Sigortacılık Sigorta ve Sigortacılık Sigorta ve Risk Kavramları Sigortanın Genel İlkeleri Sigortanın İşlevleri Sigorta Temel Kavramları Editör Yard. Doç. Dr. Ferudun KAYA Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bölüm Başlıkları* Dünya da ve Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi Türkiye ve Dünya Sigortacılığına İlişkin İstatistik Verilerin Değerlendirilmesi Sigorta Sözleşmesi Sigorta Primi ve Tarife Sistemi Türk Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurum ve Kuruluşlar Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi Sigorta İşletmelerinin Organizasyonu Hasar Tesbiti ve Hasar Yönetim Sistemi Reasürans Bireysel Emeklilik Sistemi Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası Türk Sigortacılık Sektörünün AB Ülkeleri Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması Türkiye de Uyfulanan Sigota Türleri Sigortacılık Sektörü ve Vergilendirilmesi Sigorta İşlemleri Muhasebesi Sigorta Pazarlaması * Bölüm içeriklerine ait her türlü sorumluluk bölüm yazarlarına aittir. 4. Baskı İSTANBUL 2014 Öğretim Üyesi Öğr. Gör. Davut Karaman Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Oktay Salih Akbay Namık Kemal Üniversitesi Mehmet Kâhya Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Öğr. Gör. Emre Özkan Kocaeli Üniversitesi Doç. Dr. Fatma Zehra Savi Karabük Üniversitesi Mehmet Kâhya Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Dr. Selin Çavuşoğlu Öğr. Gör. Ebubekir Doğan Kastamonu Üniversitesi Öğr. Gör. Emre Özkan Kocaeli Üniversitesi Doç. Dr. Tolga Ulusoy Kastamonu Üniversitesi Öğr. Gör. Nadir Ateşoğlu Kastamonu Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Faruk Akın Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Ferudun Kaya Doç. Dr. Hatice Yurtsever Yard. Doç. Dr. Mustafa Canbaz Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Emel Bahar Mersin Üniversitesi
Yayın No. : 3104 İşletme-Ekonomi Dizisi : 663 1. Baskı Mayıs 2010 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2011 İSTANBUL 3. Baskı Ocak 2013 İSTANBUL 4. Baskı Haziran 2014 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-131- 5 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL (Sertifika No: 12028) 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Editör ün Önsözü Bu çalışma ile sigortacılık mevzuatı, sigortacılıkta kullanılan belge bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Özel Bölüm dahil 20 bölümden oluşan bu eserde sigorta ve sigortacılık işlemlerine, bu işlemlerde kullanılan belgelere ve bu işlemlerin muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ve sair teknik ve hukuki iş ve işlemlere yer verilmiştir. Her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam etmekte, konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlanmaktadır. Eser içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili sigortacılık mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Özetlemek gerekirse, bilgilerin daha kalıcı olmasını teminen sade bir dil anlatımına, yüzeysel ve sanal ortamdan öte daha çok günlük yaşamdan uygulamalara vurgu yapan bu çalışma ile amaçlanan bilgi paylaşımını zevkli bir hale getirmektir. Bu nedenledir ki, okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı ve öğretici eserler hazırlamamızda önemli ölçüde bize katkı sağlayacağı inancındayız. İster öğretici, ister öğrenen isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkılar, eserin ilerleyen yıllardaki kaleme alınmasında yol gösterici niteliğinde olacaktır. Bu eserde gösterilen çabaların, okuyucuların sigorta ve sigortacılık teknikleri hakkında elde edecekleri bilgi düzeyi ile doğru orantılı olarak karşılığını alacağını umuyoruz. Bu çalışmada, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği ve Üyeleri nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından da yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımızı sunarız. Kitabın editörü, altı ayı aşan bir süreçte zihinsel olarak kitabın içeriğini oluşturduktan sonra kitaba çok değerli katkı sağlayan bölüm yazarlarıyla süreç içinde yapılan görüşmeler çerçevesinde kitabın bölümleri yazılmaya başlanmıştır. Son haline ulaşıncaya kadar editör ve yayınevi tarafından gözden geçirilmiştir.
IV SİGORTACILIK Çok yazarlı çalışmaların zorluğuna rağmen, öncelikle kitaba bölüm yazma teklifime olumlu yaklaşan ve doğrudan katkılarını esirgemeyen çok değerli meslektaşlarım ve arkadaşlarım; Davut KARAMAN, Ebubekir DOĞAN, Emel BAHAR, Emre ÖZKAN, Faruk AKIN, Fatma Zehra SAVİ, Hatice YURTSEVER, Mehmet CANBAZ, Mehmet İSLAMOĞLU, Nadir ATEŞOĞLU, Oktay Salih AKBAY, Selin ÇAVUŞOĞLU ve Tolga ULUSOY a tüm içten duygularımla teşekkür ederim. Ayrıca çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen ve Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi bölümünü yazan ve tüm bölüm metinlerini de gözden geçirerek katkı sağlayan T.C.Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Mehmet KÂHYA üstadımıza özellikle teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Elinizdeki bu çalışma onların çok değerli katkıları ile meydana gelmiştir. Ancak, bir eserin ortaya konulması sadece yazarların bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Gerçek şudur ki, karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman ders anlatma aşamasında dolaylı ve doğrudan katkılarını gördüğümüz öğrencilerimize, bilgi paylaşımında bulunduğumuz meslektaşlarımıza ve sektör temsilcilerine teşekkürü bir borç biliyoruz. Bugünlere gelmemizde çok değerli katkıları olan hocalarımıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin yayına hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık Sahibi ve Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan SATAR Bey e ve onun şahsında tüm yayınevi Çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Bu eserin Türkiye nin sigortacılık sektörüne ivme kazandırması temennisiyle. Dr. Ferudun KAYA kayaferudun@gmail.com.
Bilgi kuvvettir (Bacon) 4. Baskıya Önsöz Bilindiği gibi, bir kimsenin, kurum veya kuruluşun sahip olduğu mal ve bedeni varlıklarını yitirme olasılığı ( = tehlikesi) onları kaygıya sevk etmekte, hatta endişelendirmektedir. Böyle bir olasılığın/tehlikenin gerçekleşmemesi ya da böyle bir olasılık var ise bunun ortadan kaldırılması amacıyla, kişiler ve kuruluşlar bir güvenlik şemsiyesi altına girerek tehlikeleri olanaklar elverdiğince yok etmeye ya da tehlikenin vereceği zararların minimize edilmesine yönelebilirler. Ancak, tüm alınan önlemlere rağmen yine de her zaman tehlikeleri önceden fiilen ortadan kaldırmak mümkün olmayabilir. Tehlikelerin fiilen giderilmesinin mümkün olmadığı böyle durumlarda ise oluşacak zararları hemen derhal gidermeye çalışmak da diğer bir seçenektir. İnsanlar ve kuruluşlar gelirlerinin bir kısmını ya tasarruf ederek ya da karşılık ayırarak oluşabilecek finansal zararlarının karşılanmasına çalışabilirler. Ancak yapılan tasarruflar ya da ayrılan karşılıklar her zaman bu zararı finanse edemeyebilir. Böyle bir durumda zararın, zarar görenler tarafından tek başlarına karşılanması yerine; aynı zarar olasılığına uğrayan kimseler tarafından birlikte finanse edilmesi de olanaklıdır. Böylece aynı cins rizikoya, tehlikeye maruz kişilerin ve kuruluşların ödeyecekleri tahammül edilebilir küçük paralarla bilfiil zarara uğrayanların zararlarını finanse edebilecek büyük bedellerin kendilerine sağlanabilmesi mümkün olur. İşte aynı zarar olasılığına uğrayan kimseler tarafından birlikte finanse edilmesi ihtiyacından sigorta doğmuştur. Sigorta bir kimse veya kuruluşun belirli bir ücret karşılığında para ile ölçülebilir menfaatini, yasal tanımlar içindeki rizikolardan, tehlikelerden oluşacak zarar ve hasarlarını finanse etmek üzere yapılan bir sözleşmedir. Sigortanın amacı; ekonomik kayıpları doğuran olası risklerle (tehlikelerle) karşı karşıya kalan sigorta ettirenlerin/sigortalıların, sigortalanabilir risklerinin meydana gelmesinden kaynaklanacak zararlarını güvence altına alarak maddi ve bedeni varlıklarının kaybını önlemek ya da azaltmak, finansal sorumluluklarının karşılanmasını temin etmek, hayat sigortalarında ölüm halinde sigorta ettirenin ailesine ya da lehdarına, hayatta kalma halinde ise sigorta ettirene güvence sağlamaktır. Bireysel Emekliliğe gelince, bireylere; yaşlılıklarında ve aktif çalışma yaşamlarının sonunda ek bir gelir sağlamaya yönelik, katılanların her katılımcı adına ayrı hesaplarda takip edildiği ve herkesin kendi birikimleri oranında gelir alacakları, Devletin gözetim ve
VI SİGORTACILIK denetiminde ancak bütünüyle özel şirketler tarafından yapılan, gönüllü katılıma dayalı, kamu emeklilik sistemlerine tamamlayıcı bir Emeklilik Sistemidir. Bireysel Emeklilik Sisteminde Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile ellialtı yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanmaktadır. Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir program dahilinde ödenmesini, tamamının defaten ödenmesini ya da yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını talep edebilmektedir. Sigortacılığın ve bireysel emekliliğin en etkin fonksiyonu, fon yaratmak ve yaratılan bu fonları çeşitli yatırım enstrümanları aracılığıyla ulusal ekonomiye kazandırmaktır. Sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerinde yaratılan fonlar, sigorta ettirenlerin/sigortalıların, katılımcıların gönüllü tasarruflarıyla yaratılmakta, toplanan primler finansal kesime transfer edilerek rasyonel alanlarda yatırımların finansmanında kullanılmaktadır. Dünyada tarihin çok eski dönemlerinden beri uygulama olanağı bulan, son yıllarda ise hem insan haysiyetine yaraşır bir yaşam standardı hem de ekonomiler için olmazsa olmaz bir finansal kurum olan sigorta ve bireysel emeklilik konusu, ülkemizde de giderek yaygın olarak kullanılan kavramlardan biri haline gelmiştir. Gerçek şudur ki; sigorta ve bireysel emeklilik sektörleri, giderek ulusal ekonomimizde olumlu yönde gelişmelerin yaşandığı birer sektör haline gelmiş olup, kişiler, kurum ve kuruluşlar yapılan sigorta ve bireysel emeklilik sözleşmeleri sayesinde kaybettiklerini yerine koyarak varlıklarını sürdürebilmekte, dahası, ülkede sosyoekonomik ve sosyopolitik istikrar sağlanabilmekte, yaratılanlar korunabilmektedir. Sigortacılık faaliyetleri, kişilerin, kurum veya kuruluşların belirli bir ücret karşılığında para ile ölçülebilir menfaatlerini, yasal tanımlar içindeki tehlikelerden, rizikolardan oluşacak zarar ve hasarlarını karşılamak üzere düzenlenen sigorta poliçelerinin birer sigorta sözleşmesi, bireysel emeklilikte ise sosyal güvenliğe ek bir emeklilik sözleşmesi olmaları nedeniyle hukuk içinde, bu iki sektörün, yatırımlara fon arz eden birer kurum olmaları nedeniyle finansal kurumlar içinde, mal dolaşımının temeli olan nakliyat branşı başta olmak üzere birçok branş üretimi ile de risk yönetimi içinde yer almaktadır. Bu sayılan konular da Avrupa Birliği ne üyelik konusu entegrasyon çalışmalarında önem taşımaktadır. Bu bağlamda, yakın geçmişte ülkemiz sigortacılık sektöründe çeşitli yeni hukuksal düzenlemeler yapılmış, yeni branşlarda üretime geçilmiş ve hukuksal düzenlemelerin Avrupa Birliği ile entegrasyon çalışmalarına devam edilmiştir. Yeni Türk Ticaret Kanunu, sigorta hukuksal düzenlemeleri içinde ağırlıklı bir önem taşımaktadır. Avrupa Birliği nde de durum böyledir. TTK da yapılan revizyonlar, özellikle sigortacılığı ilgilendiren Altıncı Kitapta yapılan değişiklikler köklü ve kalıcı olup, sigorta mevzuatına da bu şekilde yansıtılmaktadır. Ancak, tüm bu olumlu yöndeki gelişmelerin yaşandığı, fakat, okuma alışkanlığının düşük düzeyde olduğu sektörümüzde yukarıda kısaca değinilen sigortacılık ve bireysel emeklilik konuları ile benzeri teknik, hukuki ve sair konularda başvurulacak ve yararlanı-
ÖNSÖZ VII lacak mesleki yayınların çok kısıtlı olması, genç sigortacı adaylarının, bu konuya ilgi duyanların, bu alanda çalışmak isteyenlerin yetişmelerini, sigorta ve sigortacılık konusunda vizyon sahibi olmalarını engelleyen önemli unsurlardan biridir. Son yıllarda finans kesiminin en önemli parçası olan sigorta ve emeklilik sektörleri, hükümetlerin kamu yönetiminden sorumlu kesimleri, eğitim kurumları ilgilileri, sigortanın insanca yaşam standardı olduğunu, sigorta olmadan ekonomik kalkınmanın olamayacağını, insanlar ise ek bir emeklilik geliri bulunmadan geçinmenin zor olduğunu gerçek anlamda keşfetmeye başladılar. Artık günümüzde sigortacılığa, bireysel emekliliğe ve sigortanın ne olup ne olmadığına ilişkin teknik, finansal ve hukuki bilgiler hemen hemen her üniversitede ders ya da bölüm olarak okutulmakta, bu konuda yüksek lisans ve doktora çalışmaları dahi yapılmaktadır. Sigortacılık sektörü de bu bilgileri alan öğrencilere, özellikle Meslek Yüksek Okullarının Sigortacılık Bölümlerinden mezun olanlara az da olsa ayrıcalık tanımaktadır. Diğer taraftan, yasal düzenlemelerle de bu okullardan mezun olanlara ayrıcalıklar tanınmış bulunmaktadır. Bu nedenle, Türkçe olarak kaleme alınmış eğitici eserlerin, sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerinin geleceğe hazırlanmasına katkı sağlayacağı, böylesi eserlerin bu alanlarda eğitim alan insanlarımızın eğitim düzeylerini arttıracağı savıyla atılmış her adımı, bu yolda ortaya konan her eseri anlamlı, gerekli ve kutsal sayıyoruz. Gerek meslek mensuplarının gerekse toplumumuzun bilinçlendirilmesinin ancak sigorta, sigortacılık ve bireysel emeklilik ve bunlara ilişkin teknik, finansal ve hukuksal konulardaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi ile mümkün olacağını düşünüyoruz. Yine bundan önceki kitapların kaleme alınmalarında olduğu gibi büyük bir özveri ile hazırlanan çok yazarlı bu kitabı okuyan, dağarcığına sigorta ve sigortacılık ve bireysel emeklilik konularında bilgi aktaran, aktaracak olan kitabın herkes tarafından eksik yönlerinin hoşgörülü bir yaklaşım ve övgüyle karşılanması yazarlarına mutluluk verecek olup, kitabın sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerine, okuyanlara ve konuya ilgi duyanlara, araştırmacılara faydalı olmasını dileriz. Mevzuattaki değişiklilikler yanı sıra istatistikî verilere ve yeniliklere göre yeniden gözden geçirilen kitapta yer alan bölümleri kaleme alan değerli Hocalarımıza, alıntı yaptığımız değerli eserlerin Yazarlarına, Amatör bir ruh ve profesyonelce Editörlüğe soyunan Sayın Yard. Doç. Dr. Ferudun KAYA Hocamıza, vakitlerinden çaldığımız Eş ve Çocuklarımıza, bu kitabın hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık Sahibi ve Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan SATAR Bey ve onun şahsında tüm Yayınevi Çalışanlarına teşekkür ederiz. Saygılarımızla. Mehmet KÂHYA Sigorta Denetleme Uzmanı
VIII SİGORTACILIK NOT: 4. baskısı yapılan ve sigortacılık mevzuatında meydana gelen değişiklikleri de içeren Sigortacılık Kitabımıza Türkiye ve Dünya sigortacılığına ilişkin en son elde edilebilen rakamları da eklemiş bulunmaktayız. Global veriler ve Türk ve Dünya sigortacılığının karakteristiklerini yansıtan göstergeler ışığında, Sigorta Denetleme Uzmanı Mehmet KÂHYA tarafından hazırlanarak Özel Bölüm başlığı altında kitapta yer verilen Çalışmada, Türkiye, faaliyet gösterilen ülkeler dünya sigorta piyasaları hakkında özet bilgiler sunulmaktadır. Bu noktada, Sigorta Denetleme Kurulu, Mali İzleme Grubu Başkanı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Sibel Yelmenoğlu na, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyeti Hakkında Raporun istatistik verilerine erişiminde katkılarından dolayı ayrıca teşekkür ediyoruz.
İÇİNDEKİLER SİGORTA VE SİGORTACILIK Giriş...1 1. Bölüm SİGORTA VE RİSK KAVRAMLARI 1. SİGORTA ve RİSK KAVRAMLARI...7 1.1 Sigortanın Doğuşu...7 1.2 Sigortanın Tanımı ve Önemi...11 1.3 Risk Nedir?...15 1.4 Risk Yönetimi ve Risk Unsurları...18 1.5 Risk Analizi...19 2. Bölüm SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ) 2. SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ)...21 2.1 Sigorta Ettirilebilir (Sigortalanabilir) Menfaat İlişkisi İlkesi...22 2.2 Riskin (Rizikonun) Varlığı İlkesi...24 2.3 Azami Hüsnüniyet (İyi Niyet) İlkesi...25 2.4 Sebepsiz Zenginleşme Yasağı (Tazminat İlkesi)...31 2.5 Halefiyet (Hakların Devri-Rücu) İlkesi...38 2.6 Birden Çok Sigorta veya Hasara İştirak (Katılım) Prensibi...40 2.7 Yakın Neden İlkesi (Prensibi)...45 3. Bölüm SİGORTANIN İŞLEVLERİ 3. SİGORTANIN İŞLEVLERİ...49 3.1 Sigortanın Güvence ve Risk Yönetimi İşlevleri...50 3.1.1 Sigorta, Toplumda Huzur ve Güven Tesis Eder, Dayanışmayı Sağlar... 50
X SİGORTACILIK 3.1.2 Sigorta, Tasarruf Bilincini Geliştirir ve Ekonomide Yatırım Kararları Üzerine Olumlu Etki Sağlar...51 3.1.3 Sigorta, Muhtemel Risklere Karşı Atıl Tutulan Sermaye Miktarını En Aza İndirir ve Finansal Sistemin Etkinliğini Artırır...51 3.1.4 Sigorta, Risklere Karşı Önleyici Önlemleri Geliştirir....52 3.2 Sigortanın Ekonomik İşlevleri...53 4. Bölüm SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI 4. SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI...57 4.1 Sigortacı...57 4.2 Sigorta Aracıları (Acenteler-Brokerler)...59 4.3 Sigortalı/Sigorta Ettiren...61 4.4 Lehdar /Menfaattar...62 4.5 Sigorta Primi...63 5. Bölüm DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİGORTACILIĞIN TARİHÇESİ 5.1 Dünya da Sigortacılığın Tarihçesi...67 5.2 Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi...73 Özel Bölüm TÜRKIYE VE DÜNYA SIGORTACILIĞINA İLIŞKIN İSTATISTIK VERILERIN DEĞERLENDIRILMESI 1. TÜRKİYE VE DÜNYA SİGORTACILIĞINA İLİŞKİN İSTATİSTİK VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ...79 1.1 Türk Sigortacılık Sektöründe Prim Üretimi ve Verilen Teminatlar...79 1.2 Bireysel Emeklilik Sisteminde Katkı Payı ve Birikim Tutarı...80 1.3 Sigortacılık Sektöründe Prim Üretiminin Durumu, Verilen Teminat ve Birikim Tutarları ile GSYH İlişkisi...81 1.4 Dünyada Sigorta Sektöründe Global Trendler...83 1.4.1 Sanayileşmiş (Gelişmiş) ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Prim Üretimi...83 2. Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Yapısal Göstergeleri...86 2.1 Şirket Sayıları...86 2.2 Kesilen Poliçe, Yapılan Sözleşme ve Katılımcı Sayıları...88
İÇİNDEKİLER XI 2.3 Sigortacılık Alanında Faaliyet Gösteren Unsurlar ve Sektörün İstihdam Kapasitesi...89 2.4 Ödenmiş Sermayede Uluslararası Sermayenin Payları...90 3. Genel Değerlendirme ve Sonuç...90 6. Bölüm SİGORTA SÖZLEŞMESİ 6. SİGORTA SÖZLEŞMESİ...93 6.1 Sigorta Dönemi ve Süresi...95 6.2 Sigorta Menfaatinin Yokluğu...95 6.3 Sigortanın Kapsamı ve Değiştirilmesi...96 6.4 Fesih ve Cayma...96 6.5 Sigorta Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler...97 6.5.1 Teklifname...97 6.5.2 Poliçe...98 6.5.3 Sigorta Geçici İlmühaberi...99 6.5.4 Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi...99 6.5.5 Zeyilname (Poliçe Eki)...100 6.5.6 Tecditname...100 7. Bölüm SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ 7. SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ...103 7.1 Sigorta Primi (Primium)...103 7.2 Tarifeler...108 8. Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR Giriş...111 8. TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR...112 8.1 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar...112 8.2 Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurumlar...113 8.2.1 Sigorta Şirketleri (Sigortacılar)...113 8.2.2 Sigorta Aracıları - Üretim Organları...114
XII SİGORTACILIK 8.2.2.1 Acenteler...115 8.2.2.2 Brokerler...116 8.2.3 Sigorta Eksperleri...117 8.2.4 Aktüerler...118 8.2.5 Bağımsız Denetim Kuruluşları...119 8.3. Özellikli Kurumlar...119 8.3.1 Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM)...119 8.3.2 Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER)...120 8.3.3 Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)...121 8.3.4 Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM)...122 8.3.5 Güvence Hesabı...124 8.3.6 Yeşil Kart Sistemi ve Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB)...125 8.3.7 Türkiye Yeşil Kart Reasürans Poolü...127 8.3.8 Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV)...127 8.3.9 Türk Loydu Vakfı...128 8.3.10 Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM)...128 8.4. Mesleki Kuruluşlar...129 8.4.1 Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği (TSREŞB)...129 8.4.2 Sigorta Acenteleri İcra Komitesi...130 8.4.3 Sigorta Eksperleri İcra Komitesi...131 8.4.4 Sigorta Sektörü Sivil Toplum Kuruluşları...132 9. Bölüm SİGORTACILIK FAALİYETİNİN DENETİMİ Giriş...135 9.1 DENETİMİN TANIMI VE TÜRLERİ...137 9.1.1 Denetimin Tanımı...137 9.1.2 Denetimin Türleri...137 9.1.2.1 Denetimin Amacı Yönünden...137 9.1.2.2 Denetçi ile İşletme Arasındaki Örgütsel İlişki Yönünden...137 9.1.2.3 İç Denetim (İç Kontrol)...138 9.1.2.4 Dış Denetim...139 9.2. SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE KAMU DENETİMİ...140 9.2.1 Kamu Denetimi ve Türleri...140
İÇİNDEKİLER XIII 9.2.2 Kamu Denetimine İlişkin Kurumlar...142 9.2.2.1 Hazine Müsteşarlığı...143 9.2.2.2 Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü...143 9.2.2.3 Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulu...145 9.2.2.4 Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Devlet Tarafından Denetimi...149 9.3. SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BAĞIMSIZ DIŞ DENETİM...153 9.3.1 Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar...153 9.3.2 Bağımsız Denetim Faaliyeti ve Denetçi Görüşü...154 9.4. SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE İÇ KONTROL...157 9.4.1 İç Kontrol Sisteminin Amacı...157 9.4.2 İç Kontrol Sisteminin Yapısı...158 9.4.3 İç Kontrol Biriminin Yapısı...159 9.4.4 İç Kontrolörlerin Nitelikleri ve Yetkileri...160 9.4.5 İç Kontrol Faaliyetleri, Çalışma Esasları ve Kontrol Planı...160 9.4.6 İç Kontrolde Kontrol Dönemi...161 10. Bölüm SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU Giriş...163 10. SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU...165 10.1 İç Organizasyon Yapısı...165 10.1.1 Sigorta İşletmesinin Fonksiyonlarına Göre Organizasyonu...166 10.1.1.1 Genel Yönetim Bölümü...166 10.1.1.2 Yardımcı Bölümler...168 10.1.1.2.1 Dış Hizmetler Bölümü...168 10.1.1.2.2 Hasar Bölümü...169 10.1.1.2.3 Aktüerya ve İstatistik Bölümü...169 10.1.1.2.4 Reasürans Bölümü...170 10.1.1.2.5 Denetim Bölümü...170 10.1.1.2.6 Hukuk Bölümü...171 10.1.1.2.7 İnsan Kaynakları Bölümü...171 10.1.1.2.8 Muhasebe ve Tahsilat Bölümü...171 10.1.2 Sigorta İşletmesinin Üretim Esasına Göre Organizasyonu...172 10.1.2.1 Teklifname Kabul Bölümü...172 10.1.2.2 Poliçe Düzenleme Bölümü...172 10.2. Dış Organizasyon Yapısı...173
XIV SİGORTACILIK 11. Bölüm HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ Giriş...175 11. HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ...176 11.1 Hasar Kavramı ve Önemi...176 11.2 Hasar ve Tazminat...177 11.3 Hasar Tespit Süreci...178 11.4 Hasar Yönetim Sistemi...181 11.4.1 Hasar Maliyetlerinin Artması ve Hasar Denetimlerinin Güçleşmesi...181 11.4.2 Rizikonun Belirsizliği...182 11.4.3 Sigorta Bedellerinin Güncel Değerlerinin Tespitinin Güçleşmesi ve Rayiç Değerlerinin Farklılık Arz Etmesi...182 11.4.4 Sigortalanacak Unsurları ve Olası Hasar Unsurlarının Belirlenmesinin Zorlaşması...183 11.4.5 Teknik Branşlar ve Hasar Konularına İlişkin Görüş Oluşturulması ve Sektör Bilgi İhtiyacına İlişkin Sorunlar...183 11.4.6 Yurtdışı Sektör Gelişmelerinin Takip Edilmemesi...183 11.4.7 Sigortalıların Sicili, Pertotal Araçların İzlenmesi ve Online Ekspertiz Hizmetleriyle İlgili Sorunlar...184 11.4.8 Hızlı Teknolojik Gelişmeler...184 BÖLÜM ÇALIŞMA SORULARI...184 12. Bölüm REASÜRANS Giriş...187 12.1 Reasürans Tanımı ve Özelliği...188 12.2 Reasürans İhtiyacı vefaydaları...189 12.3 Reasürans İşlemi...190 12.4 Reasürans Tarihçesi...192 12.4.1 I. Dünya Savaşına Kadar Olan Dönem...192 12.4.2 I. Dünya Savaşı Sonundan Günümüze Kadar Olan Dönem...194 12.5 Milli Reasürans TAŞ...196 12.6 Reasürans Metotları...197 12.6.1 Bölüşmeli ( Orantılı ) İhtiyari Reasürans...197 12.6.2 Bölüşmeli ( Orantılı ) Trete Reasürans...199
İÇİNDEKİLER XV 12.6.2.1 Tretenin Özellikleri...200 12.6.3 Kotpar (Quata Share) Reasürans Metodu...201 12.6.4 Eksedan Reasürans Metodu...203 12.6.5 İhtiyari / Zorunlu (Fakültatif/Obligatuar) ve Açık Kuvertür (Open Cover) Reasürans Metodları...204 12.6.6 Orantısız (Bölüşmesiz) Trete Reasüransı...210 12.7 Finansal Reasürans...217 13. Bölüm BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) Giriş...225 13.1 Emeklilik Sistemine Katılma ve Emeklilik Sözleşmesi...229 13.2 Katılımcının ve Şirketin Hak ve Yükümlülükleri İle Bireysel Emeklilik Sisteminin Genel İşleyişi...230 13.3 Özel Emeklilik Fonlarının Dünyada Ortaya Çıkışı...232 13.4 Türkiye de Bireysel Emeklilik Sistemi...233 13.5 Bireysel Emeklilik İle İlgili Kurumlar...234 13.5.1. Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK)...234 13.5.2. Emeklilik Gözetim Merkezi AŞ (EGM)...235 13.5.3. Bireysel Emeklilik Şirketleri ve Sorumlulukları...237 13.5.4. Bireysel Emeklilik Aracıları...239 13.6 Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım, Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri İle Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri...239 13.6.1 Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım...239 13.6.2 Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri...240 13.6.3 Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri...241 13.7 Katkı Paylarının Yatırıma Yönlendirilmesi...242 13.7.1 Emeklilik Yatırım Fonu Türleri...243 13.7.1.1 Gelir Amaçlı Fonlar...243 13.7.1.2 Büyüme Amaçlı Fonlar...244 13.7.1.3 Para Piyasası Fonları...245 13.8 Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü, Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler İle BES te Devlet Katkısı Dönemi...245 13.8.1 Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü...245 13.8.2 Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler...245 13.8.3 BES te Devlet Katkısı Dönemi...246
XVI SİGORTACILIK 14. Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI Giriş...253 14. AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI...256 14.1 Avrupa Birliğine Genel Bakış...256 14.2 Tek Sigorta Piyasasının Amacı ve Gelişimi...257 14.3 Avrupa Birliğinde Sigortacılık...258 14.4 Avrupa Birliğinde Tek Sigorta Piyasası...259 14.5 Tek Sigorta Piyasasında Sigorta Aracıları...261 14.6 Tek Sigorta Piyasası ve Türkiye...261 15. Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Giriş...265 15.1 Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Sigortacılık Sektörü...267 15.2 Avrupa Birliği Ülkeleri Sigortacılık Sektörünün Türk Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması...270 15.2.1 Sigorta Şirketi Sayısı...270 15.2.2 Çalışan Sayısı...272 15.2.3 Toplam Prim Üretimi...273 15.2.4 Kişi Başına Düşen Prim Üretimi...275 15.2.5 Prim Üretiminin GSYH ye Oranı...276 15.3 Sonuç...277 16. Bölüm TÜRKİYE DE UYGULANAN SİGORTA TÜRLERİ (BRANŞLARI) 16. Türkiye de Uygulanan Sigorta Türleri (Branşları)...281 16.1 Hasatlık ve Sağlık Sigortaları...290 16.2 Kaza Sigortaları...291 16.2.1 Bedensel Kaza Sigortaları...292 16.2.1.1 Bedensel Kaza Sigortalarında Teminat Türleri...293 16.2.1.2 Bedensel Kaza Sigortalarında Uygulama Türleri...295 16.2.1.2.1 Ferdi Kaza Sigortası...296 16.2.1.2.2 Grup Ferdi Kaza Sigortası...298
İÇİNDEKİLER XVII 16.2.1.2.3 Yurtdışı Ferdi Kaza ve Ani Rahatsızlık Sigortası...298 16.2.1.2.4 Profesyonel Futbolcu Ferdi Kaza Sigortası...298 16.2.1.2.5 Koltuk Ferdi Kaza Sigortası...298 16.2.1.2.6 Karayolu Yolcu Taşımacılığı Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası...299 16.2.1.2.7 Kısa Mesafe Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası...301 16.2.1.2.8 Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası...301 16.2.1.3 Kaza Sigortasında Tazminat...301 16.2.1.3.1. Sigortalıların veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı ve Başvuru Süresi...301 16.2.1.3.2. Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Sigorta Ettiren, Sigortalılar veya Hak Sahiplerinin Yükümlülükleri...301 16.2.1.3.3. Tazminatın Belirlenmesi...302 16.2.1.3.4. Teminat Türlerinin Birleşmesi...302 16.2.1.3.5. Tazminatın Ödenmesi...302 16.3 Sağlık / Hastalık Sigortası...303 16.3.1 Sağlık Sigortası...303 16.3.1.1 Sağlık Sigortası Teminatı Kapsamı...303 16.3.1.2 Sağlık Sigortası Teminatı Dışı Kalan Haller...304 16.4 Genel Sorumluluk Sigortaları...305 16.4.1 Zorunlu Sorumluluk Sigortaları...306 16.4.1.1 Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik)Sigortası...307 16.4.1.1.1 Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Genel Şartları...308 16.4.1.2 Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanların Zorunlu Sorumluluk Sigortası...310 16.4.1.3 Yeşil Kart (Gren Card) Sigortaları...310 16.4.1.4 Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası...311 16.4.1.4.1 Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları...311
XVIII SİGORTACILIK 16.4.1.5 Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası...313 16.4.1.5.1 Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...314 16.4.1.6 Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası...315 16.4.1.6.1 Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...315 16.4.1.7 Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk...317 Sigortası...317 16.4.1.7.1 Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...319 16.4.1.7.2 Kapsama Giren Teminat Türleri ve Üst Sınırları...319 16.4.1.7.3 Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller...320 16.4.1.7.4 Kapsam Dışında Kalan Haller...320 16.4.1.7.5 Sigorta Kapsamına Girmeyen Taşıtlar...320 16.4.1.8 Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası...320 16.4.1.8.1 Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...320 16.4.1.8.2 Kapsama Giren Teminat Türleri...321 16.4.1.9 Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası...321 16.3.1.9.1. Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...322 16.4.1.10 Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası...322 16.4.1.10.1 Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...322 16.4.1.11 Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası...326 16.3.1.11.1. Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...326 16.4.1.12 Zorunlu Deprem Sigortası...328 16.4.1.12.1 Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları...329
İÇİNDEKİLER XIX 16.4.1.13 Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Mali Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası...330 16.4.1.14 Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluk Sigortası Genel Şartları...332 16.4.1.15. Yapı Denetim Kuruluşları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...333 16.4.1.15.1 Sigortanın Konusu...333 16.4.1.15.2 Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı...333 16.4.1.15.3 Teminat Dışında Kalan Haller...333 16.4.2. İsteğe Bağlı Sorumluluk Sigortaları...335 16.4.2.1 Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk...335 16.4.2.1.1 Üçüncü Şahışlara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları...335 16.4.2.2 Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası...337 16.4.2.2.1 Ek Sözleşmeyle Teminat Kapsamına Alınabilecek Hal ve Teminat Dışında Kalan Haller...337 16.4.2.3 Ürün Mali Sorumluluk Sigortası...338 16.4.2.3.1 Sigortanın Kapsamı...339 16.4.2.4 İşveren Mali Sorumluluk Sigortası...340 16.4.2.4.1 İşveren Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Sorumluluk Sigortası...340 16.4.2.5. Asansör Kazalarında Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Sigortası...341 16.4.2.5.1 Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...342 16.4.2.6. T.C. Sınırları İçinde İniş veya Kalkış Yapan Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçları Malî Sorumluluk Sigortası...342 16.4.2.7 Otel Sorumluluk Sigortası...342 16.4.2.8 Mesleki Sorumluluk Sigortası...342 16.4.2.8.1 Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları...344 16.4.2.8.2 Başlıca Mesleki Sorumluluk Sigortaları...346
XX SİGORTACILIK 16.5 Zarar (Mal) Sigortalarının Konusu ve Tarafların Borç ve Yükümlülükleri...351 16.5.1 Mal Sigortalarının Konusu...351 16.5.2 Tarafların Borç ve Yükümlülükleri...353 16.5.2.1 Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri...353 16.5.2.2 Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri...359 16.6 Yangın ve Doğal Afet Sigortaları...362 16.6.1 Yangın Sigortası...362 16.6.1.1. Sigortanın Kapsamı...363 16.6.1.2. Sigorta Bedelinin Kapsamı...363 16.6.1.3. Aksine Sözleşme İle Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Haller ve Kayıplar...364 16.6.1.3.1 Teminat Dışında Kalan Haller...365 16.6.1.3.2 Yangın Sigortaları İle Birlikte Verilen Ek Teminatlar...366 16.6.1.4. Yangın ve İnfilak Mali Sorumluluğu...371 16.6.1.4.1 Tazmin Kıymetlerinin Hesabı...371 16.6.1.4.2 Yangın Sigortalarının Uygulamadaki Örnekleri...372 16.7 Zorunlu Deprem Sigortası...374 16.8 Kasko Sigortaları...376 16.8.1 Sigortanın Kapsamı...376 16.8.2 Ek Sözleşme İle Teminata Dahil Edilebilecek Haller...378 16.8.3 Teminat Dışında Kalan Haller...379 16.8.4 Muafiyetler...381 16.8.5 Sigorta Bedeli, Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi...381 16.8.5.1 Sigorta Bedeli...381 16.8.5.2 Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi...382 16.8.5.3 Hasar ve Tazminatın Sonuçları...383 16.8.6 Menfaat Sahibinin Değişmesi...384 16.8.7 Tazminatın Hesaplanması Kuralları...384 16.8.8 Hasar ve Tazminatın Sonuçları...386 16.9 Nakliyat ve Ulaşım Sigortaları...386 16.9.1 Tekne Sigortaları...387 16.9.1.1 Taşıma Türlerine Göre Ayrım...389 16.9.1.2 Teminat Türlerine Göre Ayrım...392
İÇİNDEKİLER XXI 16.9.2 Karayolu Taşımacılığına İlişkin Sorumluluk Sigortaları...401 16.9.2.1 Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortası...401 16.9.3 Taşıyıcının Mali Sorumluluğu ve CMR Sigortası...401 16.9.3.1 Kulûp Sigortaları (Protection and Indemnity = P&I)...403 16.10 Diğer Mal (Zarar) Sigortaları...404 16.10.1 Cam Kırılması Sigortası...404 16.10.1.1 Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları...404 16.10.2 Hırsızlık Sigortası...405 16.10.2.1 Hırsızlık Sigortası Genel Şartları...405 16.10.3 Mühendislik Sigortaları...410 16.10.3.1 İnşaat Sigortaları, İnşaat Bütün Riskler (CAR, Construction All Risks)...410 16.10.3.2 Montaj Sigortaları, Montaj Bütün Riskler (EAR, Erection All Risks)...414 16.10.3.3 Makine Kırılması Sigortası (MBI-Machinery Breakdown Insurance)...415 16.10.3.4 Elektronik Cihaz Sigortaları (EEI-Electronic Equipment Insurance)...418 16.10.4 Dolu Sera...421 16.10.4.1 Dolu Sera Sigortası Genel Şartları...421 16.10.5 Devlet Destekli Sera...423 16.10.5.1 Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları...424 16.10.6. Devlet Destekli Bitkisel Ürün...426 16.10.6.1 Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları...427 16.10.6.1.1 Sigortanın Kapsamı...427 16.10.7 Devlet Destekli Su Ürünleri...430 16.10.7.1 Devlet Destekli Su Ürünleri Sigortası Genel Şartları...430 16.10.8. Devlet Destekli Hayvan Hayat...432 16.10.8.1 Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Teminat Kapsamındaki Haller ve Kayıplar...433 16.10.9 Hayvan Hayat...435 16.10.9.1 Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları...435 16.10.10 Kümes Hayvan Hayat...437
XXII SİGORTACILIK 16.10.10.1 Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları...437 16.10.11 Devlet Destekli Kümes Hayvan Hayat...438 16.10.11.1 Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları...438 16.11 Kredi Sigortaları...440 16.11.1 Kredi (Kredi-Borcun Ödenmemesi)...440 16.11.1.1 Kredi Sigortası Genel Şartları...441 16.11.1.2 Sigortanın Konusu...441 16.11.1.3 Tanımlar...442 16.11.1.4 Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı...443 16.11.1.5 Sigortacının Ödeme Yükümlülüğü...444 16.11.1.6 Teminat Dışında Kalan Haller...444 16.11.1.7 Ek Sözleşme ile Teminat Altına Alınabilecek Haller...445 16.11.1.8 Muafiyet...446 16.12 Finansal Kayıplar (Kar Kaybı)...446 16.12.1 Yangına Bağlı Kar Kaybı Sigortası Genel Şartları...446 16.12.1.1 Sigortanın Konusu...446 16.12.1.2 Teminatın Kapsamı...447 16.12.1.3 Tazminat Süresi...447 16.12.1.4 Teminat Dışında Kalan Haller...447 16.13 Hukuksal Koruma Sigortaları...448 16.13.1 Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları...449 16.13.1.1 Sigortanın Konusu...449 16.13.1.2 Sigortanın Kapsamı...450 16.13.1.3 Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Hususlar...454 16.13.1.4 Teminat Kapsamına Giren Giderler...454 16.13.1.5 Teminat Dışında Kalan Giderler...455 16.13.1.6 Teminat Dışında Kalan Genel Haller...455 16.13.1.7 Hukuksal Korumanın Kasıtla İşlenen Suçlarda Ortadan Kalkması...456 16.13.1.8 Sigortanın Coğrafi Sınırı...456 16.14 Seyahat Araç Destek Sigortası Genel Şartları...456 16.14.1. Sigortanın Kapsamı...456
İÇİNDEKİLER XXIII 16.14.1.1 Sigortanın Konusu...456 16.14.1.2 Sigortanın Coğrafi Sınırı...456 16.14.1.3 Teminatın Kapsamı...456 16.15 Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartları...458 16.15.1 Sigortanın Kapsamı...458 16.15.2 Sunulacak Asgari Teminatlar...458 16.15.2.1 Ani Rahatsızlık ve Hastalıklara İlişkin Tıbbi Tedavi Teminatı...458 16.15.2.2 Sigortalının Tedavinin Verilebileceği En Yakın Sağlık Kuruluşuna Seyahati veya Nakli...458 16.15.2.3 Sigortalının Taburcu Olduktan Sonra İkametgâh Adresine Nakli...458 16.15.2.4 Vefat Eden Sigortalının Nakli...459 16.15.2.5 Verilecek Ek Teminatlar...459 16.15.3 Genel Koşullar...459 16.15.4 Genel İstisnalar...460 16.16 Hayat Sigortaları...461 16.16.1 Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları...462 16.16.2 Birikimli Hayat Sigortaları...462 16.16.2.1 Hayat Sigortaları Genel Şartları...463 16.16.2.1.1 Sigortanın Kapsamı, Sigortalı, Sigorta Ettiren ve Lehtar...463 16.16.2.1.2 Sigortanın Konusu...464 16.16.2.1.3 Sigorta Teminatı Dışında Kalan Haller...464 16.17. Bireysel Emeklilik Sistemi...465 17. Bölüm TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN HÜKÜMLER IŞIĞINDA SİGORTACILIK SEKTÖRÜ VE VERGİLENDİRİLMESİ Giriş...471 17.1 Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükler...473 17.1.1 Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükümlülükler... 473 17.1.1.1 Doğrudan Ödenen Vergiler...474 17.1.1.1.1 Kurumlar Vergisi...474 17.1.1.1.2 Gelir Vergisi...483
XXIV SİGORTACILIK 17.1.1.2. Dolaylı Olarak Ödenen Vergiler...485 17.1.1.2.1 Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi...485 17.1.1.2.2 Yangın Sigorta Vergisi...490 17.1.1.2.3 Katma Değer Vergisi...492 17.1.1.2.4 Damga Vergisi...492 17.1.1.2.5 Veraset ve İntikal Vergisi (VİV)...492 17.1.1.3. Ödenen Fonlar...494 17.1.1.3.1 Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu...494 17.1.1.3.2 Güvence Hesabı...495 17.1.2. Sigorta Şirketleri ve Aracılarının Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Belgeler...495 17.1.2.1 Fatura...495 17.1.2.2 Sigorta Komisyonu Gideri Belgesi...496 17.2. Sigorta Aracılık Şirketlerinin Vergilendirilmesi...496 17.2.1. Sigorta Aracılarının Vergilendirilmesi...497 17.2.1.1 Gelir Vergisi Yükümlülüğü...497 17.2.1.2 BSMV Yükümlülüğü...497 17.2.1.3 KDV Mükellefiyeti...498 17.2.2. Bireysel Emeklilik Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi...498 17.3 Bireysel Emeklilik Primlerinin Vergilendirilmesi...499 17.3.1. Şahıs Sigortası Primlerinin Gelir Vergisi Matrahından İndirilmesi...499 17.3.2. Katkı Payının Ödenmesi Aşamasında Vergilendirme...501 17.4. Değerlendirme ve Sonuç...502 18. Bölüm SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ 18.1 SİGORTA VE SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ...509 18.1.1 Giriş...509 18.1.2 Sigorta Muhasebesi...510 18.1.3 Tekdüzen Hesap Planı (THP)...516 18.2. SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ...517 18.2.1 Sigorta Konusu İktisadi Kıymetler...517 18.2.2 İşletme Varlıklarının Sigortalanması...518
İÇİNDEKİLER XXV 18.2.3 İşletme Aktifine Kayıtlı Varlıkların Hasar Görmesi ve Çalınması...525 18.2.4 Sigorta dan Tazminat Alınması...529 18.2.4.1 Hasar Gören Varlıklar İçin Sigorta Şirketinden Tazminat Alınması...529 18.2.4.2 Ticari Malların Sigorta Tazminatları...530 18.2.4.3 Duran Varlıklar ve Amortisman Konusu Varlıkların Sigorta Tazminatları...534 18.2.4.4 Hasar Gören Ticari Mal ve Amortismana Tabi Duran Varlıkların Satılması...548 18.2.4.5 Sigortalı İşletme Varlıklarının Çalınması...550 18.2.5. İşletme Çalışanlarının Sigorta Yükümlülükleri ve Muhasebesi...551 18.2.5.1 Çalışanlar İçin Sigorta Prim Kesintileri ve Muhasebesi...551 18.3. SİGORTA ARACILIK HİZMETLERİ MUHASEBESİ...556 18.3.1 Sigorta Aracılık Hizmetleri...556 18.3.2 Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi...558 18.3.2.1 Poliçe Üretimi ve Primlerin İzlenmesi...560 18.3.2.2 Prim Tahsilâtlarının İzlenmesi...562 18.4. DÖNEMSONU İŞLEMLERİ...563 19. Bölüm SİGORTA PAZARLAMASI 19.1 PAZARLAMA KAVRAMI...573 19.2 HİZMETLERİN PAZARLANMASI...575 19.2.1 Hizmet Kavramı, Özellikleri ve Türleri...575 19.2.2 Hizmet Sektörünün Günümüzdeki Önemi...579 19.2.3 Hizmetlerin Pazarlama Bileşenleri...581 19.3 SİGORTA PAZARLAMASI...585 19.3.1 Sigorta Pazarının (Piyasasının) Özellikleri...586 19.3.1.1 Türkiye de Sigorta Pazarının Özellikleri...588 19.3.2 Sigortacılıkta Pazarlama Bileşenleri...591 19.3.2.1 Sigortacılıkta Hizmet Kavramı...591 19.3.2.2 Sigorta Hizmetlerinde Fiyatlandırma...593 19.3.2.3 Sigorta Hizmetlerinde Dağıtım Kanalları...594
XXVI SİGORTACILIK EK 1: EK 2: 19.3.2.3.1 Sigortacılık Sisteminde Acentelerin Rolü/İşlevi...597 19.3.2.3.2 Broker...600 19.3.2.3.3 Sigortacılıkta Doğrudan Pazarlama...600 19.3.2.4 Sigorta Hizmetlerinde Tutundurma...601 19.3.2.4.1 Kişisel Satış...602 19.3.2.4.2 Reklam...606 19.3.2.4.3 Halkla İlişkiler ve Tanıtım...608 19.3.2.4.4 Satış Geliştirme...608 SİGORTACILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ...621 SİGORTACILIĞA İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR İLE ÖRNEK SINAMA SORULARI...531 GENEL KAYNAKÇA...683 ÖZGEÇMİŞ...693