sınıfı: C1S1 Amacı: Sulama 3 BOLVADĠNÖZBURUN GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1182,00 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,178 km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,69 hm 3 Minimum su seviyesi: 1167,00 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,043 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,20 hm 3 Özburun barajının yüzey alanı: 18 hektar Barajı besleyen sular: Değirmen deresi Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama+taĢkın C PLANLAMASI HAZIR OLAN GÖLETLER 1 ĠSCEHĠSARSEYDĠLER GÖLETĠ Normal su seviyesi: 1196,00 m Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,194km 2 Normal su seviyesi hacmi: 1,13 hm 3 Minimum su seviyesi: 1189,80 m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,078 km 2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,300 hm 3 Seydiler göletinin yüzey alanı: 19 hektar Göleti besleyen sular: Kabız deresi Suyun sınıfı: C2S1 Amacı: Sulama Su Toplama Havzası: Faaliyetin etkileyeceği alan sınırları dâhilinde içme ve kullanma suyu temin edilen yüzeysel su kaynağı ve su toplama havzası bulunmamaktadır. Proje süresince 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen tüm önlemler alınacak ve yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 64

II.6. Meteorolojik ve Ġklimsel Özellikler : Bölgenin genel iklim koşulları, basınç, sıcaklık, yağış, nem dağılımı, buharlaşma durumu, sayılı günler dağılımı, rüzgar dağılımı, standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri, Meteorolojik verilerin güncelleştirilmiş ve uzun yıllar değerleri kapsaması (en yakın Meteoroloji İstasyonunun esas alınması), Afyonkarahisar ili; yarı kurakaz nemli, kıģları soğuk, yazları ılık, su fazlası olmayan bir iklime sahiptir. Ġlin denize uzaklığı yaklaģık 250 km dir. Afyonkarahisar Ġli, kıģ mevsiminde Orta Akdeniz ve Balkanlar üzerinden gelen yağıģlı sistemler ile Sibirya yüksek basınç sisteminin etkisi altındadır. Yaz mevsiminde ise ağırlıklı olarak Asor yüksek basınç sistemi ile Basra alçak basınç sisteminin etkisi altındadır. Bölgede denizlere uzak ve etrafı dağlarla çevrili olduğundan tipik bir kara iklimi hüküm sürer. Bununla beraber geçiģ bölgesi özelliklerini de gösterir. KıĢları karlı ve soğuk, yazları sıcak ve kurak geçer. Bölgenin meteorolojik ve iklimsel özellikleri değerlendirilirken Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonunu 1970 2012 yılları arasında kaydedilen veriler Ek20 de verilmiģtir. Afyonkarahisar ili rasat istasyonunun konumu; Enlem (φ) : 38 Boylam (λ) : 30 Yükseklik(H) : 1034 a) Bölgenin Genel Ġklim ġartları Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçesinde karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazlar kurak ve sıcak, kıģları ise kar yağıģlı ve soğuk geçmektedir. Afyonkarahisar meteoroloji istasyonunun 19702012 yıllarına ait meteorolojik bülten Ek20 de verilmiģtir. b) Basınç Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç 898,2 hpa dır. Maksimum basınç 918 hpa, minimum basınç 869 hpa olarak ölçülmüģtür. Tablo.16 Basınç Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Maksimum Basınç (hpa) 918,0 Minimum Basınç (hpa) 869,0 911,9 912,6 907,7 906,8 905,7 904,3 904,3 907,6 909,9 911,8 915,1 918,0 878,7 875,2 881,2 886,9 887,3 888,1 889,5 888,7 888,8 883,9 876,6 869,0 Ortalama 899,0 897,4 897,4 897,4 896,4 899,3 900,9 900,8 899,8 898,2 Basınç (hpa) 896,8 895,9 897,1 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri 65

ġekil.10 Basınç Değerleri Grafiği c) Nem Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama nispi nem %64,1 dir. Tablo.17 Nem Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Ortalama Nispi Nem (%) 78,4 74,0 67,1 62,5 60,2 55,3 51,0 51,5 54,1 64,5 71,9 78,5 64,1 Minimum 19 22 8 11 10 9 9 9 10 10 15 15 8 Nem (%) Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.11 Nem Değerleri Grafiği 66

ç) Sıcaklık Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık 29 Temmuz 2000 tarihinde 39,8 ºC olarak ölçülmüģtür. Minimum sıcaklık ise 24 Ocak 1974 tarihinde 22,2ºC olarak ölçülmüģtür. Tablo.18 Sıcaklık Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Maksimum Sıcaklıkların 4,4 6,2 11,2 16,3 Ortalaması 21,2 25,8 29,5 29,3 25,3 19 12,2 6,2 17,2 ( o C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması (ºC) 3,4 2,5 0,3 4,7 8,4 11,8 14,4 14,2 10,5 6,4 1,7 1,4 5,4 Ortalama Sıcaklık ( o 0,2 1,5 5,5 10,4 15,1 19,4 22,5 17,9 12,3 6,5 2,1 11,3 C) 22,0 Maksimum 4 20 27 11 23 28 29 1 1 1 1 2 6 Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Maksimum Sıcaklık (ºC) Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı 1971 2010 2001 1998 1995 2007 2000 2010 2003 1987 1990 2005 1994 17,4 20,2 25,8 30,2 32 35,8 39,8 38,2 35,6 30,6 24,4 21 39,8 24 2 1 10 1,0 20 5 29 27 19 27 11,0 24 1974 1974 1985 1997 1981 2000 1985 1970 1992 1984 1995 1975 1974 Minimum Sıcaklık ( o 22,2 22 17 7,6 3,1 3,9 5,6 5,1 1,2 4,6 13,2 18 22,2 C) Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.12 Sıcaklık Değerleri Grafiği 67

d) YağıĢ Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağıģ miktarı 415,2 mm dir. Günlük maksimum yağıģ miktarı 60,3 mm dir. Ayrıca standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağıģ miktarı, tekerrür grafikleri(mm) Ek.20 de verilmiģtir. Tablo.19 YağıĢ Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) 41,2 36,9 41,2 47,7 45,7 32,5 18,3 14,3 16,2 40,4 34,9 45,9 415,2 Maksimum 60,3 29,3 30,7 27,6 32,7 39,6 38 34,3 35,4 38 37,3 40,8 60,3 YağıĢ (mm) Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.13 YağıĢ Değerleri Grafiği e) Sayılı Günler Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kar yağıģlı günler sayısı 29,5, yıllık ortalama kar örtülü günler sayısı 14,3 tür. Maksimum kar kalınlığı 69 cm dir. Yıllık ortalama sisli günler sayısı 30,8 dir. Yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 52,9 dur. Yıllık ortalama orajlı günler sayısı 22,2 dir. Yıllık ortalama dolulu günler sayısı 2,5 tir. 68

Tablo.20 Sayılı Günler Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Kar YağıĢlı 7,6 5,6 1,3 0,1 0,1 1,9 Günler Sayısı 7,7 5,2 29,5 Kar Örtülü Günler Sayısı 10,7 7,9 3,8 0,3 1,1 7 30,8 Dolulu Günler Sayısı Ort. 0,1 0,3 0,6 0,9 0,3 0,1 0,1 0,1 2,5 Sisli Günler Sayısı Ort. 4,6 1,4 0,5 0,1 0,1 0,7 1,8 4,7 13,9 Kırağılı Günler Sayısı 9,2 8,3 8,2 2,9 0,3 3,3 10,6 10,1 52,9 Ort. Toplam Orajlı Günler Sayısı 0,2 0,5 1,6 5,5 5,1 3,1 2,8 2 1,2 0,1 0,1 22,2 Ort. Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil 14 Sayılı Günler Değerleri Grafiği f) Maksimum Kar Kalınlığı Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık maksimum kar kalınlığı 55 cm olarak Aralıkk ayında ölçülmüģtür. Tablo.21 Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Maksimum Kar Kalınlığı (cm) 51 40 31 28 3 12 55 55 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.15 Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği 69

g) BuharlaĢma Durumu; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre en yüksek aylık ortalama açık yüzey buharlaģması 1134,2 mm ile Temmuz ayındadır. Maksimum açık yüzey buharlaģması 15,8 mm dir. Tablo.22 BuharlaĢma Değerleri Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Ortalama Açık Yüzey BuharlaĢması 2,1 71,9 144,5 186,9 240,5 229,9 163,7 86,7 8 1134,2 Günlük Maksimum Açık Yüzey 5,0 11,0 12,2 15,8 15,2 15,0 14,0 9,5 6,6 15,8 BuharlaĢması Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.16 BuharlaĢma Değerleri Grafiği 70

ğ) Rüzgar Dağılımı; Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı aģağıda verilmiģtir. Tablo.23 Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Rüzgar Yönü I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK N 2128 2302 2571 2362 3045 3517 4000 4207 3330 2936 2068 2101 34567 NNE 1779 1667 2345 2209 2732 3351 3558 3155 2768 2136 1564 1613 28877 NE 1243 1336 1333 1653 1926 2351 2796 2408 2172 1709 1328 1245 21500 ENE 1241 968 1144 1177 1517 1465 1745 1844 1454 1250 1031 1003 15839 E 993 845 736 799 904 909 1085 1207 1091 1010 837 928 11344 ESE 1508 1325 1291 1249 1273 1084 1083 1329 1329 1468 1411 1589 15939 SE 2014 1847 1466 1243 1030 799 873 1120 1230 1555 1952 2585 17714 SSE 4497 3667 3259 2431 2058 1169 1326 1513 1775 2646 3726 4533 32600 S 2585 2192 1617 1388 1035 547 578 645 909 1764 2192 2683 18135 SSW 3517 3012 2862 2155 1719 978 699 818 1174 2336 3521 3569 26360 SW 1934 1703 1931 1711 1248 857 589 563 1079 1724 2055 1900 17294 WSW 1497 1562 2216 2224 1933 1378 873 922 1264 1764 1913 1515 19061 W 1056 1052 1542 2006 1755 1431 1182 1088 1545 1503 1224 1142 16526 WNW 1106 1333 1806 2077 2183 2037 1572 1804 1601 1568 1176 1015 19278 NW 1541 1621 2259 2544 3144 3488 3531 3172 3104 2481 1914 1727 30526 NNW 2835 2592 3503 3631 4390 5446 6206 6073 4970 4039 2882 2782 49349 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.17 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derecede hakim rüzgar yönü NNW (Kuzeykuzeybatı), 2. Derecede hakim rüzgar yönü N (kuzey), 3. Derecede hakim rüzgar yönü SSE (Güneygüneydoğu) dur. 71

Tablo.24 Yönlerine Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı ĠLKBAHAR Mart Nisan Mayıs TOPLAM YAZ Haziran Temmuz Ağustos TOPLAM N 2571 2362 3045 7978 N 3517 4000 4207 11724 NNE 2345 2209 2732 7286 NNE 3351 3558 3155 10064 NE 1333 1653 1926 4912 NE 2351 2796 2408 7555 ENE 1144 1177 1517 3838 ENE 1465 1745 1844 5054 E 736 799 904 2439 E 909 1085 1207 3201 ESE 1291 1249 1273 3813 ESE 1084 1083 1329 3496 SE 1466 1243 1030 3739 SE 799 873 1120 2792 SSE 3259 2431 2058 7748 SSE 1169 1326 1513 4008 S 1617 1388 1035 4040 S 547 578 645 1770 SSW 2862 2155 1719 6736 SSW 978 699 818 2495 SW 1931 1711 1248 4890 SW 857 589 563 2009 WSW 2216 2224 1933 6373 WSW 1378 873 922 3173 W 1542 2006 1755 5303 W 1431 1182 1088 3701 WNW 1806 2077 2183 6066 WNW 2037 1572 1804 5413 NW 2259 2544 3144 7947 NW 3488 3531 3172 10191 NNW 3503 3631 4390 11524 NNW 5446 6206 6073 17725 SONBAHAR Eylül Ekim Kasım TOPLAM KIġ Aralık Ocak ġubat TOPLAM N 3330 2936 2068 8334 N 2101 2128 2302 6531 NNE 2768 2136 1564 6468 NNE 1613 1779 1667 5059 NE 2172 1709 1328 5209 NE 1245 1243 1336 3824 ENE 1454 1250 1031 3735 ENE 1003 1241 968 3212 E 1091 1010 837 2938 E 928 993 845 2766 ESE 1329 1468 1411 4208 ESE 1589 1508 1325 4422 SE 1230 1555 1952 4737 SE 2585 2014 1847 6446 SSE 1775 2646 3726 8147 SSE 4533 4497 3667 12697 S 909 1764 2192 4865 S 2683 2585 2192 7460 SSW 1174 2336 3521 7031 SSW 3569 3517 3012 10098 SW 1079 1724 2055 4858 SW 1900 1934 1703 5537 WSW 1264 1764 1913 4941 WSW 1515 1497 1562 4574 W 1545 1503 1224 4272 W 1142 1056 1052 3250 WNW 1601 1568 1176 4345 WNW 1015 1106 1333 3454 NW 3104 2481 1914 7499 NW 1727 1541 1621 4889 NNW 4970 4039 2882 11891 NNW 2782 2835 2592 8209 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu Verileri 72

ġekil.18 Esme Sayılarına Göre Dört Mevsim Rüzgar Diyagramı 73

ġekil.19 Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı (OcakHaziran) 74

ġekil.20 Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı (TemmuzAralık) 75

Yönlere Göre Rüzgar Hızı; Tablo.25 Yönlerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı Rüzgar Yönü I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK N 1,7 2,0 2,0 2,0 2,0 2,1 2,3 2,2 1,9 1,6 1,6 1,7 1,9 NNE 1,5 1,7 1,7 1,8 1,8 1,9 2,1 2,0 1,7 1,5 1,5 1,5 1,7 NE 1,3 1,5 1,6 1,6 1,7 1,8 2,1 2,0 1,7 1,4 1,4 1,4 1,6 ENE 1,4 1,5 1,6 1,6 1,6 1,7 2,2 2,1 1,7 1,5 1,4 1,4 1,6 E 1,4 1,7 1,7 1,6 1,7 1,8 2,2 2,3 2,0 1,7 1,5 1,5 1,8 ESE 1,6 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 2,1 2,1 1,9 1,7 1,6 1,5 1,8 SE 1,9 2,0 2,2 2,0 1,9 1,9 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,9 2,0 SSE 2,0 2,1 2,2 2,1 1,8 1,6 2,0 2,0 1,9 1,8 1,9 1,9 1,9 S 1,9 2,2 2,2 2,2 1,9 1,6 1,8 1,8 1,6 1,7 1,9 2,0 1,9 SSW 1,9 2,2 2,1 2,2 1,8 1,5 1,8 1,6 1,6 1,6 1,9 1,8 1,8 SW 1,9 2,1 2,3 2,4 2,0 1,9 1,8 1,6 1,7 1,6 1,9 1,9 1,9 WSW 1,8 2,2 2,4 2,6 2,2 2,0 2,1 1,9 1,8 1,7 1,9 1,8 2,0 W 2,0 2,2 2,4 2,7 2,3 2,2 2,0 1,9 1,9 1,7 1,8 1,9 2,1 WNW 1,9 2,1 2,3 2,7 2,4 2,3 2,4 2,2 2,1 1,8 1,8 1,7 2,1 NW 2,0 2,1 2,3 2,5 2,4 2,5 2,5 2,4 2,1 1,9 1,8 2,0 2,2 NNW 2,0 2,3 2,3 2,4 2,4 2,5 2,7 2,5 2,1 1,9 1,8 2,0 2,2 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.21 Yönlere Göre Rüzgar Hızı Yıllık Rüzgar Diyagramı 76

Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Dağılımı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu kayıtlarına göre yıllık ortalama fırtınalı gün sayısı 7 dir. Yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 55,7 dir. Tablo.26 Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Fırtınalı Gün Sayısı Ort. 0,9 1,2 1,0 1,0 0,5 0,4 0,3 0,2 0,2 0,3 0,6 0.7 6,6 Kuv. Rüz. Gün Sayısı Ort. 3,7 4,6 5,5 7 5,6 5,8 5,3 4,4 3,2 3,1 3,7 3,8 4,64 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.22 Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği Ortalama Rüzgar Hızı; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgar hızı 2,3 m/sn dir. Tablo.27 Ortalama Rüzgar Hızı Parametre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 2,1 2,5 2,,5 2,6 2,3 2,4 2,5 2,4 2,1 2,0 2,0 2,1 2,3 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji İstasyonu Verileri ġekil.23 Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği 77

Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü; Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgar hızının yönü SSW (Güneygüneybatı) olup, hızı ise 27,8 m/sn dir. Tablo.28 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Parametre En Hızlı Esen Rüzgâr Yönü En Hızlı Esen Rüzgâr Hızı (m_sec) Ocak SSW 23,7 ġubat SSW 27,8 Mart WSW 25,8 Nisan WSW 24,0 Mayıs SSW 24,3 Haziran NW 22,6 Temmuz N 24,2 Ağustos N 22,3 Eylül WSW 26,4 Ekim NNW 22,4 Kasım WSW 24,1 Aralık SW 25,5 YILLIK SSW 27,8 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü 19702012 Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonu Verileri ġekil.24 Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği h) Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük YağıĢ Değerleri Afyonkarahisar Meteoroloji Ġstasyonuna ait yılda bir standart zamanlarda gözlenen en büyük yağıģ değerleri Ek20 de verilmiģtir. Bu verilere göre yılda bir gözlenen en büyük yağıģ değeri 60,9 mm olarak gerçekleģmiģtir. Ayrıca taģkın riski için alınacak önlemlerde standart zamanlarda gözlenen en büyük yağıģ değerleri dikkate alınacaktır. 78

II.7. TOPRAK ÖZELLİKLERİ: (Toprak Yapısı ve arazi kullanım kabiliyet sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon açısından durumu, toprak koruma projesinin yapılması, Doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır v.b.), Projenin gerçekleģtirileceği alan ve yöre araziler III.Sınıf yağıģa bağlı tarım arazisidir. Projenin planlandığı arazi konumu, %1215 eğime sahip,sığ ve taģlı toprak karakterlidir. Proje sahası; 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde tanımlanan ve 3. Maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları sınırları kapsamında değildir. 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı Merkez Av Komisyonu tarafından açıklanan Yaban Hayatı Türlerinin YaĢama Ortamı olan sahalar dıģında kalmaktadır. Tür popülasyonlarının etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. Faaliyetin planlandığı yerin ve çevresinde devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan arazi bulunmamaktadır. Etüd sahası orman alanı içinde kalmamaktadır. Faaliyetin yapılacağı alana uzak olan orman alanlarına, faaliyet ünitelerinden kaynaklanabilecek herhangi olumsuz bir etkileģim ise söz konusu olmayacaktır. Proje sahasında; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının ilgili maddelerinde belirtilen herhangi bir buluntu mevcut değildir. Jeolojik,jeomorfolojik maden iģletmesi mevzuatı açısından da bir sakınca bulunmamaktadır. Afyonkarahisar ilinin yüzölçümü 1.423.000 hektardır. Bu alanın 687.750,5 hektarını kültüre elveriģli arazi, 735.249,5 hektarını kültüre elveriģsiz arazi oluģturmaktadır. 215.558 hektarı çayır ve mera, 206.860,5 hektarı ormanlık ve fundalık, 312.831 hektarı da tarım dıģı arazilerdir. ĠĢlenen arazilerin % 68'inde kuru tarım, %32'sinde sulu tarım yapılmaktadır. Toplam alanın % 48' ni kültüre elveriģli arazi, %52' sini kültüre elveriģli olmayan arazi teģkil etmektedir. Sulu tarım arazisi 174.487 hektar alan, kuru tarım arazisi 513.263,5 hektar alandır. Afyonkarahisar ilinde geçim kaynağı genel olarak tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım, öncelikle dağlar arasında yer tutan ovalarda bahçe tarımı tipindedir. Mevsimlik sebze üretimi ile birlikte meyve üretimi de büyük oranda yapılmaktadır. Sulu tarımın yapıldığı yerlerde sebze üretimi hâkimdir. Diğer yandan iklim Ģartlarına ve toprak özelliklerine göre tahıl üretimi de çok miktarda yapılmaktadır. Bunun yanında haģhaģ, Ģekerpancarı, patates, ayçiçeği gibi endüstri bitkileri de yetiģtirilir. Geleneksel hayvancılığın azaldığı ve buna karģılık modern hayvancılığın artmaya baģladığı Afyonkarahisar'da et ve et ürünleri üretimi geliģme göstermiģtir. Besi hayvancılığı kapalı mekânlarda ve hemen her ilçede olmak üzere, merkez ve çevresinde yoğun bir biçimde yapılmaktadır. Tavukçuluk ve buna dayalı yumurta üretimi fazla miktarda yapılmaktadır. Yumurta borsası yüksek bir potansiyele sahiptir. Süt sığırcılığı, küçük ve büyük baģ hayvancılık, arıcılık ve tavukçuluk yapılmaktadır. Tablo.17 Afyonkarahisar Ġli Arazi Kullanımı (2009) KULLANIM ġeklġ ALANI ( Ha ) TOPLAM ALAN (Ha) TOPLAM ALANA ORANI (%) 1Kültüre elveriģli arazi a Sulu tarım arazisi 191.651 486.068 35 bkuru tarım arazisi 294.417 2Kültüre elveriģli olmayan arazi a Çayır Mera 232.329 906.594 65 T O P L A M 1.392.662 100 Kaynak: Afyonkarahisar İl Tarım Müdürlüğü Kültüre ElveriĢli olmayan arazi olarak 674.265 ha alan Orman, Fundalık, Köy ve yerleģim yeri olarak kullanılmaktadır. 79

Tesis Alanına Ait Toprak Bilgileri: Faaliyetin yer aldığı kısım Harita 4. de gösterilen Afyonkarahisar Ġli Arazi Varlığı haritasında M11.2 K III es simgeleriyle gösterilmektedir. Buna Göre Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresi; M 11.2 : Kahverengi Orman Toprakları K : Kuru Tarım III es : III. Sınıf Tarım Arazisi olarak tanımlanmıģtır. Proje alanı ve yakın çevresi III. ve VI. Sınıf tarım arazileri ile çevrilidir. Proje alanı bitiģiğinde yer alan parsellerde ise kuru ve sulu tarım faaliyetleri gerçekleģtirilmektedir. Afyonkarahisar ili toprak sınıflarının varlığı ve kullanım Ģekilleri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo.29 Afyonkarahisar Ġli Arazi Sınıflarının Kullanım ġekline Göre Dağılımı Toprak Sınıfı (Ha) Ekilebilir Alan (Ha) ÇayırMera(ha) Orman(ha) Diğer(ha) Toplam(ha) I.Sınıf 118878 372 0 3350 122600 II. Sınıf 170008 2896 7 5541 178522 7 III. Sınıf 134217 7310 3 2632 144477 IV. Sınıf 121158 7192 1 38 1943 133704 4 V.Sınıf 88 2073 10 0 21 1 61 VI.Sınıf 86282 38062 1 1623 140502 4 VII. 8500 177920 15 Sınıf 93 2673 379892 VIII. 0 0 05 0 Sınıf 7 321142 321142 TOPLA 639131 235825 92 Kaynak: 2008 M Yılı Afyonkarahisar Ġl Çevre Durum Raporu 90 9 338904 1423000 Toprağın Mevcut Kullanımı: 1 4 0 Projenin kurulacağı 2595 No lu Parsel, Afyonkarahisar Ġl Tarım Müdürlüğünce Marjinal Tarım Arazisi olarak değerlendirilmiģ ve Parsel üzerinde 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereğince hayvancılık (Entegre Tavukçuluk Tesisi) iģletmesi kurulmasında sakınca bulunmamaktadır görüģünü vermiģtir. Afyonkarahisar Ġlinde IIV sınıf arazilerin toplamı 579.303 ha. olup genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. VI. sınıf araziler üzerinde de tarım yapılmakta olmasına rağmen bu araziler tarım için uygun nitelikte değildir. Çayırmera alanlarının ve VII.sınıf araziler üzerinde oransal olarak fazla olduğu görülmektedir. orman alanlarının 80

Kullanım Durumu: Ġlin toplam yüz ölçümü 1389702 ha. olup, bunun 617704 ha. ı tarım arazisi, 399442 ha. ı çayırmera Arazisi, 296.819 ha ı orman arazisi ve75.537 ha ı ise diğer araziler olarak dağılım göstermektedir. Afyonkarahisar ilinde çayırmera ve orman alanlarının oranı düģük,tarım arazilerinin oranı yüksektir. Bu dağılım yağıģ için kısıt teģkil etmekte ve erozyona neden olmaktadır. Afyonkarahisar ili hayvan varlığı açısından iyi bir potansiyele sahip olmasına rağmen çayırmera alanlarının azlığı kısıt teģkil etmektedir. Tarla alanlarının bir kısmının yem bitkileri ekiliģine yönlendirebilecek olması hayvancılık açısından iyi bir potansiyel olacaktır. Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.: Afyonkarahisar ili, 1.455.574 ha. yüzölçümü ile Türkiye nin büyük illeri arasında yer alır. 1994 yılı verilerine göre, il topraklarının % 43 ü tarım yapılan arazilerdir. Bu alan 629.298 ha dır. Doğal çayır, mera alanlarının geniģliği 448.485 ha olup oranı %30 dur. Ġlimizde, iģletmeler tarafından tescili yapılmıģ çayır ve mera alanları bulunmamaktadır. Faaliyetin planlandığı alanın tamamı EK.2 de verilen 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planından da anlaģılacağı üzere Tarım Alanı statüsündedir. Bu nedenle faaliyet alanında doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb. bulunmamaktadır. Tarım Alanları (Tarımsal GeliĢim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları): Afyonkarahisar ili, gerek coğrafik yapı, gerekse sahip olduğu tarıma uygun özellikler nedeniyle Türkiye nin önemli tarımsal üretim merkezlerinden biridir. 1970 li yıllarda hızlanarak geliģen sanayi hareketine karģın, il ekonomisinin temelini bugün de tarım ve hayvancılık oluģturmaktadır Afyonkarahisar tarımı, yüzyılın baģında geçimlik aile ekonomisinden pazar ekonomisine geçiģ ile geleneksel hububat üretiminden sanayi bitkileri üretimine yönelmiģ ve pancar, patates, kiraz, gibi sanayi bitkilerinin üretimi yaygınlaģmıģtır. Afyonkarahisar a özgü ve ihracata yönelik bir ürün olan kiraz üretiminde, modern tekniklerin kullanımının yaygınlaģması ile belirgin üretim artıģları sağlanmıģtır. Tahıl ve baklagil üretimi diğer ürünlere göre daha önemsizdir. Meyvecilikte, özellikle kiraz ülkemizde önemli bir potansiyele sahiptir.son zamanlarda meyvecilik artma eğilimi göstermiģtir. Endüstriyel bitkilerde, özellikle haģhaģ ve ayçekirdeği üreticiliği Türkiye çapındadır. Ġklim ġartları, su kaynakları, toprak özellikleri ile tarıma son derece elveriģlidir. Tarımda modern tekniklerin uygulanması, kaliteli tohumluk kullanımı, entansif tarım yöntemlerinin yaygınlaģması hem verimi hem de kaliteyi arttırmıģtır. Ġlde ovalık alanlarda Patates, pancar, kiraz, sebze gibi ürünler yetiģtirilmekte ve sulu tarım yapılmakta, yüksek kesimlerde ve susuz alanlarda ise hububat tarımı yapılmaktadır. Afyonkarahisar Ġli, 1.455.574 ha lık yüzölçümü ile Türkiye nin büyük illeri arasında yer alır.1994 Yılı verilerine göre, il topraklarının %43 ü tarım arazisidir. Bu alan, 629.298 ha dır. 81

Arazi dağılımından (Tablo.18) görülebileceği gibi Afyonkarahisar ın sahip olduğu tarım arazisi, büyük bir potansiyele sahiptir. %0,012 olan kullanılmayan tarım dıģı arazi grubuna, yerleģim yerleri, yollar ile 39.020ha nehir ve göl yatakları ile ekonomik olarak tarım yapılmayan verimsiz araziler girmektedir. Bu sınıflandırılan arazilerin ilk 4 sınıfında tarım yapılabilir. Diğerleri tarım dıģı arazilerdir. Tarımsal GeliĢim Proje Alanları: Faaliyet alanı ve yakın çevresinde herhangi bir tarımsal geliģim proje alanı bulunmamaktadır. Özel Mahsul Plantasyon Alanları: Faaliyet alanı ve yakın çevresinde herhangi bir özel mahsul plantasyon alanı bulunmamaktadır. Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü : Afyonkarahisar ili, SinanpaĢa ilçesi sınırları içerisinde kuru tarım arazilerinin toplam büyüklüğü 34.890 ha dır. Toplam sulu tarım arazisi büyüklüğü ise 9.044 hektardır. Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları : Afyonkarahisar ilinin tarımsal arazilerinin genel ürün desenleri aģağıda tablolarda verilmiģtir. Tarla Bitkileri: Buğdaygiller: Bunların üretilmeleri; tohumlarının mibzerle veya elle serpilerek tarlaya ekilmeleriyle yapılır. Üreticiler ürettikleri ürünlerin bir kısmını kendileri tüketmekte bir kısmını da satmaktadırlar. Tablo.30 Afyonkarahisar Ġli Son 6 Yıllık Tarla Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları ÜRÜN CĠNSĠ YILLAR 2003 2004 2005 2006 2007 2008 EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) Buğday 207.842 579.217 206.751 603.634 199.600 554.940 205.616 594.751 204.834 436.135 202884 535993 Arpa 162.900 468.398 166.510 506.060 161.732 461.291 164.758 490.979 164.689 334.817 157152 383693 Mısır Da 408 1.682 336 1483,3 249 1.245 405 2.686 301 1880 2126 2893 Kaynak : Tarım Ġl Müdürlüğü Baklagiller: Yem Bitkileri: Ġlimizde üretimi yapılan yem bitkileri, silajlık mısır, fiğ, hayvan pancarı, yonca, korunga ve tritikaledir. Bunların üretilmeleri; tohumlarının mibzerle veya elle serpilerek tarlaya ekilmeleriyle yapılır. Üreticiler ürettikleri ürünlerin hemen hemen tamamını kendi hayvancılık iģletmelerinde kullanmaktadırlar. 82

ÜRÜN CĠNSĠ Bilgeler Gıda Mermer İnşaat Yumurtalık Tavuk Çiftliği Tablo.31 Afyonkarahisar Ġli Son 6 Yıllık Yem Bitkileri Üretim Alanı ve Üretim Miktarları YILLAR 2003 2004 2005 2006 2007 2008 EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) S.Mısır 2.744 159.202 3.075 185.050 3.199 177.625 3.650 212.105 3.767 244.095 4110 223367 Fiğ Dane 1.650 1.655 3.955 4.455 2.833 3.205 3.000 3.540 2.987 2.468 2815 3407 Fiğ K.Ot 5.960 13.252 4.260 12.400 5.981 7.045 9.368 21.785 10.500 19.044 8212 15715 H.Pancarı 226 11.969 450 20.400 531 44.080 603 38.230 638 38.200 691 41775 YoncaK.Ot 5.270 60.130 5.330 42.500 6.579 50.890 7.380 56.539 7.560 73.270 7471 73990 Korunga 540 1.906 553 1.586 547 2.596 553 2.161 611 2.172 608 2143 Triticale 1.515 5.459 2.186 7.338 1.640 5.100 1.618 5.057 1.704 5.264 1343 4532 Kaynak : Tarım Ġl Müdürlüğü Endüstriyel Bitkiler: ġeker Pancarı, HaĢhaĢ, Patates, Ayçiçeği baģlıcalarıdır. Tablo.32 Afyonkarahisar Ġlinin Son 6 Yıllık Endüstri Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları ÜRÜN CĠNSĠ YILLAR 2003 2004 2005 2006 2007 2008 EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) EkiliĢ Al (Ha) Üretim (Ton) ġ.pancar 14.567 690.844 13.447 595.035 13.281 571.399 11.668 557.344 10.920 493.454 12781 597785 Ayçiçeği 11.412 14.472 10845 14.625 10.999 13.718 11.704 14.778 10.601 11.905 10543 13636 HaĢhaĢK 18.898 14.752 13232 8708 14.239 3.737 11.082 6.299 10.201 5.410 9059 4305 HaĢhaĢD 16.305 8252 3.664 6.497 5.647 4631 Susam 190 92 152 71 202 111 140 97 300 123 240 137 Anason 1.827 1.072 739 480 410 239 431 275 430 255 389 248 Kimyon 1.187 618 864 533 505 284 514 305 472 247 618 318 Kaynak: Tarım Ġl Müdürlüğü 2008 Faaliyetin planlandığı 2595 No lu parsel, Afyonkarahisar Ġl Tarım Müdürlüğü nce Marjinal Tarım Arazisi olarak değerlendirilmiģ ve Parsel üzerinde 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereğince hayvancılık (yumurtacı tavuk kümesi) iģletmesi kurulmasında sakınca bulunmamaktadır görüģünü verilmiģtir. Proje için ayrıca Yer Seçimi ve Tesis Ġzni baģvurusu yapılmıģ olup, Yer seçim Ġzni alınmıģtır. ÇED sürecinin tamamlanmasının ardından Açılma Ġzni alınacaktır. 83

II.8. Tarım ve hayvancılık, (Tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları,) Afyonkarahisar ilinin ekonomisi hizmet sektörü, tarım ve sanayiye dayanır. Gayrisafi hasılanın %58 i hizmet sektörü, % 28 i tarım sektörü, %14 ü sanayi sektöründen elde edilir. Faal nüfusun % 65 i tarım ve hayvancılıkla uğraģır. % 15 i sanayi sektöründe çalıģır. Maden bakımından olduğu kadar tarımda zirveye çıkan Afyonkarahisar, sanayi ve turizmde de zirveye doğru tırmanmaktadır. Ġscehisar mermerleri dünyaca meģhurdur. Sultandağı kiraz, BaĢmakçı Yumurta, Sandıklı ve ġuhut Patetesi, Merkez ilçe kaymak, sucuk, turģuluk salatalık ile, Bayat Kilimleri ve Dazkırı halıları isim yapmıģtır. Tarım: Afyonkarahisar Ġl topraklarının % 35 lik kısmı kültüre elveriģli, %65 lik kısmı kültüre elveriģsiz niteliktedir. Afyonkarahisar Ġli arazisinin %47,5 ni dağlar, %32,6 sını platolar ve %19,9 unu ovalar oluģturur. Arazi ve mevsim Ģartları sebebiyle, tarım ürünleri çeģit ve miktar bakımından oldukça fazladır. Tahıl, baklagiller, sanayi ürünleri, sebze ve meyvenin en çok istihsal edildiği illerden biridir. Tarım alanlarında hububat, Ģekerpancarı, patates, haģhaģ, turģuluk salatalık gibi bitkisel üretimi ile önemli merkezlerinden biridir. Meyvecilik Afyonkarahisar ilinde çok geliģmiģtir. Ayrıca meyvecilikte kiraz, viģne, elma üretimi ile önemli bir yere sahiptir. Hayvancılık: Çayır ve meraların gittikçe azaldığı Afyonkarahisar ilinde hayvancılık üçüncü derecede bir gelir kaynağıdır. At, öküz, katır ve deve ile kıl keçisi sayısı azalırken diğer hayvan sayısı artmaktadır. Türkiye 412.599 ton et üretiminin %4 ünü karģılayan ilimizde; toplam büyükbaģ hayvan sayısı 273.868 adettir. Bunun 270703 ü sığır ve 3165 i manda dır. KüçükbaĢ hayvan sayısı 684.996 olup, bunun 620.339 u koyun, 64.597 si keçidir. Toplam kümes hayvanlarının sayısı ise 9.709.145 dir. Bunun 9.646.240 ı tavuktur. Yıllık hayvansal üretimin 11.767 si kırmızı et, 1.987 tonu beyaz ettir. Türkiye yumurta piyasasının belirlendiği yer olarak bilinen BaĢmakçı ilçemizde haftalık 910 milyon yumurta üretilmektedir. BaĢmakçı ilçesi Türkiye yumurta üretiminin (13.832.726.000 Adet) %20 sini karģılamaktadır. II.9) Nüfus Hareketleri (ĠĢletme Döneminde sağlanacak istihdam, ekonomik değiģiklikler, göç hareketi) Afyonkarahisar Ġl genelinde Kentsel Nüfus, Toplam Nüfusun % 51,86 sını oluģturmaktadır. Bu oran, Afyonkarahisar ili ekonomisinin genelde tarıma bağlı olduğunun en önemli göstergesidir. Faaliyetin planlandığı Afyonkarahisar Merkez ilçesinde ise Kentsel Nüfusun 84

Toplam Nüfusa oranı % 69,26 seviyesine kadar çıkmaktadır. Aynı oran, daha önceki bölümlerde ilin sanayi, merkezleri olarak adlandırılan Sandıklı, Bolvadin ve Dinar ilçelerinde de Merkez ilçeninkine benzer özellik göstermektedir. Bu da, Afyonkarahisar ilinde nüfus hareketlerinin, sanayi bölgelerinin yoğunlaģtığı bölgelerde daha çok olmasının en önemli kanıtıdır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. BaĢlıca tarım ürünleri Ģekerpancarı, buğday, arpa, patates, elma, viģne baklagiller ve soğandır. Hayvancılık önemli gelir kaynakları arasındadır. Ġlçe topraklarında linyit yatakları vardır. Ġlçe merkezi Sincanlı Ovasında kurulmuģtur. Ġl merkezine 32 km mesafededir. Merkez ilçeye bağlı bir bucak iken, 1953'te ilçe oldu. Ġlçe merkezi geliģmemiģ küçük bir yerleģim merkezidir. Ġlçe belediyesi 1948'de kurulmuģtur. SinanpaĢa ilçesinin nüfusu 2009 yılı kayıtlarına göre 43.015 kiģi olup, 1990 yılı kayıtlarına göre 52.206 kiģi olup, %17,60 lük bir azalıģ göstermiģtir. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum ve Minimum Ortalama Gelir) Yöredeki gelir dağılımı ile ilgili olarak Türkiye Ġstatistik Kurumunun (TÜĠK) verileri araģtırılmıģ, en yakın tarihli çalıģma olan 2001 yılı Afyonkarahisar ili Gayri Safi Yurt Ġçi Hasılanın (GSYĠH) iģ kollarına göre dağılımı aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo.33 Afyonkarahisar Ġli Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın ĠĢ Kollarına Göre Dağılımı (2001) ĠġKOLU Toplam GSYIH Milyon (Tl) Sektör Payları (%) GeliĢme Hızı (%) Tarım 331.980.259 0,266 21,5 Çiftçilik ve Hayvancılık 330.797.981 26,5 21,5 Ormancılık 877.744 0,1 12,4 Balıkçılık 304.534 0,0 11,9 Sanayi 161.696.773 0,129 62,1 Madencilik ve TaĢ Ocakcılığı 8.082.417 0,6 27,1 Ġmalat Sanayi 140.430.649 11,2 64,5 Elektrik, Gaz ve Su 13.183.707 1,1 63,8 ĠnĢaat Sanayi 79.718.208 0,064 64,6 Ticaret 170.020.875 0,136 46,2 Toptan ve Parekende Ticaret 145.700.551 11,7 44,2 Otel ve Lokanta Hizmetleri 24.320.324 1,9 60,1 UlaĢtırma ve HaberleĢme 268.682.502 0,215 59,3 Mali Müesseseler 20.199.641 0,016 25,0 Konut Sahipliği 35.169.035 0,028 46,2 Serbest Meslek Hizmetleri 23.008.684 0,018 45,1 Ġzafi Banka Hizmetleri () 15.713.124 0,013 141,7 Sektörler Toplamı 1.074.762.853 0,861 42,2 Devlet Hizmeti 156.788.508 0,126 47,0 Kar Amacı Olmayan Özel Hizmet Kurumu 360.610 0,000 109,9 Toplam 1.231.911.971 0,986 42,8 Ġthalat Vergileri 16.867.086 0,014 7,7 GSYIH Alıcı Fiyatlarıyla 1.248.779.057 1,000 42,2 Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) www.tuik.gov.tr 85

Afyonkarahisar ilinde gelirin %13 ü sanayi, %26 sı tarım ve %14 ü ticaret iģkollarından geri kalan % 47 diğer sektörler gelmektedir. Tablo.34 Afyonkarahisar Ġli Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın Ġlçelere Göre Dağılımı (2001) ĠLÇE/DĠĞER 858 Ġlçe Ġçinde GeliĢmiĢlik Sırası Merkez 48 1 Sandıklı 157 2 Bolvadin 183 3 Dazkırı 205 4 Emirdağ 215 5 Dinar 243 6 Sultandağı 273 7 Ġscehisar 293 8 BaĢmakçı 312 9 Evciler 360 10 Çay 373 11 Bayat 425 12 Suhut 488 13 SinanpaĢa 574 14 Kızılören 603 15 Ġhsaniye 681 16 Çobanlar 716 17 Hocalar 717 18 Ġl Ġçinde GeliĢmiĢlik Sırası Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) www.tuik.gov.tr Afyonkarahisar ilinde 2001 yılı rakamlarına göre kiģi baģına düģen milli gelir 1263 US$ ve illere göre ülke sıralamasında 44. sıradadır. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus ve Faal Nüfusa Oranı) Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) internet sitesinden alınan verilere göre 2008 yılı Manisa AfyonKütahyaUĢak bölgesinde iģsiz nüfus 79.000, toplam iģgücü 952.000, iģsizlik oranı % 8,3 olarak hesaplanmıģtır. Bu oran, Türkiye geneli iģsizlik oranı olan % 11 in altındadır. Afyonkarahisar ilinde katılım oranı %44,7 seviyesindedir. 2010 yılı verilerine göre de iģsizlik oranı %10,8 olup, Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfusumuzun büyük bölümünün tarımda kendi iģinde çalıģanlardan oluģması ve nüfusun büyük bir bölümü kırsal kesimde yaģıyor olması iģgücüne katılım oranının düģük olmasının nedenlerindendir. Tablo.35 Afyonkarahisar Ġli ĠĢgücü Piyasası Temel Verileri % (2010) Yıllar ĠĢgücüne Katılım Oranı (%) ĠĢsizlik Oranı Ġstihdam Oranı Türkiye 47,9 14 41,2 Afyonkarahisar 45,6 11 40,6 Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) www.tuik.gov.tr 86

Tablo.35 Afyonkarahisar Ġli 2007 2009 Yılları ĠĢkura Yapılan BaĢvuru ve ĠĢe YerleĢtirme Yıllar Yıl Ġçinden Yapılan BaĢvuru Yıl Ġçinde ĠĢe YerleĢtirme Erkek Kadın Toplam Toplam Erkek Kadın 2007 4.112 773 4.885 1.003 148 1.151 2008 7.565 1.685 9.250 762 88 850 2009 7.276 2.675 9.951 857 122 979 2010 5.203 2.412 7.615 1.358 210 1.568 Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) www.tuik.gov.tr Tablo.36 Türkiye ÇalıĢan Nüfus ve ĠĢsizlik Ġstatistikleri (2008) ĠLLER Kurumsal Olmayan Nüfus 15 ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfus İşgücü İstihdam Edilenler İşsiz İşgücüne Katılma Oranı İşsizlik Oranı TR10 (İstanbul) 12.491 9.499 4.416 3.923 493 46,5 11,2 TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ) 1.430 1.151 613 544 69 53,2 11,2 TR22 (Balıkesir, Çanakkale) 1.554 1.261 594 550 45 47,1 7,5 TR31 (İzmir) 3.694 2.937 1.327 1.171 156 45,2 11,8 TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) 2.599 2.012 1.005 897 108 50,0 10,8 TR33 (Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak) 2.858 2.164 952 873 79 44,0 8,3 TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) 3.340 2.608 1.283 1.151 132 49,2 10,3 TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) 3.045 2.277 1.082 965 117 47,5 10,8 TR51 (Ankara) 4.394 3.407 1.533 1.352 180 45,0 11,8 TR52 (Konya, Karaman) 2.160 1.584 812 729 83 51,3 10,2 TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) 2.404 1.827 1.036 943 92 56,7 8,9 TR62 (Adana, Mersin) 3.560 2.534 1.200 998 202 47,4 16,8 TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) 2.832 1.897 862 725 137 45,4 15,8 TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir,Kırşehir) 1.467 1.059 400 359 41 37,8 10,1 TR72 (Kayseri, Sivas,Yozgat) 2.255 1.624 645 572 73 39,7 11,4 TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) 1.002 782 421 392 29 53,8 6,9 TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) 721 554 295 276 20 53,3 6,7 TR83 (Samsun,Tokat, Çorum, Amasya) 2.680 1.966 1.089 1.008 81 55,4 7,4 TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) 2.467 1.859 1.137 1.071 66 61,1 5,8 TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) 1.031 713 368 345 23 51,6 6,3 TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) 1.102 647 334 315 19 51,6 5,6 TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) 1.569 1.136 483 413 70 42,6 14,5 TRB2 (Van,Muş, Bitlis, Hakkari) 1.093 364 60 38,9 14,2 87

1.926 425 TRC1 (Gaziantep,Adıyaman, Kilis) 2.264 1.447 634 530 104 43,8 16,4 TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) 2.988 1.696 540 464 76 31,8 14,1 TRC3 (Mardin,Batman, Şırnak, Siirt) 1.890 1.039 319 264 56 30,7 17,4 GENEL TOPLAM 69.723 50.773 23.805 21.194 2.611 46,9 11,0 Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) www.tuik.gov.tr Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Limanlar, Konutlar,Turizm Alanları Vb.) Faaliyet alanına en yakın yerleģim birimi, kuzeydoğu yönünde sahaya kuģ uçuģu 6 km mesafedeki Susuz Beldesi dir. Faaliyet yerine ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek.02 ve 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek.03 de verilmiģtir. 88

II.10) Koruma Alanları : (Proje Sahası ve Etki Alanında Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları, ile ilgili koruma alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve koruma altına alınmış diğer alanlar), bunların faaliyet alanına mesafeleri ve olası etkileri, 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin EkV Duyarlı Yöreler Listesi nde belirtilen: Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla sınırlandırılmış alanlar vb) Milli Parklar:Afyonkarahisar ilindeki tek Milli Park, BaĢkomutan Milli Parkıdır. Faaliyet alanına kuģ uçumu 15 kilometre mesafededir. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Milli Park bulunmamaktadır. Tabiat Parkları: Afyon da doğal değerler olarak, Sandıklı ilçesine bağlı Akdağ, Dinar Karakuyu göleti, Bolvadin ilçesi Eber Gölü, BaĢmakçı ve Dazkırı ilçe sınırları içerisinde Acı Göl ü sayabiliriz. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Tabiat Parkı bulunmamaktadır. Sulak Alanlar: Doğal ve yapay, devamlı veya geçici, suları durgun ve akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde 6 mt yi geçmeyen derinlikleri kapsayan, baģta su kuģları olmak üzere canlıların yaģama ortamı olarak önem taģıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerleri kapsayan alanlar sulak alanlar olarak tanımlanır. Türkiye sulak alanlar bakımından Bağımsız Devletler Topluluğu hariç Avrupa ve Orta Doğunun en zengin sulak alanlarına sahiptir. Ülkemizde toplam alanı 1 milyon hektarı aģan 250 kadar sulak alan mevcuttur. Bunlardan 63 kadarı uluslararası nitelikte öneme sahip sulak alandır. Ülkemizdeki sulak alanlar konum itibari ile herhangi bir ülkedekinden çok daha fazla önem taģımaktadır. Afyonkarahisar ili dahilinde koruma statüsü olan herhangi bir sulak alan bulunmamaktadır. Ancak, uluslararası öneme sahip sulak alanlardan Afyonkarahisar il sınırları içerisinde yer almaktadır. Bunlar Karakuyu Gölü, Eber Gölü, Karamık Gölü ve Acıgöl dür. Karakuyu Gölü: Karakuyu, Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes nehri yukarı havzasının membasında yer almakta olup, AnkaraAntalya karayolu güzergâhında, Dinar yol kavģağından 10 89

km. sonra yolun hemen sağındadır. DSĠ XVIII. Bölge Müdürlüğü, Kocapınar kaynak sularını Karakuyu mevkisinde depolayarak büyük bir sulak alan meydana getirip, çevre arazileri sulu tarıma açmak, taģkından korumak ve enerji üretmek amacıyla 1979 yılında DinarKarakuyu Projesi adı altında bir proje hazırlamıģtır. Bu projenin gereği olarak, 14.647 m. uzunluğundaki sedlerle çevrilerek Kocapınar kaynakları suları 1099 hektar alanda depolanarak, bu proje 1990 yılında bitmiģ ve su tutulmaya baģlanmıģtır. Su tutulması ile birlikte, göl alanının organik maddece (peat) zengin olması ve Ġç Ege karasal ikliminden Akdeniz iklimine geçiģ çizgisinde bulunması sebebiyle zengin bitki türüne de sahiptir. Bu gün gölün tamamı olan 1099 hektar saha kamıģ, hasırotu ve nilüferle kaplı durumdadır. Sahanın bu özelliği, kuģların yuva yapma ve saklanmalarına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Karakuyu Gölü nün ve Kocapınar kaynaklarının bir özelliği de, Ġçbatı Toros kuģağı göller bölgesinde yer alan Burdur, Eğirdir ve IĢıklı göllerinin tam ortasında yer alması ve kaynak sularından oluģmasından dolayı donmaması sonucu, kıģ mevsiminde kuģlar için tabii bir ortam oluģturmasıdır. Karakuyu Gölü nü ilk keģfedenler 1991 yılının kıģında dikkuyruklar olmuģtur. O kıģ çok sayıda dikkuyruk, ördek ve turna Karakuyu ya gelmiģtir. Yaz aylarına doğru leylek ve balıkçıl, daha sonraki zamanlarda yalıçapkını, sakarmeke, uzunbacak, sazdelicesi, angıt, söğüt, bülbül, flâmingo gibi kuģlar bu bölgede konaklamaya baģlamıģtır. Güneydeki dağlarda da yer yer kaya kartalları görülmüģtür. Karakuyu Gölü, Eylül1994 tarihinde Orman Bakanlığınca Yaban Hayatı Koruma Sahası statüsüne alınmıģtır. 04 Kasım 1994 tarihinde Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 2122 No.lu kararıyla Karakuyu Gölü nün tamamı I.Derece Tabiat Sit Alanı ilân edilerek, her türlü fizikî müdahaleye kapatılmıģ ve 28633386 sayılı yasalar gereği tescili yapılmıģtır. Eber Gölü: Ġlimiz Çay ve Bolvadin ilçesi sınırları içerisinde 150 km 2 yüzölçümüne sahip Eber Gölü, Akarçay ve Sultandağlarından gelen kaynak suları ile beslenmektedir. Derinliği 3.98 mt., denizden yüksekliği ise 966.98 mt.dir. Eber Gölü, bir zamanlar kuģ cenneti görünümünde ve yüzeyinde su çiçekleriyle bezenmiģ bir bahçe iken, bugün yanına yaklaģılmayacak kadar kirletilmiģtir. Eber Gölü nü tehdit eden en büyük unsurlar, Afyonkarahisar Ģehrinin atıkları, ġeker ve Alkoloid Fabrikalarının atıklarıdır. Diğer bir tehdit unsuru da, atıkların Eber Gölü nde biriktikten sonra gölün arıtma vazifesi görmesi ve bu nedenle de süzülen temiz suyun AkĢehir Gölü ne akıtılmasıdır. Gölün derinliği bugün 1.70 m. ye kadar düģmüģtür. Önlem alınmadığı takdirde daha da düģeceği bir gerçektir. Gölde ekonomik değeri en yüksek olan kamıģ üretimi yapılmakta ve sazan, turna ve aynalı sazan balığı bulunmaktadır. Ayrıca gölün av turizmi içermesi sebebiyle de Ġl dıģından birçok kiģinin göl kıyısına av evleri yapmasına yol açmıģtır. Eber Gölünde dikkat çeken bir özellik de yerli halkın kopak adını verdiği, su üzerinde 90

kamıģ köklerinin oluģturduğu yüzer adacıkların bulunmasıdır. Hatta bu adacıklar üzerine balıkçıların ve avcıların barınaklar kurdukları da görülmüģtür. Eber Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıkların Koruma Kurulunun 22.6.1992 gün ve 1359 sayılı kararıyla 1.Derece Tabiat Sit Alanı ilân edilmiģtir. Karamık Gölü (Bataklığı): Çay ilçesi sınırları içinde yer alan Karamık Gölü, DinarÇay karayolu güzergâhındadır. Yüzölçümü 40 km2, en derin noktası 3m. ve denizden yüksekliği de 1.001 m. dir. Sularını güneydeki düden (suyutan) aracılığıyla Eğirdir Gölü ne akıtır. Bataklıkta; saz ve kamıģ üretimiyle sazan ve turna balığı yetiģmektedir. Bir zamanlar kerevit çıktığı halde bataklığın kirletilmesiyle nesli tükenmiģ olup, çulluk, karabatak, yaban ördeği gibi kuģ türleri bulunmaktadır. Düden(yer altı ırmağı) vasıtasıyla Eğirdir Gölü nü beslemektedir. Karamık Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nun 17.6.1993 gün ve 1669 sayılı kararınca 1. Derece Tabiat Sit Alanı olarak ilân edilmiģtir Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Sulak Alan bulunmamaktadır. Tabiat Anıtları: Tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dâhilinde korunan tabiat parçalarıdır. Bu objeler bazen bir kaya bazende bir Ģelale olabilir. Türkiye genelinde toplam 58 adet Tabiat Anıtı vardır. DANDĠNDERE TABĠATI KORUMA ALANI Afyonkarahisar Ġli Emirdağ ilçesi ÇaykıĢla Köyü Dandindere Mevkiindedir. Alanı 260 Ha. olup, alanda doğal olarak yetiģmiģ Toros Sediri bulunmaktadır.dandindere sedir ormanı genel olarak yurdumuzun güney ve güneybatısında yayılıģ gösteren Toros Sedirinin (Cedus Libani) Ġçbatı Anadolu da stepe geçiģ zonunun en kuzey iç sınırında tespit olunması ve bu yörede izole olmuģ son yaģam birliğini oluģturması sebebi ve bilim ve eğitim çalıģmalarının hizmetine sunulmak üzere doğal özelliğinin bozulmadan korunması amacıyla Orman Bakanlığının 31.08.1994 tarih ve 70 sayılı olurları ile Tabiat Koruma Alanı olarak tescil edilmiģtir. UlaĢım AfyonkarahisarEmirdağ karayolundan sağlanmaktadır. Mülkiyeti tamamen Devlet Ormanıdır. Yöredeki belli baģlı akarsular Dadınderesi ile bu derenin yan kolları olan Çatak ve Keçi deresidir. Flora: Sedir(C.libani)ile birlikte sahada yine bozuk formda Juniperus Excelsa,J.foetidissima ve J.oxycedus a(ardıç türleri) rastlanmaktadır. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. Tabiatı Koruma Alanları: Bilimsel ve eğitim bakımından önem taģıyan nadir, tehlikeye düģmüģ veya kaybolmaya yüz tutmuģ ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup, sadece bilim ve eğitim amaçları ile kullanılmak üzere ayrılmıģ tabiat parçalarıdır. Türkiye genelinde toplam 35 adet Tabiat Koruma Alanı vardır. Afyonkarahisar ilinde tabiatı koruma alanları yoktur. 91

Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Tabiatı Koruma Alanı bulunmamaktadır. Yaban Hayatı Koruma Alanları: Sandıklı / Akdağ (Kocayayla) Ġlimiz Sandıklı ilçesi sınırları içerisinde bulunan ve bir kısmı Hocalar ve Kızılören ilçelerine taģan Akdağ eteklerindeki Kocayayla, ortalama 1.600 m. Akdağ ın zirvesi ise 2.500 m. Yüksekliktedir. Kocayayla ve Akdağ civarı Sandıklı ilçemize 35 km. mesafede AnkaraAntalya yolunun sağında kalan Hocalar ilçesi yoluyla Sorkun kasabasına kadar asfalt yol ile ulaģımı kolay ender yerlerden biridir. Sorkun dan itibaren ise stabilize orman yoluyla meģe ormanlarıyla baģlayan ve yükseldikçe çam ağaçlarının yoğunlaģtığı virajlı yollardan 1.600 m. Yükseklikteki vadiye ulaģılmak tadır. Anadolu nun çıplak dağları, çölleģmeye yüz tutmuģ alanları yanında, Karadeniz bölgemizi aratmayacak yemyeģil ormanlar, su kaynakları, çayırlar; kısacası zengin bitki örtüsüyle eģ değerde yaban hayatı, (yılkı atları, geyik, domuz, tilki, kurt v.s.) monoton ve betonlaģan hayatımıza bir anda huzur ve canlılık kazandırmaktadır. Doğal peyzajı bozmadan patika yolları, atlı gezi yolları, bisiklet parkurları, yaban hayatı izleme noktaları, alabalık üretilmesi için küçük barajlar, gölcükler, günübirlikçiler ve kampçılar için sosyal tesisler, havuzlar bu güzellikleri daha da çekici ve eģsiz kılacaktır. Doğa sevenlere, doğayla baģbaģa kalmak isteyen her yaģ grubu insana hizmet edecek etkinliklerin yapılabileceği Kocayayla civarında, keģfedilmeyi bekleyen pek çok mağara vardır. Tahmini 20 km. uzunluğunda olan kanyon ve kanyondan Çivril gölüne dökülen Akçay görülmeye değerdir. Kanyon boyunca insanoğlunun ayak basmadığı mağaralar, trekkingcilerin ilgisini çekecek güzergahlar bulunmaktadır. Bu eģsiz yer Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce, Yaban Hayatını Koruma Alanı ilan edilmiģtir. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Yaban Hayatı Koruma Alanı bulunmamaktadır. Ġlan Tarihi Niteliği Adı Alan (Ha) 01.08.1981 Milli Park BaĢkomutan Tarihi Milli Park 20440,00 00.00.1987 Mesire Yeri Köroğlu Beli Mesire Yeri 5,00 31.08.1994 Tabiatı Koruma Alanı Dandindere Tabiatı Koruma Alanı 260,00 00.00.1994 Yaban Hayvanı GeliĢtirme Sahası Karakuyu Gölü Yaban Hayvanı GeliĢtirme Sahası 1840,00 02.10.2001 Tabiat Parkı Akdağ Tabiat Parkı 14781,00 07.09.2005 Yaban Hayvanı GeliĢtirme Sahası Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası 24894,00 00.00.2005 Örnek Avlak Anıtkaya Olucak Örnek Avlak 4897,00 03.04.2008 Tabiat Parkı 26 Ağustos Tabiat Parkı, 65,00 08.05.2008 Mesire Yeri Bayat Yaylası Mesire Yeri 17,40 25.08.2009 Yaban Hayvanı Üretme Ġstasyonu ġuhut Kanatlı Yaban Hayvanı Üretme Ġstasyonu 5,93 20.05.2010 Mesire Yeri Balçıkhisar Abdal Dağı Mesire Yeri 23,37 20.05.2010 Mesire Yeri HaydarlıKumalar Mesire Yeri 28,94 01.06.2010 Mesire Yeri Sultandağı Palamutluk Mesire Yeri 23,37 01.06.2010 Mesire Yeri MenteĢOktudere Mesire Yeri 26,85 92

Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları: Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Yaban Hayvanı YetiĢtirme Alanı bulunmamaktadır. Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit Ve Koruma Alanları: Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Kültür Varlığı, Tabiat Varlığı, Sit ve Koruma Alanı bulunmamaktadır. Biyogenetik Rezerv Alanları: Yasal statü ile muhafaza ve teminat altına alınmıģ bir veya birden fazla tipik emsalsiz nadir veya tehlike altında bulunan habitat, biyosönöz ve ekosistem ile karakterize edilen alanlardır. Afyonkarahisar ili sınırları içerisinde bu kapsama alınmıģ herhangi bir alan bulunmamaktadır. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Biyogenetik Rezerv Alanı bulunmamaktadır. Biyosfer Rezervleri: 1970 yılında UNESCO Genel Konferansı nın 16.oturumunda baģlatılan MAB (Ġnsan ve Biyosfer Programı) çerçevesinde dünya üzerinde özel bir iklim ve yaban hayatı ile karakterize olunan belli baģlı biyomları temsil eden alanlar olarak tanımlanır. Afyonkarahisar ili sınırları içerisinde bu kapsama giren herhangi bir alan bulunmamaktadır. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Biyosfer Rezervi bulunmamaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgeleri: Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiģ bölgeler, çevre kirlenmesi ve bozulmasına karģı korumak, bu alanların doğal güzelliklerini ve tarihi,değerlerinin gelecek nesillere intikalini teminat altına almak için oluģturulmuģ bölgelerdir. Türkiye genelinde toplam 12 adet Özel Çevre Koruma Bölgesi vardır. Afyonkarahisar ili genelinde özel çevre koruma bölgesi yoktur. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Özel Çevre Koruma Bölgesi bulunmamaktadır. Özel Koruma Alanları: Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Özel Koruma Alanı bulunmamaktadır. Turizm Bölgeleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar: Afyonkarahisar, termal turizm, kaplıca denilince ilk akla gelen illerden birisidir. Hem kaplıca sayısı hem de sularının yüksek derecede olması nedeniyle tercih edilmektedir. Kaplıcaların Ģehir merkezine yakın olması ve kaplıcaların etrafında bulunan turistik tesislerin fazlalılığı diğer tercih nedenleri arasındadır. Sağlık turizmi yönünden oldukça Ģanslı olan Afyonkarahisar da 5 tane kaplıca bulunmakta olup, tümü Turizm Bakanlığı tarafından Turizm Merkezi ilan edilmiģtir. Türkiye genelinde Pilot Bölge seçilerek altyapı çalıģmalarına hız verilmiģtir. Geleceğin Termal BaĢkenti olarak nitelendirilmektedir. Termal merkezleri Ģunlardır: Gazlıgöl Termal Turizm Merkezi, Hüdai Termal Turizm Merkezi, Heybeli Termal Turizm Merkezi, ÖmerGecek Termal Turizm Merkezidir. Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde herhangi bir Turizm Alanı veya Koruma Altına AlınmıĢ Diğer bir Alan bulunmamaktadır. 93

Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluģlarına belirli amaçla tahsis edilmiģ alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla sınırlandırılmıģ alanlar vb alanlar Faaliyet alanı ve 1.000 metre yarıçaplı yakın çevresinde bu alanlar bulunmamaktadır. II.11) Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç türleri, miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı; bunların mevcut ve planlanan koruma ve /veya kullanım amaçları, orman alanlarına olumsuz etkilerin irdelenmesi ve alınacak önlemler, proje yerinin ormanlık sahaya mesafesinin belirtilmesi, Orman Alanları: Faaliyet alanı ve yakın çevresinde orman alanı bulunmamaktadır. II.12) Proje yeri ve etki alanının mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi (toprak, hava, su ve radyoaktif v.b kirlilik açısından değerlendirmenin yapılması varsa analiz sonuçlarının eklenmesi), Hava Kirliliği Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, 04.07.2012 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Mü,dürlüğü tarfından yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi konulu genelgede EK.120122013 kıģ sezonu için kullanılması gereken yakıtlara göre il ve ilçe grupları tablosunda I.Grup ilçe olarak değerlendirilmiģtir. Su Kirliliği: Seyitler Barajı Gebeceler Kasabası arazisinde yer almakta olup, zirai sulamada kullanılmaktadır. Toprak Kirliliği: Afyonkarahisar Ġli, Merkez Ġlçe, tarım topraklarının % 35 lik bir bölümü kimyasal kirliliğe maruz kalmıģtır. 94

BÖLÜM III 95

PROJENĠN ÖNEMLĠ ÇEVRESEL ETKĠLERĠ ve ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde faaliyetin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır; bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır.) A) Faaliyet alanının hazırlanması, inģaat aģamasındaki faaliyetler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler; III.A.1. Arazinin hazırlanması ve yapılacak işler kapsamında nerelerde, ne miktarda ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı malzemelerin nerelere taşınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanacakları, Toplam 13.450 m² lik bir sahada 7.023 m² si kapalı olmak üzere Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat tarafından 353.160 (272.160 tavuk ve 81.000 civciv) kapasiteli, 4 adet tavuk ve 1 adet civciv kümesi olmak üzere toplamda 5 adet kümes ve 1 adet bakıcı evi, 1 adet yumurta deposu, 10 adet çelik yem silosu, 1 adet Gübre bekletme ve kurutma tesisi ile Yumurtalık Tavuk Çiftliği yapılması planlanmaktadır. Tablo.37 Faaliyet Alanındaki Birimlerin Alanları ve Yüzdeleri ile Hafriyat Miktarları Yapının Cinsi ĠnĢaat Alanı (m²) Kazı Derinliği (mt) Hafriyat Miktarı ( m³) Oran Ton/m³ Ortalama Ağırlık (Ton) Çed Kapsamı DıĢında DeğerlendirilmiĢtir Belgesi AlınmıĢ Ünite C Yarka Kümesi (15,5 mt*60mt*1 Adet 930 Mevcut Ġlave Edilmesi Planlanan Üniteler K Tavuk Kümesleri (18 mt*60mt*4 Adet) 4.320,00 0,30 1.296,00 1.600 2..073,60 Su Deposu (10mt*3mt* 1 Adet) 30,00 3,30 99,00 1.600 158,40 Bakıcı Evi (10mt*7,5mt*1 Adet) 75,00 0,30 22,50 1.600 36,00 Yumurta Deposu (15 mt*50mt*1 Adet) 750,00 0,30 225,00 1.600 360,00 Ġdare Binası (10 mt*15mt*1 Adet) 150,00 0,30 45,00 1.600 72,00 Sosyal Bina (15 mt*15mt*1 Adet) 225,00 0,00 2.Kat Gübre ĠĢleme Tesisi (10 mt*50 mt*1adet) 500,00 2,20 1.100,00 1.600 1.760,00 Foseptik Çukuru (5mt*5mt*1 Adet) (4mt*4mt*1 Adet) 41,00 3,30 82,50 1.600 132,00 Ölü Çukuru (4mt*4mt*2 Adet) 32,00 3,30 82,50 1.600 132,00 Toplam 6.100,00 2.952,50 4.724,00 Genel Toplam 7.023,00 Tesiste yapılacak olan kümesler için zemin hazırlama esnasında meydana gelecek hafriyat atıkları miktarı 2.953 m³ olacaktır. Hafriyat çalıģmaları sırasında çıkacak toplam 2.953 m³ hafriyat artığı malzeme sahanın boģ alanlarına yayılarak araziyi tesviye etmek, bahçe düzenlemeleri ve sahanın boģ kısımları için tekrar dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Kapalı alan dıģında kalan 96

boģ alan 7.350 m 2 dir. Bu boģ alan yaklaģık 50 cm (0,50 m) yüksekliğinde dolgu olacak Ģekilde tesviye edilerek değerlendirilecektir. Bu nedenle saha dıģına herhangi bir hafriyatın atılması kesinlikle söz konusu olmayacaktır. 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hafriyat Toprağı, ĠnĢaat ve Yıkıntı Atıkları Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tesiste mevcut arazi üzerine 7.023 m 2 alanda Bakıcı Evi yapılacak olup, Kümesler ve Diğer Binaların prefabrik binalar Ģeklinde kurulması planlanmaktadır. 2,20 mt derin temel kazısı yapılarak Gübre Bekletme Deposu, 3,30 mt derin temel kazısı yapılarak Su Deposu, Fosseptik Çukuru ve Ölü Çukuru inģaatı yapılacaktır. Binaların büyük bölümü prefabrik olacağı için zemin hazırlama iģlemi esnasında arazi üzerinden 0,30 cm lik bir toprak tabakası alınacak derin temel kazısına girilmeyecektir. OluĢacak toz miktarının hesaplanmasında 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK12 d2 bendinde verilen kontrolsüz emisyon faktörleri kullanılmıģtır. III.A.2. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler Faaliyet alanının topoğrafik yapısı itibariyle herhangi bir taģkın riski bulunmamaktadır. Buna rağmen yağıģlardan dolayı yüzey sularının tesisi etkilememesi için gerekli drenaj çalıģmaları ve yağmur suyu kanalları yapılacak olup; tüm yapılar zemin seviyesinden 0,50 m yukarıda yapılarak taģkın riski minimize edilecektir. Mimari yapılar için zemin emniyetinin sağlanması için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı nın 17.08.1987 Tarih ve 1634 Sayı ile 31.08.1989 Tarih ve 4343 Sayılı Genelgelerine ve 02.09.1997 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. III.A.3. Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, enerji nakil hatlarının geçirileceği yerler ce trafo yerleri, Tesiste Enerji Nakil hattına bağlanan trafo ile sağlanan elektrik enerjisi kullanılacaktır. Enerji Nakil Hattı yolun karģı tarafında ve parselimize yakın geçmektedir. Trafo hattı çekilmiģ vaziyettedir. Trafo yeri Ek04 de yer alan vaziyet planında verilmiģtir. III.A.4. Proje kapsamında, işletme döneminde su temini sistemi planı, suyun nereden temin edileceği, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, Tesiste iģletme faaliyetleri esnasında; personel içme ve kullanma suyu, civciv ve yumurtalık tavukların içme suyu, temizlik iģleri için kullanma suyu olmak üzere su kullanımı olacaktır. ĠĢletme faaliyetleri esnasında kullanılacak personelin içme suyu damacanalarla, kullanma suyun tamamı; Susuz Belediyesinin tesis alanına yaklaģık 5 km mesafeden geçen içme suyu Ģebeke hattından sağlanacaktır. Bununla ilgili olarak Susuz belediyesinden 24.10.2013 tarih 97

ve 490 sayılı yazı ile Ģebeke hattından masrafların karģılanması Ģartıyla içme ve kullanma suyunun verilebileceği hususundaki yazı alınmıģtır. Susuz Belediyesi Su Temini Yazıları EK13 de verilmiģtir. Projenin iģletme aģamalarında çeģitli amaçlarla su kullanımı olacaktır. Yumurtalık Tavuk Çiftliğinin iģletilmesi sırasında oluģan sıvı atıklar; çalıģan personelin sosyal kullanımından meydana gelecek atıksulardır. Çiftlikte pedli sulu havalandırma sistemi kullanılacaktır. Havalandırma sisteminde kullanılan, su peteklerden geçerek sürekli devir daim olacaktır. Nem, ısı ve koku ayarlaması yaparken havalandırma sisteminde su azalması meydana gelecektir. Eksilen su kadar su sisteme ilave edilecektir. Tesisin iģletme aģamasında; ÇalıĢacak personel tarafından kullanılacak su, YetiĢtirilecek kümes hayvanlarının günlük su ihtiyacı, Temizlik iģleri için kullanılacak su tüketimleri olacaktır. ĠĢletmede suyun kullanım noktaları aģağıda özetlenmiģtir. Çalısacak personelin kullanma suyu Tavukların içme suyu Koku önleme amacıyla kurulacak indirgeme sisteminde kullanılacak pulvarize su Soğutma pedlerinde kullanılacak su ÇalıĢacak Personel Tarafından Kullanılacak Su : ÇalıĢan KiĢi Sayısı : 10 kiģi KiĢi BaĢına DüĢen Günlük Su Miktarı : 150 Lt/gün.kiĢi ÇalıĢanların Günlük Su Tüketimi : 1.500 Lt/gün Civciv ve Tavukların Su Ġhtiyacı: Civciv Sayısı : 81.000 Adet Civciv BaĢına DüĢen Su Miktarı : 130 ml/gün.civciv Civcivlerin Günlük Su Tüketimi : 10.530 lt/gün (10.530 ton/gün) Yumurtalık Tavuk Sayısı : 272.160 Adet Tavuk BaĢına DüĢen Su Miktarı : 215 ml/gün.tavuk Tavukların Günlük Su Tüketimi : 58.514,4 Lt/gün (58,51 ton/gün) Toplam Su Ġhtiyacı = 10.530 Lt/Gün+ 58.514,4 Lt/Gün = 69.044,4 Lt/Gün Havalandırma Fanları Ġçin Kullanılan Su : 5.000 Lt (sürekli devir daim oluyor.) Kümeslerin Temizliği Ġçin Kullanılacak Su: Yumurtalık Tavuk Çiftliği belli periyotlarda temizlenerek steril hale getirilecektir. Bu periyot yarka yetiģtirme kümeslerinde yaklaģık 4 ayda bir defa ve Yumurta Üretim Kümeslerinde yaklaģık 24 ayda bir defadır. Kafeslere ve kümeslerin duvar, taban ve tavanlarına önce dezenfektan püskürtülecektir. Daha sonra tesis temizliği için su sadece pulvarize olarak 98

kafeslere ve kümeslerin duvar, taban ve tavanına püskürtülecektir. Daha sonra ise silinecektir. Tesis temizliği sırasında kesinlikle bir sıvı atık oluģumu söz konusu olmayacaktır. Su püskürtülüp silindikten sonra tekrar kafes ve kümeslerin duvar, taban ve tabanlarına dezenfektan madde püskürtülecek kümesler bir sonraki kullanıma hazır hale gelecektir. ĠĢletme aģamasında tesis temizlik iģleri için ihtiyaç duyulacak su miktarı; birim alan baģına düģen temizlik suyu miktarının 1,5 lt olduğu varsayımına dayanarak aģağıda verildiği Ģekilde hesaplanmıģtır. Yarka YetiĢtirme Kümesleri : Tesisin yıkamalı temizlik iģlemi;üretim dönemleri sonunda yeni civcivlerin gelmesinden önce her dönemde 1 kez yapılacak olup yılda toplam 3 kez ([365 gün/yıl]/[112 gün/dönem]= ) yapılacaktır. Bu kapsamda dönemlik yapılacak temizlik iģlerinde kullanılacak su miktarı ortalama; 1,5 lt/m² x 930 m² (temizlik alanı) = 1.395 lt (1.395 lt x 3) / 365 gün 11,46 lt/gün = 11,46 m³/gün olarak hesaplanmıģtır. Her dönem sonunda uygulanacak genel kümes temizliğinin dıģında tesiste günlük rutin küçük çaplı temizlik yapılacak olup, bu amaçla günlük 1 m³ /gün su kullanılması planlanmıģtır. Yumurta Üretim Kümesleri : Tesisin yıkamalı temizlik iģlemi; üretim dönemleri sonunda yeni yarkaların gelmesinden önce her dönemde 1 kez yapılacak olup 24 ayda bir defa yapılacaktır. Bu kapsamda dönemlik yapılacak temizlik iģlerinde kullanılacak su miktarı ortalama; 1,5 lt/m² x 4.320 m² (temizlik alanı) = 6.480 lt (6.480 lt /2) / 365 gün 8,87 lt/gün = 8,87 m³/gün olarak hesaplanmıģtır. Her dönem sonunda uygulanacak genel kümes temizliğinin dıģında tesiste günlük rutin küçük çaplı temizlik yapılacak olup, bu amaçla günlük 1 m³/gün su kullanılması planlanmıģtır. Havalandırma Pedlerinde Kullanılacak Su : Çiftlikte pedli sulu havalandırma sistemi kullanılacaktır. Burada 5 m³ su kullanılacaktır. Havalandırma sisteminde kullanılan, su peteklerden geçerek sürekli devir daim olacaktır. Nem, ısı ve koku ayarlaması yaparken havalandırma sisteminde su azalması meydana gelecektir. Eksilen su kadar su sisteme ilave edilecektir. 99

Projede çalıģan personelin kullanımından ortaya çıkan evsel nitelikli atıksular ile prosesten kaynaklanan atıksular; Sağlık Bakanlığınca 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Lağım Mecrası ĠnĢası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyularak sahada açılan sızdırmaz özellikteki fosseptik çukurda biriktirilecektir. Fosseptik çukur dolduğunda vidanjör ile ücreti mukabili alınarak, Afyonkarahisar Belediyesi kanalizasyon sistemine deģarj edilecektir. 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Sızdırmaz özellikli fosseptik çukur planı ve kesitleri Ek12 de sunulmuģtur. Koku önleme amacıyla kurulacak indirgeme sisteminde kullanılacak su: Proje alanında koku önleme amacıyla kurulacak indirgeme sisteminde kullanılacak pulvarize su için toplamda 5 m³ su kullanılacağı planlanmaktadır. Kullanılacak bu su sürekli olarak devri daim ettirilecektir. Kullanılacak suyun günlük olarak buharlaģma neticesinde %10 oranında buharlaģarak eksileceği varsayılarak ekleme yapılacak miktar 0,5 m³/gün olarak hesaplanmıģtır. Soğutma Pedlerinde Kullanılacak Su: Soğutma pedlerinde her kümes için 0,5 m³/gün su kullanılacağı düģünülmektedir. Bu bağlamda iģletmede mevcut olan 5 Adet kümes de 5*0,5 m³/gün)= 2,5 m³/gün su kullanılacaktır. Tablo.38 ĠĢletme AĢamasında Kullanılması Planlanan Su ve Atıksu Miktarı Su Kullanım Noktaları Kullanılan Su Miktarı (m³/gün) Personel Ġçme ve Kullanma Suyu 1,5 Tavukların Ġçme Suyu 69.04 Kümeslerde Temizlik Amaçlı Kullanılan Su 22,33 Koku Önleyici Ġndirgeme Sisteminde Kullanılacak Su 0,5 Soğutma Pedlerinde Kullanılacak Su 2,5 Toplam 95,87 III.A.5. Faaliyet ünitelerinde ve diğer ünitelerde kullanılacak yakıt türleri, miktarları ve kimyasal analizleri, yakıtların hangi ünitelerde ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, oluşacak emisyonlar ve alınacak önlemler, Kümeslerde tavukların vücut ısılarından yararlanılacak olup herhangi bir ısıtma yapılmayacaktır. Ancak civciv kümeslerinde ısınma amaçlı Katı Yakıtlı Modüler termoblok (sıcak 100

hava üflemeli kazan) bulunacaktır. Tesiste 1 Adet kazan bulunacaktır. Yakıtı ise torba linyit kömürüdür. Bu aģamada gerekli olan enerjinin sağlanması için; Çevre ve ġehircilik Bakanlığının ısınma amaçlı kullanılacak yakıtlar için belirlediği vasıflardaki havası 1.derecede kirli illerde kullanılmasına izin verilen yakıtlar (ithal kömür veya yüksek vasıflı yerli linyit) kullanılacaktır. Kullanılan kömürler bakanlıkça belirlenen nitelikli kömürler olacaktır. 25.000 Kg/yıl yaklaģık kömür kullanılması hesaplanmaktadır. Tablo.39 Kömürün Genel Özellikleri Özellikler Sınırlar Toplam Kükürt(Kuru Bazda) Maz. % 0,9 Alt Isıl Değer (Orjinalde) Min 6200 kcal/kg Uçucu Madde (Kuru Bazda) 1228 % Toplam Nem (Orjinalde) Max. % 10 Kül (Kuru Bazda) Max % 10 C % 90,00% H2 6,2% Özgül Ağırlık 1,08 1,12 kg/dm³ Oksijen 3,30% Kaynak: Buhar Kazanları Isıl hesaplar Cilt 1 ; M. Dinçer Isıl Güç; Yakıt kullanılan ünitelerin ısıl güçleri aģağıdaki formüle göre hesap edilmiģtir. YaklaĢık Tüketim (ton/gün) x YaklaĢık Isıl Değer (kcal/kg) x 4,18 (J/kcal)/86.400 sn/gün 0,069 ton/gün * 0,0207 MW olacaktır. Ġdari bölümlerde klima sistemi kullanılacaktır. Dolayısıyla hava kirliliğine sebep olacak bir kaynak bulunmayacaktır. ÇalıĢacak araçlar ve jeneratör için mazot ile çiftlikte kullanılacak olan elektriktir. III.A.6. Proje alanının hazırlanması ve tesislerin inşaatında kullanılacak alet ve ekipmanlar, proje kapsamında işletme döneminde bu ekipmanlarla yapılacak üretim nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, gürültüyü azaltmak için alınacak önlemler, Yumurtalık Tavuk Çiftliği inģaat aģamasında çalıģacak olan kamyon, ekskavatör ve yükleyicilerden gürültü oluģumu söz konusudur. Bu araçların çalıģmasından kaynaklanan gürültü seviyeleri en yakın taģ ocağı 580 m, mermer fabrikaları 2 km ve yerleģim yeri olan 6 km mesafedeki Gebeceler Beldesi için Ģu Ģekilde hesaplanmıģtır. 101

Proje alanı ile ilgili olarak Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen hazırlama kriterleri çerçevesinde hazırlanan Akustik Rapor Ek 12 de sunulmuģtur. 04.06.2010 tarih, 27601 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen hususlara uyulması firmanın taahhüdü altındadır. Çiftlikte iģletme aģamasında sulu pedli fanlardan, araçlar ile makine ekipmanların çalıģmasından ve civciv ve tavuklardan gürültü oluģumu söz konusudur. Faaliyetin iģletilmesi sırasında kullanılacak olan alet, ekipmanlar ve özellikleri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo.40 Tesiste Kullanılacak Makine Ekipman Makine ekipman Adet Ana kontrol paneli 6 Tavuk kafesi (9 tavuk / kafes ) 8.000 adet / 1 kümes Yumurta paketleme makinesi 2 Otomatik yemleme sistemi Yem motoru Gübre Motoru Otomatik Suluk Sistemi ( Nipel Damlalık Suluk ) 1 adet / 1 kümes 6 adet / 1 kümes 10 adet / 1 kümes 16.000 adet / 1 kümes Yumurta Toplama Konveyörü Yumurta Toplama Konveyörü Gübre TaĢıma Konveyör Hattı Yem Silosu Ġlaçlama Makinesi Gübre KarıĢtırma Gübre KarıĢtırma Rayları Gübre TaĢıma Aracı 6 adet 2 adet / 1 kümes 6 adet 1 adet 16 tonluk 9 adet 25 tonluk 1 adet 2 adet 3 takım 2 adet Bu oluģan gürültü en yakın yerleģim birimi olan 6 km mesafedeki Gebeceler Kasabasında rahatsızlık verici düzeye ulaģması hesaplanmamaktadır. ĠĢletme aģamasında da 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevresel Gürültünün 102

Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ve 27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değiģiklik hükümlerine aynen uyulacaktır. III.A.7. Proje alanının hazırlanması sırasında oluşacak toz, iş makinelerinden kaynaklı gaz emisyonları ve alınacak önlemler, Toz Emisyonu hesaplanırken; 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 12 Tablo.12.6. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri tablosunda verilen Kontrollü Emisyon Faktörleri kullanılmıģtır. Toplam Hafriyat Miktarı: 2.953 m 3 Hafriyat Malzemesinin Yoğunluğu: 1,6 ton/m 3 Toplam Hafriyat Miktarı: 2.953 m 3 x 1,6 ton/m 3 = 4.724 ton Toplam ĠnĢaat Süresi: 8 saat/gün x 26 gün/ay x 6 ay = 1.248 saat Bir Saatte yapılacak Hafriyat Miktarı: 4.724 ton / 1.248 saat = 3,78 ton/saat Bir Günde Yapılacak Hafriyat Miktarı: 3,78 ton/saat x 8 saat/gün = 30,24 ton/gün olacaktır. Bir Günde Yapılacak Sefer Sayısı: 30,24 ton/gün/24 ton/sefer = 1,26 sefer/gün olacaktır. Kamyonlar hafriyatı proje sahası içinde 50 m mesafedeki hafriyat sahasına götürüceklerdir. GidiĢdönüĢ düģünülürse 0,1 km alınan mesafe olacaktır. (10 sefer/gün x 0,1 km/sefer = 1 km/gün) Toz Emisyonu hesaplanırken; 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 12 Tablo.12.6. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri tablosunda verilen Kontrollü Emisyon Faktörleri kullanılmıģtır. Tablo. 4 1 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon OluĢumu Toz Faktörleri Emisyon Değerleri Emisyon Debileri Sökme 0,0125 kg/ton 3,78 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,0472 kg/saat Yükleme 0,005 kg/ton 3,78 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,0189 kg/saat Nakliye 0,35 kg/kmaraç 0,35kg/km x 1 km/gün x 1 gün/ 8 saat= 0,0440 BoĢaltma 0,005 kg/ton kg/saat 3,78 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,0189 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 0,129 kg/saat Emisyon hesaplamaları sonucunda ortaya çıkan 0,129 kg/saat değer 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen sınır değerleri olan 1,0 kg/saat değerinden düģüktür. Dolayısıyla toz dağılım modellemesi yapılmaya gerek duyulmamıģtır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 103

Yumurtalık Tavuk Çiftliği inģaatı sırasında gerçekleģtirilecek kazı çalıģmaları sırasında ve iģ makineleri ve kamyonların hareket alanlarında toz oluģumu söz konusudur. Ortaya çıkacak tozu minimize edebilmek için, kazı yapılan alan su ile nemlendirilecektir. Bu amaç doğrultusunda günde ortalama 3 m³ su kullanılması planlanmaktadır. Nemlendirme amaçlı kullanılacak suyun bir kısmı mevsimsel etkilere bağlı olarak buharlaģacağından, kalan kısmı da toprak tarafından emileceğinden buna bağlı atıksu oluģmayacaktır. III.A.8. Proje kapsamındaki ulaştırma altyapısı planı (ulaştırma güzergahı, şekli, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu) Tesisin yapılması planlanan yer Afyonkarahisar Ankara karayolunda ayrılarak Gebeceler Kasabasına ulaģım sağlanan asfalt yolun üzerinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleģim birimi Gebeceler Kasabası 6 km ve Susuz Kasabası olup tesise yaklaģık 7 km dir. Tesise ulaģım mevcut yollar kullanılarak sağlanmakta olup, ulaģımda bir problem yoktur. III.A.9. Proje alanının hazırlanması ve inşaat aşamalarında zarar görebilecek florafauna türleri (Endemik, nesli tehlikede türler vb.) proje için seçilen yer ve etki alanında bulunan tür popülasyonlarının etkilenmesi, Faaliyet alanına yakın çevrede zarar görecek endemik tür, nesli tükenmekte tür bulunmamaktadır. Fauna türleri ise özellikle zarar görecek türler olmayıp inģaat aģamasında ortamdaki gürültü ve hareketlilikten dolayı bulundukları habitatları terk ederek çevredeki daha uygun alternatif yaģam alanlarına çekileceklerdir. Fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi için projede görev alacak personele faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacaktır. Fauna türleri arasında Bern SözleĢmesi Ek2 ve Ek 3 listesinde yer alan türler bulunmaktadır. Bu türlerle ilgili olarak Bern SözleĢmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleģmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır. Bunlar; Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde); Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme Ģekilleri, Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, Yabani faunayı bu sözleģmenin amacına ters düģecek Ģekilde özellikle üreme, geliģtirme ve kıģ uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boģ dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. 104

Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde); Kapalı av mevsimleri ve/veya iģletmeyi düzenleyen diğer esaslara, Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaģtırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya, Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satıģının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satıģa çıkarılmasının uygun Ģekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır. III.A.10. Kültür varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanlarının faaliyet yeri ve çevresinde yer alması durumunda yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki muhtemel etkilerinin irdelenmesi. Faaliyet alanı ve çevresinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları bulunmamaktadır. Afyonkarahisar Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nden alınan görüģte "yasa kapsamında değerlendirilebilecek kültür varlığına rastlanılmadığı" bildirilmiģtir. Afyonkarahisar Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğüyazısı Ek15 de verilmiģtir. Ayrıca Afyonkarahisar Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü; tesis alanında3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili yönetmeliği ile ilgili mevzuat hükümlerine göre deniz, tabiisun i göl ve nehir gibi umuma ait sulara mücavir olmadığı ayrıca, 2863 sayılı Kanun hükümlerine göre tespit ve tescil edilen doğal sitler içinde yer dair görüģ bildirilmiģtir. Afyonkarahisar Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü görüģ yazısı Ek15 de verilmiģtir. B) Projenin işletme aşamasındaki fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler; III.B.1.Proje kapsamında yer alan her bir tesisin özelliği (kümesler, yem deposu, su deposu, fosseptikler, personel lojmanı, idare binası, laboratuar, ölü çukuru, gübre depolama vb.), adetleri, kapasiteleri, nerelerde, nasıl ve ne kadar alanda yapıldığı, üretim ve işletme yöntemleri ve teknolojileri, (ayrı olarak alt başlıklar halinde verilmelidir), proses akım şeması, şema üzerinde kirletici kaynakların gösterimi, Kafes Sistemi ve Özellikleri: Yumurta eldesi amacı ile kurulacak tesisin yapım aģamasında kümes tipleri yönünden birtakım araģtırmalar yapılmıģ ve yumurta tavukçuluğu açısından en avantajlı olan pencereli kafes sistemi kümes yapılması tercih edilmiģtir. Tavuk kümeslerinde kafesler 7 katlı, 2 bölmeli, 6 blok ve her bir sırada 90 bölmeden oluģacaktır ve her kümeste 68.040 Adet tavuk olacaktır. 105

ġekil 3 Kullanılması Planlanan Kafes Sistemi Kafes sisteminin sahip olduğu aģağıda açıklanan avantajlar nedeniyle kafes sistemi kümes tercih edilmiģtir: 01. Birim kümes alanına konan tavuk sayısı diğer kümeslerden 4 5 misli daha fazladır. 02. Altlık sorunu yoktur. 03. Yumurtalar daha temizdir. 04. Fazla dolaģıp enerji kaybetmedikleri için yemden yararlanma biraz daha yüksektir. 05. Yere yumurtlama sorunu yoktur. 06. Gurk (civciv çıkarma için kuluçkaya yatma) olma hali çok azdır. 07. Tavuklar ayakaltında dolaģmadıkları için bakımları daha kolaydır. 08. Yumurtalar biraz daha ağırdır. 09. Ölüm oranı genellikle daha düģüktür. 10. ĠĢ gücü gereksinimi, otomasyona bağlı olarak % 50 80 daha azdır. 11. Tavukların tek tek kontrolü, kötü ve düģük verimlilerin ayrılması daha kolaydır. 12. Gübrenin alta geçmesi ve tavukların birbirleriyle temasının az olması nedeniyle hastalık kontrolü daha kolaydır. 13. Kannibalizm ( kendi türünü yeme vakası) daha düģük düzeydedir. 14. Hayvanların kendi yumurtalarını yemelerine ender rastlanır, bu alıģkanlığı olan hayvanlar kolayca ayıklanır. Bugün yeryüzünde yetiģtirilen tüm ticari yumurta sürülerinin % 6570 i kafeslerde barındırılmaktadır. Kafesler, yumurta tavukları için olduğu kadar civciv ve piliçler için de kullanılmaktadır. Kafes sistemi kümes tipinde; tavuklar kafesler içinde durur ve serbest gezinmelerine izin verilmez. Bu tip kümesler, yumurta üretimi yapan çiftlikler için idealdir. Kafes sisteminde yem kaybı azdır. Yumurtalar kendiliğinden yumurta kanallarına birikir. Fazla iģ gücü gerektirmeyen bir sistemdir. Tavuklar kafesin içinde bir kaçı bir arada bulunur. Yem ve su önlerinde sürekli olarak hazırdır. Kafes sistemi ticari yumurta üretiminde en iyi kümes tiplerinden biridir. Çok iyi bir havalandırma düzenini gerektiren bu sistemin yararı metrekareye düģen 106

tavuk sayısının yüksekliği ile (kafes tipine göre 6570 tavuk/m²) yer ve iģgücünden tasarruf sağlanmasıdır. Ayrıca daha kolay ayıklama daha az yem tüketimi, altlık giderinin ortadan kaldırılması, parazitler, hastalıklar, tüy yolma ve kanibalizmin azalması gibi olumlu yönleri de vardır. Bunun yanı sıra ilk yapım giderlerinin yüksekliği, özel yemleme ve itinalı bakım gereği kafes yorgunluğu ve karaciğer yağlanması ve kırıkçatlak yumurta miktarının artması gibi sakıncaları da vardır. Kafes sistemli kümeslerde; kafesler 22,5 mm çapındaki galvanizli tel çubukların 2x5 cm veya 2x6 cm aralıklarla kaynaklanması ile yapılır. Kafes tabanının meyili % 15,8 17,6 olup bu meyilde yuvarlanan yumurtalar öndeki yumurta tablalarında toplanırlar. Kafes blokları arasındaki servis yolunun geniģliği kafes tiplerine göre 6075 cm arasında değiģebilir. Kafes blokları kümes içerisinde birden fazla sıra halinde yerleģtirilir. Her blokta kafesler tek veya çok katlı olarak dizilir. Bu diziliģler yatay, dikey veya kademeli olabilir. Kafes Gözleri: ġekil 4 Kullanılması Planlanan Kafes Gözleri Her sıranın iki yanında bir adet kafes gözü yer alır. Bu gözler ara saç ve tellerle birbirinden ayrılmıģlardır. Her tel bölme ön ve arkada yer alan iki gözü, her saç bölme de toplam 4 gözü birbirinden ayırır. Kafes gözlerinin ön tarafında, tavukların kolayca yem 107

yemesine olanak verecek Ģekilde tasarlanmıģ olan tel kapaklar kullanılmıģtır. Kafes Ayakları: Galvanizli saclardan üretilmektedir. En yüksek mukavemetin sağlanması amacıyla ayaklar üzerinde mümkün olan en az sayıda ve çapta delik açılmasına dikkat edilmektedir. Sistemde her göze bir adet kafes ayağı düģmektedir. Gübre Bant Yatakları: Gübre bant yatakları galvanizli sacdan üretilmektedir. Gübre bandının hareketine yön vermek ve yemliklere gübre dökülmesini önlemek üzere tasarlanmıģtır. Kafes Alt Telleri: Yumurta kırık ve çatlaklarını en az düzeye indirmek üzere, en uygun eğim ve esneklikte tasarlanmıģtır. Galvanizli tellerden dokunmaktadır. Yemleme Sistemi: Otomatik olarak çalıģan yem arabalı yem dağıtım sistemidir. Kümes dıģında yer alan yem silolarındaki yem helezonlar vasıtasıyla yem arabalarına nakledilir. Yem arabaları kafes sıralarının ucuna yerleģtirilmektedir ve otomatik olarak redaktörlü motorlar ile hareket ettirilmektedir. Yem arabalarının her kattaki yemliklere yem boģaltılmasını sağlayan tüm döküģ ağızlarına yem ayar aparatları yerleģtirilmektedir. Yem arabaları, kafes sıraları üzerinde yer alan raylar üzerinde gidip gelen tekerlekler aracılığı ile hareket ettirilebilmektedir. ġekil 5 Kullanılması Planlanan Yemleme Sistemi Su Ġçme Sistemi: Tavuklara su verilmesi, kafes sırası ve katı boyunca uzanan ve üzerinde nipel damlalıklar bulunan PVC su boruları sayesinde sağlanacaktır. Bu borulardan geçen suyun temini, her sıranın baģında bulunan ve her kata bir adet olarak yerleģtirilen rezervuarlardan karģılanacaktır. 108

ġekil 6 Kullanılması Planlanan. Sulama Sistemi Otomatik Yumurta Toplama Sistemi: Her kafes sırasının ön tarafında yer alan yumurta toplama baģlıkları ile çalıģan Otomatik Yumurta Toplama Sistemidir. Kafes gözlerinin ön kısmına gelen yumurtalar, yumurta bez bantları ile kafes sıra baģındaki yumurta toplama ünitesine sevk edilir ve asansörlü yumurta toplama ünitesi ile her kattan sırayla toplanır. ToplanmıĢ olan yumurtalar konveyörler aracılığıyla bir yumurta toplama masasına veya eğer mevcutsa bir yumurta toplama/tasnifleme makinesine aktarılır. Yumurta aktarma konveyörleri istenilen uzunluğa göre üretilebilmektedir. Sistem, mümkün olan en az yumurta kırık/çatlak oranı ile en hijyenik biçimde yumurta toplamaya olanak sağlar. ġekil 7 Kullanılması Planlanan Yumurta Toplama Sistemi Yumurta Nakil Konveyörleri: Elektrostatik boya ile boyanmaktadır. Yumurtanın en güvenli Ģekilde naklini sağlayan, çelik teller ve zincirlerle donatılmıģtır. Her konveyör üzerinde yumurtanın konveyör dıģına hareketini engelleyen plastik kenarlıklar yer almaktadır. 109

Otomatik Gübre Toplama Sistemi: Gübre, her katın altında tüm sıra boyunca uzanan polipropilen gübre bantlarının üzerine düģecektir. Belirli periyotlarda (genellikle 23 gün) bu bantlar motorlar aracılığıyla çekilecek ve üzerlerindeki gübre kümes sonunda yer alacak boģaltma konveyörüne aktarılacaktır. Kümesteki tüm gübre bu konveyör aracılığıyla kümes dıģına çıkartılacak ve tesis içerisinde yer alacak gübre iģleme tesisine taģınacaktır. Yumurta üretim tesisinin çevresi güvenlikli tel çitle çevrilecek. GiriĢte bekçi kulübesi yer alacak ve gerekli dezenfeksiyon iģlemleri yapılmadan içeriye insan ve araç alınmayacaktır. Gerek giriģler ve gerekse kümes çevresi personel tarafından belirli periyotlarla temizlenecek ve dezenfekte edilecektir. Kümes içlerinde havalandırma, soğutma, ısıtma vb. ihtiyaçlar hava Ģartlarına göre perdeler, fanlar, petler, ve ampuller kullanılarak ayarlanacaktır. Sorumlu veteriner hekim ve teknik müdürü tarafından haģere mücadelesi için hazırlanan program uygulanacaktır. Tesiste dönem sonlarında yapılacak dezenfeksiyon iģlemlerinde 27.01.2005 tarih ve 25709 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Halk Sağlığı Alanında HaĢerelere KarĢı Ġlaçlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik kapsamında valiliklerce verilen ilaç uygulama izni almıģ firmalarca yapılacak kemirici vektör ve haģerelerle mücadele edilecektir. Ayrıca araçların v e ekipmanların dezenfeksiyonu, gelen yemlerin takibi ve uygun miktarlarda kümeslere verilmesi, verim ve sağlık kontrolleri de sorumlu Veteriner Hekim ve Teknik Personel tarafından yapılacaktır. ġekil 8 Gübre Bant Yatakları Kümesler Tesis kapsamında alanları 1080 m 2 olan 4 adet tavuk kümesleri ile alanı 930 m 2 olan 1 adet civciv kümesi yer alacaktır. Yapılacak çelik destekli betonarme yapılar olacak olup zemini sızdırmasız Ģap beton kaplı, tam otomatik havalandırma ve yemleme sistemleri ile donatılacaktır. Faaliyet alanında yapılacak olan tavuk kümeslerinin her biri 1080 m² ve civciv kümesi 930 m² olacaktır. Tavuk ve civciv kümeslerinde kafes sistemleri kurulacaktır. Tavuk kümeslerinde kafesler 7 katlı, 2 bölmeli, 6 blok ve her bir sırada 90 bölmeden oluģacaktır ve her kümeste 68.040 Adet tavuk olacaktır. Yapılması planlanan civciv kümesinde 81.000 adet civciv bulunacaktır. Civciv kümesinde kafesler 5 kat 4 bloktan oluģacaktır. 110

Yem siloları Tesiste kullanılan yemliklere otomatik olarak besleme yapabilen silolardır. Yüksek kaliteli galvaniz sacdan üretilmiģ olup standart olarak bulunan mekanik doldurma sisteminin yanı sıra pnömatik olarak doldurma ve besleme iģlemi gerçekleģtirebilmektedir. Silolarda yem seviyesi izleme pencereleri de yer almaktadır. Tesiste 1 adet 16 tonluk ve 9 adet 25 tonluk yem siloları kullanılacaktır. Su Deposu Tesiste, kullanılması planlanan sular Susuz belediyesi ġebeke hattından sağlanacaktır. Su ile ilgili yaģanabilecek olumsuzlukların önüne geçebilmek için tesis bünyesinde 600 m³ kapasiteli 1 adet su deposu yapılması planlanmaktadır. Bu sayede su kesintileri ve arızalardan kaynaklanabilecek su sıkıntısının önüne geçilecektir. Sızdırmasız Fosseptik OluĢacak evsel nitelikli atık sular, tesis içi kanalizasyon sistemiyle toplanarak 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası ĠnĢası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümleri çerçevesinde 2 adet 75 m³ olarak ( 5 m x 5 m ebatlarında ve 3 m su derinliği = 75 m³ ) projelendirilmiģtir. Çukurun üzeri demirli betonarme plakla örülecektir. Mahremiyeti sağlamak, haģerenin içeriye girmesini önlemek, dıģ etkilerden korumak amacıyla çukurun üstüne çatılı bir kulübe yapılacaktır. Fosseptik çukurunun sızdırmazlığı yönetmelik Ģartlarına uygun olarak sağlanacaktır. Fosseptik detay projesi Ek10 da sunulmuģtur. Tesiste oluģan evsel ve üretimden kaynaklanan atık suların vidanjör vasıtası ile çekilerek kanalizasyon sistemine deģarjından önce geçici olarak depolandığı sızdırmasız özellikteki çukurdur. Tesiste oluģabilecek atıksular ise tesis bünyesinde yapılacak olan fosseptik çukurunda biriktirilecek ve Susuz belediyesi tarafından vidanjörle belli aralıklarla çekilmesi yapılarak bertaraf edilecektir. Bakıcı Evi Tesiste yerleģtirilecek olan kanatlı hayvanların bakımı ile ilgilenen personelin konaklaması için ve ayrıca idari iģlerin yürütülebilmesi için bir katı ofis olarak kullanılması planlanmaktadır. Tesiste yer alacak olan bakıcı evi 75 m 2 olması planlanmıģtır. Ölü Çukuru Tesiste herhangi bir nedenle ölen hayvanlar için yerleģimin olduğu yerlerden uzakta, hayvanların uğrağı olmayan, akarsulardan uzak, yer altı sularını kirletmeyecek yerlerde açılacak olan ve üzeri sönmemiģ kireç ile kaplanıp toprak ile doldurulacak olan çukurlara denir. Havalandırma Bacası ve Fan Kümes içerisindeki hava giriģ ve çıkıģını sağlamakta ve hayvanların sürekli oksijenli ve tozsuz bir ortamda yetiģtirilmesine yardımcı olmaktadır. Tesiste bir kümeste ortalama 6 adet havalandırma bacası ve 140 cm x 140 cm ebadında fan kullanılması planlanmaktadır. Havalandırma bacaları ve fanlar aģağıdaki Ģekilde gösterilmektedir. 111

ġekil 9 Örnek Havalandırma Bacaları Ve Fanlar Soğutucu Pet Tesiste her bir kümeste sürekli devridaim yapan en az bir adet soğutucu pet bulundurulması planlanmaktadır. Trafo ve Jeneratör ġekil 10 Örnek Soğutucu Pet Tesiste Enerji Nakil hattından bağlanan trafo ile elektrik enerjisi kullanılacaktır. Tesiste meydana gelebilecek elektrik kesintilerinde kullanılmak üzere jeneratör kullanılması planlanmaktadır. Yumurta Paketleme Kafeslerden otomatik toplama sistemi ile toplanarak taģıma konveyörlerine aktarılacaktır. Konveyörlerden alınan yumurtalar yumurta paketleme ünitesine aktarılacaktır. Yumurtalar sınıflarına göre ayrıldıktan sonra yumurta tasnif ve paketleme iģlemi ile 30, 15 ve 10 lu viyollerle paketlenerek satıģa hazır hale getirilecektir. Tesiste kullanılacak bu yemlerin, temel içerikleri aynı olacaktır. Ancak her bir beslenme döneminde beslenen civciv ve tavukların besin maddesi ihtiyaçlarına göre katkı maddeleri değiģecektir. Proje kapsamında beslenen civciv ve tavukların biyolojik ihtiyaçları göz önünde bulundurularak organik yem temini yapılacaktır. Tesiste yapılacak yem tüketiminde kullanılacak hammaddeler, yumurtalık kanatlı hayvanların yaģam periyoduna göre kullanılacak yemlerin içeriğine iliģkin bilgiler aģağıda verilmiģtir. 112

Tablo.42 Tesiste Tüketimi Yapılacak Yemlerin Ġçerikleri Yem içeriği Civciv yemi ( kg) Piliç büyütme Yemi (kg) Piliç GeliĢtirme Yemi ( kg) Yumurta baģlangıç yemi (kg) Yumurta tavuk yemi 1.dönem (kg) Yumurta tavuk yemi 2.dönem (kg) Arpa 250 240 240 250 265 270 Buğday kepeği 50 60 60 50 50 50 Buğday, kara 100 140 150 175 200 200 Hayvansal yağ 50 80 80 80 90 100 Melas 30 25 20 Mısır, Sarı 670 620 620 570 550 550 Ayçiçeği küspesi 60 50 50 50 50 50 Et kemik unu 50 40 45 50 50 50 Soya küspesi 180 100 75 50 50 50 Soya proteini 80 85 85 100 160 160 Kireç taģı 20 25 50 75 180 180 Lizin 2 2 2 2 2 2 Enzim 1 1 1 1 2 2 Tuz 5 3 2 2 2 5 Toplam(karıĢım) 1563 1481 1505 1506 1726 1744 Gübre ĠĢleme Tesisinde Uygulanacak Yöntem Tesiste oluģacak gübreler için; gübre iģleme tesisleriyle anlaģılması planlanılmaktadır. Tesisin faaliyete geçeceği sırada gübre iģleme tesisleriyle anlaģma yapılamaması ya da bu gübre iģleme tesislerinin faaliyetle eģ zamanlı olarak çalıģamaması durumunda tesis bünyesinde gübre iģleme tesisi kurulması planlanılmaktadır. Bu gübre iģleme tesisleri için iki alternatif düģünülmektedir. Bunlardan birinci alternatif olarak Hosoya Fermantasyon Sistemi ikinci alternatif olarak da Gübre Fermantasyon Reaktörleri Sistemi düģünülmektedir. Daha sonrasında gübre iģleme tesisleriyle anlaģıldıktan sonra tesis bünyesindeki gübre iģleme tesisinin faaliyetine son verilecektir. 272.160 adet tavuk ve 81.000 adet civciv olacaktır. Projenin iģletme sürecinde açığa çıkabilecek maksimum toplam dıģkı miktarı; Civcivlerden Kaynaklanan Gübreler: Civciv Sayısı : 81.000 adet civciv Civciv BaĢına OluĢan günlük Gübre miktarı : 50 g/gün. Civciv (kaynak: Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tavukçuluk Bilimi Kitabı) Günlük oluģacak toplam gübre miktarı :4.050 kg/gün (5ton/gün) Tavuklardan Kaynaklanan Gübreler: Tavuk Sayısı : 272.160 adet/tavuk Tavuk BaĢına OluĢan günlük Gübre miktarı : 100 g/gün. Tavuk (kaynak: Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tavukçuluk Bilimi Kitabı) 113

Günlük oluģacak toplam gübre miktarı Toplam gübre oluģumu :27.216 kg/gün (27,216 ton/gün) : 31.216 kg/gün (31,216 ton/gün) 1. Hosoya Fermentasyon Sistemi Organik atıkların değerlendirilmesinde kuru granül gübre elde edilmesi amacıyla günümüzde uygulanan yöntemlerden olan aerobikoksijenli sistem dizayn edilmiģtir. Bu sistem katı organik atıklar karıģtırılarak ve oksijenli ortamda fermente olması prensibine göre iģlemektedir. Bu sistemin dezavantajları da koku ve sinek problemini beraberinde getirmiģtir. ĠĢletmede mevcut durumda aktarma, yer değiģtirme suretiyle gübrenin kurutulması sağlanmakta, Kurulması planlanan tesisle birlikte eģ zamanlı olarak Hosoya Fermentasyon sistemi kurularak tam fermente gübre üretimi yapılacaktır. Fermente edilerek kuru granül haline gelen gübre çuvallanarak tarımsal alanlarda kullanılmak üzere piyasaya satıģı yapılacaktır. Kurulacak Hosoya Fermentasyon Sistemini kısaca Ģöyle özetleyebiliriz; http://www.poultech.com.tr Dünya çapındaki tüm tavuk çiftliklerinde gübre yönetimi önemli bir konudur. Doğru Ģekilde iģlenmiģ tavuk gübresine olan ihtiyaç hızla büyümektedir. YanlıĢ yönetim: toprak, hava ve yeraltı su kirliliğine sebep olabilir ve insanlara ve hayvanlara bulaģıcı hastalık saçabilir. Ekonomik açıdan da gübre iģlemenin yüksek maliyetlerinin düģürülmesi önemlidir. Tavuk dıģkısından organik doğal gübre yapımı tavuk çiftliklerine baģlıca katkıda bulunan kâr kaynaklarından biridir. Hosoya Fermentasyon Sistemi saf fermentasyon iģlemi üzerine kurulmuģ eģsiz ve ekonomik bir prosestir. Bilinen kurutmalı ve samanla(talaģ) karıģık gübre prosedürlerinden farklı olarak Hosoya Fermentasyon Sistemi iki aģamaya ayrılmıģtır. ĠĢlemde, yaklaģık % 25 kuru madde içeren taze gübreyi, %8085 kuru madde içeren ve yüksek miktarda organik madde bileģimli son derece kaliteli doğal gübreye dönüģtürür. Gübre toprak altında olduğu kadar toprak üstünde de kullanma imkanı sunan formlarda üretilebilmektedir. Öncelikle Granül formda üretilen bu gübre için, ikinci bir öğütme ve peletleme tesisine ihtiyaç yoktur. HOSOYA organik fermantasyon tamamen biyolojiktir ve inorganik gübrelerin aksine tüm gerekli besinleri içermektedir. Üç haftalık bir fermantasyon süresinden sonra son halini almıģ olan ürün ister paketlenmiģ ister paketlenmemiģ, saf gübre olarak satılabilir. Sebze, meyve ve Ģarap üretiminde, florikültür, ve hortikültürde kullanılması tavsiye edilir. (Kaynak:http://www.poultech.com.tr/default.asp?L=TR&mid=3&dis=10) Bilgeler Gıda Mermer ĠnĢaat ye ait 9 numaralı parselde Hosoya Fermentasyon Sistemi kurularak tam fermente gübre üretimi yapılacaktır. Daha sonra tarımsal amaçlı faaliyetlerde kullanılmak üzere çuvallanarak piyasaya satıģı yapılacaktır. Günlük çıkacak toplam 31,216 ton civciv ve tavuk dıģkısı ilk fermentasyon süresi 14 gün ve ikinci fermentasyon süresi 6 gün olmak üzere fermentasyona uğramaktadır. Buna göre ilk fermentasyon süresinde fermentasyona uğrayacak dıģkı miktarı; 114

Hosoya fermentasyon sistemine göre dıģkı 24 saatte 6 tur ve her turda dıģkı 1,5 mt geriye kayar. Dolayısıyla 6 turda 9 mt geriye kayar (En iyi fermentasyon). Aksi taktirde dıģkı soğur ve istenilen verim elde edilemez. Ġlk fermentasyon süresi 14 gün ise; 9 mt/gün x 14 gün= 126 mt. çevre uzunluğu ġeklin Çevre hesabı: (D+d).π/2= 126 mt. D+d= 80 mt. (D= 60 mt, d=20 mt.) ġeklin Alan hesabı: D.d. π/4 = (60 x 20). 3,14/4= 942 m 2 Yükseklik 1,30 mt. alınmıģtır. Fermantasyon sırasında ünite doluluk oranı % 100 alınmıģtır. Ünite hacmi = Alan x yükseklik Ünite hacmi = 942 m 2 x 1,30 mt Ünite hacmi = 1224,6 m 3 ĠĢletmede oluģacak günlük dıģkı miktarı 31,216 tondur. Atık yoğunluğu 0,975 ton/m 3 alındığında, 31,216 ton / 0,975 ton/m 3 = 32 m 3 /gün olacaktır. Ġkinci fermentasyon süresi 6 gündür. 6 günlük fermantasyon süresi 6 adet 20 m 2 lik tanklarda gerçekleģtirilecektir. Buna göre toplam fermentasyon süresi: 14 gün + 6 gün= 20 günde oluģacak dıģkı miktarı; 20 gün x 32 m 3 /gün = 640 m 3 olacaktır. Ünite hacmi = 1224,6 m 3 ise; Tesiste yapılması planlanan 1224,6 m 3 ürün iģleme kapasitesine sahip Gübre bekletme ve kurutma tesisinde meydana gelecek olan 640 m 3 dıģkı miktarını fazlasıyla karģılamaktadır. Tesiste 640 m 3 lük dıģkı miktarını iģlemek için yapılması planlanan ünite 1.000 m 2 olup ünite hacmi ise 1224,6 m 3 dür. Tesiste gübre iģleme tesisi için planlanan boyutlarda zemini sızdırmasız üstü kapalı betonarme yapının yapılması planlanmaktadır. Yapılması planlana gübre iģleme tesisini boyutları 50m x 20 m = 1000 m 2 dir. Gübre Fermentasyon Ünitesi d D 115

Fermente Gübre OluĢumu: Taze Gübre GiriĢi Fermentasyon Makinesi ġekil.25 Örnek Fermente Gübre Üretim Tesisi 116

Kümeslerden Çıkan Gübreler Organik Gübre Havuzu KarıĢtırma, Havalandırma, Çapalama OlgunlaĢtırma Bunker Elevatör Gübre KarıĢtırıcılar Gübre Kırma Toz Gübre Ambalaj Pelet Makinası Piyasaya Sevk Pelet Çuval, Ambalaj Piyasaya Sevk ġekil.26 Gübre ĠĢleme Tesisi ĠĢ Akım ġeması 117

1.AġAMA Yumurta Kümeslerinden Gelen Fermantasyonun Ön KoĢulu Olan Kompostlama iģlemi yapılır. 2. AġAMA Taze Gübre Fermantasyon Havuzuna BoĢaltılır. Kompostlanan taze gübreler karıģtırma makineleri tarafından karıģtırılır ve her turda dıģkı 1,5 m geriye kayar. 24 saatte 6 tur atacağı için 9 m geriye kayar. Aynı zamanda gübre yığınlarının hava ile teması sağlanıp fermantasyon baģlatılır. Bu süreçte yapılan ölçümler sonucu gerek görülürse oksijen ve ısı müdahalesi yapılır. 3. AġAMA Fermantasyonunu Tamamlayıp Mineralize OlmuĢ, OlgunlaĢmıĢ Gübreler Yatay ve Dikey TaĢıyıcılarla Ambalajlama Ünitesine Alınır. Üretim AĢamasında Ġlk Önce Kırma Ünitesinden Geçen Gübreler Daha Sonra Dozajlama Ünitesine Alınır ve Peletleme Ünitesinde ġekillendirilir. 4.AġAMA Fermantasyonunu tamamlayıp mineralize olmuģ (olgunlaģmıģ) gübreler yatay ve dikey taģıyıcılarla fabrikaya alınır. Üretim aģamasında ilk önce kırma ünitesinden geçen gübreler daha sonra dozajlama ünitesine alınır ve Peletleme ünitesinde Ģekillendirilir. 5.AġAMA Peletleme Ünitesinde ġekillenen Gübreler Mamül Stoklama Depolarına Alınarak SatıĢa Hazır Hale Getirilir. Geçirimsiz Zemin Gübre iģleme tesisinin zemini geçirimsiz özellikte olacaktır. ġöyle ki; zemin beton yapımında ISONEM ZP 77 katkı maddesi kullanılacaktır. ISONEM ZP 77 beton, sıva, Ģap uygulamalarında harca su geçirimsizlik özelliği kazandırmak için kullanılan ve betonun kolay iģlenebilirliğini ve pürüzsüz çıkmasını sağlayan hidrofob özellikli toz Ģeklinde harç katkısıdır. Çimento esaslı ürünlerin priz almaları ve sertleģmeleri sırasında suda kolaylıkla çözülen tuzlar açığa çıkar. ISONEM ZP 77 içindeki hidrofob kimyasallar, tuz ve suyla reaksiyona girerek suda çözülmeyen kristaller oluģturur. Bu kristaller çimento esaslı yapının içindeki kapiler boģlukları doldurarak su geçirmeyen ve aynı zamanda da yapının nefes almasını engellemeyen sağlıklı bir doku oluģturur ve yalıtım sağlar. Zemin betonu kalınlığı 50 cm dir. Sonuç olarak kümeslerden çıkan tavuk ve civciv dıģkı atıkları açıkta depolaması yapılmayacak ve dıģkı atıkları 20 günlük fermantasyonun sonunda kuru granül gübre olarak bekletme yapılmadan çuvallanıp piyasaya satıģı yapılacaktır. 118

2. Gübre Fermantasyon Reaktörleri (GFR) Rapor konusunda proje kapsamında proje alanında kurulması planlanan 6 adet kümeste oluģacak tüm tavuk dıģkıları, kümeslerdeki dıģkı toplama konvoyör bantları ile düzenli olarak Gübre Fermantasyon Reaktörleri (GFR) taģınacaktır. Gübre Fermantasyon Reaktörleri nin dıģında herhangi bir alanda tavuk dıģkısı stoku yapılmayacaktır. Parselin kuzey ve batı yönlerinde bulunan kurutma kanalına kesinlikle gübre atılmayacaktır. Kümeslerden konveyör bantlar ile taģınacak tavuk dıģkıları direkt olarak Gübre Fermantasyon Reaktörleri ne beslenecektir. Gübre Fermantasyon Reaktörleri sundurma altında olacak ve etrafı saç malzeme ile kapatılacaktır. GFR lerin monte edileceği zeminin çevresinde su toplama kanalı ve sonunda toplama çukuru yapılacaktır. Bu bölümden yağmur suyuna herhangi bir kaçak oluģturulmayacaktır. Tavuk dıģkıları düzenli olarak iģleme tabi tutulacağı için reaktörlerin bulunacağı bölümde kötü koku ve sinek üremesi önlenmiģ olacaktır. Kümeslerden %70 nemli dıģkılar düzenli olarak alınıp, GFR lere aktarılıp hızlı fermantasyon iģlemine tabi (5560 C sıcaklık ile ) tutularak, yaklaģık 7,58,5 günde nem oranı %1720 rutubete indirilmiģ halde kurutulup depolanacaktır. Proje kapsamında kurulması planlanan her bir kümesin baģ kısmına birbiriyle tamamen aynı olan ikiģer adet GFR monte edilecektir. (ġekil 49) dıģkının fermantasyon iģlemi bu reaktörlerin içerisinde gerçekleģtirilecektir. Gübre Fermantasyon Reaktörleri iki bölümden oluģmaktadır. Üst bölmede fermantasyon iģleminin ilk aģaması, alt bölümde ise fermantasyon iģleminin son aģaması gerçekleģtirilecektir. Makine katları, yan ve alt kısımları özel olarak aside dayanıklı ağaçtan yapılmaktadır. ġekil.27 Örnek Gübre Fermantasyon Reaktörü Sistemin devreye alınması GFR lerin mamul (stabil) organik gübreyle doldurulmasıyla baģlayacaktır. Fermantasyon reaktörünün iģleyiģi aģağıda verilmiģtir. 119

ġekil.28 Gübre ĠĢleme Tesisi ĠĢ Akım ġeması Proses baģlangıcında blower dan dan sisteme reaktörün tabanından yeterli ısıda ve basınçta hava verilecektir. Hava için ihtiyaç duyulacak ısı, elektrik enerjisi yardımıyla sağlanacaktır. Dolayısı ile bu aģamada herhangi bir yakıt kullanılmayacaktır. Bu nedenle yanma gazı emisyonu oluģmayacaktır. Fermantasyon iģlemi devam ederken açığa çıkacak ısı, fermantasyonu gerçekleģtiren termofilik bakterilerin aktivitelerinden kaynaklanacaktır. Prosesin ilerleyen aģamalarında bu ısıdan yararlanılacaktır. Reaktör tabanında yavaģ devirli bir karıģtırıcı bulunmaktadır. Bu sayede reaktörün tavanında beslenen nemli ham dıģkı yavaģ yavaģ reaktörün tavanına doğru akıģa geçecektir. Bu esnada bakterilerin çalıģması için gerekli Ģartlar oluģmaya baģlayacaktır. Reaktörün üst bölümünde belirli nem, ısı ve organik madde doygunluğuna ulaģan ham dıģkı reaktörün alt bölümüne asıl fermantasyon bölümüne alınacaktır. Bu iģlem kontrollü olarak gerçekleģecektir. Reaktörün ısısı kontrol altında tutularak bakterilerin yaģaması sağlanacak ve fermantasyon süreci tamamlanacaktır. Bilindiği gibi havalı ortamda yapılan bu fermantasyon iģlemi aerobik fermantasyon (kompostlaģtırma) denilmektedir. Hem gündüz hem de gece saatlerinde fermantasyon iģleminin devam etmesi ve cebri hava sirkülasyonu sağlanarak prosesin hızlandırılması nedeniyle doğal ortamda gerçekleģen fermantasyon iģlemine oranla çok daha hızlı ve çevresel etkileri çok daha kontrollü bir Ģekilde fermantasyon iģlemi gerçekleģtirilecektir. Literatür bilgilerine göre avalı ortamda fermantasyon sıcaklığı 55 60 C yi geçmemelidir. Fermantasyon reaktörlerinin içinde bu sıcaklık değerini ayarlayıcı sistemler yer almaktadır. 120

Sistemin reaksiyon Ģartları otomatik olarak kontrol edilerek anaerobik fermantasyonu oluģması önlenecektir ( Kötü koku oluģması Septik Ģartların oluģması ) Sistemde yakıt kullanılmayacaktır. Bu nedenle yanma gazı emisyonu oluģmayacaktır, reaktöre verilen hava ve oluģacak su buharı GFR lerin tanklarından toplanıp bir baca vasıtası ile atmosfere verilecektir. GFR lerin baca çıkıģlarında konu emisyonun azaltılabilmesi için kurulması öngörülen Koku Giderme Sistemi detayları aģağıda açıklanmıģtır. Gübre Fermantasyon Reaktörlerinde kümeslerden çıkan dıģkının fermantasyonu sırasında koku emisyonu oluģacaktır. OluĢan bu koku emisyonun un azaltılabilmesi için koku giderme sistemi kurulacaktır. GFR lerde oluģacak kokulu gaz GFR lerin yapılacak olan kolona emiģ fanı vasıtasıyla çekilecektir. Gelen hava hızı nedeni ile kolonun içinde helezon Ģeklinde aģağıya inecek burada toplanmıģ suyun içinden geçerek içerisindeki koku veren maddeler su fazına alınacaktır. Gelen hava daha sonra yukarıya doğru serbest bir Ģekilde çıkarken üzerine tekrar pulverize su püskürtülecek, kalan kokunun bileģikler doğrudan pulverize su ile temas edilecektir. Ġki kademeli olarak temizlenen hava baca vasıtası ile atmosfere verilecek, su ise sirkülasyon tankına geri dönecektir. GFR den emilen gazın bir kısmı koku giderme kolonuna geçerken baca çeperlerinin soğuk olması sebebiyle yoğunlaģacak ve baca çeperlerinden aģağı doğru akacaktır. Bacada yoğunlaģan gaz bacanın alt tarafında bulunacak tanklar vasıtası ile toplanacak ve daha sonra tekrar fermantasyon iģlemine kullanılmak üzere GFR lerin içine konacaktır. ġekil.29 Koku Giderme Kolunu ÇalıĢma Prensibi Yüzebilen safsızlıklar sirkülasyon tankının üstünde sıyrılarak, çöken katı maddeler ise tankın dibinden zaman zaman alınacaktır. Bu alınan malzeme de GFR lerde iģlenmek üzere tekrar GFR lerin içine konulacaktır. Sıvı ise sirkülasyon pompası ile tekrar kullanılmak üzere devridaim edecektir. Bir süre sonra kirlenen devridaim suyu Merkezi Atık Su Arıtma Tesisine gönderilerek değiģtirilecektir. 121