İSTANBUL TİCARET ODASI

1 İSTANBUL TİCARET ODASI KAHVERENGİ EŞYA SEKTÖR PROFİL ARAŞTIRMASI HAZIRLAYAN HİLAL USTA Güncelleme Tarihi: 2.12.2002

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No I- ELEKTRONİK SEKTÖRÜ 1) Tanımı ve Kapsamı 3 2) Tarihçesi ve Gelişimi 4 3) Sektörün Potansiyeli 5 4) Dünyada Elektronik Sanayi ve Kahverengi Eşya Sektörü 8 II- KAHVERENGİ EŞYA SEKTÖRÜ 1- Tanımı ve Tarihçesi 9 2- Gümrük Tarifi Pozisyon No. 10 3- Üretim ve Satış 13 4- Dış Ticaret A) İhracat 18 A1) Televizyon İhracatı 20 A2) Video Cihazları İhracatı 22 A3) Audio Cihazları İhracatı 24 B) İthalat 25 B1) Televizyon İthalatı 26 B2) Video Cihazları İthalatı 28 B3) Audio Cihazları İthalatı 30 5- Sektördeki Yasal Düzenlemeler 31 6- İthalat Rejimi Uygulaması 33 7-Gümrük Birliğinin Sektöre Etkisi 35 8-Sektörün Sorunları ve Beklentileri 35 9-Sonuç ve Değerlendirme 36 Ek.1 Sektördeki İhracatçı Firmalar 38 Ek.2 Sektörde Faaliyet Gösteren Birlikler 39 Ek.3 Sektörde Faaliyet Gösteren Firmalar 39 Kaynakça 40

3 ELEKTRONİK SEKTÖRÜ 1- Tanımı ve Kapsamı Sanayi ve hizmet sektörleri ile eğitim ve sağlık alanlarına ürün temin etmesi ve günlük hayatın her aşamasında kullanılıyor olması nedeniyle ülke ekonomileri açısından vazgeçilmez ve stratejik öneme sahip bir sektör olan Elektronik Sanayi, küresel ekonominin en fazla büyüyen, katma değeri en yüksek ve tükenen kaynaklar yerine tükenmeyen kaynakları kullanma oranı en fazla olan sektör olarak tanımlanmaktadır. Globalleşme ile birlikte dünyanın bilgi toplumu olma yolunda hızla ilerlediği günümüzde, elektronik sektörü ürünlerinin taşıdığı önem giderek artmış ve bilgi teknolojileri gelişmiş ülkelerin rekabet üstünlüğü sağlamada kullandıkları en önemli araç haline gelmiştir. Elektronik Sanayinin gelişmesinde Ar-Ge faaliyetlerinin önemli rol oynaması ile kullanılan teknoloji sürekli olarak yenilenmekte ve bu husus elektronik sektörünü diğer sektörlerden ayıran en önemli özellik olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca elektronik sektörü, ağır sanayi faaliyetlerinden küçük sanayi işletmelerine kadar her yerde kilit teknoloji tatbikatı haline dönüşmüş, üretimde sağladığı otomasyon ve verimliliği artırıcı etkenliği ile vazgeçilmez özellik arz eder hale gelmiştir. Çok hızlı gelişen, aynı zamanda bilim ve teknolojinin bütün alanları için itici güce sahip olan Elektronik Sektörünün Avrupa Birliği ülkelerinde kabul edilen tanım çerçevesinde ülkemizdeki tasnifi şu şekilde yapılmaktadır ; Elektronik Bileşenler (Komponentler) Bilgisayar Cihazları Telekomünikasyon Cihazları Kahverengi Eşya Cihazları (Tüketim Cihazları) Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Elektronik Bileşenler Sektörü aşağıdaki ürün gruplarını kapsamaktadır. 1) Devre Elemanları 2) Resim Tüpleri 3) Bobin ve Trafolar 4) Bağlantı Elemanları ve Elektrikli Röleler 5) Akustik Elemanlar ile Baskılı Devre Üretimi Bilgisayar Cihazları Sektörünün kapsadığı ürün grupları ile şöyledir; 1) Bilgisayar ve Çevre Birimleri Donanımı 2) Yazılım 3) Yedek Parça 4) Manyetik Ortam 5) Modem 6) ATM (Otomatik Ödeme Makinası)

4 Telekomünikasyon Cihazları sektörünün dağılımı şöyledir; 1) Telekomünikasyon Kabloları 2) Telefon Santralleri 3) Telsiz Telefon / Telsiz Telgraf Arıcı / Verici Cihazları 4) Alıcı / Verici Uydu Cihazları 5) Uç Cihazlar Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar ise bu grupta mütalaa edilebilir; 1) Endüstriyel Elektronik Cihazlar 2) Tıbbi Elektronik Cihazlar 3) Ses ve Görüntü Sistemleri 4) Test Cihazları 5) Eğitim Cihazları 6) Otomotiv Elektroniği Kahverengi Eşya (Tüketim Cihazları) Sektörünün gruplandırılması aşağıdaki gibidir; 1) Renkli Televizyon 2) Siyah-Beyaz Televizyon (Monitör) 3) Video Cihazları 4) Audio Cihazları 5) Audio ve Video Kasetler 6) Radyo ve TV Alıcıları için Anten ve Anten Santralleri Ayrıca, Elektronik Tartı ve Cihazlar ile Yazar Kasa ve Hesap Makinaları da bu tasniflemeye dahil edilmektedir. 2- Tarihçesi ve Gelişimi Elektronik Sektörünün başlangıcı olarak elektron tüpleri olan diyot (fleming 1904) ve triyod un (Lee De Forest 1906) icadı kabul edilmektedir. Bu elemanların icadı ile telsiz, telefon ve özellikle radyonun yaygınlaşması sektörün başlangıç aşamasını oluşturmuştur. Işıl elektrik hücrelerin ve 1897 de Braun un bulduğu salınım çekerin kullanımı ile sesli sinemanın, televizyonun elektron mikroskobu ve radarın yapılması sağlanmıştır. Televizyon ve elektronik haberleşme sistemleri II. Dünya Savaşı ile yaygınlaşmış, özellikle 1945 de transistörün ve daha sonra entegre devre teknolojilerinin geliştirilmesi ile sektör en büyük gelişimini tamamlamıştır. Bu arada tüm entegre devre teknolojilerinin sağladığı avantajlar sayesinde dijital bilgisayarlar çok hızlı bir gelişme ile yaygınlaşma göstermiş ve dijital teknikler elektroniğin tüm alanlarına girerek gelişme hızının daha da artmasını sağlamıştır. Ülkemizde tekstil ve inşaat sanayinden sonra üçüncü büyük sektör olarak kabul edilen elektronik sektörünün gelişimi, 1953 yılında radyo montajı ile başlamış bunu 1960 lı yıllarda kunpörtör, telefon ve santralleri üretimi takip etmiştir. 1968 yılında televizyon üretimi ve aynı zamanda kompanent imalı ile sektörde yan sanayi oluşturulurken, sektör bu yıllarda büyük dış ödemelerin arkasındaki kotalı ithalatın gölgesinde gelişmek zorunda bırakılmıştır.

5 Kota rejiminin uygulanmasıyla radyo, pikap gibi dayanıklı tüketim mallarının ithalatı yasaklanmış, böylelikle 1958 yılından sonra yerli işçilikle montaj çalışmalarına başlanmıştır. Daha sonraları belirli parçaların ithalatına izin verilmesine rağmen yerli işçiliğin artırılması sağlanmış ve 14 Nisan 1964 tarihinde yürürlüğe giren Montaj Sanayi Talimatı bu alanda tanzim edici bir unsur olmuştur. 19 Mayıs 1964 tarihinde Türkiye de Elektronik Sanayinin kurulması için çalışmalar yapılması yönünde karar alınmış ve Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Elektronik Sanayinin kurulmasına yönelik fizibilite raporuna yer verilmiştir. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Elektrik Sanayi içinde bulunan Elektronik sanayi, İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planında ilk defa ayrı bir sektör olarak değerlendirilmiştir. 1960 lı yıllarda İTÜ nün radyo ve deneysel televizyon yayınları bu alandaki gelişime yardımcı olmuş ve 1968 yılında siyah beyaz televizyonun imalatına başlanmıştır. 1960 lı yılların ikinci yarısında ise haberleşme cihazları sanayinin temelleri atılmıştır. Bu nedenle Türk Elektronik Sanayi açısından 1965-1970 dönemi çok büyük önem taşımaktadır. 1980 li yıllardan sonra PTT yatırımlarının artması ve renkli TV yayınına geçilmesiyle sektör ivme kazanırken, 1982 yılından sonra gerek lisans gerekse yabancı sermaye katkısı ile elektronik sektörünün bir çok dalında üretim yapılabilir hale gelinmiştir. 1990 lı yıllarda ticari yayın kuruluşlarının oluşması paralelinde bilgisayarların artması, bunlara yönelik profesyonel cihazlara olan iç talebi de büyütmüştür. Bu oluşuma paralel, liberasyon sonrası ihracat artışları ile boyut ve dolayısıyla verimlilik artmış, haberleşme cihazları, güç elektroniği üretimleri gelişmiş, bazı alt sektörler özellikle tüketici elektroniği büyüyerek ihracatını artırmıştır. Günümüzde ise bilgisayar entegrasyonu ve monitör üretimleri ile ürün gamı genişletilmiştir. 3- Sektörün Potansiyeli Elektronik sanayi, dünya genelinde ulaştığı 1,3 trilyon dolarlık pazar hacmiyle 21. yüzyılın en fazla iş gücü barındıran sektörü olarak büyük bir gelecek vaad ederken, tek başına bir sanayi dalı olmaktan çıkmış, diğer tüm sektörleri geliştiren lokomotif sektör haline dönüşmüştür. Önceleri montaj sanayi olarak başlamış olan Türk Elektronik Sektörü, bugün çeşitli bakımlardan olgunlaşmış ve belirli birikimlere sahip sanayi kolu haline gelmiştir. Elektronik sektörümüzü alt sektörleri itibariyle incelediğimizde ise ; Bileşenler sektöründe gerçekleştirilen üretim miktarları iç talebi karşılayamamakta ve genelde ithal edilen ürünlerin ihracatı yapılmaktadır. Aslında elektroniğin bütün alt sektörlerine girdi temin eden bileşenler sektöründe ithalata bağımlı olmak söz konusu alt sektörün dünya piyasalarındaki ve kurlardaki dalgalanmalardan etkilenmesine ve bunu girdi temin ettiği diğer sektörlere de yansıtmasına yol açmaktadır. Bilgisayar cihazları sektöründe net ithalatçı konumunda olan Türkiye nin donanım alanında ancak pahalı ve ileri teknoloji gerektiren yatırımlarla uluslar arası alanda rekabet etme şansı bulunmaktadır. Tüketici elektroniği (Kahverengi Eşya sektörü) ise Türkiye nin en iyi durumda olduğu alt sektördür. Bu sektördeki firmaların en önemli sorunu ise girdi olarak kullandıkları bileşenler sektörü ürünlerini yurtdışındaki rakiplerinden ithal etmek zorunda olmalarıdır. Ancak son yıllarda kahverengi eşya sektöründe (tüketici elektroniğinde) kazanılan ivmenin etkisinin yakın bir gelecekte telekomünikasyon ve bilgi teknolojilerinde de görülmesi beklenmektedir.

6 Profesyonel ve Endüstriyel cihazlar sektörü ise Türkiye de bir hayli küçük paya sahiptir.sektörde üretim yapan az sayıdaki firmanın yabancı firmalar karşısında rekabet edememesi sonucu ticarete yönelmiş, bunun sonucu Türkiye net ithalatçı konumuna gelmiştir. 1990 yılından sonra hızlı bir gelişim gösteren Elektronik sanayimiz 1991-1993 yılları arasında mevcut yapısını korurken, 1994 yılında reel ekonomideki daralma ve Türk Lirasının develue edilmesinden diğer sektörlerde olduğu gibi olumsuz yönde etkilenmiştir. Bu gelişmeler sonucu, Elektronik Sanayi üretiminin GSYİH ve İmalat Sanayi Katma Değerine oranı yıllara göre önemli farklılıklar göstermiştir. 1991-1995 yılları arasında elektronik sanayi üretimi GSYİH ve İmalat Sanayi Katma Değer artışına ayak uyduramamış ve sektörün payı giderek gerilemiştir.1996 yılı ise sektör için hızlı gelişmenin başladığı yıl olmuştur. Sektör üretiminin GSYİH ya oranı 1999 yılında % 1,3 düzeyine erişirken İmalat Sanayi Katma Değerine oranı % 6,8 e ulaşmıştır.daha sonraki yıllarda ise üretim ve ihracatta artış gösteren sektör en hızlı yükselişini 1997 yılında yaşamıştır. Elektronik Sanayimizin 1999 yılında 2.561,6 milyon dolar olan toplam üretimi 2000 yılında % 13.6 artarak 2.910,6 milyon dolara yükselirken, 2001 yılında % 21.0 azalarak 2.298,7 milyon dolara gerilemiştir. Toplam üretimdeki artışa paralel olarak ihracat 1999 yılında % 24.6 artarak 1.180,1 milyon dolardan 2000 yılında 1.380,9 milyon dolara, 2001 yılında ise % 9,8 artışla 1.515,7 milyon dolara yükselmiştir.1990 yılından itibaren her yıl artan bir trend izleyen ihracat miktarı Türk Elektronik Sanayinin genellikle ihracata yönelik üretim yaptığını göstermektedir. 2001 yılı itibariyle toplam üretimden; Bileşenler sektörü % 3.8, Tüketim Cihazları sektörü % 47.1, Telekomünikasyon cihazları sektörü % 21.9, Endüstriyel Cihazlar- Askeri Elektronik Cihazlar ve Bilgisayarların aldıkları pay ise % 27.1 olmuştur. 2001yılında ülkemizde yaşanan ekonomik krizden etkilenen bileşenler ve tüketim cihazlarının üretimden aldıkları pay azalırken, Endüstriyel Cihazlar-Askeri Elektronik Cihazlar ve Bilgisayarların aldıkları pay artmıştır. Elektronik Sanayimizin toplam ihracat içindeki payı, 1998 yılında % 4.7, 1999 yılında % 4.4, 2000 yılında % 4.9, 2001yılında ise % 4,5 olmuştur. Elektronik Sanayi ithalatımız ise ihracatta olduğu gibi 1994 yılından itibaren artış göstermiş, ancak 2001 yılında yaşanan ekonomik krizden etkilenerek toplam ithalattan aldığı pay azalmıştır. Elektronik Sanayinin ithalattan aldığı pay 1998 yılında % 9.6, 1999 yılında %14,1, 2000 yılında % 12.7, 2001 yılında ise % 4,5 olmuştur. 2001 yılı ihracatımız içinde % 65.5 pay ile kahverengi eşya sektörü (tüketim cihazları) ilk sırada yer alırken bunu % 21.0 ile telekomünikasyon cihazları takip etmiştir. İthalatımız içinde ise % 25.2 pay ile bileşenler sektörü ilk sırada yer alırken bunu % 23,9 pay ile telekomünikasyon cihazları izlemiştir. ÜRETİM ( Bin Dolar) 1998 1999 2000 2001 Bileşenler 127.152 165.000 136.000 88.400 Kahverengi Eşya 1.216.280 1.134.600 1.480.025 1.083.085 Haberleşme Cihazları 624.372 641.550 624.120 503.235 Endüstriyel Cihazlar 205.000 250.000 255.000 215.000 Askeri Elektronik Cihazlar 168.500 210.450 215.500 204.000

7 Bilgisayar 148.000 160.000 200.000 205.000 TOPLAM 2.489.304 2.561.600 2.910.645 2.298.720 Kaynak :TESID İHRACAT (Milyon $) 1997 1998 1999 2000 2001 Bileşenler 62,4 74,3 87,1 79,1 84,1 Kahverengi Eşya 551,1 884,9 728,9 866,9 916,2 Haberleşme Cihazları 137,8 151,8 228,9 298,2 294,2 Profesyonel ve Endüstriyel 31,3 34,8 48,3 46,3 58,5 Cihazlar Bilgisayar Cihazları 30,6 48,7 64,7 59,7 46,8 TOPLAM 849,2 1256,9 1158,1 1350,2 1399,8 Kaynak : DTM,TESID İTHALAT (Milyon $) 1997 1998 1999 2000 2001 Bileşenler 943,4 944,4 1076,1 1186,1 1057,5 Kahverengi Eşya 386,4 389,0 561,3 733,2 547,5 Haberleşme Cihazları 835,2 1200,1 2096,2 2606,6 1003,5 Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar 910,2 954,5 968,4 979,2 808,3 Bilgisayar Cihazları 810,7 909,7 1039,7 1436,2 757,6 TOPLAM 3886,5 4398,7 5741,9 6941,3 4201,3 Kaynak :DTM,TESID Elektronik Sanayimiz gelişmesini hızla sürdürüp, bazı alanlarda yüksek rekabet gücü elde etmesine rağmen, dünyada elektronik sektörün gelişimi daha hızlı olmaktadır. Dolayısıyla, ülkemizin diğer sanayilerine teknolojik yönden öncülük yapabilecek, dışa dönük ve rekabet gücü yüksek ulusal elektronik sanayimizin hızla geliştirilmesi için; Teknolojik yaratıcılığı özendirip teşvik ederek rekabet gücü yüksek, özgün ürünlerle esnek, kaliteli, verimli üretimler için üniversite, devlet ve sektörün aynı hedefe yönelmelerini sağlamak için ulusal bir politika oluşturulmalıdır. AB ve GATT nedeni ile giderek kısıtlı hale dönüşen teşviklerin Ar-Ge teşviklerine dönüştürülmesi, büyütülmesi ve hızla uygulanması gerekmektedir. Gelişen dünya şartlarında yurtiçinde ve dünya pazarlarında tüm ülkelerin elektronik sanayileri ile yarışmak durumunda olan Türk Elektronik sanayinin Ar- Ge alanına önem vermesi yeni üretim teknolojileri ile yeni malzemeler ve yeni üretim planlama tekniklerinin de ürüne yönelik Ar-Ge etkinlikleri kapsamında ele alınması gerekmektedir 20 Aralık 1999 tarihinde Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunda alınan karar gereği, Bilgi Teknolojileri Konseyi ivedilikle oluşturulmalı böylelikle alt yapımız güçlendirilmelidir. Teknolojik trendlerin yakından takip edilmesi pazarla ilgili gelişmelerin zamanında öğrenilmesine yönelik çabalar artarak devam etmelidir. Türk firmalarının özellikle son yıllarda sektörün önemli fuarlarında yer alıyor olması bu çabalara önemli örnek teşkil etmektedir.

8 Elektronik Sanayimizin 2002 yılında % 15 büyümesi hedeflenmiş olup üç ana kalem altında hedef planları yapılmıştır. 1) Maliyetlerin yılda % 5 düşürülmesi; Strateji olarak Türkiye de kullanıcı talebinin büyümesi, yurtiçi kompanent kaynaklarında çeşitleme, mevcut kompanent sektörünün büyümesi olarak belirlenmiştir. 2) İhracatın yılda % 20 artırılması; Strateji olarak, yeni alanlara özgün ürünlere girmek, ürünlerin yurt dışı prestijinin artırılması ve ihracatın desteklenerek önündeki engellerin kaldırılması, 3) Alt yapının geliştirilmesi; Strateji olarak, kurumsal altyapının oluşturulması ( Risk Sermayesi gelişimi, BT Konseyinin kurulması) ve eğitim alanında üniversitelerde bilgileşim bölümünün kurulması, yazılıma ağırlık verilmesi ve üniversite-sanayici iş birliğinin güçlendirilmesi gerekmektedir. 4) Dünyada Elektronik Sanayi ve Kahverengi Eşya Sektörü Tüketici elektroniği pazarı dünyanın çeşitli bölgelerindeki arz ve talep dengeleri açısından önemli farklılıklar göstermektedir. Kuzey ve Latin Amerika, Afrika ve Avustralya kıtası ülkelerinde talep arzdan yüksekken Avrupa,Asya ve Pasifik ülkelerinde arz talepten yüksek olmaktadır. Dünya ülkelerinde arz ve talep farklılaşmasının yanında 1996-2001 döneminde tüketici elektroniği pazarının bölgelere göre gelişim eğilimleri arasında farklılık bulunmaktadır.toplam üretim içinde Asya nın payı sürekli artarken Batı Avrupa ve Kuzey Amerika nın payları ise nispi olarak azalış göstermektedir. Kahverengi eşya sektörünün önemli ürünlerinden biri olan renkli televizyon üretiminde Japonya % 44 payı ile dünya üretiminde ilk sırayı alırken, bunu % 17 ile Çin % 16 ile Güney Kore takip etmektedir. Dünya televizyon üretimindeki artış eğiliminin 2002 yılı sonuna kadar devam etmesi beklenmektedir. Buna bağlı olarak 1993-1999 yılları arasında % 5,1 olan büyüme hızının 2002 yılı sonunda % 6,8 ulaşması beklenmektedir. Avrupa ülkeleri net ihracatçı olmasına karşın Amerika dan sonra ikinci büyük renkli TV pazarını oluşturmaktadır. Kuzey Amerika ise net ithalatçı ve dünyanın en büyük pazarı olması açısından kahverengi eşya sektörü (tüketici elektroniği) için cazip pazarlardan birisidir. Kahverengi Eşya sektöründe pazarın büyüklük göstergelerinden birisi ülkedeki hane sayısıdır. AB ülkeleri arasında hane sayısı ve renkli TV penetrasyonu oranı en fazla olan ülke Almanya dır. 1997 (Bin Adet) Üretim Payları % 1998 (Bin Adet) Üretim Payları % 2000 (Bin Adet) Üretim Payları % İngiltere 6309 19,7 5690 17,0 2853 8,2 Fransa 4535 14,2 4940 14,7 3771 10,8 İspanya 4057 12,7 4830 14,4 5482 15,7 İtalya 1752 5,5 1770 5,3 1792 5,1 Almanya 1280 4,0 1230 3,7 1285 3,7 Avusturya 1485 4,6 1020 3,0 1570 4,5 Belçika 393 1,2 370 1,1 395 1,1

9 Çek.Cum. 109 0,3 580 1,7 1349 3,9 Diğer 12125 37,8 13070 39,0 16475 47,1 TOPLAM 32045 100,0 33500 100,0 34972 100,0 II) KAHVERENGİ EŞYA SEKTÖRÜ 1- Tanımı ve Tarihçesi Elektronik sanayinin ülkemizde en yaygın dalı Kahverengi Eşya (Tüketim Cihazları) sektörü olup, ülkemizde gelişimi radyodan siyah beyaz ve renkli televizyona, televizyondan ise video ve müzik setine doğru bir seyir izlemiştir. Sektörde yeralan ürünlerin tanımları ve tarihçelerini şu şekilde özetleyebiliriz. TELEVİZYON; Hareketli görüntülerin ve sesin elektrik sinyallerine dönüştürülerek alıcıya iletilmesi ve alıcıda yeniden görüntü ve sese dönüştürülmesini sağlayan aygıttır. Televizyonun başlangıcından günümüze ulaşan gelişme çizgisinde yer alan aşamalar şöyle sıralanabilir. Görüntüyü mekanik olarak tarama yöntemi 1994 te Paul Nipkow tarafından keşfedilmiştir. Günümüzde resim tüpü olarak kullanılan katot ışınlı tüp 1897 de Karl Braun tarafından geliştirildikten sonra, V.K.Zworykin in geliştirdiği ve 1923 te patentini aldığı ikonoskop kamera tüpü bu alanda en önemli buluş olmuştur. Böylece tümüyle elektronik bir televizyon sisteminin oluşturulması sağlanmıştır. İlk düzenli televizyon yayınları 1935 te Almanya da, ilk renkli televizyon yayınları ise 1954 te A.B.D de başlamıştır. Türkiye de ilk televizyon yayını 1952 de İstanbul Teknik üniversitesinde gerçekleştirilmiştir. 1964 yılında TRT nin kurulması ile televizyon yayınlarına yönelik çalışmalar bu kurumca yürütülmeye başlanmış, 1971 yılında sonra ise kurulan yeni verici ve aktarıcılarla yayın ağı genişletilmiştir. 1984 te ise yurt çapında tamamıyla renkli yayına geçilmiştir. RADYO; iletişim sinyallerinin elektromanyetik dalgalar aracılığıyla gönderilmesi ve alınmasını sağlayan aygıttır. Radyonun oluşumunu sağlayan elektromanyetik dalgaların laboratuar ortamında 1887 yılında H.Hertz tarafından bulunmasından sonra, G.Marconi dalgaları 3 km lik uzaklıklara iletmeyi başarmıştır. Radyonun gelişimi açısından bundan sonraki en büyük adım ise J.A. Fleming in ilk elektrotlu lambayı (diyot) geliştirmesi olmuştur. 1906 da triyot lambayı gerçekleştiren Lee de Forest, böylece radyo verici ve alıcılarında osilatör ve yükselteç olarak kullanılan buluşu ortaya koymuş oluyordu. Triyod lambasının titreşim üretici olarak kullanılmasından sonra 1915 de ilk konuşma içeren iletişim sağlanabildi. Müzik ve konuşma içeren ilk radyo yayını ise 1906 da R.A. Fessendon tarafından gerçekleştirildi. Radyo tekniği açısından bundan sonraki önemli adımlar 1948 de transistörün, 1960 larda ise tümleşik devrelerin geliştirilmesi olmuştur. Türkiye de ilk radyo yayınları Türk Telsiz Telefon A.Ş. tarafından Ankara ve İstanbul da 1927 yılında başladı. 1937 de radyo yayınlarının işletmesi PTT ye aktarıldı. 1960 lı yıllarda İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Antalya, Gaziantep Kars ve Van il radyosunun kurulması ile radyo yayınları yurt çapında yaygınlaşmaya başlamıştır. VİDEO Kayıt Sistemleri; Görüntü ve ses bilgilerini içeren sinyallerin manyetik banda kaydedilerek sonradan okunmasını olanaklı kılan aygıtlardır. Bu

10 aygıtlarda manyetik banda enine kayıt yöntemi ve sarmal kayıt yöntemi olmak üzere iki şekilde kayıt yapılmaktadır. Video cihazlarını, anten aracılığıyla alınan televizyon programlarını kaydeden cihazlar ve yalnızca kameraya gelen sinyalleri kaydeden aygıtlar oluşturmaktadır. Manyetik bandın plastik yada hafif metalden bir kutu içine yerleştirilmiş olduğu video kasetleri kullanan video kayıt aygıtlarının getirilmesine yönelik çalışmalar 1960 lı yıllarda sonuç vermiştir. Kullanışlı ve ucuz ilk video ses kayıt aygıtı Sony firması tarafından 1969 yılında gerçekleştirilmiştir. 1979 lı yıllarda Sony firmasının geliştirdiği Betamax ve Matsushita firmasının geliştirdiği VHS kayıt biçimleri video kaset kayıt aygıtlarının tüm dünyaya yayılmasını sağlamıştır. 2- Sektörde Yer alan Ürünlerin Gümrük Tarife Pozisyon Numaraları 85.19 Plak döndürücüler, pikaplar, kaset çalarlar ve kaydedilen sesi tekrar vermeye yarayan diğer cihazlar 8519.10.00.00.00 Madeni Para veya Jetonla Çalışan Pikaplar 8519.21.00.00.00 Hoparlörsüz olanlar 8519.29.00.10.00 Gramofonlar 8519.29.00.90.00 Diğer Pikaplar 8519.39.00.00.00 Diğer Plak Döndürücüler 8519.40.00.00.00 Dikte Makineleri 8519.92.00.00.00 Cep tipi kaset çalar 8519.93.31.00.00 Analog ve dijital okuma sistemli olanlar 8519.93.39.00.00 Diğerler 8519.99.12.00.00 Motorlu Araçlarda kullanılan ve çapı 5.5 cm geçmeyen diskler için olanlar 8519.99.18.00.00 Lazer Okuma sistemli diğer cihazlar 8519.99.90.10.00 Kaydedilen sesi tekrar veren sinematografik cihazlar 8519.99.90.90.19 Diğerleri 85.20 Manyetik banta ses kaydediciler,diğer ses kayıt cihazları Audio Cihazlar 85.20.10.00.00.00 Harici bir güç kaynağı ile çalışan dikte makineleri 85.20.20.00.00.00 Telefonlara cevap verme makineleri 85.20.32.11.00.00 Harici bir güç kaynağı olmadan çalışabilenler 85.20.32.19.00.00 Diğerleri 85.20.32.30.00.00 Cep tipi kaydetme cihazları 8520.32.50.00.00 Diğerleri 85.20.32.91.00.00 Makarna tipi manyetik bant kullanan 19cm/sn devre 85.20.32.99.00.00 Diğerleri 85.20.33.11.00.00 Harici bir güç kaynağı olmadan çalışabilenler 85.20.33.19.00.00 Diğerleri 85.20.33.30.00.00 Cep tipi kaydetme cihazları 85.20.33.90.00.00 Diğerleri 85.20.39.10.00.00 Makara tipi manyetik bant kullanılan 19cm/sn devre 85.20.39.90.00.00 Diğerleri 85.20.90.10.00.00 Sivil hava taşıtlarında kullanılmaya mahsus olanlar 85.20.90.90.10.00 Sinematoğrafik ses kaydeden ve kaydedilen sesi tekrar ver. 85.20.90.90.90.00 Diğerleri 85.21 Video Kayıt ve Gösterme Cihazları

11 85.21.10.10.00.00 Sivil hava taşıtlarında kullanılmaya mahsus olanlar 85.21.10.30.00.00 Eni 1.3cm.yi geçmeyen ve bant hızı 50mm/sn. geçmeyen 85.21.10.80.00.11 Video kayıt cihazları 85.21.10.80.00.12 Video gösterme cihazları 85.21.10.80.00.13 Video kayıt ve gösterme cihazları 85.21.90.00.00.11 Video kayıt cihazları (diğer) 85.21.90.00.00.12 Video gösterme cihazları (diğer) 85.21.90.00.00.13 Video kayıt ve gösterme cihazları (diğer) 85.22 Sadece 85.19 ve 85.21 Pozisyonlarında yer alan cihazların aksam, parça ve aksesuarları 85.22.10.00.00.00 Pick-Up okuyucu kafalar 85.22.90.10.00.00 Hava Taşıtlarının çeşitli ses kayıt cihazları 85.22.90.30.00.00 İğneler 85.22.90.59.10.00 Elektronik Montajlı Sinematografik Ses Cihazı 85.22.90.59.90 Elektronik Montajlı Sinematografik Ses Cihazı 85.22.90.93.00.00 Ses kayıt verme cihazı imalinde kullanılan 85.22.90.98.10 Diğer Şekilde Montajlı Sinematografik ses Aksamı 85.22.90.98.90.11 Diğer Şekilde Montajlı Video Kafaları 85.22.90.98.90.12 Video Kafalarının Aksam, Parça ve Aksesuar 85.22.90.98.90.19 Diğer şekilde montajlı diğer kayıt sistemleri 85.23 Ses ve benzeri Kayıtlar için Yapılmış Plaklar ve diğer Mesnetler 85.23.11.00.00.00 Kasetli ses bantları boş,en 4 mm 85.23.12.00.00.00 Kasetli ses bantları boş,en 4 mm en 6.5 mm 85.23.13.00.00.00 Kasetli ses bantları boş,en 6.5 mm en 13 mm 85.23.13.00.00.33 Kasetli video bantları boş 20 mm en 26 mm 85.23.20.11.00.00 D.çapı 231 mm, koersivitesi 600 oersetd imet.tab. ile olan disk 85.23.20.19.00.00 Diğer manyetik sert disk 85.23.30.00.00.00 Manyetik şeritli kartlar 85.23.90.00.00.11 Diğer lazer video diskler 85.23.90.00.00.19 Ses kaydına mahsus cihazlar 85.24 Doldurulmuş Bant,Plak ve Diğer mesnetler (Audio-Video Kasetler) 85.24.10.00.00.00 Gramofon plaklar 84.24.31.00.00.00 Ses/ görüntü dışında fenomenleri vermeye mahsus lazer okuma sistemleri 85.24.32.00.00.00 Sadece ses vermeye mahsus lazer okuma sistemleri 85.24.39.10.00.00 Bilgi işlem vasıtası ile işlenebilen görüntü, ses, bilgi ve komutları gösterme ve tekrar verm. 85.24.39.00.00.00 Diğerleri 85.24.40.10.00.00 Otomatik bilgi işlem makinalarında kullanılacak türden veri ve bilgi içerenler 85.24.40.91.00.00 Eni 4mmyi geçen fakat 6.5mmyi geçmeyenler 85.24.40.99.00.00 Diğerleri 85.24.51.00.00.11 Kasetli ses bantları

12 85.24.51.00.00.12 Diğer ses bantları 85.24.51.00.00.13 Kasetli video bantları 85.24.51.00.00.14 Diğer video bantları 85.24.51.00.00.15 Kasetli diğer bantlar 85.24.52.00.00.11 Kasetli ses bantları 85.24.52.00.00.12 Diğer ses bantları 85.24.52.00.00.13 Kasetli video bantları 85.24.52.00.00.14 Diğer video bantları 85.24.52.00.00.15 Kasetli diğer bantlar 85.24.52.00.00.19 Diğer ses bantları 85.24.53.00.00.11 Kasetli ses bantları 85.24.53.00.00.12 Diğer ses bantları 85.24.53.00.00.13 Kasetli video bantları 85.24.53.00.00.14 Diğer video bantları 85.24.53.00.00.19 Diğerleri 85.24.60.00.00.00 Manyetik şeritli kartlar 85.24.91.10.00.00 Veri/bilgi içeren manyetik bantlar 85.27 Radyo, telefon, radyo yayınları alıcı cihazları 85.27.12.10.00.00 Analog ve dijital okuma sistemli olanlar 85.27.12.90.00.00 Diğerleri 85.27.13.10.00.00 Lazer okuma sistemli olanlar 85.27.13.91.00.00 Kaset tipi olup analog ve dijital okuma sistemli olanlar 85.27.13.99.00.00 Diğer kaset tipi dahili güç kaynağı ile çalışan radyo teyp 85.27.19.00.00.00 Dahili güç kaynağı ile çalışan diğer alıcı radyolar 85.27.21.20.00.00 Lazer okuma sistemli olanlar 85.27.21.52.00.00 Kaset tipi olup analog ve digital okuma sistemli olanalr 85.27.21.59.00.00 Diğerleri 85.27.21.70.00.00 Lazer okuma sistemli olanlar 85.27.21.92.00.00 Kaset tipi olup analog ve digital okuma sistemli olanlar 85.27.21.98.00.00 Diğerleri 85.27.29.00.00.00 Diğerleri 85.27.31.11.00.00 Kaset tipi olup analog ve digital okuma sistemli olanlar 85.27.31.19.00.00 Diğerleri 85.27.31.91.00.00 Lazer okuma sistemli olanlar radyo ve teypler 85.27.31.93.00.00 Kaset tipi olup analog ve digital okuma sistemli olanlar 85.27.31.98.00.00 Diğer radyo teypler 85.27.32.10.00.00 Çalar saatli radyolar 85.27.32.90.00.00 Diğerleri 85.27.39.10.00.00 Aynı kabın içinde bir veya daha fazla hoparlörleri olanlar 85.27.39.91.00.00 İçinde amplifikatör bulunmayanlar 85.27.39.99.00.00 İçinde amplifikatör bulunanlar 85.28 Televizyon alıcıları (radyo yayınlarını alıcı cihazları veya ses yada görüntü kayıt veya tekrar verme cihazlarıyla birlikte olsun olmasın) video görüntü monitör ve projektörler 85.28.12.10.00.00 Teleprojektörler 85.28.12.20.00.00 Ses ve görüntü kaydetmeye ve tekrar vermeye mahsus cih. 85.28.12.52.00.00 Ekran ve köşegen uzunluğu 42 cm geçmeyen Renkli TV 85.28.12.54 00.00 Ekran köşegen uzunluğu 42 cm yi geçen fakat 52 cm geçm

13 85.28.12.56 00.00 52 cm yi geçen fakat 72 cm yi geçmeyen Renkli TV 85.28.12.58 00.00 Köşegen uzunluğu 72 cm geçen Renkli TV 85.28.12.62.00.00 Ekran köşegen uzunluğu 75 cm yi geçmeyenler 85.28.12.66.00.00 Köşegen uzunluğu 75 cm yi geçenler 85.28.12.72.00.00 Dikey çözümlemesi 700 satırdan az olanlar 85.28.12.76.00.00 Dikey çözümlemesi 700 satır veya daha fazla olanlar 85.28.12.81.00.00 Ekranın eni ile boyu arasındaki oran 1.5 dan az olanlar 85.28.12.89.00.00 Diğerleri 85.28.13.00.00.00 Siyah beyaz - diğer tek renkli olanlar görüntü mönitörleri 85.28.21.00.00.00 Görüntü monitörleri (Renkli olanlar) 85.28.22.00.00.00 Siyah Beyaz veya diğer tek renkli olanlar 85.28.30.00.00.00 Video projektörler 85.29 Sadece 85.25 ve 85.28 pozisyonlarında yer alan cihazlara mahsus aksam ve parçalar 85.29.10.00.00.00 Anten,her türlü yansıtıcı antenler ile aksam ve parçaları 85.29.10.20.00.00. Teleskopik kemer tipi antenler 85.29.10.31.00.11 Uydu alıcılı antenler (küçük 3 mm) 85.29.10.31.00.12 Uydu alıcılı antenler (büyük 3 mm) 85.29.10.39.00.00 Diğer harici radyo televizyon alıcı antenler 85.29.10.40.00.00 Radyo ve televizyon alıcıları için dahili antenler 85.29.10.50.00.11 Radyo-televizyon verici antenleri 85.29.10.90.00.19 Anten,diğer yansıtıcıların aksam ve paraları 85.29.90.81.00.00 Televizyon kameraları,radyo alıcıları TV cihazlarının aksam ve parçaları 3-Üretim ve Satış Ülkemizde TV alıcı cihazlarının üretimi başlamadan önce komşu ülkelerden TV yayınlarının izlenmesi ancak bedelsiz ithalat yoluyla sağlanan cihazlarla gerçekleştirilebiliyordu. 1970 li yıllarda televizyon yayınının yurt çapında hızla yayılmasıyla birlikte televizyon alıcı cihazlarına olan talep artmış ve montaj imalatı ile TV alıcılarının üretimine hız verilmiştir. 1968 yılında 1.532 adet gibi düşük bir rakamla başlanan televizyon üretimi 1971 yılında % 349.2 artarak 6.882 adede ulaşmış, 1960 lı yılların en önemli iletişim aracı olan radyo üretimi ise 247.616 adet olarak gerçekleşmiştir. 1972 yılına kadar artış gösteren bedelsiz ithalat bu tarihten sonra azalmaya başlamış, böylelikle TV piyasasında yerli şirketlerin etkinliği artmıştır. Siyah beyaz televizyonun en yüksek üretimi 1977 yılında 683.848 adet olarak gerçekleşirken, radyo üretimi 129.576 adede gerilemiştir. 1977 yılından sonra ithal girdilerdeki güçlükler ve iç talepteki daralmaya bağlı olarak siyah beyaz televizyon üretimi azalmaya başlamıştır. 1980 yılında siyah beyaz televizyon üretimi 326.541 adet olurken, radyo üretimi 133.630 adet olarak gerçekleşmiştir. Televizyon yayınlarının ülke çapında yaygınlaşma aşamasının başlangıcı olan bu dönemde radyo cihazlarına olan talebin düşüşü firmaları olumsuz etkilemiş ve 1972 de 27 adet olan radyo üretici firma sayısı 1980 de 4 e düşmüştür. ÜRETİM ( Adet) 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983

14 Televizyon 618.187 683.848 566.827 424.797 326.541 491.223 307.738 219.279 Radyo 178.115 129.576 155.431 128.079 133.630 112.309 163.865 189.024 Kaynak: DİE ÜRETİM (Adet) 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Televizyon (Siyah-Beyaz) 79.917 36.556 15.158 8.184 * * * Televizyon (Renkli) 819.001 1.102.093 876.768 640.865 738.221 999.264 1.994.621 Radyo 224.173 163.502 159.491 244.752 293.726 218.526 102.677 Müzik Seti - 306.312 235.648 136.413 48.698 57.232 141.989 Video 64.185 150.110 240.289 143.556 87.716 94.146 118.857 Kaynak: DİE (*) Firma Sayısı üçten az olduğundan gizlilik ilkesinden ötürü veri temin edilememiştir SATIŞ (Adet) 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 Televizyon (Renkli) 782.445 661.923 729.798 967.659 1.985.450 2.784.510 2.354.155 Müzik Seti - 160.481 86.123 129.199 117.786 196.711 121.696 Video - 134.768 66.434 62.441 140.629 82.928 52.803 Kaynak: DİE Ülkemizde video cihazları üretimi 1984, müzik seti üretimi (audio cihazları) ise 1985 yılında başlamıştır. Video üretimi 1984 yılında 64.185 adet iken, 1985 yılında % 133.9 artarak 150.110 adede ulaşmış, 1985 yılında 306.312 adet olarak gerçekleşen audio cihazları üretimi ise 1986 yılında % 23.1 azalarak 235.648 adede gerilemiştir. 1986 ve 1989 yılları arasında yaşanan yüksek oranlı enflasyon ve durgunluk neticesinde satın alma gücü düşen tüketici grubun davranışlarına bağlı olarak özellikle video ve müzik setine yönelik talep azalmıştır. Böylelikle talep daralması nedeniyle üretimde başlayan düşüşler satışlar üzerinde de olumsuz etkisini göstermiştir. 1987 yılında video üretimi 143.556, müzik seti üretimi 136.413 adet olurken, 1989 yılında video üretimi 94.146 adede, müzik seti üretimi ise 57.232 adede gerilemiştir. Bu durumda bazı firmalar pazardan çekilirken, mevcut üretici firmalar önlemler almaya yönelmiş ve talebi canlandırmak için bu dönemde taksitli satışlar artmıştır. 1990 yılında meydana gelen canlanmanın etkisiyle ithalat hammadde ve girdilerdeki kolaylık ayrıca piyasanın tüketici kredisiyle desteklenmesi sonucu talepteki artışlara bağlı olarak kahverengi eşya sektöründe önemli üretim artışları meydana gelmiştir. Bu dönemde gerek üretimi gerekse satışı en fazla artan televizyon ve müzik seti olmuştur. 1990 yılında 1.994.621 adet olan renkli TV üretimi, 1991 yılında % 28.7 artarak 2.567.773 adede, 141.989 adet olan müzik seti üretimi ise % 35.4 artarak 192.204 adede ulaşmıştır. Bu dönemde video üretimi ise % 32.3 azalarak 80.484 adede gerilemiştir. 1990 lı yıllarda video üretimi ve satışlarında yaşanan azalışlar, 1995 yılında 2.769 adet üretim ve 6.673 adet satış ile en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir.

15 ÜRETİM 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 ( Adet) Televizyon (Renkli) 2.567.773 2.334.270 1.921.704 1.528.255 1.859.333 2.509.712 4.657.007 Radyo 43.304 25.108 74.409 32.566 * * * Müzik Seti 192.204 117.623 87.416 90.450 95.996 94.115 93.969 Video 80.484 47.094 17.141 8.148 2.769 3.985 8.863 Kaynak: DİE SATIŞ (Adet) 1993 1994 1995 1996 1997 Televizyon (Renkli) 1.908.567 1.495.003 1.841.882 2.455.831 4.636.360 Müzik Seti 93.276 92.122 110.003 91.587 75.638 Video 18.266 8.671 6.673 3.593 7.211 Kaynak: DİE ÜRETİM ( Adet) 1998 1999 2000 2001 Televizyon (Renkli) 6.359.643 6.944.741 8.788.667 8.025.204 Müzik Seti 130.558 136.637 145.920 20.113 Video 12.471 1.718 40.193 4.514 Kaynak: DİE SATIŞ (Adet) 1998 1999 2000 2001 Televizyon (Renkli) 5.803.921 6.706.368 8.737.442 8.027.247 Müzik Seti 122.717 177.771 142.505 26.991 Video 9.002 4.851 37.115 3.963 Kaynak: DİE Kahverengi Eşya sektöründe özellikle televizyon ve müzik seti üretim ve satışlarında oluşan artış, 1994 yılında reel ekonomide meydana gelen daralma ve girdi maliyetlerindeki artış sonucu yerini azalışa bırakmıştır. 1992 yılında 2.334.270 adet olan TV üretimi % 34.5 azalış ile 1994 yılında 1.528.255 adede, 117.623 adet olan müzik seti üretimi % 23.1 azalışla 90.450 adede, 47.094 adet olan video cihazları üretimi ise % 82.7 azalışla 8.148 adede gerilemiştir. 1994 krizinden sonra sürekli büyüyen televizyon üretimi 1995 yılında 1.859.333 adet iken, 1998 yılında % 242.0 artarak yılında 6.359.643 adede ulaşmıştır. Teknolojik gelişmenin üretimi daha kolay hale getirmesi üretici firmaların özellikle AB ülkelerine yönelik ihracatlarındaki önemli artışlar televizyonun kahverengi eşya sektöründe her yıl en fazla satılan lider ürün olma özelliğini ortaya koymaktadır. Özellikle televizyon kanallarındaki artışa bağlı olarak yıllar itibariyle azalışlar izlenen video üretimi 1998 yılında 12.471 adet olurken, 9.002 adet satış gerçekleşmiştir.1991 yılında en yüksek üretim ve satış değerlerine ulaşan müzik seti üretimi ise 1998 yılında 130.558 adet olarak gerçekleşmiştir. 1998 yılında Uzakdoğu ve Rusya da ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılan global krizin olumsuz etkileri, elektronik sanayinde siparişlerin 6 ay ve 1 yıl öncesinden belli olmasından ötürü ancak 1998 yılının son çeyreğinden itibaren hissedilmeye başlanmıştır. Tüm dünyada hissedilen krizin etkileri Uzakdoğu dan alınan malların ucuzlaması, Uzakdoğu kökenli rakip firmaların fiyatlarını düşürmesi

16 ve tüketicinin temel ihtiyaçlarını karşılamaya devam ederken tasarrufa ağırlık verip satın alma kararını ertelemesi şeklinde olmuştur. 1998 yılında 6.359.643 adet olan televizyon üretimi 1999 yılında % 28,8 artarak 6.944.741 adede, müzik seti % 4,7 artışla 136.637 adede yükselirken video üretimi % 86,2 azalarak 1.718 adede gerilemiştir.bu dönemde global krizin etkisiyle iç piyasada yaşanan daralma ihracatla aşılmıştır. 2000 yılında ülke ekonomisinde sabit kur politikasının uygulanması, kredi ve faizlerdeki azalma, kampanya faaliyetlerinin artması ile üretim ve satışlar artmıştır. Televizyon üretimi % 26,6 artarak 8.788.667 adede, müzik seti üretimi % 6,8 artarak 145.920 adede yükselirken video üretimi son yılların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2001 yılında Televizyon üretimi bir önceki yıla göre % 8.7 azalarak 8.025.204 adede,video üretimi % 88,8 azalarak 20.113 adete,müzik seti üretimi ise % 86,2 azalarak 4.514 adede gerilemiştir. 2001 yılında yaşanan ekonomik kriz ve 2001 yılının ilk altı aylık döneminde Avrupa Birliği tarafından televizyon üreticisi firmalara karşı yürütülen anti damping soruşturması sonucu kahverengi eşya sektöründe daralma yaşanmıştır. 2000 yılında üretim artışları yaşanan sektörde 2001 yılında yüksek stok maliyetleri ile karşı karşıya kalınmıştır. Yaşanan develüasyon sonucu Türk lirasının aşırı değer kaybı karşısında ithalatın pahalaşması dolayısıyla ithal girdilerin üretim maliyetlerinde artışa yol açması sektörün maliyet yapısını olumsuz yönde etkilemiştir. Yıl boyunca uygulanan reklam kampanyaları yeterli satışları gerçekleştirememiş, sektör mevcut dar boğazdan ihracatla aşmayı başarmıştır. Televizyon talebini ilk alımlar ve yenileme talebi oluşturmaktadır. İlk alımlar halen % 94-95 düzeyinde olduğu sanılan televizyon penetrasyon oranını yükseltmektedir. Yaklaşık 13.5 milyon ailenin yaşadığı ülkemizde her yıl 450-500 bin civarında evlenme gerçekleşmekte ve televizyon ilk alım talebi yaratılmaktadır. 500-600 bin adet televizyon satışı ise tüketicilerin yeni ev alması, diğer odalar için ikinci veya üçüncü televizyonun gerekli görülmesi gibi sebeplerden kaynaklanan alımları oluşturmaktadır. Televizyon kullanım ömrünün 12 yıl olarak kabul edilmesine karşın,ileri teknoloji içeren yeni modellerin pazara sunulmasıyla yenileme talebi 300-350 bin adet/ yıl düzeyinde gerçekleşmektedir. Tüketici davranış ve taleplerindeki değişmelere bağlı olarak televizyon üreticisi firmalar 2000 li yılların 56 ve 72 ekrandan daha büyük ekranlı televizyonların yılları olacağını ve üretimin büyük ekranlı televizyonlara kayacağını vurgulamaktadırlar. Yıllar itibariyle üretim ve satış değeri olarak en fazla artış 51 ekrandan küçük televizyonda meydana gelirken, 1999 yılından itibaren 51 ekrandan büyük televizyonlara olan talep artmıştır. 1999 yılında 56 ekrandan büyük televizyonun toplam televizyon üretim içindeki payı % 17.0 iken 2000 yılında % 18.9, 2001 yılında ise % 23.0 olmuş ve en fazla artış gösteren ürün grubunu oluşturmuştur. 1998 yılında 2.383.511 adet olan 51 ekrandan küçük televizyon üretim miktarı, 1999 yılında % 8.2 artarak 2.580.921 adede, 2000 yılında ise % 25.7 artarak 3.244.643 adede ulaşmıştır. 2001 yılında ise tüketici eğilimlerindeki değişime bağlı olarak üretim % 23.6 azalarak 2.479.097 adede gerilemiştir.

17 55 ekranlı televizyon üretimi yıllar itibariyle artış göstermiş, 2000 yılında % 22.6 olan pay 2001 yılında % 27.8 e yükselmiştir. ÜRETİM ( Adet) ÜRETİM DEĞERİ (Milyon Tl.) 1999 2000 2001 1999 2000 2001 Televizyon 51 dan Ekran Küçük 2.580.921 3.244.643 2.479.097 96.566.541 174.230.046 238.720.344 Televizyon 51Ekran 1.598.997 1.897.259 1466.418 80.719.587 126.776.941 178.318.352 Televizyon 55 Ekran 1.584.786 1.985.210 2.232.227 87.646.267 150.367.724 202.564.680 Televizyon 55 dan Ekran Büyük 1.180.037 1.661.058 1.847.462 112.074.142 217.839.004 495.336.185 TOPLAM 6.944.741 8.788.170 8.025.204 377.006.537 669.213.715 1.114.939.561 Kaynak: DİE Kahverengi eşya sektöründe gerek üretim gerekse ulaştığı ürün kalitesi ile son yıllarda üretim ve ihracatında artış kaydedilen diğer ürün grubu ise video ve ses bantları cihazları olmuştur. Sektörde, 1997 yılında iç pazarda % 2 lik bir paya sahip olan video ve ses bantları cihazları 1993 yılında 99.8 milyon dolarlık üretim hacmini 1998 yılında 130.0 milyon dolara çıkarmıştır. Ancak 1999 yılında yaşanan ekonomik durgunluk sonucu daralan iç talep sonucu üretim hacmi 125.0 milyon dolara gerilerken, audio video kasetler, ve audio cihazları en fazla azalış izlenen ürünler olmuştur. 2000 yılında daralan iç talep kendini en fazla % 76.3 azalışla audio video kasetlerde göstermiştir. ÜRETİM ( BİN $) 1999 2000 2001 Audio Cihazları 24.575 29.050 6.500 Video Player 2.250 850 1.440 Audio Video Kasetler 68.200 16.165 14.000 TV Uydu Alıcıları ve Anten Santralları 23.500 24.000 12.000 Elektronik Tartı ve Cihazlar 6.800 5.850 4.200 Toplam 125.325 75.915 38.140 Kaynak: TESİD ( Türk Elektronik Sanayicileri Derneği) (*) 1999 yılı 1 $ = 420.330 TL. alınmıştır ( 30 Haziran) (**) 2000 yılı 1 $ = 620.000 TL. alınmıştır ( 30 Haziran) (***) 2001 yılı 1$= 1.160.000 TL.alınmıştır (30 Haziran) 3- Dış Ticaret A) İhracat Türk Elektronik Sanayine dünya ölçeklerinde ve Türkiye ekonomisindeki payı açısından bakıldığından istenilen boyutlarda olmadığı görülmektedir. 1994-1996 yıllarında Dünya Elektronik Sanayi ihracatının % 84.0 ı gelişmiş ülkeler tarafından gerçekleştirilirken, Türkiyenin dünya Elektronik ihracatından aldığı pay % 0.7 seviyesinde kalmıştır. Ancak pazarı dinamik bir biçimde büyüyen rekabete açık elektronik sanayinde firmalarımız pazar paylarını artırmak için son yıllarda ihracata önem vermiş, özellikle televizyon ihracatında sağlanan potansiyel elektronik sanayi ihracatının aynı zamanda

18 kahverengi eşya sektörünün itici gücünü oluşturmuş ve ülkemiz 2001 yılı itibariyle pazar payını % 1.96 seviyelerine çıkarmıştır. 1990 yılından itibaren Avrupa daki Kahverengi Eşya üreticileri gerek işçilik gerekse malzeme maliyetlerinin yüksek olmasından ötürü pazar kaybetmişlerdir. Bu sektörde faaliyet gösteren Türk üretici firmalar işçilik maliyetlerinin düşük olmasından yararlanarak Avrupa pazarına girmeyi başarmışlardır. Ayrıca Uzak Doğu firmalarına 1990 lı yılların ortalarında gelen anti-damping engelleri Türk firmaları için ayrı bir avantaj oluşturmuş, böylelikle firmalarımız Uzak doğu rekabetinden izole edilmiş bir şekilde Avrupa da ihracat imkanlarını artırmışlardır. Ancak son yıllarda Uzak Doğu firmaları anti-damping ve gümrük duvarlarının olumuz etkilerini gidermek amacıyla Avrupa da üretim merkezleri oluşturmaya başlamışlardır. Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti gibi eski Doğu Bloku ülkeleri ile İrlanda ve İngiltere gibi ucuz ve kaliteli işgücünün yoğun olduğu yada hükümetlerin çok özel ayrıcalıklar tanıdığı ülkelerde yoğunlaşan bu tür yatırımlar da Avrupa pazarındaki rekabeti daha da acımasız hale getirmiştir Televizyon ihracatında sağlanan başarı bilgisayar monitörleri, uydu alıcıları ve internet cihazları alanında da sürmektedir. Söz konusu ivmenin yakın gelecekte telekomünikasyon ve bilgi teknolojilerinde de etkisini göstereceği ve bu ürün gruplarında da ihracatçı ülke konumuna gelinebileceği belirtilmektedir. KAHVERENGİ EŞYA SEKTÖRÜNÜN GÜMRÜK TARİFE POZİSYON NUMALARINA GÖRE İHRACATI (Adet) 1997 1998 1999 2000 2001 85.19 Plak döndürücüler pikap,kasetçalar,kayıt çoğ. 6.800 1008 982 1.847 3.854 85.20 Manyetik banta ses 73.367 2.084 1.634 1.398 377 kaydediciler 85.21 Her türlü video cihazları. 163 643 380 10.690 17.851 85.22* 85.19,85.21 de yer alan cihazların aksam ve parçaları 47.518 41.828 34.488 11.209 4.558 85.23* Boş ses kayıt ve video 16.532.426 13.468.101 4.222.142 609.563 781.639 kayıtları 85.24* Doldurulmuş ses ve video bandları 752.355 853.804 767.119 612.295 708.143 85.27 Radyo, Telefon, radyo yayınları alıcı cihazları 11.491 28.914 20.759 25.729 66.983 85.28 Televizyon alıcıları 2.573.531 4.845.796 5.425.734 7.287.323 6.978.610 85.29* Radyo TV alıcıları için dahili antenler 2.021.799 2.044.986 2.897.046 2.997.109 4.626.130 (*)Miktar Kg olarak verilmiştir. Kaynak: DİE KAHVERENGİ EŞYA SEKTÖRÜNÜN GÜMRÜK TARİFE POZİSYON NUMALARINA GÖRE İHRACATI (000) Dolar 1997 1998 1999 2000 2001 85.19 Plak döndürücüler pikap,kasetçalar,kayıt 112,4 61,2 127,4 58,1 234,8 çoğaltıcılar 85.20 Manyetik banta ses 561,1 53,9 47,0 29,2 52,7 kaydediciler 85.21 Her türlü video cihazları. 37,5 194,5 157,8 916,5* 1.049,9

19 85.22 85.19,85.21 de yer alan cihazların aksam ve parçaları 208,6 145,9 149,4 54,6 18,0 85.23 Boş ses kayıt ve video kayıtları 80.919,2 61.194,4 15.680,6 2.320,6 2.496,2 85.24 Doldurulmuş ses ve video 8.946,0 13.064,7 23.133,6 14.101,3 13.000,9 bandları 85.27 Radyo, Telefon, radyo yayınları alıcı cihazları 400,4 1.053,4 581,9 1.212,2 2.240,8 85.28 Televizyon alıcıları 388.410,6 735.933,8 674.894,3 830.031,4 864.986,2 85.29 Radyo TV alıcıları için dahili antenler 10.342,4 15.895,6 11.347,6 14.686,0 20.817,6 TOPLAM 489.537,7 826.544,0 725.537,7 862.197,7 904.896,2 Kaynak: DİE (*) 336,9 bin doları Kesinleşmemiş Bölge ve Ülkelerden gerçekleşmiştir. a1) Televizyon ihracatı Kahverengi Eşya Sektöründe ihraç malları içinde önemli ağırlığa sahip olan televizyon ihracatı 1990 yılından itibaren günümüze kadar düzenli artış göstermiş ve ülkemiz 1991-2001 yılları arasında net ihracatçı ülke konumunda olmuştur.1993 yılına kadar AB ülkelerinin Uzakdoğu ülkelerine kota uygulaması, AB ülkeleri talebinin ülkemize yönelmesini sağlamıştır. Ancak 1993 yılında AB ülkelerine yapılan ihracatın önemli bir seviyeye ulaşmasıyla, AB ülkeleri Türk üreticilerine anti-damping soruşturması başlatmıştır. Türk üreticilerin maliyetlerinin incelenmesiyle antidamping soruşturması firmalarımızın lehine sona ermiştir. 1994 yılında iç piyasada yaşanan durgunluk nedeniyle sektörde yer alan firmaların ihracata yönelmesi ve en ileri teknolojiyi kullanarak AB ülkelerinde büyük pazar elde etmeleri sonucu renkli televizyon ihracatında 2001 yılına kadar önemli artışlar elde edilmiştir. Ancak 2001 yılında, ekonomik kriz sonucu, satışlarda yüksek paya sahip olan ihracatın yurtdışı pazarlardaki rekabet nedeniyle düşük kar marjına sahip olması sektörün karlılığını etkilemiş ve miktar bazında artış sağlanmasına rağmen,ihracat değerinde düşüş meydana gelmiştir. Develüasyon sonucu ürünlerin döviz cinsinden fiyatlarında görülen ucuzlama ve sektörün sağlıklı alt yapı ile güçlü teknolojiye sahip olması iç pazardaki aşırı daralmanın ihracatla aşılmasını sağlamıştır. Dış pazarda özellikle Uzakdoğu kökenli firmaların fiyatları bizim ürünler karşısında ucuz olmasına rağmen öncelikle televizyon ihracatında Avrupa pazarında sağladığı başarıyı sürdürmüştür. 1998 yılında 4.845 bin adet olarak gerçekleşen televizyon ihracatı 1999 yılında % 44.9 artışla 5.425 bin adede, 2000 yılında ise % 34,3 artışla 7.287 bin adede yükselirken 2001 yılında % 3.2 azalışla 6.978 bin adet televizyon ihraç edilmiştir Renkli televizyon ihracatını ülkelere göre incelediğimizde ilk sırayı AB ülkeleri almaktadır. Almanya yıllar itibariyle en fazla renkli televizyon ihracatı gerçekleştirilen ülke olurken, bunu İngiltere, Fransa, Hollanda ve İspanya izlemiştir. 1998 yılı ihracatımızın % 88.0 i AB ülkelerine gerçekleştirilirken bu oran, 1999 yılında % 83.8, 2000 yılında % 83.4, 2001 yılında ise % 77.3 olmuştur. Televizyon ihraç pazarlarımızdan en önemli paya sahip olan Almanya ya gerçekleştirilen ihracatımız yıllar itibariyle artış izlemiş, 1998 yılında 271,3 milyon dolar ile en fazla ihracat gerçekleştirilmiştir.1998 yılından sonra bu ülkeye yönelik ihraç pazarımızda daralma yaşanmasına rağmen 2001 yılında % 16,4 artışla 199,9 milyon dolar ihracat gerçekleştirilmiştir.

20 1999 yılında 97,5 milyon dolar, 2000 yılında ise 170,2 milyon dolar,2001 129,1 milyon dolar ihracat gerçekleştirilen İngiltere Almanya dan sonra en büyük ihraç pazarını oluşturmaktadır. Renkli televizyon ihracatında Avrupa Birliği ülkelerinden sonra ikinci büyük pazar olarak Rusya Federasyonu ve Türki Cumhuriyetleri gelmektedir. Rusya ya gerçekleştirilen ihracatımız 1999 yılında 1.177,9 bin dolar olurken, bu oran 2000 yılında % 245.1 artarak 4.064,8 bin dolara ulaşmıştır.2001 yılında ihracatta görülen azalışa paralel bu ülkeye yapılan ihracat % 18,9 azalarak 3.298,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. RENKLİ TELEVİZYON İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (000 $) 1997 1998 1999 2000 2001 Almanya 114.132,2 271.263,5 185.644,9 171.680,7 199.892,0 İtalya 8.399,6 28.133,4 32.179,1 38.920,7 46.239,4 İngiltere 80.505,5 133.491,9 97.527,5 170.161,1 129.085,3 Fransa 38.785,7 61.862,6 78.687,9 140.021,4 99.348,3 Hollanda 17.115,6 22.432,1 26.027,3 24.513,6 21.078,3 İspanya 27.324,8 47.355,2 60.382,9 60.878,3 67.015,9 Avusturya 14.271,8 17.045,2 16.821,7 20.163,5 26.594,8 Belçika 2.234,6 7.554,4 8.399,6 9.818,2 15.971,9 Portekiz 17.339,2 22.024,8 18.337,1 14.523,0 21.008,0 İrlanda 3.045,3 7.943,1 16.628,5 18.380,6 15.509,7 Danimarka 2.364,7 21.457,3 16.842,1 16.227,9 17.171,0 Yunanistan 6.526,3 6.745,9 8.079,9 6.794,0 9.623,8 Rusya Fed. 1463,8 1.187,1 1.177,9 4.064,8 3.298,2 Fas 2.694,4 2.766,5 2.109,3 2.701,8 2.315,1 A.B.D 228,1 1.046,0 4.009,5 5.014,0 51,8 Diğer 41.200,3 83.160,1 101.200,6 133.293,7 190.782,6 TOPLAM 388.410,6 735.933,8 674.894,3 830.031,4 864.986,2 Kaynak : D.İ.E RENKLİ TELEVİZYON İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Adet) 1997 1998 1999 2000 2001 Almanya 723.667 1.628.882 1.402.540 1.548.702 1.531.076 İtalya 65.812 215.794 295.808 402.684 433.144 İngiltere 570.835 1.017.952 820.482 1.281.685 849.785 Fransa 260.523 398.939 630.531 1.201.811 781.665 Hollanda 111.002 166.638 216.400 222.952 172.946 İspanya 167.952 283.741 481.108 535.679 575.274 Avusturya 78.469 104.061 126.122 166.959 205.245 Belçika 12.302 44.136 59.865 79.483 69.654 Portekiz 124.513 162.987 172.659 141.605 203.312 İrlanda 20.332 56.858 119.915 136.001 105.210 Danimarka 93.696 132.095 132.040 131.447 130.672 Yunanistan 47.739 51.580 77.259 72.568 96.509 Rusya Fed. 36.173 8.492 12.129 42.737 30.748

21 Fas 17.842 19.146 18.177 26.865 24.875 A.B.D 1708 9.677 34.528 57.409 191 Diğer 323.269 588.954 886.036 1.318.219 1.837.958 TOPLAM 2.573.531 4.845.796 5.425.734 7.287.323 6.978.610 Kaynak: DİE Televizyon ihracatında Kuzey ve Orta Avrupa ülkeleri, BDT ve Orta Doğu ülkeleri potansiyel pazar olarak görülürken, son yıllarda sektörde faaliyet gösteren firmalarımız A.B.D. pazarına yönelmişlerdir. Ancak 1999 ve 2000 yıllarında bu ülkeye yönelik 4009,5 ve 5014,0 bin dolarlık ihracat gerçekleştirilirken 2001 yılı ihracatı 51,8 bin dolar seviyelerine gerilemiştir. Ancak sektörde yer alan firmalarımız 2000 li yıllarda nakliye ve iş gücü maliyetini düşürmek amacıyla Güney Amerika ülkelerinden herhangi birinde üretim yapılarak çok büyük pazar olarak nitelendirilen ABD pazarından daha fazla pay almayı hedeflediklerini belirtmişlerdir. Televizyon ihracatını türlerine göre incelediğimizde; 42 ekrandan küçük televizyon ihracatı yıllar itibariyle ilk sırada yer alırken, 2000 yılından itibaren 52 ekrandan büyük 72 ekrandan küçük renkli televizyon ihracatında artışlar kaydedilmeye başlanmıştır. 1998 yılında 42 ekrandan küçük televizyonların payı % 40.1 iken bu oran 1999 yılında % 41.9, 2000 yılında % 37.1,2001 yılında ise % 31.1 olmuştur. 1998 yılında 1.902.110 adet olan 52 ekrandan küçük 72 ekrandan büyük televizyon ihracatı 1999 yılında % 1.0 artışla 1.921.015 adede, 2000 yılında % 44.5 artarak 2.775.974 adede, 2001 yılında ise % 15.7 artarak 3.213.177 adede ulaşmıştır. 72 ekrandan büyük televizyon ihracatı ise 1997 yılından sonra tüketici taleplerindeki artışa bağlı olarak büyük artış göstermiş,1998 yılında 26.119 adet olan televizyon ihracatı 1999 yılında % 78,6 artarak 46.640 adede, 2000 yılında ise % 289,6 artarak 181.701 adede ulaşırken, 2001 yılında % 5.0 azalışla 172.536 adede gerilemiştir. TÜRLERİNE GÖRE TELEVİZYON İHRACATI ADET 1997 1998 1999 2000 2001 42 ekrandan küçük 1.085.579 1.944.088 2.274.311 2.701.999 2.169.596 42 ekran 52 ekran 669.577 944.793 1.125.803 1.492.098 1.253.942 52 ekran 72 ekran 788.427 1.902.110 1.921.015 2.775.974 3.213.177 72 ekrandan büyük 37 26.119 46.640 181.701 172.536 Diğer 29.911 28.686 57.965 135.551 169.359 TOPLAM 2.573.531 4.845.796 5.425.734 7.287.323 6.978.610 Kaynak : D.İ.E A2) Video Cihazları İhracatı Sektörde televizyondan sonra ihracatında artış kaydedilen ve kahverengi eşya sektöründe toplam içinde ulaştığı payla ikinci sırada yer alan video ve ses bantları olmuştur. Video cihazları ihracatımız, 1998 yılında özellikle Türki Cumhuriyetleri ve İngiltere pazarlarına yönelik ihracat artışı ile 194,5 bin dolar seviyesine ulaşılırken, 1999 yılında Rusya krizi yaşanmış ve % 18,9 azalış ile 157,8 bin dolara gerilemiştir.