ERDAL YILMAZ, YAVUZ MAZLUM. Mustafa Kemal Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Tayfur Sökmen Kampüsü Hatay

Transkript

1 T CAR KANAL KED BALI I (Ictalurus punctatus) YET T R C L NDE ANAÇ BALIKLARIN SEÇ M VE YUMURTLATMA TEKN KLER ERDAL YILMAZ, YAVUZ MAZLUM Mustafa Kemal Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Tayfur Sökmen Kampüsü Hatay ÖZET Kanal kedi balıkları ticari olarak yeti tiricili i yapılan en önemli türlerden biridir. Bu balıklar Ictaluridae familyasında ve Siluriformes takımında yer alırlar. Bu takımın üyeleri hem tatlı hem de deniz suyunda yayılım gösterirler. Bunların 6 adedi ticari öneme sahiptir ve yeti tiricili i yapılmaktadır. Bunlar, I. furcatus, I. catus, I. melas, I. nebulosus, I. natalis ve Pylodictis olivaris olarak sıralanabilir. Günümüzde kanal kedi balı ı üretimi hızlı bir ekilde geli mi ve üretim miktarı geçmi yıllara göre oldukça artmı tır. Bu artı ta anaç stok seçimi ve uygulanan yumurtlatma tekniklerinin katkısı önemli rol oynamı tır. Bu nedenle kanal kedi balıklarında anaç seçimi ve uygulanmakta olan yumurtlatma teknikleri hakkında bilgi verilmi tir. Anahtar Sözcükler: Ictalurus punctatus, anaç seçimi, yumurtlatma teknikleri SELECTION OF BROOD FISH AND SPAWNING TECHNIQUES IN COMMERCIAL CHANNEL CATF SH (Ictalurus punctatus) CULTURE ABSTRACT Channel catfish, Ictalurus punctatus, is the most important species of aquatic animals. It belongs to the family Ictaluridae, order Siluriformes. Members of the order Siluriformes are found in fresh and salt water worldwide. Six of them have been cultured and have potential for commercial production. They are I. furcatus, I. catus, I. melas, I. nebulosus, I. natalis and Pylodictis olivaris. The channel catfish industry has grown and its production increased rapidly compared to previous years yields. Brood stock selection and developed spawning techniques have allowed the increased production of channel catfish. Therefore, important aspects of brood stock selection and present spawning techniques were evaluated in culture ponds for channel catfish. Keywords: Ictalurus punctatus, broodfish selection, spawning techniques G R Kanal kedi balıkları (Ictalurus punctatus) ABD nin güney eyaletlerinde yo un bir ekilde üretilmekte ve günümüzde bu endüstri hızlı bir ekilde geli mektedir. Bu tür tuzlulu u %o 2-11 olan acı sularda da ba arılı bir ekilde yeti tirilmektedir (Perry ve Avault, 1973). ABD de yeti tiricilik yolu ile üretilen kanal kedi balı ı miktarı 1970 li yıllarda 2600 ton iken, 2000 yılında bu miktar 250 bin tona ula mı tır (Tucker, 2005). Bu üretim miktarının artı ında anaç stok seçimi ve yavru alım tekniklerindeki geli melerin katkısı önemli bir rol oynamı tır. Üretimdeki artı özellikle sa lıklı ve iyi kalitedeki anaç balıkların seçimine, balıkların üreme özelliklerine ve belirli bir zaman diliminde yeteri kadar yavru üretimine ba lı olarak de i mektedir. Do ada kanal kedi balıkları 20 kg dan daha fazla büyüyebilmesine kar ın, ço unlukla 0,9-4,5 kg arası balıklar anaç olarak tercih edilmektedir (Martin, 1967). Küçük balıkların büyüklere nazaran kontrolü daha zor olmakla birlikte, bu balıklar birim a ırlıkları ba ına daha çok yumurta verirler. Di i kanal kedi balıkları (0,5-1,8 kg) birim a ırlıkları ba ına ortalama 8,800 yumurta verirken, 1,8 kg dan daha iri olanlar yakla ık 6,600 adet yumurta vermektedir (Clemens ve Sneed, 1957). Bondari ve ark. (1985) aynı ya taki (5 ya ında) ve farklı büyüklüklerde olan kedi balıklarını üreme özelliklerine göre incelemi lerdir. Bu ara tırmada daha küçük erkek balıkların çiftle me kabiliyetinin daha iyi oldu unu ve ayrıca di i büyüklü ünün yumurtaların kuluçka süresini etkiledi ini bildirmi lerdir. Kanal kedi balıkları üretildikleri bölgenin co rafi konumuna ba lı olarak ilk bahar sonlarında veya yaz aylarında yumurta verirler. stisnalar olmakla birlikte, Kuzey Amerika da yumurtlama Mayıs ayından önce olmamakta ve A ustos ayına kadar sürmektedir. Kanal kedi balıklarında yumurtlama i lemi sıcaklı ın 21-29ºC ler arasında (optimum 25,6 ºC) oldu u dönemde ba lar (Wellborn ve Schwedler, 1981). Gonad geli imi ve yumurtlama süreci sıcaklı ın ayarlanması ile düzenlenebilmektedir. Bunun için su sıcaklı ı belirli bir süre dü ürülerek kı mevsimine daha sonra yava bir ekilde arttırılarak yumurtlama için gereken su sıcaklı ına ula ılır. Bu i lem için (do ada 1 yıl) ne kadar bir zamana ihtiyaç duyuldu u konusunda net bir bilgi mevcut de ildir.

2 Anaç balıkların seçiminde yapılacak ilk i, bu balıkların hangi populasyonlardan alınması gerekti ini belirlemektir. Bundan sonraki a ama ise, en sa lıklı ve verimli yumurtlatma tekni inin uygulanmasıdır. Günümüzde kanal kedi balıklarında farklı yumurtlatma teknikleri uygulanmakta olup, anaç seçimi ve balıkların yumurtlatılmasında dikkat edilecek hususlar hakkında bilgi verilmeye çalı ılmı tır. ANAÇ BALIKLARIN SEÇ M Kanal kedi balıklarının kuluçka operasyonlarının ba arısında anaç balıkların kalitesi önem ta ımaktadır. Ço unlukla anaç balıklar a a ıda belirtilen tercih sırasına göre; - Anaçlar sertifikalı veya iyi geli en hatlardan - Bilinen kuluçkahanelerden - E it boydaki balıklardan veya - Ticari bir i letmeden temin edilirler. Anaçlar arzu edilen fiziksel ve genetik özellikler incelenerek seçilmelidir. Balıklar bir satıcıdan satın alınacaksa veya do adan yakalanan bireyler arasından seçilecekse, öncelikle fiziksel özelliklerine bakılır. Do adan yakalanan balıklar içinde erkekler daha hızlı büyüdü ünden, sadece iri balıkların seçimi toplanan anaçlarda cinsiyet oranının bozulmasına yol açacaktır. Fingerlinglerin büyümesini beklemektense yumurtlamaya hazır anaç balıkların alınması daha akılcıdır. yi bir ekilde beslenen ve genellikle 1,4-4,5 kg a ırlı ındaki balıklar anaç olarak seçilirler. Bazı istenmeyen muamelelere maruz kalmı ve yaralanmı balıklar alınmamalıdır (Dupree, 1995). Daha önceden virüs hastalı ına yakalanan balıklardan kaçınılmalıdır. Anaçlar di er üreticilerden temin edilecek ise yaz sonu veya kı ba ında i letmeye getirilmelidir. Böylece yakalama ve ta ıma gibi stres faktörlerinden sonra balıkların ortama uyumları için bir zaman bırakılmı olur. Yumurtlama sezonundan önce uygun bir yem ve yemleme takvimi ile balıklarda maksimum gonad geli imi hedeflenir. Büyük i letmelerde iri balıkların seçimi zor oldu undan; çabalar ikincil cinsiyet karakterleri geli mi, sa lıklı ve uygun büyüklüklerdeki balıkların seçimi yönünde olmalıdır. ekil 1. Sa lıklı ve uygun büyüklüklerdeki balıkların anaç olarak seçilmesi Figure 1. Selection of healthy and appropriate sizes fish Kanal kedi balıkları 2 ya ında cinsi olgunlu a ula malarına kar ın, güvenli bir yumurtlama için en az 3 ya ında ve 1,3 kg olmalıdır. 4-6 ya larındaki (1,8-3,6 kg) balıklar en uygun anaçlar olup; daha ya lı ve iri balıklar birim a ırlıkları ba ına daha az yumurta verirler ve bunların yuvalara girmeleri de zordur. Bu nedenle 4,5 kg dan daha büyük balıklar çıkarılmalı ve yerlerine daha genç ve küçük balıklar yerle tirilmelidir (Busch, 1985). Yapılan bir çalı mada i letmelerdeki anaç balıkların kavga, hastalıklar ve yumurtlama stresi gibi nedenlerden her yıl %14 ünün kaybedildi i belirlenmi tir. Bu nedenle de her 2-3 yılda bir anaç sto un yenilenmesi gerekmektedir. Anaç balıklarda aranan bazı özelliklerin fiziksel görünümüne bakılarak belirlenmesi zordur. Bu özellikler hastalıklara kar ı direnç, hızlı büyüme, yemden iyi bir ekilde yararlanma ve yüksek karkas verimi olarak sıralanabilir. Farklı balık hatları; büyüme oranları, viral, bakteriyel ve parazitik hastalıklara olan dayanımları, et verimleri ve yumurtlama zamanları bakımından farklılıklar gösterir. Kanal kedi balıklarının 300 den fazla hattı mevcut olmasına kar ın, bunların sadece bir kaçı verim özellikleri bakımından tercih edilmektedir (Dunham ve Smitherman, 1984). Bunlardan bazılarının özellikleri a a ıda kısaca verilmi tir. NWAC 103 Bu hattın büyüme oranlarının di er balık hatlarından daha yüksek oldu u belirlenmi tir. Bu hattın bir özelli i de di er türlerden daha fazla yem tüketmesi olup, hızlı büyümesi bu özelli ine ba lanmaktadır. NWAC 103 hattının di er hatlarla kıyaslandı ında ESC enfeksiyonlarına daha duyarlı oldu u bilinmektedir. Harvest Select (Gold Kist) Bu hat üzerinde 1991 yılından beri; yem de erlendirme, karkas verimi, üreme ba arısı ve fingerlinglerinde ya ama oranlarının arttırılması amacı ile çalı malar sürmektedir. Bu üretim programında farklı hatlardan seçilen erkek ve di iler çiftle tirilmekte ve çe itli verim özellikleri yönünden en üstün fryların üretimine çalı ılmaktadır. Çaprazlanan hatların ESC ve Columnaris hastalıklarına kar ı dirençli olmaları istenmektedir.

3 Kansas: Kansas hattı evcil hatların bilinen en eskilerinden biridir. Bu hatlarda daha çok hızlı büyüme ve hastalıklara kar ı direnç özellikleri bakımından seleksiyon yapılmı tır. Fakat bu hattın di erlerinden 1-2 yıl sonra cinsi olgunlu a gelmesi, ancak 3-4 ya ındaki balıklardan döl alınması demektir. Her ne kadar hızlı büyüyen bir hat olsa da yumurtlatılmasında zorluklar mevcuttur. Rio Grande: Rio Grande hattı en yüksek et verimine sahip balıklardır. Bu balıklar ortalama olarak 2 ya ında cinsi olgunlu a gelmelerine kar ın, di er hatlardan daha sonra yumurta verirler. Ayrıca bu balıklar yava büyümekte ve virüs, Ichthyopthirius ve Columnaris gibi hastalıklara kolay yakalanmaktadır. Auburn: Kanal kedi balıklarının bu hattındaki balıklar orta hızda bir büyüme göstermelerine kar ın, di ilerinin di er hatlarla çaprazlandı ında hızlı geli en yavrular verdi i gözlenmi tir. Bu hatta albino bireyler yaygındır. Bu balıkların yakalanması güçtür ve karkas verimleri yüksektir. Norris: Bu hatlar büyüme oranlarının yüksekli i ile tanınırlar. Norris ile Mavi kedi balı ının çaprazlanması sonucu elde edilen yavruların ESC hastalı ına oldukça dayanıklı oldukları belirlenmi tir. Tüm di i balıkların zamana ba lı olarak yumurtladı ı dü ünülürse, 1 milyon fry üretimi için yakla ık 272 kg balı a ihtiyaç vardır. Fakat kanal kedi balıklarında yumurtlama oranı sadece %30-40 civarındadır. Bu yüzden ço u i letme yeterli miktarda fry üretimi için di ileri sadece 2-3 yıl ellerinde tutmaktadır. Yumurtlama oranı %50, açılma %70 ve serbest yüzmeye kadar %70 ya ama oranı ile 1 kg di i balıktan yakla ık 6,615 yumurta alınır ve 1 milyon fry üretimi için kuluçkahanede kg di i balı a ihtiyaç duyulur. E er anaç balıklar aynı i letmeden temin edilecekse dikkat edilmesi gerekn hususlar öyle sıralanabilir. 1. Seçilen balıkların farklı ebeveynlerin yavrularından olmalarına dikkat edilmelidir. Aynı ebeveynlerin çiftle mesinden ortaya çıkan yavruların büyüme oranları yakla ık olarak %7 oranında dü er ve hastalıklara kar ı duyarlıkları artar. Bu balıkların en az 20 farklı çiftle meden ortaya çıkan yavruların büyütülmesi ile elde edilen balıklar olması arzu edilir. 2. Fingerlinglerin kalitesini arttırmak için di er bir alternatif metod çaprazlamadır. Ayrıca, çaprazlama hastalıklara kar ı direnci arttırmaktadır. ki farklı stoktan elde edilen anaçların çaprazlanmasından sonra ortaya çıkan döller F1 olarak adlandırılır. Bunlar genellikle ebeveynlerinden daha üstün özelliklere sahiptirler. Bunlar daha erken cinsi olgunlu a ula ırlar ve ço u döl verme kabiliyetindedir. Buna kar ın F1 döllerin kendi içlerinde çaprazlanması sonucu elde edilen bireyler, ebeveynlerine kıyasla daha yava geli irler ve hastalıklara kar ı daha az dirençlidirler (Tave, 1993). Cinsiyetin belirlenmesi Erkek ve di ilerin ayırımında hem birincil hem de ikincil cinsiyet karakterleri kullanılmaktadır. Vücut ekli ve rengi gibi ikincil cinsiyet karakterleri üreme ile do rudan ilgili de ildir. Erkekler di ilere kıyasla daha büyük ve yuvarlak bir kafaya sahiptir. Yumurtlama dönemi yakla ırken, erkekler zayıflar, kaslı iri bir ba geli tirir ve bazen de alt çene siyahla ır. Üstten bakıldı ında di ilerin kafaları gövdeye göre daha dardır. Ayrıca yumurtlama döneminin yakla masına ba lı olarak di ilerde yumu ak ve i kin bir karın belirginle ir. Birincil cinsiyet karakteri olan üregenital açıklı ın sürekli bir ekilde incelenerek cinsiyetin belirlenmesi gerekir. Karın incelendi inde 2 açıklı ın oldu u görülür. Ba a yakın olan açıklık anüs ve kuyru a yakın olan ise uregenital açıklıktır. Erkeklerde genital açıklık, etli ve meme ucuna benzer bir yapı olan genital papillanın sonunda yer alır ve üreme dönemi yakla ırken i erek sertle ir. Di ilerde genital bölge oval ve düz olup, deride küçük bir cebin ayırdı ı iki adet açıklı a sahiptir. Üreme zamanlarında di inin genital bölgesi ço unlukla kızarık, i kin ve bir mukus tabaka ile kaplıdır. ekil 2. Erkek (solda) ve di i (sa da) kanal kedi balıklarının görünümü Figure 2. A view of male (left) and female (right) channel catfish Özellikle genç ve yumurtlama durumunda olmayan balıklarda cinsiyet ayırımı yapmak için bir çubuk kullanılabilir. Bu, keskin bir kalem veya kamı bir çubuk olabilir. Balı ın karnı yukarı gelecek ekilde bir elle ba kavranmalı di er elle de kuyruk bölgesi sıkıca tutulmalıdır. Balı ın kafası gö üs hizasının hemen altından tutulmak sureti ile balık dikey konuma getirilir. Bu konum erkek papillasının ve di ide genital açıklı ın daha iyi görünmesini sa lar. Daha sonra bir çubuk yava ça genital bölge üzerinde kuyru a do ru kaydırılır. Çubuk genital açıklıkta takılırsa di i, buna kar ın anüs yüzgecinden ba a kadar olan alan boyunca takılırsa erkektir.

4 Genital açıklık Anüs ekil 3. Di i kanal kedi balı ında genital bölge Figure 3. Genital area of the female channel catfish Anaçların Beslenmesi Balıklar yıl boyunca özellikle de yumurta olu umu süresince yeterince beslenmelidir. yi beslenmeyen balıkların üreme kabiliyeti ve yumurta kalitesi dü mektedir. Hem erkek hem de di i balıkların aynı havuza stoklanması yem kıtlı ına yol açabilir. Çünkü daha agresif ve iri olan erkek balık sınırlı oranda verilen yemin önemli bir kısmını tüketecektir. Anaç balıklar genellikle ticari büyütme yemleri ile beslenir. Bazı üreticiler anaç balıkların yüzeyden yem alımları dü ük oldu undan batan yemleri kullanırlar. Fakat anaç balıklar yava bir ekilde beslendiklerinden yemler su içinde da ılabilir. Su sıcaklı ı 21 o Cnin üzerinde ise %32 protein içeren ve di er besin maddelerince yeterli yemler günlük canlı a ırlı ın %2 si oranında verilebilir. Su sıcaklı ı o C arasında iken gün a ırı olmak üzere canlı a ırlı ın %1 i oranında yem vermek yeterlidir. E er sıcaklık 13 o C nin altına dü erse haftada 1 kez olmak üzere canlı a ırlı ın %0,5 i oranında yem verilebilir (Robinson ve ark., 2001). Bir besin kayna ı olarak yemlik balıklar da anaç havuzlarına stoklanabilir. Böylelikle yumurta geli imi süresince bol miktardaki yem anaçların beslenmesine sunulmu olur. Stoklama yo unlukları Yılın herhangi bir döneminde hektar ba ına toplam anaç sto un miktarı 1350 kg ı geçmemelidir (Bondari, 1983). Anaçlar yumurtlama dönemi ba lamadan önce, ilk baharda hektara kg olacak ekilde stoklanır. Bu stok oranları anaçların rahat bir ekilde geli imini mümkün kılar. Ba arılı bir yumurtlamanın gerçekle mesi için anaç balıkların bir sonraki yumurtlamaya kadar canlı a ırlıklarını %50 oranında arttırmaları gerekir. Her ilk baharda iyi durumda olmayan anaçlar stoktan çıkarılmalı ve yerine yenileri konmalıdır. Ya lı balıklar genç olanlarla de i tirilerek ba langıç stok oranları korunabilir. Anaç balık havuzları için en ideal büyüklük 0,4-4,0 hektar arasında de i ir. Dü ük oksijen ve hastalık gibi risklere maruz kalarak tüm anaç balıkların kaybedilmemesi için birden çok havuza stoklama yapılmalıdır. KANAL KED BALIKLARINDA YUMURTLATMA VE KULUÇKA TEKN KLER Kanal yayınlarının havuzlarda yumurtlatılmasında 4 farklı metot kullanılır. 1. Toprak havuzlarda yumurtlatma metodu Kanal kedi balıklarının havuzlarda yumurtlatılması tekni i, bu balıkların yuvalara yumurtlama özelliklerinin fark edildi i 1980 li yıllara dayanır. Bu teknik fazla bir i gücü, beceri ve imkan gerektirmez. Yumurtlama yuvaları havuza yerle tirilir ve yumurtaların kuluçka dönemi bu yuvalarda gerçekle ir. Yapay yumurtlama yuvası olarak; plastik kovalar ve bidonlar, süt ve peynir kutuları, beton veya seramik drenaj büzleri gibi birbirinden farklı bir çok malzeme kullanılabilir. Havuzlara yerle tirilecek yuva sayısı mevcut anaç balık sayısına ve yumurtaların yuvadan alınıp alınmamasına ba lı olarak ayarlanmalıdır. E er yumurtalar yuvada bırakılacaksa daha fazla yuvaya ihtiyaç olup, bu yuvalar bir hafta veya daha fazla süre havuzda bırakılır. Havuz yumurtlama tekni inde anaçlar hektara adet olmak üzere stoklanırlar (Martin, 1967). Bazı üreticiler erkek sayısından daha fazla di i stoklamayı tercih ederken (örne in her 4 di i için 3 erkek), di er bazı i letmeler aynı sayıda di i ve erkek balık stoklarlar. Bondari (1983) erkek di i oranları 1:1, 1:2, 1:3 veya 1:4 oldu u zaman yumurta veren di i sayılarında, yumurta a ırlıklarında ve açılma oranlarında bir farklılı ın olmadı ını bildirmi tir. Her erkek 2 veya daha fazla di i ile çiftle ebildi inden erkek balık sayısının daha fazla olmasına da gerek yoktur. Sekil 4. Farklı tipteki yumurtlama yuvalarından bir görünüm Figure 4. Different types of spawning cans Yuvalar genellikle suyun cm içinde ve yuvanın açık ucu havuzun merkezine bakacak

5 ekilde yerle tirilir. Sı havuzlarda yuvalar zemine yerle tirilmesine kar ın, derin havuzlarda ve göllerde suyun 1 m altında yüzen yuvalar da kullanılabilir (Moy ve Stickney, 1987). Drenaj kanalları gibi her iki ucu açık olan yuvaların bir ucu kapatılmalı veya açıklık kalmayacak biçimde havuz duvarına yaslanmalıdır. Çözünmü oksijen düzeyi 4 mg/l nin altına dü memek ko ulu ile cm arası derinliklere yerle tirilen yuvalarda yumurtlama ba arısının farklı olmadı ı bildirilmi tir (Steeby, 1987). Aynı çalı mada a ız açıklı ı 16 cm olan metal bir yuvanın, a ız açıklı ı daha geni olan ba ka bir metal yuvaya ve farklı iki tipteki plastik yuvaya kıyasla daha çok tercih edildi i de ortaya konmu tur. Yuvalar havuzlara yerle tirildikten sonra belirli aralıklarla kontrol edilmesi gerekmektedir. Fakat balıklar yumurtlama aktivitesi sırasında rahatsız edilirlerse, bu durum yumurtlama ba arısını olumsuz yönde etkileyebilir. Yumurtaların kuluçka süreci yuvalarda gerçekle ecek ise 3 gün aralıklarla yapılacak gözlemler yeterli olacaktır. Çünkü normal havuz ko ullarında yumurtaların açılması en az 5 gün alacaktır. Yumurtlama sonrasında erkek balık di iyi yuvadan çıkarmakta ve yumurtaları inkübasyon boyunca korumaya almaktadır. Bu süre zarfında erkek balık yumurtaların üzerinde yüzgeçlerini bir fan gibi kullanarak havalandırmayı sa lamaktadır. Yumurtlama ve kuluçka süresince erkek balık saldırgandır ve dikkatsiz bir ekilde yuvaya uzanan insanların elini ısırabilir. Bu nedenle yuva dikkatli bir biçimde su yüzeyine çıkarılmalı ve iç yüzeyi görülene kadar bo altılmalıdır. Böylece erkek balı ın veya her iki balı ın (yumurtlama aktivitesi içinde iseler) strese girmesi önlenmi olacaktır. Strese giren balıklar yumurtlamayı bırakırlar ve yuvada çırpınmak sureti ile daha önce bırakılan yumurtalara zarar verirler. Yuvalar yumurtaların açılmasına kadar bırakılırsa, erkek balık keseli fryları serbest yüzme a amasına kadar koruyacaktır. Bu durumda erkek balı ın korumasından dolayı iyi bir ya ama yüzdesi beklenir, fakat ne kadar yavru elde edildi ini belirlemek oldukça güçtür. 2. Yumurtaların kuluçkahaneye ta ınması metodu Yumurtaların ta ınması metodu bu dört metodun en verimlisi, ancak çok fazla i gücü ve beceri gerektiren bir metottur. Balıklar daha önceden belirtilen yöntemlerde oldu u gibi yuvalara yumurtalarını bırakır ve yumurtalar açılmak üzere kuluçkahaneye ta ınırlar. Yuvalar her 2-4 gün aralıklarla kontrol edilmelidir. Yumurtlama ço unlukla gece veya sabahın erken saatlerinde gerçekle ti inden kontrol i lemi için en uygun zaman ak am üzeridir. Bu zaman dilimindeki kontroller yumurtlama aktivitesini engellemez ve bırakılan yumurtanın zaman zaman alınmasını mümkün kılar. Bırakılan yumurtalar hızlı bir ekilde alınmalıdır. Rahatsız edilen anaçlar bazen yumurtalarını yiyebilir, bu nedenle de yuvadan çıkarılmaları gerekir. Yumurta kütlesi yuvanın zeminine yapı ır. Yumurtalar elle veya plastik mutfak spatulası benzeri bir aletle zarar vermeden alınmalıdır. Yumurtalar kovalarda gölge bir alanda 15 dakikaya kadar tutulabilir, fakat daha uzun zaman bırakmalarda havalandırma yapılmalıdır. Açılmaya yakın olan yumurta kütleleri acilen kuluçkahaneye ta ınmalıdır. Çünkü açılmaya yakın olan yumurtalar, erken dönemlerdeki yumurtalardan daha fazla oksijene ihtiyaç duyarlar. Kuluçkahaeneye getrilen yumurtalar yalaklar içerisindeki tablalara yerle tirilir. Bu yalaklar yumurtaların havalandırılmasını sa layan ve bir mil üzerinde dönen çarklarla donatılmı tır. ekil 5. Yuvalardan yumurtaların toplanması ve kuluçka yalaklarına yerle tirilmesi Figure 5. Collection of egg mass and placement into the troughs 3. A kafeslerde yumurtlatma metodu A kafesler bir havuzun orta kısmına veya kıyısı boyunca yerle tirilebilir. Her ne kadar e im farklılıkları olsa da havuz kıyısı boyunca yerle tirilen a kafesler balıkların giri lerini kolayla tırmaktadır. Herhangi bir havuza yerle tirilecek a kafes sayısı de i ken olmasına ra men, su kalitesi bozulacak miktarda a ırı stoklamadan kaçınılmalıdır (Jensen ve ark., 1983). A kafesler genellikle uygun göz açıklı ındaki çelik tel veya plastikle kaplı tel a ların ah ap bir çerçeve üzerine monte edilmesiyle üretilmektedir. A gözü açıklı ı içinden anaç balıkların geçemeyece i geni likte olmalıdır. A ın alt ucu havuz zeminin altına kadar batırılarak balıkların topra ı kazarak kaçmaları da engellenmelidir. Bu a kafeslerin farklı büyüklükte olanları mevcut olup, ço u 2x3 metreden daha küçüktür.

6 Bu kafesler bir insanın girebilece i büyüklükte olmalıdır. Çünkü zaman zaman bu kafesler içine girilerek yuvalar kontrol edilecektir. Her kafese uygun bir yuva ve seçilen bir çift balık yerle tirilir. Kafeslere yerle tirilecek balıkların cinsiyetleri dikkatli bir ekilde belirlenmelidir. ki di i veya iki erkek aynı kafese kondu unda yumurtlama olmayacak ve erkeklerin birbirlerini yaralayarak ölümlerine neden olacaktır. Yumurtlamadan sonra erkek balık di iyi yuvadan çıkaraca ından erke in di iden biraz daha büyük olması gerekir. E er di i balık erke e kıyasla daha hareketli ve kıvrak ise yuvadan çıkma veya yumurtalarını yeme ihtimali yüksektir. ekil 6. Havuzlara yerle tirilen yumurtlama kafesleri ve yuvalar Figure 6. Spawning pens and cans placed in ponds 4. Akvaryum ve tanklarda yumurtlatma metodu Bu metod daha çok balıkların davranı özelliklerinin belirlenmesi veya görsel e itim amaçlı uygulamalarda kullanılır (Clemens ve Sneed, 1962). Bu teknik kullanılaca ı zaman yumurtlamanın te viki için hormon uygulaması gerekli olmaktadır. Hangi teknik kullanılırsa kullanılsın erkeklere hormon uygulamaya gerek yoktur (Busch ve Seeby, 1990). Kanal kedi balıklarında hormon kullanımının amacı gonad geli iminden çok yumurtlamanın ba latılmasıdır. Olgun yumurtalar dı arı bırakılmamı sa ve absorbsiyon ba lamı sa, hormon enjeksiyonu etkili olmamaktadır. Kanal kedi balıklarında en çok kullanılan hormonlar sazan hipofiz eksraktı ve HCG (human chronic gonadotropin) dir. Hormonlar karın veya sırttan kas içine enjekte edilebilir. kincil enfeksiyonları önlemek için ço unlukla 10,000 IU penisilin de hormonlarla birlikte verilir. Genellikle 13 mg/kg hipofiz ekstraktı (Clemens ve Sneed, 1962) veya 1760 mg/kg HCG (Sneed ve Clemens, 1959) enjeksiyonundan sonra yumurtlama gerçekle mektedir. Akvaryumlarda ise akı lı bir su ortamına ve balıkların hareketlerinin kısıtlanmayaca ı bir alana ihtiyaç vardır. Di i balı a hormon uygulandıktan sonra, çift sık aralıklarla kontrol edilir ve yumurtlama gerçekle tikten hemen sonra balıklar ortamdan alınmalıdır. lk hormon muamelesinden 24 saat sonra yumurtlama olmamı sa, ilave enjeksiyonlar gerekli olabilir. Üç veya dört enjeksiyondan sonra di i balık hala yumurtlamamı sa de i tirilmelidir. Bu teknikte ço unlukla yumurtalar kuluçkahaneye ta ınır. KAYNAKLAR Bondari, K., Ware, G.O., Mullinix, Jr. B.G., Joyce, J.A., Influence of brood fish size on the breeding performance of channel catfish. Prog. Fish-Cult., 47: Bondari, K., Efficiency of male reproduction in channel catfish. Aquaculture, 35: Busch, R.L., Channel catfish culture in ponds. Pages in C.S Tucker eds. Channel catfish culture. Elsevier Science Publishers: New York. Busch, R.L., Seeby, J.A., An evaluation of a leuteinizing hormone-releasing hormone analog to induce spawning of channel catfish, Ictalurus punctatus. J. World Aquacult., Soc., 21: Clemens, H. P., Sneed, K.E., The spawning behavior of the channel catfish, Ictalurus punctatus. U.S. Department of the Interior, special Scientific Report-Fisheries, No: p. Clemens, H. P., Sneed, K.E., Bioassay and use of pituitary materials to spawn warm-water fishes. U.S. Fish and Wildlife Service Resources Report 61U.S. Dept. of the Interior, Washington, D.C. 30 p. Dunham, R.A., Smitherman,R.O., Ancestry and breeding of channel catfish in U.S. Alabama Agricultural Experiment Station Circular 273. Auburn University, Auburn, AL. Dupree, H.K., Channel catfish (Ictalurus punctatus). Pages in N.R. Bromage and R.J Roberts, eds. Broodstock management and egg and larval quality. Blackwell Science Ltd: Oxford, UK. Jensen, J., Dunham, R., Flynn, J., Producing channel catfish fingerlings. Auburn University, Alabama Cooperative Extension Service. Circular ANR-327, 22 pp. Martin, M., Techniques of catfish fingerling production. Pp , in :Proceeedings of the Commercial Fish Farming Conference, Texas AM University, Feb.1-2. Texas A.M University, College Station. Moy, P.B., Stickney, R.L., Suspended spawning for channel catfish in a surface-mine lake. Prog. Fish-Cult., 49:

7 Perry, W.G., Jr., J.M. Avault, Jr., Influence of floating and sinking feeds and fingerling size on channel catfish production. Proc. South. Assoc. Game Fish Commis., 27: Robinson., E.H., Li, H.M., Manning, B.B., A practical guide to nutrition, feeds and feeding of catfish. Mississippi Agricult. Forestry Exp. Station Bull., Sneed, K.E., Clemens, H.P, Use of human chorionic gonadotrophin to spawn warm-water fishes. Prog. Fish- Cult., 21: Steeby, J.A., Effects of container type and placement depth on channel catfish spawning success in pond. Prog. Fish-Cult., 49: Tave, D., Genetics for fish hatchery managers. Van Norstrand Reinhold: New York. Tucker, C. S., Biology and Culture of Channel Catfish (Developments in Aquaculture and Fisheries Science. Developments in Aquaculture and Fisheries Science-34, Elsevier Science Pub Co, 676 pages. Wellborn, T.L., Schwedler, T.E., Handling and hatching catfish eggs at different temperatures. Pp. 4-5, in: for fish farmers. Mississippi State University, Mississippi State.