İçindekiler BÖLÜM 1 PSİKOLOJİK DANIŞMANIN TARİHÇESİ VE MESLEKİ TEMELLERİ 1 KONU 1 Psikolojik Danışmanın Tarihçesi ve Eğilimleri 2 Psikolojik Danışmayı Tanımlama 4 Rehberlik 5 Psikoterapi 6 Psikolojik Danışma 6 Psikolojik Danışmanın Tarihçesi 8 1990 dan Önce 8 1900 1909 8 1910 lar 10 1920 ler 11 1930 lar 11 1940 lar 12 1950 ler 13 1960 lar 15 1970 ler 16 1980 ler 18 1990 lar 20 Yeni Bin Yılda Güncel Eğilimler 21 Şiddet, Travma ve Krizle Baş Etme 22 Yönlendirilmiş Sağlık Hizmetinin Daveti 23 İyilik hâlinin Desteklenmesi 24 Sosyal Adalet İçin Endişe 24 Teknoloji Kullanımına Giderek Artan Vurgu 25 Liderlik 26 Kimlik 26 Özet ve Sonuç 27 Özet Tablosu 28 Sınıf Etkinlikleri 30 KONU 2 Psikolojik Danışmanın Kişisel ve Mesleki Yönleri 32 Psikolojik Danışmanın Kişiliği ve Geçmişi 34 Psikolojik Danışman Olmak İçin Olumsuz Güdüleyiciler 34 Etkili bir Psikolojik Danışmanın Kişilik Özellikleri 35 Psikolojik Danışman Olarak Etkililiğin Sürdürülmesi 37 xi
xii İçindekiler Psikolojik Danışmanın Mesleki Yönleri 39 Yardım Etme Derecesi 39 Profesyonel Yardım Meslekleri 40 Profesyonel Psikolojik Danışmanların Eğitimi 41 Psikolojik Danışmanların Kimlikleşmesi 42 Kontrol (Denetleme) 42 Kayıt 43 Sertifikalandırma (Belgeleme) 43 Lisans Verme 44 Atıf ve Psikolojik Danışmanın Sistematik Çerçevesi 45 Atıflar 45 Psikolojik Danışma Sistemleri 46 Psikolojik Danışma ile İlgili Etkinlikleri Mesleğe Dâhil Etme 49 Sürekli Eğitim 50 Süpervizyon 50 Savunuculuk 51 Toplu Dosya 52 Sağlık Taşınabilirlik ve Sorumluluk Sigortası Yasası (STSSY) 53 Özet ve Sonuç 54 Sınıf Etkinlikleri 54 KONU 3 Psikolojik Danışmanın Etik ve Yasal Bakış Açıları 56 Tanımlar: Etik, Ahlak ve Hukuk 58 Etik ve Psikolojik Danışma 59 Profesyonel Etik Kuralları ve Standartlar 60 Psikolojik Danışmanlar İçin Etik Kuralların Gelişimi 60 Etik Kuralların Sınırlılıkları 61 Etik Kuralların Kendi İçinde ve Kurallar Arasında Çatışması 62 Etik Kararı Vermek 63 Etik Davranmak için Diğer İlkeler 64 Etik Kararı Vermek İçin Psikolojik Danışmanları Eğitme 64 Belirli Psikolojik Danışma Durumlarında Etik 68 Okul Psikolojik Danışması ve Etiği 68 Bilgisayarlar, Psikolojik Danışma ve Etik 69 Evlilik/Aile Psikolojik Danışması ve Etik 69 Diğer Psikolojik Danışma Alanları ve Etik Kuralları 69 Çok Yönlü İlişkiler 70 Etiğe Aykırı Davranan Psikolojik Danışmanlarla Çalışmak 71 Hukuk ve Psikolojik Danışma 72 Psikolojik Danışmayı Yasal Olarak Tanıma 73 Psikolojik Danışma İlişkisinin Yasal Yönleri 73 Hukuki ve Cezai Yükümlülük 75 Reşit Olmayanlarla Psikolojik Danışmada Yasal Sorunlar 76 Danışan Hakları ve Kayıtları 77 Mahkemede Psikolojik Danışma 78 Etik ve Hukuk: İki Düşünce Biçimi 79 Özet ve Sonuç 80 Sınıf Etkinlikleri 81 KONU 4 Çok Kültürlü Toplumda Psikolojik Danışma 83 Kültür ve Etnik Köken Karşısında Psikolojik Danışma 84 Kültürün ve Çok Kültürlü Psikolojik Danışmanın Tanımlanması 85 Çok Kültürlü Psikolojik Danışmanın Tarihçesi 86 Çok Kültürlü Psikolojik Danışmada Zorluklar 87
İçindekiler xiii Çok Kültürlü Psikolojik Danışmadaki Konular 88 Belli Kültürel Gruplarla Psikolojik Danışmada Dikkate Alınacak Hususlar 92 Avrupa Kökenli Amerikalılar 92 Afrika Kökenli Amerikalılar 93 İspanyol/Latin Kökenli Amerikalılar 94 Asya ve Pasifik Adalı Amerikalılar 96 Yerli Amerikalılar 96 Arap Kökenli Amerikalılar 98 Uluslararası Psikolojik Danışma 99 Özet ve Sonuç 101 Sınıf Etkinlikleri 101 KONU 5 Çeşitli Gruplarla Psikolojik Danışma 102 Yaşlı Nüfusla Psikolojik Danışma 104 Yaşlılık Dönemi 105 Yaşlıların İhtiyaçları 106 Yaşlılarla Psikolojik Danışma 107 Toplumsal Cinsiyet Temelli Psikolojik Danışma 109 Kadınlarla Psikolojik Danışma 109 Erkeklerle Psikolojik Danışma 112 Psikolojik Danışma ve Cinsel Yönelim 115 Gey, Lezbiyen, Biseksüel ve Transseksüellerle Psikolojik Danışma 116 Psikolojik Danışma ve Maneviyat 117 Özet ve Sonuç 120 Sınıf Etkinlikleri 121 BÖLÜM 2 PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİ VE KURAMLARI 123 KONU 6 Psikolojik Danışma İlişkisini Kurma 124 Psikolojik Danışma Sürecini Etkileyen Faktörler 126 Belirtilen Problemin Önemi 126 Yapılama 127 İlk Adımı Atma 130 Fiziksel Koşullar 134 Danışan Nitelikleri 135 Psikolojik Danışmanın Nitelikleri 136 İlk Görüşmelerin Türleri 138 Psikolojik Danışmana Karşı Danışanın Görüşmeyi Başlatması 138 Bilgiye Yönelik İlk Görüşme 139 İlişki Yönelimli İlk Görüşme 142 İlk Görüşmeyi Yürütme 142 Empati 143 Sözel ve Sözel Olmayan Davranış 144 Yardımcı Olmayan Görüşme Davranışı 145 Keşif ve Amaçların Belirlenmesi 146 Özet ve Sonuç 148 Sınıf Etkinlikleri 149 KONU 7 Psikolojik Danışma İlişkisi İçinde Çalışma 150 Anlama ve Eylem Aşamalarında Psikolojik Danışman Becerileri 153 Değişen Algılar 154 Öncülük Etme 155 Çok Odaklı Tepki Verme 155 Doğru Empati 157 Kendini Açma 160 Anındalık (Immediacy) 161 Mizah (Humor) 162 Yüzleştirme (Confrontation) 163 Sözleşme (Contracting) 164 Prova (Rehearsal) 166
xiv İçindekiler Aktarım ve Karşıt Aktarım 167 Aktarım (Transference) 168 Karşıt aktarım 170 Gerçek İlişki 171 Özet ve Sonuç 172 Sınıf Etkinlikleri 172 KONU 8 Psikolojik Danışma İlişkisini Sonlandırma 174 Sonlandırmanın İşlevi 176 Sonlandırmanın Zamanlaması 177 Sonlandırma Sorunları 178 Bireysel Oturumların Sonlandırılması 178 Psikoloijk Danışma İlişkisinin Sonlandırılması 179 Sonlandırmaya Karşı Direnç 181 Danışanın Direnci 181 Psikolojik Danışman Kaynaklı Direnç 182 Olgunlaşmamış Sonlandırma 183 Psikolojik Danışman ın Başlattığı Sonlandırma 185 Olumlu Bir Atmosferle Bitirme 186 Sonlandırmayla İlgili Konular: İzleme ve Sevk Etme 187 İzleme 187 Sevk Etme ve Yeniden Gözden Geçirme 188 Özet ve Sonuç 189 Sınıf Etkinlikleri 190 KONU 9 KONU 10 Psikanalitik, Adleryen ve Hümanistik Psikolojik Danışma Kuramları 192 Kuram 194 Kuramın Önemi 195 Kuramdan Uygulamaya 196 Psikanalitik Kuramlar 199 Psikanalitik 199 Adleryen Kuram 203 Adleryen Psikolojik Danışma 203 Hümanistik (İnsancıl) Kuramlar 207 Birey Merkezli Psikolojik Danışma 207 Varoluşçu Psikolojik Danışma 211 Gestalt Terapi 214 Özet ve Sonuç 218 Sınıf Etkinlikleri 218 Psikolojik Danışmada Davranışçı, Bilişsel, Sistemik, Kriz ve Kısa Süreli Kuramlar 220 Davranışçı Psikolojik Danışma 222 Davranışçı Terapi 222 Bilişsel ve Bilişsel-Davranışçı Psikolojik Danışma 227 Akılcı Duygusal Davranışçı Terapi (REBT) 227 Gerçeklik Terapisi (RT) 230 Bilişsel Terapi (CT) 233 Sistem Yaklaşımları 234 Bowen in Sistem Yaklaşımı 235 Yapısal Aile Psikolojik Danışması 238 Stratejik (Kısa Süreli) Psikolojik Danışma 240
İçindekiler xv Kısa Süreli Psikolojik Danışma Yaklaşımları 242 Çözüm Odaklı Psikolojik Danışma 242 Öyküsel Psikolojik Danışma 245 Kriz Psikolojik DanışmaYaklaşımları 246 Kriz Psikolojik Danışması 246 Özet ve Sonuç 249 Sınıf Etkinlikleri 250 BÖLÜM 3 DEĞİŞİK ORTAMLARDA ÇEKİRDEK PSİKOLOJİK DANIŞMA ETKİNLİKLERİ 251 KONU 11 Grupla Psikolojik Danışma 252 Grupların Kısa Tarihçesi 254 Psikodrama 255 T-Grupları 255 Etkileşim Grupları 255 Grup Maratonları 256 Kendi Kendine Yardım Grupları/Destek Grupları 256 Gruplara İlişkin Gerçekler ve Yanılsamalar 257 Psikolojik Danışmada Grupların Yeri 257 Grubun Yararları ve Sakıncaları 259 Grup Çeşitleri 260 Psiko-eğitsel Gruplar 260 Psikolojik Danışma Grupları 260 Psikoterapi Grupları 261 İş/Çalışma Grupları 261 Grupları Yürütmede Kuramsal Yaklaşımlar 263 Grubun Evreleri 264 Gruplardaki Konular 266 Grup Üyelerinin Seçimi ve Hazırlanışı 266 Grubun Büyüklüğü ve Süresi 269 Açık Gruplara Karşı Kapalı Gruplar 269 Gizlilik 270 Fiziki Yapı 270 Yardımcı Liderler 270 Kendini Açma 271 Geri İletim 271 İzleme 271 Etkili Grup Liderinin Özellikleri 272 Grup Çalışmasının Geleceği 273 Özet ve Sonuç 274 Sınıf Etkinlikleri 274 KONU 12 Konsültasyon 276 Konsültasyon: Çok Yönlü Bir Etkinliğin Tanımlanması 278 Konsültasyona karşı Psikolojik Danışma 280 Kavramsal Dört Model 281 Konsültasyon Düzeyleri 282 Bireysel Konsültasyon 282 Grup Konsültasyonu 283 Kurum/Toplum Konsültasyonu 284 Konsültasyonda Aşamalar ve Tutumlar 286 Konsültasyonda Belirgin Alanlar 287 Okullarda Konsültasyon 287 Kurumlarda Konsültasyon 289 Konsültasyonda Eğitim 291 Özet ve Sonuç 293 Sınıf Etkinlikleri 293
xvi İçindekiler KONU 13 Değerlendirme ve Araştırma 296 Değerlendirme ve Araştırmanın Doğası 298 Değerlendirme 299 Yanlış Değerlendirme Yöntemleri 299 Değerlendirme Aşamaları 299 Bir Değerlendirme Modelinin Seçimi 300 Psikolojik Danışmanlar ve Araştırma 304 Araştırma 305 Araştırma Sürecinde Aşamalar 305 Araştırmaların Uygunluğu 306 Araştırma Yönteminin Seçilmesi 307 Araştırmanın Vurgulanması 308 Temel Araştırma Yöntemleri 310 Araştırma Kullanımı İle İlgili Yönerge 315 İstatistik 315 İstatistiksel Kavramlar 316 İstatistiksel Yöntemler 316 Özet ve Sonuç 317 Sınıf Etkinlikleri 317 KONU 14 Psikolojik Danışmada Ölçme, Değerlendirme ve Tanı 320 Psikolojik Danışmada Psikolojik Test Kullanımının Kısa Bir Tarihçesi 322 Testler ve Test Puanları 324 Psikolojik Test Kullanımının Sorunları ve Güçlü Yanları 325 İyi Olan Psikolojik Testlerin Özellikleri 327 Geçerlik 327 Güvenirlik 328 Standartlaştırma ve Normlar 329 Testlerin Sınıflandırması 329 Zekâ/Yetenek 330 İlgi/Meslek 331 Kişilik 333 Başarı 336 Psikolojik Testlerin Uygulanması ve Yorumlanması 337 Değerlendirme 340 Tanı 341 Özet ve Sonuç 343 Sınıf Etkinlikleri 343 BÖLÜM 4 PSİKOLOJİK DANIŞMA ALANLARI 345 KONU 15 Yaşam Boyu Mesleki Psikolojik Danışma 346 Mesleki Psikolojik Danışmanın Önemi 348 Mesleki Psikolojik Danışma Dernekleri ve Yeterlilikler 349 Mesleki Psikolojik Danışmanın ve Mesleklerin Kapsamı 350 Meslek Bilgisi 350 Mesleki Gelişim Kuramları ve Mesleki Psikolojik Danışma 353 Özelik ve Etmen Kuramı 353 Gelişimsel Kuramlar 356 Sosyal Bilişsel Meslek Kuramı 359 Çeşitli Gruplarla Mesleki Rehberlik 361 Çocuklarla Mesleki Rehberlik 362 Ergenlerle Mesleki Rehberlik 364 Üniversite Öğrencileriyle Mesleki Rehberlik 366 Yetişkinlerle Mesleki Rehberlik 366 Kadınlarla ve Etnik Azınlıklarla Mesleki
İçindekiler xvii Rehberlik 369 Geyler, Lezbiyenler, Biseksüeller ve Transeksüeller ile Mesleki Rehberlik 372 Özet ve Sonuç 372 Sınıf Etkinlikleri 373 KONU 16 Evlilik, Eş ve Aile Psikolojik Danışması 374 Değişen Aile Yaşam Biçimi 377 Evlilik, Eş ve Aile Psikolojik Danışmasının Başlangıcı 378 Eğilimler 378 Aile Danışması Öncüleri ve Çağdaş Liderler 378 Kuruluşlar, Eğitim ve Araştırma 380 Kuruluş 380 Eğitim 380 Araştırma 380 Aile Yaşamı ve Aile Yaşam Döngüsü 382 Evlilik/Aile Psikolojik Danışması na Karşı Bireysel/Grupla Psikolojik Danışma 385 Evlilik, Eş ve Aile Psikolojik Danışmasına Genel Bakış 386 Evlilik ve Eş Danışması 386 Aile Psikolojik Danışması 388 Evlilik, Eş ve Aile Psikolojik Danışması Süreci 389 Oturum Öncesi Planlama 390 İlk Oturum (lar) 390 Evlilik, Eş ve Aile Psikolojik Danışmasının Orta Evresi 392 Sonlandırma 394 Özet ve Sonuç 394 Sınıf Etkinlikleri 395 KONU 17 Profesyonel Okul Psikolojik Danışması 396 ASCA Ulusal Modeli 398 Çeşitli Eğitim Kademelerinde Okul Psikolojik Danışmanları 399 İlkokulda Psikolojik Danışma ve Rehberlik 400 Vurgulananlar ve Roller 401 Etkinlikler 403 Ortaokul Psikolojik Danışması ve Rehberlik 411 Vurgulananlar ve Roller 412 Etkinlikler 413 Ortaöğretim Psikolojik Danışması ve Rehberlik 416 Vurgulananlar ve Roller 417 Etkinlikler 418 21. Yüzyıl Okul Psikolojik Danışması 424 Özet ve Sonuç 426 Sınıf Etkinlikleri 427 KONU 18 Üniversite Düzeyinde Psikolojik Danışma ve Öğrenci Yaşam Hizmetleri 428 Öğrenci Yaşam Hizmetleri ve Üniversite/Fakülte Psikolojik Danışmasının Başlangıcı 431 Üniversite Öğrencileriyle Çalışmak İçin Gerekli Kuramsal Temeller ve Profesyonel Hazırlık 432 Kuramsal Temeller 433 Profesyonel Hazırlık 434 Üniversitede Psikolojik Danışma 435 Önemi ve Görevleri 435 Etkinlikler 437 Öğrenci Yaşam Profesyonelleri 443 Önemli Noktalar ve Görevler 443 Etkinlikler 445
xviii İçindekiler Geleneksel Olmayan Öğrencilere Psikolojik Danışma ve Öğrenci Yaşam Hizmetleri 445 Yaşça Büyük Öğrenciler 446 Yarı Zamanlı Öğrenciler 446 İlk Nesil Öğrenciler 447 Azınlık Kültürü Öğrencileri 447 Öğrenci Atletler 448 Özet ve Sonuç 449 Sınıf Etkinlikleri 449 KONU 19 İstismar Psikolojik Danışması ve Engellilerle Psikolojik Danışma 452 İstismar 454 Kişiler Arasi İstismar 454 Kişiler Arası İstismarı Önleme ve Tedavi 458 Kendi Kendini İstismar 459 Madde İstismarı Psikolojik Danışmanlarının Üyeliği, Onaylanma ve Eğitimleri 466 Kompulsif Kumar 467 İş Bağımlılığı 467 Engellilerle Psikolojik Danışma 468 Engellerin Doğası 469 Engellilerle Çalışan Psikolojik Danışmanların Üyelikleri, Diploma ve Eğitimleri 470 Engellilerle Çalışma 470 Belirli Engelleri Olan Hastalar 473 Özet ve Sonuç 475 Sınıf Etkinlikleri 476 KONU 20 Ruh Sağlığı ve Toplum Psikolojik Danışması 478 Ruh Sağlığı ve Toplum Psikolojik Danışmasına Tarihsel Bir Genel Bakış 480 Ruh Sağlığı Psikolojik Danışması 480 Toplum Psikolojik Danışması 481 Bir Dal Olarak Ruh Sağlığı Psikolojik Danışması 482 Kuramlar ve İşlevler 483 Bir Dal Olarak Toplum Psikolojik Danışması 490 Bir Dal Olarak Özel Ofiste Psikolojik Danışma 491 Özel Ofis Kurmanın Zorlukları 491 Özel Ofis Kurmanın Avantajları 492 Özet ve Sonuç 492 Sınıf Etkinlikleri 493 Ek 494 Kaynaklar 495 İsim Dizini 532 Dizin 543