BAĞIŞ AFEREZİ ACIBADEM HASTANESİ BİO. REYHAN PATLAR TIBBI SERVİSLER DESTEK SORUMLUSU 1
Aferez; kanın hasta ya da bağışçıdan alınması, hücre ayırıcı cihaz ile tam kanın bileşenlerine ayrılması, ayrılan bileşenlerden birinin (ya da ikisinin) ayrı bir yerde toplanması, geri kalanın hastaya ya da bağışçıya geri verilmesidir. 2
1) Lökaferez a) Periferik kök hücre aferezi b) Granülositaferez c) Lenfositaferez 2) Trombositaferez 3) Eritrositaferez 4) Plazmaferez Bağış Aferezi Aferezi;; 3
En sık yapılan bağış aferezi işlemidir. Bağışçının trombosit değeri 150.000/ml olmalıdır. Bir ünitesi 60-70 kg ağırlığındaki bir bireyin trombosit sayısını 30000-50000 kadar yükseltir. Trombositaferez 4
Aferez trombosit süspansiyonu Kalite koşulları Hacim (ml) 200-300 Trombosit sayısı (x1011) 3 x1011 WBC sayısı (x106) < 1 x106 ph 6.8-7.4 ısı ( C) 20-24 C Saklama (gün) 5 gün Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi 5
Total Kan Hacmi (TKH) = kilo x Katsayı Total Plazma Hacmi = (1- %Hct) x TKH Total Eritrosit Hacmi = %Hct x TKH Katsayı ŞİŞMAN ZAYIF NORMAL KASLI ERKEK 60 65 70 75 KADIN 55 60 65 70 Total Kan Hacmi Hesaplanması 6
Trombosit sayısı >250.000/ml ise çift unite trombosit toplanabilir. Ürün torbasında 6x1011 trombosit olması hedeflenir Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi Trombositaferez 7
AFEREZ TROMBOSİT RANDOM TROMBOSİT MALİYET PAHALI UCUZ İŞLEM SÜRESİ UZUN KISA VOLÜM 200-300 ml 50-60 ml PLT DEĞERİ ARTIŞI 30.000-50.000 5.000-10.000 VERİM 3x1011 5-6x1010 Trombositaferez 8
Granülosit, nötrofil sayısı normal ancak fonksiyon bozukluğu olan ve uygun antimikrobiyal tedaviye yanıt vermeyen ciddi fungal/ bakteriyel infeksiyonu olan hastalar için sağlıklı bağışçılardan toplanır. Nötropeni <500x109/L Granülositaferez 9
İşlenen kan hacmi: 7 10 litre Dekza: 8mg HES ile granülositler ayrıştırılır (>1x1010 ) G-CSF: 10 µg/kg 12 Saat sonra lök>20чl AFEREZ Işınlanır, cross match, Ürün kan sayımı yapılır 22⁰C de en fazla 24 st saklanır. Aferez ürünü 300ml Granülositaferez 10
Kök hücreler, özellikle kemik iliği ve daha düşük oranda da çevre kanında bulunan, kendi kendini yenileyebilme, farklı kan hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip hücrelerdir. Periferik kök hücre aferezi 11
Kan kök hücre kaynağına göre nakil tipleri; Otolog: Hastanın kendi kök hücreleri Allogeneik: Bir başka kişiden alınan kök hücreler Periferik kök hücre aferezi 12
AFEREZ Afereze başlanır. Ancak Hct >%30 PLT >70000/ul olmalıdır 1 2 3 4 G-CSF: 10ug/kg/gün 5 Aferez gününe kadar G-CSF dozu ikiye bölünür: Aferez 4.gün başlanır Bazen 5. bazen 6.günde de Kök hücre aferezi yapılır. Aferez günü sabahı toplam G-CSF dozu yapılır. 13
Kan sisteminin yeniden yapılanması için gerekli en az CD34 hücre miktarı; Otolog kök hücre nakli için : 2x106 / kg Allogeneik kök hücre nakli için : 5x106 / kg Periferik kök hücre aferezi 14
Granülosit ve periferik kök hücre aferez işlemleri öncesinde bağışçıya tedavi uygulanması gerektiğinden süreç daha komplikedir. Bilgilendirme ve Onam Yazılı Onay Alınması 15
Kemik iliği nakli sonrası, ilik vericisinden toplanır ve hastaya verilir. İlik nakli sonrası yamanmayı, tam kimerizm oluşmasını sağlar. Genelde ayda bir işlem yapılır ve tam kimerizm ( kan sisteminin tamamen vericiye ait olması) sağlanana kadar devam eder. Lenfositaferez 16
Bir ünite aferez eritrositinde minimum 40 gr hemoglobin bulunmalıdır. Hazırlama yöntemi ve kullanılan cihaza bağlı olarak trombosit, lökosit ve plazma içeriği değişebilir. Eritrositaferez 17
Vücut ağırlığının her bir kilosu için 10 ml plazma toplandığında bu miktar kabaca bağışçının total kan hacminin %16 sına eşit olacaktır. Düzenli plazma vericilerinin toplam serum veya plazma proteinleri miktarının en az 60g/l olması gerekmektedir: Bu analizler yılda en az bir defa tekrarlanmalıdır. Plazmaferez 18
1. Santrifüj tekniği: Bu teknikte kan bileşenleri özgül ağırlıklarına göre birbirlerinden ayrılırlar. plazma trombositler, mononükleer hücreler, granülositler (nötrofil, eozinofil ve bazofiller) eritrositler Aferez Teknikleri 19
2. Filtrasyon tekniği: Bu teknikte ise kan bileşenleri birbirlerinden büyüklüklerine göre ayrılabilmektedirler. Delikli bir membrandan geçirilen hücreler ve plazma membrandaki porların çaplarına göre hücreler birbirlerinden ayrılabilmektedir. Aferez Teknikleri 20
Aferez Teknikleri 3. Adsorpsiyon tekniği: Daha çok immunoadsorbsiyon işlemleri için kullanılan bir uygulamadır. Biyoaktif membranlar kullanılarak istenilen elemanlar plazmadan ayrılabilmektedir. 21
Devamlı akım yöntemi ile işlem süreklilik göstermektedir. Çift damar yolu ie cihaza bağlanır. Kan kesintisiz olarak antikoagulan madde ile karıştırılarak cihaza çekilir. İşlenen kanın kalanı diğer damar yolundan bağışçıya geri verilir. Aferez Teknikleri 22
Aralıklı akım yöntemi ile yüksek hacimlerde ve fasılalarla alınan kan santrifüj edilerek bileşenlerine ayrılmaktadır. Tek damar yolu kullanılır. İşlenen kandan ayrılan bileşen bir torbada toplandıktan sonra işlem durur ve kalan kısım bağışçıya verilir. Aferez Teknikleri 23
AralıklıAkım Kesintisiz Akım Taşıma Kolaylığı Kolay Zor Damar yolu Tek damar yolu Çift damar yolu Vücut dışı hacim Fazla Çok az İşlem süresi Uzun Kısa Aferez Teknikleri 24
1) Hipovolemi a) Hematom b) Sinir hasarı c) Lokal enfeksiyon d) Tromboflebit ( iltihap) a) Bayılma b) Aşırı terleme c) Bulant-kusma d) Hipotansiyon 3) Venöz Giriş Yeri 2) Vazovagal Etkiler 4) Sitrat Toksisitesi a) Bayılma b) Düşük nabız c) Aşırı terleme d) Solukluk 5) Allerjik Reaksiyonlar 6) Mekanik Hemoliz 7) Hava Embolisi Bağış Aferezi Komplikasyonları 25
Aferezin durdurulmasını gerektiren ciddi komplikasyon %1 dir. Tüm bağışçılarda ilk kez bağışçı olanlarda bu sıklık daha fazladır. Bağış Aferez Komplikasyonları 26
Yan etkilerin neredeyse tamamı sitrat toksisitesidir ve kan dönüş hızı ile sitrat infüzyonun azaltılması ile düzeltilebilmektedir. Bağış Aferez Komplikasyonları 27
Hipovolemi ve vazovagal reaksiyonun ana sonucu hipotansiyondur. Her iki durumda da hastayı Trendelenburg pozisyonuna getirmek, kan basıncını yükseltmeye yeterli olabilir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 28
Hipovolemi aktif kan kaybına bağlı gelişebilir. Cihaza kan sızıntısı, hemotoraks veya aşırı ekstrakorporeal hacimde gözlenebilir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 29
Aferez işlemi sırasında gelişen reaksiyonlara ait en sık görülen belirtiler halsizlik, ciltte soğukluk, aşırı terleme, solukluktur. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 30
Vazovagal sendromun daha ciddi formlarında şuur kaybı, istemli kasların şiddetli kasılması, ani atak, istemsiz dışkılama, idrar atımı görülebilmektedir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 31
Kan bağışçıya geri döndüğü için iğne eğer yerinden oynar ve aferez işlemi devam ederse, kan basınç ile antekubital fossa ya dolmaya devam eder ve hematom gelişebilir. belirti ve bulgular ; ağrı, gerginlik hissi ve renk değişikliği (5-6 saat sonra) sayılabilir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 32
Sinir hasarı, damar yoluna girilirken kaza ile iğnenin ucunun sinire batması sonucu gelişebilir. his kaybı, karıncalanma, ağrı, kol ya da elde güç kaybı görülebilir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 33
Lokal enfeksiyon ve tromboflebit sterilizasyona önem verilmeyen durumlarda görülebilir. Aferez iğnesinin batırılacağı bölgeyi en az 30 saniye dairesel hareketler ile vene girilecek bölgeden başlayarak iyot bileşiği ile silmek gerekir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 34
Bu işlemden sonra iğne giriş yerine tekrar dokunulmaması çok önemlidir ve iğne ile vene girildikten sonra giriş yolunu steril ped ile kapatmak enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltmaktadır. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 35
Hafif Ağız çevresi ve yüzde uyuşukluk Hapşırmak Dudakları çiğnemek Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 36
Orta Eller, ayaklar ve/veya göğüse ilerleyen uyuşma Kan ısıtıcısı kullanılmasına rağmen titreme Bulantı-kusma, Karın bölgesinde kramp Baş dönmesi Hafif hipotansiyon Huzursuzluk Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 37
Ağır Kas krampları Şiddetli karın bölgesinde kramp Titreme İdrar kaçırma Ölüm korkusu Bulanık veya çift görme Bilinç kaybı Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 38
Sitrat infüzyonu iyonize kalsiyum seviyesi düşürür. Bağışçı işlem sürecinde takip edilmeli, Doktor kontrolünde ağız veya damar yolu ile kalsiyum desteği verilmesi gerekebilir. Sitrat Toksisitesi 39
Hipokalsemik semptomlar ortadan kaldırılamaz ise işlem sonlandırılmalı ve işleme tekrar başlanmadan önce bağışçı bir doktor tarafından muayene edilmelidir. Sitrat Toksisitesi 40
Daha çok aferez işlemine maruz kalan kişilerde olabilir. Bu reaksiyonlar ürtikerden anafilaksiye kadar değişen derecelerde görülebilir. Genellikle aferez setlerinin sterilizasyonunda kullanılan etilen okside (hapten) karşı gelişen allerji ile oluşur. Allerjik Reaksiyonlar 41
Her türlü alerjik reaksiyonda işlem durdurulur derecesine göre antihistaminik veya epinefrin verilebilir. Bu tip reaksiyon görülen vericiler kalıcı red olarak kaydedilir. Allerjik Reaksiyonlar 42
Kanın çeşitli mekanizmalar içinden akması ve santrifüj edilmesi eritrositlerin travmaya uğramasını ve hemolize neden olabilir. Eğer dönüş iğnesi 18 G'den daha ince ise yüksek dönüş hızı eritrositler üzerindeki stresi arttırır ve hemolize neden olur. Mekanik Hemoliz 43
Modern otomatik hücre ayrıcılarında güvenlik mekanizması olarak hava algılayıcıları bulunmaktadır ve nadir görülen bir komplikasyon olan hava embolisinin görülme sıklığını azaltmaktadır. Hava Embolisi 44
Hava embolisi belirtileri akut solunum yetmezliği, göğüs ağrısı, aşırı terleme, bilinç kaybı, kasılma, şok veya bayılma görülebilir. İşlem sırasında güvenlik mekanizmalarının devre dışı bırakılmaması da hava embolisini önlemek için yapılması gereken bir girişimdir. Hava Embolisi 45
Eğer santral venöz kateter takılıysa, kateter kullanımda değil iken klempler kapalı tutulmalıdır. Hava embolisi şüphesinde işlem durdurulur ve klempler kapatılır. Donör sol tarafına ve baş aşağı yatırılır. Donöre oksijen verilir ve damar yolu açık tutulur. Hava Embolisi 46
Aferez işlemi sırasında her an donörün kanının yaklaşık % 15 i ekstrakorporeal olduğu için eritrosit kaybı, işlem sırasında kullanılan malzemeler ile ilgili bir sorun olur ve donörün kanı aferez cihazında kalır ise yaşanabilir. Eritrosit Kaybı 47
G-CSF uygulanmasına bağlı yan etkiler arasında baş ağrısı, Miyalji ( birden fazla kas ağrısı) kemik ağrısı bulunmaktadır. Periferik Kök Hücre Aferezi İle İlişkili Komplikasyonlar 48
G-CSF kullanımının uzun vadede normal sağlıklı donörlere olan etkisi bilinmemekle beraber halen araştırılmaktadır. Şu ana kadar literatürde sağlıklı donörlere ait bildirilmiş bir komplikasyon bulunmamaktadır. Periferik Kök Hücre Aferezi İle İlişkili Komplikasyonlar 49
Dinlediğiniz için teşekkür ederim 50