GEMİ YARDIMCI MAKİNELERİ ve SİSTEMLERİ
1. Ana makine ve türleri İster içten yanmalı, ister dıştan yanmalı veya buhar makinesi olsun, pervane çeviren makinelere "Ana makine" adı verilir. Gemiler veya yatlarda kullanılan ana makineler: a) Benzin motoru, b) dizel motoru, c) pistonlu buhar makinesi, d) buhar türbini ve e) gaz türbinlerinden en oluşmaktadırlar. Ayrıca: f) türbo-elektrik ve g) dizel elektrik sistemleri de kullanılmaktadır.
2. Ana makine yardımcıları Her türlü hava ve deniz koşullarında ve limanlarda gemilerin normal çalışma düzenini sürdüren makinelere Gemi yardımcı makineleri" adı verilmektedir. Gemi yardımcı makineleri: a) Ana makine yardımcıları arı ve b) güverte yardımcıları olmak üzere iki bölüme ayrılırlar. Çok büyük olmayan bir motorlu gemide 70 civarında yardımcı makine bulunmaktadır. Bu makinelerden bir bölümü hizmet makineleridir.
3. Güverte yardımcıları Gemilerde kullanılan Ana makinelerin çalıştırılmasıyla ilişkisi bulunmayan makinelerdir. Gemilerin yükleme ve boşaltmasında kullanılan vinçler, kreynler, demir ve halat ırgatları, filika mataforaları ya da filika vinçleri, itici römorkörlerin itme (tov) makineleri, dümen makineleri ile dümen donanımları da güverte yardımcıları sınıfına girerler.
4. Hizmet makineleri. Ana makineye yardımcı olmayan, gemi personeli ve yolcuların rahatını sağlayan makineler "Görev (hizmet) makineleri" olarak bilinir. İçme İ suyu pompası, deniz suyu servis pompası, yıkanma suyu pompası, sintine pompası, buzluk kompresörleri vb. birer hizmet makinesidir.
5. Yardımcı makinelerin güçleri ve en yüksek güçlü yardımcı makine. Gemi yardımcı makinelerinin güçleri nadiren 50 beygir gücünün üzerindedir. Çoğu zaman sözü edilen güçler 10-30 hp arasında değişir. Ancak, dolaşımı veya serküleytin pompası ve stimli gemilerde buhar kazanlarını besleyen "Fid suyu pompaları gemilerde kullanılan en yüksek güçlü pompalardır. Sözü edilen bu iki pompanın güçleri çoğu zaman n 50 hp nin üzerindedir.
6. Emercensi (acil durum) dizel jeneratörü Gemilerin ana jeneratörlerinin arıza yapmaları veya bir çatışma sırasında makine dairesine giren deniz suyu nedeniyle, çalıştırılamamaları gibi acil durumlarda kullanılan elektrik üreteçlerine Emercensi jeneratör adı verilir. Gemilerin genellikle makine dairelerinin üst kısımlarında bulunurlar. Ana jeneratörün çalışmadığı durumlarda kullanılırlar.
7. Emercensi dizel jeneratörün gerilimi ne kadardır? Bu jeneratör nereleri besler? Emercensi dizel jeneratörün ürettiği akımın gerilimi ana jeneratörlerin ürettiği gerilim kadardır. Bu gerilim, doğru akımlı gemilerde çoğu zaman 110-220 Volt ve alternatif gerilim kullanılan gemilerde ise 220-380 Volt değerleri arasında değişmektedir. Emercensi jeneratörler, ana jeneratörlerin arızaları sırasında, aydınlatılması gereken yerleri, örneğin seyir fenerlerini, makine e ve kazan dairelerini, yük ambarlarının girişlerini aydınlatırlar.
8. Emercensi batarya Daha çok küçük güçlü makinelerle donatılmış, koster türünden gemiler ve yatlarda emercensi jeneratör kullanılmaz. Ancak acil durumlarda kullanılmak üzere elektrik enerjisine de gereksinim vardır. Bu nedenle akümülatörlerin türlü şekillerde, örneğin seri ya da seri-paralel bağlanmasıyla oluşturulan güç kaynaklarına "Akü bataryaları" denir.
9. Emercensi bataryaların gerilimleri ne kadardır? Bu bataryalar nereleri besler? Emercensi bataryaların gerilimleri 24, 32, 64 ve nadir olarak 112 Volt olmaktadır. Ancak, ticaret gemilerinde yaygın olarak kullanılan gerilim değeri 24 Volt'tur. Emercensi batarya, bazen marş motorlarını, makine dairelerinde kullanılan k seyyar lambaları, seyir fenerlerini, sualtı gemilerinde pervane çeviren elektrik motorlarını beslemektedir.
CONTA ve SALMASTRALAR
1. Dizel motorlu gemilerde kullanılan contalar Gemi makinelerinin çeşitli devrelerinde, klinger kağıdı, lastik, telli lastik, gazket ve suni elyaftan yapılmış conta malzemeleri kullanılır.
2. Klinger kağıdı, lastik, telli lastik, gazket ve suni elyaftan yapılmış contaların kullanıldığı yerler. Klinger kağıdı adı da verilen klinger ve klingerit conta, asbestos, lastik ve dolgu maddesinden oluşmaktadır. Fidsuyu ve stim devresi borularının flençlerinde ve çeşitli ısılıcıların, ıcıların, soğutucuların, kondenser ve evaporeyterlerin kapaklarında kullanılırlar. Lastik esnekliği çok iyi olan bir conta malzemesidir.
3. Yüksek basınç ve sıcaklıktaki boru flençlerinde hangi tür conta kullanılır? Yüksek basınç ve sıcaklık ve basınç devresi olduğundan Levha bakır kullanılabilir. Levha bakır 250 C sıcaklık ve 35 barı geçmeyen basınca b sahip hava, buhar ve petrol ürünlerini taşıyan devrelerde kullanılabilir. ir. Çünkü bakır, yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Ancak yüksek sıcaklıkta hafifçe oksitlenir. o
4. Deniz suyu ve yakıt devrelerinin boru flençlerinde hangi malzemelerden yapılan contalar kullanılır? Yakıt devrelerinin boru flençlerinde bakır levha kullanılır. Bakır levha dövülerek hazırlanmış bir conta türüdür. Özellikle petrol ürünlerinin rinin boru devrelerinde bu malzeme conta olarak kullanılır. Yüksek basınçlı hava ve buhar devrelerinde de bu malzemeden yapılmış contalar kullanılabilir.
5. Amyant ve asbestosdan yapılan contalar
6. Salmastralar hangi maddelerden yapılırlar? Salmastraların yapımlarında türlü maddeler kullanılır. 1) Esnek metallerden yapılan salmastralar 2) Pamuk, keten ve kenevir gibi bitkilerin liflerinden örülerek veya dokunarak yapılan salmastralar. 3) Asbestostan yapılan salmastralar. 4) Esnek metal salmastralar. 5) Bakır ve alüminyumdan yapılan salmastralar.
GÜVERTE YARDIMCILARI
1. Baş ırgat Gemilerin baş taraflarında bulunan ve çapanın denize fundo edilmesi ve virasında kullanılan makinelerdir. Baş ırgatı çalıştırmak üzere dizel motorları ya da elektrik motorlarından yararlanılır. Gemilerin baş tarafında bulunur.
2. Kıç ırgat Gemilerin kıç taraflarında bulunan ve elektrik motorları ya da hidrolik olarak çalıştırılan makinelerdir. Bu makinelerin görevi gemiden sahile verilmiş bulunan halatların gemiye alınmasını sağlamaktır.
3. Vinçler Yükleri gemilere almak veya tahliye etmek için kullanılan donanıma Vinç adı verilir. Vinçler geminin büyüklüğü ya da tonajına göre değişen sayılarda ve türlü şekillerde yapılırlar.
4- Kreynler Kreynler diğer yükleme ve boşaltma donanımı olan bumba ve vinçlere karşı aşağıdaki yararlara sahiptirler: a. Daha yüksek yük kaldırma kapasitesi sağlarlar. b. Yük işlemleri için daha az personeli gerektirirler. c. Her an donanımın hazırlanmasına gerek göstermeksizin görev yapacak durumdadırlar. Böylelikle işletme için zaman kaybını azaltıriar. d. Eksenleri etrafında 360 derece dönebildikleri için birbirine komşu iki ambar için de kullanılabilirler.
5. Filika vinçleri Filika vinç donanımlarının kullanılmalarının nedeni şunlardır: a. Liman dışında demirli iken gemi ile sahil arasındaki ulaşımın sağlanması. b. Bir kaza sırasında yolcu veya mürettebatın korunması. c. Denize adam düşmesi sırasında filikanın mayna edilmesi. d. Röle talimlerinin yapılmasına olanak sağlama. e. Gemiyi terk sırasında yolcu veya personelin kurtarılmasını temin etme.
6. Tov makinesi Yaklaşık, 4-54 5 bin beygir gücünde dizel motorları ile donatılmış tovbotlar, tov makinesi ya da tov vinci adı verilen hidrolik bir makine yardımıyla itme görevlerini yerine getirirler. Denizli havalarda da tov makinesi itme görevini eksiksiz bir şekilde yerine getirmek üzere dizayn edilmiştir.
7. Dümen makinesi Gemilerin rotalarında seyirlerini, yön değiştirmelerini sağlayan makine ve donanımlara "Dümen makinesi ve "Dümen donanımı" adları verilir. Dümen makineleri gemilerin kıç taraflarında ve dümen dairelerinde bulunurlar.
Ticaret gemilerinde ; 1) Buharlı, 2) elektrikli 3) elektro-hidrolik türden olmak üzere üç türlü dümen makinesi kullanılmaktadır.
KONTOL ve ÖLÇÜ ALETLERİ
1. Termometreler Gemi enerji tesislerinde sıcaklığın ölçülmesinde kullanılan cihazlara Sıcaklık Ölçer veya "Termometre" adı verilir. Geçmişten bu yana kullanılan üç türlü termometre vardır: a) santigrad (Selsiyus) skalalı, b) Fahrenhayt skalalı ve c) Reomür skalalı termometreler.
2. Pirometre (Payrometre) Makineden alınan egzoz gaz sıcaklıkları silindirlerde üretilen güçler hakkında önemli bilgiler verir. Bu sıcaklık ölçerler buhar kazanları ve gaz türbinlerinde de yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
3. Manometre ve geyçler Dizel motorlarının aşırı doldurma havası, yağlama yağı, soğutma, yakıt, basınçlı ilk hareket havası vb. devreleri ile enjektör test cihazlarında, kazanların buhar devrelerinde basınçları ölçmek için kullanılan cihazlara Manometre ya da Basınç ölçer adı verilir.
a. Preşer geyç Atmosfer üstü basınçların ölçülmesinde kullanılan basınç ölçerlere "Preşer geyç" adı verilmektedir. Bunlar, iç basınçları atmosfer üstü olan her yerde kullanılmaktadırlar.
b. Vakum geyç İç ç basıncı atmosfer basıncından daha küçük olan veya içinde vakum bulunan yerlerde, örneğin kondenserlerde, hava pompalarında ve türlü pompaların emme devrelerinde kullanılmaktadırlar.
c. Kampavunt geyç Bazı sistem ya da makinelerde, birbirini izleyen atmosfer üstü veya atmosfer altı basınçlar oluşabilir. Bu gibi yerlerde, örneğin pistonlu buhar makinelerinin alçak basınç (LP) silindirlerinde hava pompalarında sözü edilen göstergeler veya geyçler kullanılır.
d. Dial geyç Çok küçük ölçüleri milimetrenin onda ve yüzdesi türünden ölçebilen mikrometrik cihazlara "Dial" geyç" veya "Mehengir" Mehengir" " ya da "Deflekşın" geyç" adları verilir.
Laynerlerin aşınma miktarlarının saptanmasında kullanılan mikrometrik cihazlara "Çap mikrometresi adı verilir. Çap mikrometreleri, bakım programına göre pistonu çekilen silindirlere uygulanır. e. Mikrometreler