106 Orijinal Araflt rma / Original Article KOAH Akut Atakta nin Spirometrik De erler ve Balgam Kültür Sonuçlar ile liflkisi Relationship Serum Triglyceride Level with Spirometric Outcomes and Sputum Culture Results in Acute Exacerbation of COPD Özet Hayrettin Göçmen, Ayflen Y ld z, Hikmet Çoban, Ahmet Ursavafl, Göksel Miçoo ullar, Funda Coflkun, Mehmet Karada, Oktay Gözü Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Hastal klar ve Tüberküloz Anabilim Dal, Bursa, Türkiye Girifl: KOAH ta malnutrisyon s k gözlenen ve prognozu etkileyen bir faktördür. Serum trigliserit düzeyi, malnütrisyonun göstergesi olarak kullan lmakta ve hastal k prognozu ile korelasyon göstermesi beklenmektedir. Amaç: Çal flmam zda KOAH akut atakla baflvuran hastalarda, serum trigliserit düzeyi ile solunum fonksiyonlar aras ndaki iliflkiyi araflt rmay amaçlad k. Yöntem: Mart 2004 - Aral k 2006 tarihleri aras nda KOAH akut atak tan s ile klini imize yat r larak tedavi edilen hastalar retrospektif olarak de erlendirildi. Hastalar n demografik verileri, klinik bulgular, serum trigliserit de erleri, balgam kültürleri ve spirometrik ölçüm sonuçlar kaydedildi. Bulgular: Çal flmaya KOAH akut atak nedeniyle yat r lan toplam 102 [(21(%20.6) kad n, 81 (%79.4) erkek, ortalama yafl 68.5±8.7 y l] hasta dahil edildi. Olgular n serum trigliserit düzeyi ile VK (vücut kitle indeksi) aras nda anlaml pozitif korelasyon saptand (r=0.246 ve p=0.044). Serum trigliserit düzeyi, VK normal olan ( 20 kg/m 2 ) hastalarda, VK düflük olan olgulara göre (<20 kg/m 2 ) anlaml olarak daha yüksek bulundu. Serum trigliserit düzeyi ile FEV1 (r=0.263 ve p=0.037), %FEV1(r=0.281 ve p=0.026), %PEF(r=0.372 ve p=0.004) de erleri aras nda anlaml pozitif korelasyon mevcuttu. Sigara paket y l ile serum trigliserit düzeyi (r=-0.284 ve p=0.010) ve VK de eri aras nda anlaml negatif korelasyon saptand (r=-0.302 ve p=0.008). Olgular n 37 (%36.3) sinde balgam kültüründe üreme mevcuttu. Balgam kültüründe üreme saptanm fl olgularda serum trigliserit düzeyi (91.5±5.1 mg/dl), balgam kültüründe üreme olmayan olgulara göre (121.3±5.1mg/dL) anlaml derecede düflüktü (p=0.01). Sonuç: KOAH olgular nda hastal n a rl ile serum trigliserit düzeyi aras nda anlaml saptanm flt r. Bu nedenle KOAH akut atakl olgularda; hastal n fliddetinin de erlendirilmesinde serum trigliserit düzeyinin etkin bir parametre olabilece i düflüncesindeyiz. (Akci er Arflivi 2007; 8: 106-10) Anahtar Kelimeler: KOAH, trigliserit düzeyi, spirometrik bulgular Summary Introduction: Malnutrition is very widespread factor which affects to prognosis in COPD. We expect that serum triglyceride level might be pointer of malnutrition and correlates with the prognosis of disease. Objective: In our study we aimed to evaluate the relationship between serum triglyceride level and pulmonary functions in the patients with acute exacerbation of COPD. Method: Subjects with acute exacerbation of COPD which were treated in our clinic between March 2004 and December 2006, were evaluated retrospectively. Demographic characteristics, clinical findings, serum triglyceride levels, sputum culture results and spirometric outcomes of the patients were recorded. Results: Patients (the mean age 68.5±8,7 years) who were treated in our clinic with the acute exacerbation of COPD, were included to study. Positive correlation was determinated between serum triglyceride level and Body Mass Index (BMI)(r=0.246 ve p=0.044). Serum triglyceride level was found significantly higher in objects who had normal BMI than objects who had lower BMI. Also were found that serum triglyceride level correlated with FEV1 (r=0.263 and p=0.037), %FEV1(r=0.281 and p=0.026) and %PEF(r=0.372 and p=0.004) positively. Cigarette packet years correlated with serum triglyceride level (r=-0.284 and p=0.010) and BMI values(r=-0.302 and p=0.008) negatively. In 37(%36.3) of all objects were isolated microorganisms in their sputum culture. Serum triglyceride levels of the objects who were isolated microorganism (91.5±5.1 mg/dl) in their sputum culture were found significantly lower (p=0.010) than weren t isolated (121.3±5.1mg/dL). Conclusion:There is significantly relationship between serum triglyceride level and severity of disease. We suggest that serum triglyceride level might be effective parameter for evaluating malnutrition in COPD. (The Archives of Lung 2007; 8: 106-10) Key words: COPD, triglyseride level, spirometric outcomes Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Hayrettin Göçmen, Uluda Üniversitesi T p Fakültesi, Gö üs Hastal klar ve Tüberküloz Anabilim Dal 16059 Görükle, Bursa, Türkiye Tel.: 0224 295 09 41 Faks: 0224 295 09 39 E-posta: dr_hayrettin@yahoo.com.au
Akci er Arflivi 2007; 8: 106-10 The Archives of Lung 2007; 8: 106-10 KOAH Akut Atakta Serum Trigliserit Düzeyleri 107 Girifl Malnutrisyon KOAH ta s k görülen bir komplikasyon olup, fonksiyonel kapasite ve mortaliteyi belirleyen önemli bir faktördür (1). Genel olarak KOAH l lar n %25 inde, hastaneye yat r lan KOAH l lar n %50 sinde ve akut solunum yetmezli i ile yo un bak mda izlenen KOAH l lar n %60 s nda malnutrisyon geliflti i bildirilmifltir (2,3). KOAH ta hipermetabolizma ve solunum eforunda art fl nedeniyle artan enerji ihtiyac n n, beslenme ile karfl lanamamas sonucu malnutrisyon geliflir (4). KOAH ta malnutrisyon solunum kaslar nda y k m, ventilatuar kontrolde de ifliklik, pulmoner enfeksiyonlara e ilim ve akci er parankiminde yap sal de ifliklikler meydana getirerek hastal n progresyonuna neden olur. Solunum fonksiyon parametreleri giderek kötüleflir (5). Serum trigliserit düzeyi malnutrisyondan en çok etkilenen parametrelerden birisidir. Özellikle solunum yetmezli i sonucu geliflen malnutrisyon olaylar nda, daha az CO2 üretimine neden oldu u için vücut taraf ndan ya depolar enerji amaçl daha çok tercih edilir. Bu da vücut ya deposunun kandaki göstergesi olan serum trigliserit düzeyinin düflmesine yol açar (6). Hastal k fliddetlenip KOAH evresi ilerledikçe malnutrisyona ba l olarak serum trigliserit düzeyinin düflmesi beklenir. Çal flmam zda KOAH akut atakla baflvuran hastalarda serum trigliserit seviyesi ile solunum fonksiyon parametreleri aras nda iliflkiyi araflt rmay amaçlad k. Yöntem Çal flmam zda, Mart 2004 Aral k 2006 tarihleri aras nda klini imize KOAH akut alevlenme tan s ile yat r larak tedavi edilen hastalar retrospektif olarak de erlendirildi. KOAH d - fl nda malnutrisyon ve serum trigliserit düzeyinde de ifliklikler yapabilecek ek hastal olan olgular (malignite, malabsorbsiyon, aktif tüberküloz, bronflektazi, kronik renal yetmezlik, kronik karaci er hastal, kollajen doku hastal, endokrinolojik ve nöromüsküler hastal k, yak n zamanda geçirilmifl travma veya operasyon) ile birlikte klini imize yat r lmadan önce KOAH alevlenme tan s ile d fl merkezlerde antibiyoterapi bafllanan hastalar çal flma d fl b rak ld lar. Hastalar n (a rl k/boy 2 ) formülüne uygun olarak Vücut Kitle ndeksleri (VK ) hesapland. Tüm hastalar n demografik ve klinik özellikleri, sigara anamnezleri, serum trigliserit düzeyleri, balgam kültür sonuçlar ve spirometrik de erleri kaydedilerek de erlendirildi. Çal flman n istatistiksel analizi SPSS program (SPSS version 13.0) ile Biyoistatistik Anabilim Dal nca Pearson s korelasyon analizi, Mann-Whitney U testi, ki-kare testi ve Fischer s Exact testi kullan larak yap ld. p<0.05 de eri istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. Bulgular Çal flmaya, 21 i (%20.6) kad n, 81 i(%79.4) erkek ve yafl ortalamalar 68.5±8.7 y l olan toplam 102 olgu dahil edildi. VK de erleri ortalamas 24.7±5.6 kg/m 2, %FEV1 de erleri ortalamas %34.2±14.2, FEV1 de erleri ortalamas 924±391ml, FEV1/FVC de erleri ortalamas %55.3±12.3, %PEF de erleri ortalamas % 35.4±11.9 ve PEF de erleri ortalamas 2291±812ml olarak saptanan olgular n ortalama serum trigliserit düzeyleri 111.1±52.4mg/dL idi. Olgular n serum trigliserit düzeyi ile VK aras nda anlaml pozitif korelasyon saptand (r=0.246 ve p=0.044) (fiekil 1). Serum trigliserit düzeyi, VK normal ( 20kg/m 2 ) olan hastalarda, VK düflük (<20kg/m 2 ) olan olgulara göre anlaml olarak daha yüksek bulundu. Serum trigliserit düzeyi ile FEV1 (r=0.263 ve p=0.037), % FEV1 (r=0.281 ve p=0.026), % PEF (r=0.372 ve p=0.004) de erleri aras nda anlaml pozitif korelasyon mevcuttu (fiekil 2, 3, 4). Sigara paket y l ile serum trigliserit düzeyi (r=-0.284 ve p=0.010) ve VK de eri aras nda anlaml negatif korelasyon saptand (r=-0.302 ve p=0.008) (fiekil 5, 6). Olgular n 37(%36.3)sinde balgam kültüründe üreme mevcuttu. Balgam kültüründe üreme saptanm fl olgularda serum trigliserit düzeyi (91.5±5.1 mg/dl), balgam kültüründe üreme olmayan olgulara göre (121.3±5.1mg/dL) anlaml derecede düflüktü (p=0.010) (fiekil 7). 30 2 1 fiekil 1. Serum trigliserit düzeyi ve VK korelasyon grafi i 30 2 1 15,00 2 25,00 3 35,00 4 45,00 Vücut Kitle ndeksi 50 100 150 200 FEV1 De erleri fiekil 2. Serum trigliserit düzeyi ile FEV1 de erleri korelasyon grafi i
108 KOAH Akut Atakta Serum Trigliserit Düzeyleri Akci er Arflivi 2007; 8: 106-10 The Archives of Lung 2007; 8: 106-10 Tart flma Çal flmam zda KOAH akut atak ile baflvuran hastalarda serum trigliserit düzeyi ile VK, FEV1, %FEV1 ve % PEF de- erleri aras nda pozitif; sigara paket y l ile serum trigliserit düzeyi ve VK de erleri aras nda negatif korelasyon saptanm flt r. Balgam kültüründe üreme olan olgular n serum trigliserit düzeyinin üreme olmayan olgulara göre anlaml derecede düflük oldu u belirlenmifltir. KOAH temel olarak akci erleri etkilemesine ra men sistemik bir hastal kt r. TNF alfa gibi bir tak m sitokinlerin etkisiyle ortaya ç kan kronik sistemik enflamasyonun neden oldu u malnütrisyon ve sistemik etkileri, yap lan genifl kapsaml araflt rmalarla ortaya konmufltur. KOAH ta malnütrisyon ve buna ba l olarak geliflen kilo kayb n n hastal n progresyon ve mortalitesini belirlemede önemli bir prognostik gösterge oldu u, morbiditenin artarak yaflam kalitesinde düflüklü e neden oldu u belirtilmektedir (7,8). Sahebjami ve arkadafllar, protein veya kalori malnütrisyonuna maruz b rak lan farelerde akci er gelifliminin bozuldu unu ve amfizematöz de iflikliklerin meydana geldi ini gözlemifllerdir (9). Düflük do um a rl ile do an ya da çocuklukta beslenme problemi yaflayan kiflilerde eriflkin dönemde KOAH a e ilimin artt ve daha kötü akci er fonksiyonlar na sahip oldu u belirlenmifltir (10). KOAH ta oluflan solunum fonksiyon bozuklu u kiflinin enerji tüketiminde art fla neden olur. Bu art fl daha fazla enerji al m ile kompanse edilemedi inde ya ve ya s z doku kitlesi kaybedilir (11). Respiratuar kas kitlesinin kayb alveoler ventilasyonda daha ileri bozukluklar oluflturarak hastal n progresyonunu h zland r r ve kiflinin dispne flikayetini art rarak yaflam kalitesini bozar (12). Beraberinde sedanter yaflama ba l olarak geliflen protein sentez bozuklu u ve efllik eden hümöral yetmezlikler kilo kayb n provake eder (12). KOAH ta kilo kaybedilmesinin hava yolu obstrüksiyonundan ba ms z olarak solunum kas fonksiyonlar n ve fiziksel performans bozdu u gösterilmifltir (13). Yap lan çal flmalarda VK düflük olan KOAH l olgularda solunum fonk- 30 30 2 2 1 1 1 2 3 4 6 7 % FEV1 De erleri fiekil 3. Serum trigliserit düzeyi ile % FEV1 de erleri korelasyon grafi i 3 6 9 12 1 Sigara Paket Y l fiekil 5. Serum trigliserit düzeyi ile sigara paket y l de erleri korelasyon grafi i 30 45,00 2 4 1 Vücut Kitle ndeksi 35,00 3 25,00 2 15,00 2 3 4 6 7 8 3 6 9 12 1 % PEF De erleri Sigara Paket Y l fiekil 4. Serum trigliserit düzeyi ile % PEF de erleri korelasyon grafi i fiekil 6. VK ile sigara paket y l korelasyon grafi i
Akci er Arflivi 2007; 8: 106-10 The Archives of Lung 2007; 8: 106-10 KOAH Akut Atakta Serum Trigliserit Düzeyleri 109 siyonu parametrelerinin daha kötü oldu u gösterilmifltir (14,15). Bizim çal flmam zda da serum trigliserit düzeyi ile korele olarak VK de erleri düflük olan KOAH l hastalar n solunum fonksiyon testi de erlerinin, VK de erleri normal olan hasta grubuna göre anlaml olarak düflük oldu u belirlenmifltir. KOAH progresyonu ve kilo kayb aras ndaki k s r döngü, solunum yetmezli i ve buna ba l geliflen mortalitenin temel etkenidir (16). Major besin ö elerinin solunum üzerine etkileri KOAH ta büyük önem tafl maktad r. Besinlerin enerjiye dönüflürken O2 kullanmalar na ba l reaksiyonel olarak CO2 aç a ç kar. Birim O2 tüketimi bafl na aç a ç kan CO2 solunum katsay s (RQ) olarak bilinir. Bu oran karbonhidratlar için 1.0, proteinler için 0.8 ve ya lar için 0.7 dir (17). Vücut hiperkarbi e ilimi olan durumlarda (KOAH) enerjisini, birim O2 tüketimi bafl na daha az CO2 oluflturma de erine (yani daha düflük RQ de erine) sahip oldu u için ya lardan elde etme yoluna gidecektir (17). Hastal n progresyonu ile enerji amaçl kullan lacak yeterli ya rezervi kalmad nda, RQ de eri karbonhidratlar kadar yüksek olmayan proteinlerin enerji için kullan m ön plana geçecektir. Bu da vücutta negatif protein balans na neden olacak, respiratuar ve çizgili kaslarda (diyafragma) çözülmelerle solunum iflini daha da kötülefltirecektir. Son olarak enerji gereksinimi için karbonhidratlar n esas olarak kullan ld safhada ise aç a ç kan CO2 miktar n n yüksekli i solunum ifliyle karfl lanamayaca için hiperkarbi durumu ortaya ç kacakt r (17). O halde vücut ya kompozisyonunun azalmas solunum yetmezli i ile sonuçlanacak bir sürecin basamaklar ndan biri olabilir. Vücut ya kompozisyonunun önemli belirteçlerinden biri olan serum trigliserit düzeyinin malnütrisyon durumunda en çok etkilenen parametrelerden biri oldu u gösterilmifltir (6). Bizim çal flmam zda da VK ile serum trigliserit düzeyi aras nda anlaml pozitif korelasyon saptanm flt r. Hastal n ilerlemesi bozulan enerji dengesi malnütrisyon geliflimine neden olarak serum trigliserit seviyesini düflürmektedir (6,18). Literatüre uyumlu olarak bizim çal flmam zda da solunum fonksiyon parametreleri ile serum trigliserit düzeyi aras nda anlaml pozitif iliflki saptanm flt r. Serum trigliserit düzeyi düflük olanlar olgularda, normal olan olgulara göre FEV1, %FEV1 ve % PEF de erlerinin daha düflük oldu u belirlenmifltir. KOAH ta malnütrisyonun bir di er olumsuz etkisi immün sistem üzerinedir. Özellikle alveoler defans mekanizmas ndaki bozukluk sonucu alveoler makrofaj say s azal r, fagositoz disfonksiyonu meydana gelir. mmünglobulin A sekresyonu azal r. Mikroorganizmalar n klerensi azalarak Serum trigliserit düzeyeri 140 120 100 80 60 40 20 0 91,5 ÜREME VAR 121,3 ÜREME YOK fiekil 7. Balgam kültür sonuçlar na göre serum trigliserit düzeylerinin da l m solunum yolu epitelinde kolonize olurlar. KOAH ta immün fonksiyon ve beslenme durumunun de erlendirildi i bir çal flmada; hücresel immün fonksiyonun daha çok etkilendi i, hipoimmünite ve malnutrisyonun KOAH patogenezinde önemli oldu u ve beslenme durumundaki iyileflme ile immün fonksiyonun düzeldi i belirlenmifltir (19). Bu durum da KOAH taki s k akci er enfeksiyonu geliflimini aç klar. Çal flmam zda bu literatür bilgisine uyumlu olarak serum trigliserit düzeyi daha düflük olan olgularda bakteriyel kolonizasyon ve enfeksiyonun anlaml olarak daha s k oldu u gösterilmifltir. Malnutrisyon olaylar nda serum trigliserit düzeyinin azald - n gösteren çal flmalar mevcuttur. Fakat literatür tarand - nda KOAH akut atakta, hastal n fliddeti ile serum trigliserit düzeyi aras nda anlaml negatif iliflkinin net olarak gösterildi i makaleye rastlanmam flt r. Araflt rmam z KOAH-malnutrisyon-serum trigliserit düzeyi iliflkisini inceleyen ilk çal flmad r. Çal flmam z retrospektif olarak dizayn edilen ve olgu say - s az olan bir çal flmad r. Ayn zamanda olgulardan tek bir trigliserit ölçümünün yap larak sonucunun de erlendirilmeye al nmas çal flmam z n eksik yönleri olarak nitelendirilebilir. Yine de art k günümüzde sistemik bir hastal k olarak kabul edilen KOAH ta ata n fliddetini ve hastal n prognozunu basit bir yöntemle önceden tahmin etmemize yarayan bu sonuç, daha kapsaml ve genifl serili araflt rmalara öncü olabilir. Sonuç olarak KOAH progresif sistemik bir hastal k olmas sebebiyle kronik enflamasyon sonucu malnütrisyon s kl kla olaya efllik eder. Malnütrisyonun a rl, solunum fonksiyon parametrelerindeki bozukluk ile korelasyon gösterir. Vücudun malnütrisyon göstergelerinden biri olarak kullan - lan serum trigliserit düzeyi de solunum fonksiyonlar ile korele olaca ndan, KOAH atakla gelen hastada ilk anda bak lacak serum trigliserit düzeyi ata n a rl n n gösterilmesinde etkin ve basit bir parametre olarak kullan labilir. Kaynaklar 1. AMWJ Schols. Nutrition and respiratory disease. Clinical Nutrition 2001;20:173. 2. Keithley JK. Nutritional needs and support of mechanically ventilated patients. Med Surg Nurs 1997;6:74-5. 3. McCarthy MS, Deal LE. Nutrition support in respiratory failure. In: Shikora SA, Martindale RG, Schwaitzberg SD(eds). Nutritional Considerations in the Intensive Care Unit, Dubuque, Iowa, Kendall/Hunt Publishing Company, 2002:187-208. 4. Shris ME, Olsan JA, Shike M(eds). Modern Nutrition in Health and Disease, 8th ed., 1994:1374-889. 5. Schols AMWJ, Mostert R, Soeters PB, et al. Nutritional state and exercise performance in patients with chronic obstructive lung disease. Thorax 1989;44:937-41. 6. Basili S, Ferroni P, Vieri M, et al. Lipoprotein (a) serum levels in patients affected by chronic obstructive pulmonary disease. Atherosclerosis 1999;147:249-52. 7. Landbo C, Prescott E, Lange P, et al. Prognostic value of nutritional status in chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 1999; 160:1856-61. 8. Congleton J. The pulmonary cachexia syndrome:aspects of energy balance. Proc Nutr Soc 1999;58:321-8.
110 KOAH Akut Atakta Serum Trigliserit Düzeyleri Akci er Arflivi 2007; 8: 106-10 The Archives of Lung 2007; 8: 106-10 9. Sahebjami H, Mac Gee J. The effects of starvation on lung mechanics and biochemistry in young and old rats. J Appl Physiol 1985;58:778-84. 10. Shaheen S. The beginnings of chronic airflow obstruction. Br Med Bull 1997;53:58-70. 11. Nishimura Y, Tsutsumi M, Nakata H et al. Relationship between respiratory muscle strength and lean body mass in men with COPD. Chest 1995;107:1232-6. 12. Öktemer S. Solunum fonksiyonlar ve beslenme deste i. Aktüel T p Dergisi1999;4:65-7. 13. Cano NJ, Roth H, Curt-Fortune I, et al. Nutritional depletion in patients on long-term oxygen therapy and/or home mechanical ventilation. Eur Respir J 2002;20:30-7. 14. Harik-Khan RI, Fleg JL, Wise RA. Body mass index and the risk of COPD. Chest 2002;121:370-6. 15. Schols AM, Slangen J, Volovics L, et al. Weight loss is a reversible factor in the prognosis of chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 1998;157:1791-7. 16. Prescott E, Almdall T, Mikkelsen KL, et al. Prognostic value of weight change in chronic obstructive pulmonary disease: results from Copenhagen City Heart Study. Eur Respir J 2002;20:539-44. 17. Ünvar S. Akci er hastal ve beslenme. KEPAN 2000:164-78. 18. Ercan S, Çakan A, Dereli fi, ve ark. Kronik Obstrüktif Akci er Hastal nda Serum Lipid Düzeylerinin ncelenmesi. Tuberk Toraks 2002;2:246-50. 19. Song Y, Kang XM, Xia XR. The nutritional status and immune function of patients with chronic obstructive pulmonary disease. Chung, Hua-Nei-Ko-Tsa-Chih 1993;32:33-6.