BİLDİRİ KİTABI Editörler Ahmet ÖZTOPAL Zekâi ŞEN 1
Climate - Environment Research & Development Centre I. TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KONGRESİ TİKDEK 2007 11-13 Nisan, 2007 İTÜ Maslak Kampüsü Kültür ve Sanat Birliği Salonu İSTANBUL BİLDİRİ KİTABI EDİTÖRLER AHMET ÖZTOPAL ve ZEKAİ ŞEN DESTEKLEYEN KURULUŞLAR 2
KONGRE YÜRÜTME KURULU Zekai Şen Dursun A. Çodur Hasan Z. Sarıkaya Ahmet Öztopal Ahmet Duran Şahin Selami Oğuz KONGRE SOSYAL ETKİNLİKLER KURULU Mehmet Akkaya Ömer Faruk Birpınar Muhiddin Yenigün Nigar Şen Serhat Bulut KONGRE BİLİM KURULU AHMET D. ŞAHİN AHMET DEMİR AHMET METE SAATÇİ ALİ UYUMAZ ALİ ÜMRAN KÖMÜŞÇÜ DOĞAN KANTARCI ENGİN TÜRE ERCAN KAHYA EROL KESKİN ERTUĞRUL ACUN FİLİZ KARAOSMANOĞLU FUAT Z. TOPRAK GÜNAY APAK HASAN Z. SARIKAYA İBRAHİM DİNÇER İBRAHİM GÜRER KASIM YENİGÜN LEVENT KAVVAS LEVENT ŞAYLAN MEHMET E. BİRPINAR MERT SAVRUN MİKDAT KADIOĞLU MURAT TÜRKEŞ MUSTAFA ÖZTÜRK NECATİ AĞIRALİOĞLU NEJAT VEZİROĞLU ORHAN ŞEN ÖMER LÜTFİ ŞEN SELAHATTİN İNCECİK SEVİNÇ SIRDAŞ ÜMİT DOĞAY ARINÇ ÜNAL ŞORMAN VEYSEL EROĞLU YURDANUR S. ÜNAL ZEKAİ ŞEN 3
Türkiye Orman Varlığı ve Ormanların İklim Değişikliğindeki Yeri Rüstem KIRI޹ ve Halil KARADEMİR² ¹ Orman Yük. Müh., Orman Genel Müdürlüğü,5 Nolu Bina Gazi-Ankara, rkiris@yahoo.com. ² Orman Müh., Orman Bölge Müdürlüğü,Balıkesir, halil.karademir@gmail.com. ÖZET Sanayileşme ile birlikte artan nüfusa paralel olarak toprak, su ve hava kirlenmeye başlamıştır. İnsanoğlu son yıllarda kirlenen toprak, su ve hava kirliliği ile birlikte ozon tabakasının delinmesine bağlı olarak çeşitli çevre sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. Asit yağmurları, dünyanın ısınması, buzulların erimesi v.b. birçok sorun beraberinde gelmektedir. Çevre sorunları olarak değerlendirdiğimiz hususlar insanlığı tehdit etmektedir. Bu sebeple çevre koruma ya da daha geniş anlamıyla doğayı koruma yüzyılımız insanının önemli bir görevi haline gelmiştir. Bu görev, canlıların hayat temelinin yok edilmesine karşı girişilmiş bir eylem niteliği taşımaktadır. Dünya üzerinde ekonomik değer taşıyan en önemli doğal kaynaklardan biri hiç kuşkusuz, Orman Ekosistemleridir. Orman Ekosistemi, belirli bir yerde kendini meydana getiren elemanların kompozisyonu, karakterleri ve aralarındaki karşılıklı ilişkileri bakımından tekdüze olan bir orman parçasıdır. Bu tebliğde, öncelikle orman ekosistemi ve fonksiyonları incelenmiş, sonra, Türkiye de orman alanlarının doğal kaynak olarak taşıdığı önem, iklim değişikliği tehdidini önlemedeki rolü ve sürdürülebilir kalkınmadaki katkısı irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler: İklim değişikliği, Orman varlığı ve Orman Ekosistemi. ABSTRACT As parallel to industrialization and increasing population, pressures on natural resources have rised, soil, water and air have been polluted. These problems threaten the human. So, environmental protection or in a wider meaning nature conservation became a very important duty for the human in this century. The duty is a special action against eradication of living base for the organisms Forest ecosystems are of course economical natural resources. The ecosystem is a monotonous forest area by compositions, characteristics and relationsihips of the main elements within the forest. In the article, firstly, forest ecosystems and their functions were examined, then, importance of forest as natural resources, their roles for preventing risk of climatical changes, and contribution of forests for sustainable development within Turkiye were studied. Key Words: Climate change, Forest resource, Forest Ecosystems. 194
1.GİRİŞ İnsanoğlunun, arazi kullanımında yaptığı yanlışlıklar sonucu doğanın nasıl tahrip olduğu veya yok edildiği de dikkat çekicidir. Konunun bir diğer yönü ise artan nüfusun su ve diğer ihtiyaçlarını karşılayabilmek için araziyi kontrol altına almalarının zorunlu hale gelişinin anlaşılmasıdır. Kısacası insanlar arazi ürünlerinden, ona zarar vermeden en iyi ölçüde nasıl faydalanabileceğinin yöntemlerini bulmak ihtiyacını duymuştur [1]. Küresel ısınma, insan nüfusundaki artış sonucu hızlı endüstrileşme ve çevre kirliliği, ormansızlaşma sonucu ortaya çıkan çölleşme ise hem ormanları hem de su kaynaklarını tehdit eden diğer etmenlerdir. FAO tarafından yapılan bir araştırmaya göre 1990 1995 yılları arasında sanayileşmiş ülkelerde (Rusya Federasyonu hariç) 1.75 milyon hektarlık orman alanı artışı olurken aynı dönemde gelişmekte olan ülkelerde net 13 milyon hektarlık orman alanı kaybı olmuştur. Yapılan tahminlere göre gelecek 20 yıl içersinde yaklaşık 1 milyon hayvan ve bitki türlerinin dünya ekosisteminden kaybolup gideceği belirtilmektedir [2]. Tarihi verilere göre son 4 000 yılda Anadolu nun ormanları aşırı ve düzensiz faydalanma, açma, orman yangını ve ormanda yapılan usulsüz otlatmalar ile büyük ölçüde yok edilmiş, kısmen de kalitesi kötüleşmiştir. Türkiye Ormanlarının yarısına yakınının bozuk olması ve topraklarının büyük kısmının da çeşitli şiddette erozyona maruz kalması sebebiyle canlı erozyon müzesi durumundadır. Çünkü Türkiye, çeşitli yüzey şekillerine sahip bulunan yüksek ve genellikle dağlık bir ülkedir. Ortalama yükselti 1132 m. olup, bu yükselti Avrupa nınkinin (330 m.) 3,5 katına ulaşmakta, Asya nınkini (1050 m.) bile aşmaktadır. Türkiye de yükseltisi 1000 m den fazla olan alanlar, (göller dışında) ülke yüzölçümünün %56 sını aşmaktadır. Öte yandan Türkiye, yüksek olduğu kadar da arızalı ve dolaysıyla fazla eğimli bir arazi yapısına sahip bulunmaktadır. Nitekim dik eğimli ve çok arızalı arazi ülkenin yarısından fazlasını kapsamakta, eğimi %20 nin üzerinde bulunan alanlar ülke yüzölçümünün %61 ini, eğimi %40 ın üzerinde bulunan alanlar ise ülke yüzölçümünün %45 ini aşmaktadır [3]. Küresel ısınma, iklim değişikliği, Ozon tabakasının delinmesi, asit yağmurlarının yağması vb. çevre sorunları olarak adlandırdığımız birçok problem insanlığı her geçen gün artan bir şekilde tehdit etmektedir. Bu gibi çevre problemlerinin çoğunun temelinde ormanların yok olması yatmaktadır. Bu makalede artan bu çevre sorunlarının çözümünde ve iklim değişikliğinde Orman Ekosisteminin rolü ortaya konulmaya çalışılmıştır. 195
2.TÜRKİYE ORMAN VARLIĞI Türkiye de arazi kullanımı tarım arazileri, ormanlar, çayır-mera, göller ile yerleşim yerleri, yol ve diğer tesisler olmak üzere beş grupta toplanmıştır. Bunların ülke genel alanına dağılımı yüzde olarak Şekil 1 de gösterilmektedir. Ülkemiz orman varlığı yaklaşık olarak 21,7 milyon hektardır. Ülke genel alanının %27,2 sini kapsamaktadır (Bakınız Şekil 1 ve Tablo 1). TÜRKİYE 'DE ARAZİ KULLANIM DURUMU Türkiye Genel Alanı : 77.846.000 Hektar Türkiye Ormanlık Alan: 21.189.000 Hektar Ormanlar 27% Çayır-Mera 27% Yerleşim yerleri 11% Tarım Arazileri 34% Göller 1% Şekil 1: Türkiye de arazi kullanım durumu [4]. Orman varlığımızın orman fonksiyonlarına dağılımı ise Tablo 2 de gösterilmiştir. Bunlar ana fonksiyonlar itibariyle gösterilmiştir. Ayrıca detaylı fonksiyonlarda Tablo 3 de gösterilmiştir. Burada gösterilen fonksiyonlar ormanın gördüğü birincil fonksiyonu ifade etmektedir. Hâlbuki bir orman aynı anda birden fazla fonksiyonu yerine getirebilmektedir. Mesela bir alan bilimsel fonksiyonu yerine getirirken aynı anda hidrolojik ve toprak koruma fonksiyonunu da yerine getirmektedir. Bu sebeple fonksiyonları mutlak olarak ayırabilmek mümkün değildir. Tablo 1: Orman Varlığımızın Oranlık Alana dağılımı [4]. Ormanlık Alanın Dağılımı Durumu Normal Bozuk Toplam Hektar % Hektar % Hektar % Koru 8940215 42 6499380 31 15439595 73 Baltalık 1681006 8 4068146 19 5749152 27 Genel Toplam 10621221 50 10567526 50 21188747 100 Tablo 2:Orman varlığımızın ana fonksiyonlarına dağılımı [4]. Ana Fonksiyonun Adı Alanı (Ha) Ekonomik Fonksiyon 10138990,0 Ekolojik Fonksiyon 10381841,7 Sosyal Fonksiyon 667915,3 3. ORMAN EKOSİSTEMİ ve İKLİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Ekosistem, bir alandaki canlı organizmalar ve cansız varlıkların hepsinin birden oluşturduğu sistemdir. Canlı organizmalarla cansız çevre elementleri birbirleriyle sıkı sıkıya bağlıdır. 196
Karşılıklı olarak madde alışverişi yapacak biçimde birbirlerine etki yapan canlı organizmalarla, cansız maddelerin bulunduğu herhangi bir doğa parçası bir ekosistemdir. Ekosistem yaklaşımı, bireysel organizmalar ya da topluluklardan çok, tüm alanın fonksiyonlarının nasıl olduğuyla ilgilenir [5]. Dünya üzerinde ekonomik değer taşıyan en önemli doğal kaynaklardan biri hiç kuşkusuz, Orman Ekosistemleridir. Orman Ekosistemi, belirli bir yerde kendini meydana getiren elemanların kompozisyonu, karakterleri ve aralarındaki karşılıklı ilişkileri bakımından tekdüze olan bir orman parçasıdır. Rio zirvesinden sonra 1993 yılında Helsinki de toplanan Avrupa ormanlarının korunması 2. Orman Bakanları Konferansı nda alınan ve Ülkemizin de taraf olduğu kararlar çerçevesinde Sürdürülebilir Orman Yönetimi nin tanımı yapılmış ve bu tanıma göre ormanların 3 temel fonksiyonunun olduğu kabul edilmiştir. Bunlar; 1-Ekolojik, 2-Ekonomik ve 3-Sosyal fonksiyonlardır. Ayrıca daha geniş bir perspektiften bakıldığında orman fonksiyonları 10 adet olarak belirlenmiştir. 1-Orman Ürünleri Üretimi Fonksiyonu, 2- Hidrolojik Fonksiyon, 3-Erozyonu Önleme Fonksiyonu, 4-İklim Koruma (Klimatik) Fonksiyonu, 5- Toplum Sağlığı Fonksiyonu, 6-Doğayı Koruma Fonksiyonu, 7-Estetik Fonksiyonu, 8-Ekoturizm ve Rekreasyon Fonksiyonu, 9-Ulusal Savunma Fonksiyonu ve 10-Bilimsel Fonksiyondur [6]. Bu fonksiyonların Türkiye ormanlık alanlarına dağılımı yukarıda Tablo 3 de gösterilmişti. Tablo 3: Orman varlığımızın alt fonksiyonlarına dağılımı [4]. Alt Fonksiyonun Adı Orman Ürünleri Üretimi 10138990,0 Doğayı Koruma 4251039,4 Erozyonu Önleme 2429897,7 Hidrolojik 3599328,0 Estetik 364354,0 Ekoturizm ve Rekreasyon 117521,8 İklimi Koruma 101576,6 Toplum Sağlığı 86799,0 Ulusal Savunma 75963,5 Bilimsel 23277,0 Alanı (Ha) Fonksiyonlarından da anlaşılacağı üzere ormanlar bir ülkenin ulusal savunmasından toplum sağlığına kadar çok yönlü olarak etkili olmaktadır. Bu kadar büyük bir öneme haiz Orman Ekosisteminin iklim üzerine etkisi hiç kuşkusuz tartışılamaz. Hatta fonksiyonlarından birini iklim koruma oluşturmaktadır. Ayrıca aşağıdaki tanımda da görüleceği üzere orman kendine has bir iklim oluşturmaktadır. "Ormanı oldukça geniş bir alanda, kendine has bir iklim oluşturabilen, belirli yükseklik, yapı ve sıklıktaki ağaçların, ağaççık, çalı ve otsu bitkiler, yosun, eğrelti ve mantarlar, toprakaltı ve 197
toprak üstünde yaşayan mikroorganizmalar ve de çeşitli böcek ve hayvanlarla orman toprağının birlikte oluşturduğu hayat birliğine orman denir" şeklinde tanımlamakta ve bilimsel tanıma uymayan hukuki, ekonomik ve diğer tanımların bilimsel tanımlamanın kapsamı ve anlamı içinde olmadığını belirtmektedir [7]. Bu sebeple orman ekosisteminin iklim üzerindeki çeşitli etkileri aşağıda irdelenmiştir. Ormanlar yağışı artırır! Aynı şartlara sahip ormanlık ve ormansız alanlar dikkate alınarak, eski Sovyetler Birliğinde yapılan araştırma sonuçlarına göre; ormanlık alanda yağış miktarı ormansız step bölgesinden %50 daha yüksek bulunmuştur [8-9]. Ormanlar havadaki nem oranını artırır! Mesela bir meşe ağacı ortalama olarak günde 570 litre suyu, ortalama olarak ise bir ağaç yılda 20 ton suyu kökleriyle topraktan alıp atmosfere vererek havadaki nem oranını yükseltir [8]. Havanın nisbi nemi arttıkça atmosferin buharlaştırma gücü azalır. Örneğin, nisbi nem %20 iken buharlaştırma gücü 2000 bar, nisbi nem %70 iken ise buharlaştırma gücü 500 bar olarak ölçülmüştür. Bu sayede yetişme ortamının su ekonomisi kuraklaşmaz, nemli kalır [9]. Ormanlar soluduğumuz havayı temizler! Yapılan bir araştırmanın bulguları şöyledir: Bir hektar çam ormanı yılda 30-40 ton, ladin ormanı 32 ton, kayın ormanı 68 ton tozu süzer, temizler [8]. Kayın ağacı bir yıl içinde 700 Kg toz ve 300 Kg zehiri emerek, dışarı süzer. Aşırı kirlenmede ise gövdesindeki bozulma ile alarm verir. Doğal ormanlar gibi şehir korulukları da hava kirliliğini engeller! Tozu yutar! Havayı arındırır! Bir araştırmanın bulgularında ulaşılan sonuçlar şöyledir: Hamburg kent merkezinde havada 420-850. mgr/m³ olan toz miktarı, kentin parkında 100 mgr/m³ olarak ölçülmüştür. Orman havası ise şehir havasına nisbetle %90-99 daha az ton ihtiva etmektedir. [8]. Bir başka araştırmada, bir litre havada ağaçsız caddelerin; ağaçlı caddelerden 3-4 misli, parklardan ise 10 misli daha fazla toz tanesi taşıdığı tespit edilmiştir [10]. Ormanlar sıcaklık değişimlerini de dengeler! İğne yapraklı bir orman güneşten gelen enerjinin büyük bir kısmını tepe çatısı ile emer (1,3 g Kal/cm²/dk). Bunun %61 i sıcaklık olarak tekrar atmosfere verilir [5-9]. Buradan, orman örtüsünün ortadan kalkması ile ortaya çıkacak olumsuz sıcaklık etkisinin ne düzeyde olacağı tahmin edilebilir. Ormanlar bir ısı tamponu gibi görev yapar. Sıcağı ve soğuğu dengeler. Yaz sıcağını 5-8 ºC azaltırken, kış sıcaklığı da 1,5-2,8 ºC artırır. Kuru havalarda bile havanın nemini sabit tutar.. Ormanlar oksijen kaynağıdır! Dünyadaki orman örtüsünün tamamının yılda ürettiği oksijen miktarının 55X109 ton/yıl ile 102X109 ton/yıl arasında olduğu ortaya konmuştur [8]. Her yıl 198
fotosentezle kazandırılan 140.9 milyar ton O 2 %70 ini orman ağaçları sağlamaktadır. Ağaçlar, atmosferde bulunan radyoaktif serpintileri ve mikroorganizmaları azaltıp, insan sağlığını tehdit eden kirletici unsurlardan bazılarını tutmaktadır [9]. 1 hektar iğne yapraklı orman yılda 30 ton, geniş yapraklı orman ise yılda 16 ton O 2 üretmektedir. 25 m. boy ve 15 m. tepe çatısına sahip bir kayın ağacı, saatte 1,5 Kg O 2 üretir. Türkiye Ormanlarının oksijen üretimi Tablo 4 te gösterilmiştir. Ormanlarımızdaki O 2 üretimi ile ilgili basit bir yöntemle elde edilen formüller ve tablo formatı ASAN tarafından geliştirilmiştir [11].Ulusal Orman Envanteri kapsamında ormanlık alanlarımızdaki biyokütle ve karbon miktarlarının daha sağlıklı hesaplanması için proje çalışması yapılmaktadır. Bu proje sonuçlanınca uluslara arası standartta bilgiye ulaşılacaktır. Ormanlar karbon deposudur ve özümlemede CO 2 harcar! Ormanlar yılda hektar başına 3-5 ton CO 2 tutar, buna karşılık 8-13 ton arasında O 2 üretir [8]. Yine ormanlar özümlemede harcadıkları CO 2 den daha çok CO 2 üretirler. Sözgelişi bir kızılağaç ormanında saatte hektar başına 11,7-23,4 kg CO 2 üretilirken bu miktar tarla toprağında sadece 1,25-4,1 kg olarak ölçülmüştür [5]. Atmosferdeki CO 2 miktarını azaltmanın, dolayısıyla küresel düzeyde ısınmanın önüne geçmek için başvurulacak yollardan birisi [9], hatta en önemlisi fidan dikmek, ağaçlandırma yapmak, orman alanlarını artırmak, niteliklerini iyileştirmektir. Endonezya da 2001 de başlanan bir proje kapsamında da ağaçlandırma yoluyla gerek toprakta, gerekse fotosentez yoluyla tutulan karbon miktarının artışı ölçülecektir. Aynı şekilde ağaçlar orman örtüsü, fotosentez yoluyla tuttukları karbonu dökülen yapraklar, kuruyan dallar, ölen kökler yoluyla toprağa verirler. Organik madde olarak dünya genelinde toprakta tutulan karbon miktarı 109 tondur ve bu miktar bitkilerde tutulan karbon miktarının yaklaşık dört katıdır. Toprağa dökülen yapraklar, dallar ve çürüyen kökler ise humusu oluştururlar. Bu ise toprağın niteliklerinin iyileştirilmesi demektir [9]. 100 yaşındaki bir kayın ağacı fotosentez sırasında ürettiği O 2 in yanında bir saatte 2.5 Kg CO 2 kullanır. Bu değer de 40 kişinin bir saatte çıkardığı CO 2 miktarına eşittir. 100 yaşındaki bir kayın ağacı saatte kırk kişinin çıkardığı 2,35 Kg. CO 2 yok eder. Türkiye Ormanlarının CO 2 birikimi Tablo 4 te gösterilmiştir. Ormanlarımızdaki CO 2 birikimi ile ilgili basit bir yöntemle elde edilen formüller ve tablo formatı ASAN tarafından geliştirilmiştir [11]. Ormanların iklim üzerine bu kadar etkileri var. Fakat küresel ısınmanın olması ve iklimin değişmesi durumunda da ormanlarda büyük kayıplar olacaktır. Bozulan çevre adeta İnsanoğlundan intikamını alacaktır. Bütün ülkeler yaklaşan bu tehlikeye karşı tedbirler almak istiyor. Bizim ülkemizde de çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye Büyük Millet 199
Tablo 4: Türkiye Ormanlarında Karbon Birikimi ve Oksijen Üretim Mikarı [4]. TÜRKİYE ORMANLARINDA KARBON BİRİKİM MİKTARININ HESAPLANMASI BİYOKÜTLE MİKTARI TON KARBON MİKTARI TON Ağaç Türü Grupları Servet m³ Toprak Üstü Toprak Altı (Kök) Toprak Üstü Ölü ve Diri Örtü TOPLAM Toplam Biyokütle İçindeki Orman Toprağındki Toplam Orman Ekosistemindeki DGH TÜBK TABK TÜÖDBK TGBK TBKM OTKM TKM Yapraklı DGH x (a) x ( c) TÜBK x( e) (TÜBK+TABK) x (g) (TÜBK+TABK+TÜÖDBK) TGBK x (h) TBKM x (J) TBKM + OTKM İğne Yapraklı DGH x (b) x (d) TÜBK x(f) (TÜBK+TABK) x (g) (TÜBK+TABK+TÜÖDBK) TGBK x (h) TBKM x (J) TBKM + OTKM Yapraklı 418503159 334802527 50220379 154009163 539032069 242564431 140687370 383251801 İğne Yapraklı 869621613 493597228 98719446 236926669 829243342 373159504 216432512 589592016 TOPLAM 1288124772 828399755 148939825 390935832 1368275411 615723935 357119882 972843817 Ağaç Tür Grupları TÜRKİYE ORMANLARINDA OKSİJEN ÜRETİM MİKTARLARININ HESAPLANMASI Yıllık Cari BİYOKÜTLE MİKTARI TON Artım m³ Toprak Üstü Toprak Altı (Kök) TOPRAK OKSİJEN ÜRETİMİ(TON) TÜBK TABK TBKA OÜ Yapraklı DGHA x (a) x ( c) TÜBKA x (e ) (TÜBKA +TABKA) TBKA x (x) İğne Yapraklı DGHA x (b) x (d) TÜBKA x (f ) (TÜBKA +TABKA) TBKA x (x) Yapraklı 12882173 10305738 1545861 11851599 14221919 İğne Yapraklı 23400118 13281907 2656381 15938288 19125946 TOPLAM 36282291 23587645 4202242 27789887 33347865 KARBON BİRİKİM VE OKSİJEN ÜRETİMİ MİKTARLARININ HESAPLANMASINDA KULLANILAN KATSAYILAR (a) = 0,64 Yapraklılar için daha önce saptanmış FIRIN KURUSU AĞIRLIĞI (Ton) (b) = 0,47 İğne yapraklılar için daha önce saptanmış FIRIN KURUSU AĞIRLIĞI (Ton) (c ) = 1,25 Dikili gövde hacmine karşılık olan biyokütleyi, yapraklı türlerde topraküstü biyokütkeye çevirme faktörü (Ton) (d) = 1,20 Dikili gövde hacmine karşılık olan biyokütleyi, İğne yapraklı türlerde topraküstü biyokütkeye çevirme faktörü (Ton) ( e) = 0,15 Dikili gövde hacmine karşılık olan biyokütleyi, yapraklı türlerde toprakaltı biyokütkeye çevirme faktörü (Ton) (f) = 0,20 Dikili gövde hacmine karşılık olan biyokütleyi, İğne yapraklı türlerde toprakaltı biyokütkeye çevirme faktörü (Ton) (g) = 0,40 Göğüs çapı < 8 cm. olan ağaçlar ile ağaççık,çalı,sücyrat ve ölü örtüye ait biyokütleye çevirme katsayısı (Ton) (h) = 0,45 Canlı cansız biyokütleyi KARBON miktarına dönüştürme faktörü (1 ton fırın kurusu bitkisel madde içinde 0,45 ton karbon bulunur.) (j) = 0,58 Orman toprağındaki karbon miktarına dönüştürme faktörü (x) = 1,20 Biyokütle arıtımını üretilen Oksijen miktarına dönüştürme faktörü. (Oksijen üretiminin hesabında kullanılır.) Baltalık ormanların serveti planlarda ster ölçü birimi ile yer almaktadır. Bu ster birimine tekabül eden toplam miktarın 0,75 katsayısı ile çarpmasıyla hesaplanan metreküp miktarı her iki tabloda Yapraklı grubuna dâhil edilmiştir. 200
Meclisi nde Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunların ve Oluşturduğu Riskin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Meclis Araştırması Komisyonu kurulmuştur [12]. Bu komisyona sunulan rapora göre, Türkiye de şu anda bilinen 737 çeşit amfibi, kuş, memeli ve sürüngen bulunuyor. Yüzde 3.5 i Türkiye den başka bir ülkede bulunmayan bu türlerin (endemik türlerin), yüzde 6.2 si tehdit altındadır. Türkiye de, yüzde 30.9 u endemik türler olmak üzere 8 bin 650 damarlı bitki yaşıyor. Araştırmalara göre, 3.6 derecelik bir sıcaklık artışı, Akdeniz in dağlık bölgesindeki bitki türlerinin yüzde 50 sini yok edecektir[13]. 4. SONUÇLAR ve ÖNERİLER 1 - Ülkemizin önemli bir ekosistemini oluşturan ormanlar iklim üzerinde etkilidir. Çünkü; Ormanlar Güneşten gelen kısa dalga boylu radyasyonun büyük kısmını kendisi absorbe ettiğinden atmosferin aşırı ısınmasını engeller. 2 - Yağış oluşmasına önemli oranda katkı sağlar. Ayrıca CO 2 yutar ve Oksijen üretir. 3 - Yaprakların altıyla yer arasında güçlü bir Mikro Klima alanı oluşturmaktadır. Gündüz etkili olan direkt güneş radyasyonundan ve geceleri ve soğuk kış günlerinde yaşanan aşırı soğumalardan kaynaklanan olumsuz etkilenmelere karşı toprağın ve taban canlılarının korunmasını sağlamaktadır [14]. 4 - Dünyada küresel ısınma bir vakıadır. Bu sebeple önümüzdeki 50 yılda Akdeniz havzasında sıcaklığın ortalama 5 ºC artacağı tahmin edilmektedir. Eş sıcaklık eğrilerinin daha da kuzeye kaymasına yol açacak, çölleşmeye götürecek düzeyde etkileri olabilecek bu olumsuz gelişmeyi frenlemenin yegâne yöntemi; orman örtüsünü genişletmek, geliştirmektir. Bu görevin yerine getirileceği adres de kanunen Orman Bakanlığının omuzlarıdır. Ancak her yurttaşın ormansızlaşmayı engelleme girişimine katılması, bu yangına su taşıması bir gerekliliktir [9]. 5 - Türkiye Ormanları nitelik olarak iyi durumda değildir. Acilen bu alanların iyileştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca orman rejimi alanı içerisindeki yerlerde ağaçlandırma çalışmaları artarak devam etmelidir. 201
5. KAYNAKLAR 1. Kırış, R., Parlak, M. ve Yıldız, M. Havza Yönetiminde Orman Ekosisteminin Önemi Uluslar arası Nehir Havzaları Yönetimi Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara, 2007. 2. Başkent; E. Z., Yolasığmaz H. ve Mısır, M., Orman Ekosistem Amenajmanı I. Ulusal Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara, 2001. 3. Uzunsoy, O., Görcelioğlu, E., Havza Islahında Temel İlke ve Uygulamalar, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No: 3310/371, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul, 1985 4. Anonim; Orman Varlığımız, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, 2006. 5. Çepel, N., Orman Ekolojisi, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No:3518/399, İstanbul, 1983. 6. Eraslan, İ., Orman Amenajmanı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No:3010/318. İstanbul, 1982. 7. Aytuğ, B., Orman Ağaçlarının Hayatı Roto Ders Notu. 8. Anonim, Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Orman Bakanlığı, Ankara, 1998. 9. Dağdaş, S., Ormanların Ekolojik İşlevlerinden Bir Demet Orman ve Ekonomi Dergisi, Sayı:8, Ankara, 2003. 10. Ürgenç, S., Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği (Arborikültür), İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No:3512/393. İstanbul, 1990. 11. Asan, Ü., Destan, S. ve Özkan, Y. U., İstanbul Korularının Karbon Depolama, Oksijen Üretme ve Toz Tutma Kapasitesinin Kestirilmesi, Orman Amenajmanı nda Kavramsal Açılımlar ve Yeni Hedefler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul, 2002. 12. Türkiye Büyük Millet Meclisi ağ sayfası, www.tbmm.gov.tr. 13. Vakit Gazetesi, 24 Mart 2007, İstanbul. 14. Kayhan, M., Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye ye Olası Etkileri, İSU Genel Müdürlüğü Kültür Yayınları N0:3, İzmit, 2006. 202