Yrd. Doç. Dr. Dilek BAYBORA

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Dilek BAYBORA Anadolu Üniversitesi / ÝÝBF 1971 Eskiþehir'de doðmuþtur. Ýlk, orta ve lise eðitimini Eskiþehir'de tamamlamýþtýr yýlýnda Uludað Üniversitesi, Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü'nden mezun olmuþtur. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ýþ ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim dalýnda 1995 yýlýnda "Türk Ýþ Hukukunda Alt Ýþveren Kavramý ve Türkiye'de Alt Ýþveren Uygulamasýnýn Yarattýðý Sorunlar" baþlýklý teziyle yüksek lisansýný tamamlamýþtýr. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü'nde 1999 yýlýnda "Türk Ýþ Hukuku ve Mukayeseli Hukukta Sendika Yöneticiliði" baþlýklý teziyle doktorasýný tamamlamýþtýr. Halen Anadolu Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi, Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü'nde öðretim üyesi olarak görev yapmaktadýr. T.C. YARGITAY 21. HUKUK DAÝRESÝ ESAS NO : 1999/6235 KARAR NO : 1999/8484 TARÝHÝ : ÖZET : Emekli sigortalýnýn yurt dýþýnda ani ve acil rahatsýzlanmasý halinde baþvurduðu saðlýk kuruluþuna Kurum tarafýndan Türk parasý karþýlýðý ve saðlýk tesisleri ücret tarifesine göre ödeme yapýlmasý gerekir. DAVA : Davacý, tedavi gideri olan Dolarýn SSK. dýþýndaki davalýlardan Dolarýn da tüm davalýlardan müþtereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini istemiþtir. Mahkeme, ilamýnda belirtildiði þekilde, isteðin kýsmen kabulüne karar vermiþtir. Hükmün, davalýlardan Kurum vekili tarafýndan temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteðinin süresinde olduðu anlaþýldýktan ve tetkik hakimi tarafýndan düzenlenen raporla dosyadaki kaðýtlar okunduktan sonra iþin gereði düþünüldü ve aþaðýdaki karar tespit edildi: 29

2 KARAR : Mahkemece, davacý ABD'de faaliyet gösteren hastane yararýna: Kurum emeklisine yapýlan saðlýk yardýmlarý nedeniyle ABD. Dolarýnýn davalý Kurum'dan alýnmasýna karar verilmiþse de bu sonuç usul ve Yasaya uygun bulunmamaktadýr. Gerçekten, davanýn yasal dayanaðýný oluþturan 506 sayýlý Yasanýn "Hastalýk Sigortasý" kurallarýnda; Kurum emeklilerinin yurt dýþýnda tedavilerini yaptýrmalarý ve saðlýk yardýmlarýndan yararlanmalarý yönünde bir hüküm yer almamýþtýr. Ancak, aktif sigortalýlarýn, belli yasal koþullarý yerine getirmeleri koþuluyla yurt dýþýnda tedavileri ve buna baðlý saðlýk yardýmlarýndan istifadeleri mümkün bulunmaktadýr. 506 sayýlý Yasanýn 32. maddesi bu yönden açýk düzenleme getirmiþtir. Ne var ki; emekli sigortalýlarýn, yurt dýþýna çýkmalarýný yasaklamak veya devamlý yurt içinde ikametlerini zorunlu kýlmak yolunda bir uygulamaya da geçerlik tanýmak bir hukuk devletinde mümkün deðildir. Bunun sonucu yurt dýþýnda rahatsýzlanan emeklilere saðlýk yardýmlarýndan yararlanma hakký tanýmamak, sosyal güvenlik temel ilkeleriyle baðdaþmaz. Nitekim, Sosyal Sigorta Ýþlemleri Yönetmeliði'de 57. maddesinde, ani ve acil hastalýk sonucu, Kurum Saðlýk tesisleri dýþýnda yapýlan saðlýk giderlerinin Kurum Saðlýk kuruluþlarýnda uygulanan tarifeler üzerinden ilgiliye ödeneceðini hükme baðlamýþtýr. Ani ve acil hastalanma ise, yurt içi olarak sýnýrlandýrýlmamýþtýr. Þu duruma göre, yurt dýþýnda meydana gelen durumlar için dahi bu kural uygulanmalýdýr. Dava konusu olayda, Kurum emeklisinin, yurt dýþýnda rahatsýzlanmasý sonucu, davacý hastanede 18 gün yattýðý ve sonuçta hayatýný kaybettiði dikkate alýndýðýnda, Kurum adýna, bu tedaviyi yapan Saðlýk Kuruluþuna, Yönetmeliðin öngördüðü ödemelerin yapýlmasý gereklidir. Ancak bu ödemelerin Türk Parasý karþýlýðý ve Kurum saðlýk tesisleri ücret tarifelerine göre hesaplanmasý zorunludur. Mahkemenin, ilke olarak soruna yaklaþmasý doðrudur. Ancak yöntem olarak hükme esas alýnan rapor, yeterli deðildir. Bilirkiþi raporunun; yapýlan tedavinin süre, nitelik ve kapsamý gözönünde tutularak ve kalem kalem gösterilmek koþuluyla Kurum tarifelerine göre Türk Parasý olarak sonuca ulaþmasý gerekirken global bir biçimde hesaplama ve buna baðlý, dolar üzerinden hüküm kurulmasý Usul ve Yasaya aykýrýdýr. O halde, davalý Kurumun bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlarý kabul edilmeli ve hüküm bozulmalýdýr. SONUÇ : Hükmün yukarýda açýklanan nedenlerle BOZULMASINA, gününde oybirliðiyle karar verildi. 30

3 KARARIN ÝNCELENMESÝ KARAR ÝNCELEME KÖÞESÝ I. Yerel mahkeme, yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan ve hastanede yatan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýya saðlanan saðlýk yardýmlarýnýn Dolarýný Kurumun ödemesi yönünde karar vermiþtir. Yargýtay kararýnda, Sosyal Sigortalar Kanunu'ndaki (SSK.) düzenlemeye göre yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýnda tedavisinin mümkün olmadýðýný ifade etmiþtir. Ancak yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýna çýkmalarýný yasaklamanýn ya da yurt içinde ikametlerini zorunlu kýlmanýn mümkün olmayacaðý, yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýya da saðlýk yardýmý saðlamamanýn sosyal güvenliðin temel ilkeleriyle baðdaþmayacaðý da kararda belirtilmiþtir. Yargýtay yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýya saðlýk hizmetleri Kurum tarafýndan saðlanmasý gerektiðini Sosyal Sigorta Ýþlemleri Yönetmeliði 1 (SSÝY.) m.57'ye dayandýrmýþtýr. Ayrýca Kurum tarafýndan yapýlacak ödemeleri Türk parasý karþýlýðý ve Kurum saðlýk tesisleri ücret tarifelerine göre hesaplanmasýný kabul etmiþtir. Yerel mahkemenin tedavi masraflarý hakkýnda global olarak ve Dolar üzerinden hüküm kurmasýný da uygun bulunmamýþ, yapýlan tedavinin süre, nitelik ve kapsamý gözönüne alýnarak kalem kalem Kurum tarifelerine göre Türk parasý olarak belirlenmesi gerektiði kararda ifade edilmiþtir. Yukarýda saydýðýmýz gerekçelerle Yargýtay yerel mahkemenin kararýný bozmuþtur. Yargýtay kararýnda üç nokta üzerinde durulduðu görülmektedir. II. Yargýtay kararýný verirken üzerinde durduðu noktalardan biri, SSK.'daki düzenlemeye göre yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýnda tedavi edilmelerinin ve saðlýk yardýmlarýndan yararlanmalarýnýn mümkün olmadýðýdýr. Kararda da ifade edildiði üzere þartlarý yerine getirmeleri durumunda sadece aktif sigortalýlarýn yurt dýþý tedavi ve muayene yardýmlarýndan yararlanmalarý mümkündür. Kanundaki düzenlemeye göre, hastalýðýn anlaþýldýðý tarihten önceki bir yýl içinde en az 300 gün 2 hastalýk sigortasý primi ödemiþ olma þartýyla, yurt içinde tedavisi mümkün olmayýp ancak yabancý bir ülkede kýsmen veya tamamen tedavisi mümkün görülen ve malullük halinin önlenebileceði veya önemli oranda azaltýlabileceði Kurum saðlýk kuruluþlarýnýn saðlýk kurulu raporu ile tespit edilen aktif sigortalýnýn ve bu raporda belirtilmiþ ise beraber gideceði kimsenin yurt dýþýna gönderilmeleri, yabancý ülkelere gidip gelme yol paralarý ile bu ülkede kalýþ ve tedavi masraflarý Kurumca karþýlanacaktýr (SSK. m.32/e) 3. Yurt dýþýnda tedaviye gönderilme imkanýndan yarar- 1 R.G.,T ,S Bu süre daha önce 120 gündü ancak Kanunda tarih ve 3995 sayýlý Kanunla (R.G.,T , S.21953) yapýlan deðiþiklik ile 300 güne çýkarýlmýþtýr. 3 Kurum saðlýk kuruluþlarý saðlýk kurulunca verilen rapora karþý Kurumun veya ilgili aktif sigortalýnýn itiraz hakký vardýr. Yapýlacak itiraz Sosyal Sigorta Yüksek Saðlýk Kurulu'nca karara baðlanýr. Sosyal Sigorta Yüksek Saðlýk Kurulu'nca verilecek karar kesindir (m.32/e). Doktrinde ifade edilen görüþe göre, Yüksek Saðlýk Kurulu'na itiraz edildikten sonra kararý beðenmeyen sigortalýnýn bu karara karþý yargý organýna itirazý mümkündür (Can TUNCAY,Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri,B.9,Ýstanbul,2000,s ). Ancak Yargýtay verdiði bir baþka kararýnda Yüksek Saðlýk Kurulu'na itiraz etmeden mahkemeye baþvurulabileceðini ifade etmiþtir Yarg. 10.HD.,T , E.1989/7991,K.1990/98 [YKD.,C.XVI,S.5 (Mayýs 1990),s ]. Maddede yer alan düzenlemeyle Yargýtay'ýn bu kararý uyumlu deðildir. Çünkü maddede rapora karþý kurum veya sigortalý tarafýndan yapýlacak itirazýn Sosyal Sigorta Yüksek Saðlýk Kurulu'nca karara baðlanacaðý ifade edilmektedir (m.32/e). Bu nedenle yargý yoluna baþvurulmasý ancak Sosyal Sigorta Yüksek Saðlýk Kurulu kararýný verdikten sonra olabilir. 31

4 lanma belirli þartlara baðlý tutularak sýnýrlanmýþtýr. Bunun nedeninin Kurumun mali imkanlarýyla ilgili olduðu, sigortalýlarýn yurt içinde tedavi edilmeleri mümkün iken tedavi için yurt dýþýna gitmek istemeleri ve bu durumun suiistimal edilmesinin önüne geçmek olduðu söylenebilir. Nitekim Yargýtay verdiði bir kararýnda da yurt dýþýnda tedavi için aranan þartlarý yerine getirmeden yurt dýþýna tedaviye giden sigortalýnýn ancak yurt içi tedavi giderleri kadar masraf talep edebileceðine karar vermiþtir 4. Dolayýsýyla SSK.'daki düzenlemeye göre, yurt içinde iken hastalanan Kuruma baðlý sigortalýlardan sadece aktif sigortalýlarýn þartlarý saðlamalarý durumunda yurt dýþýna tedaviye gönderilmeleri mümkün olup; yurt içinde iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn tedavi için yurt dýþýna gönderilmeleri mümkün deðildir. Yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn yurt dýþýnda iken rahatsýzlanmasý ve tedavi masraflarý ile ilgili Yargýtay kararýnda da bu açýkça ifade edilmiþtir. III. Kararda üzerinde durulan ikinci nokta ise, yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýna çýkmalarýnýn engellenmesinin mümkün olmamasý ve yurt dýþýnda iken hastalanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlara saðlýk yardýmýndan yararlanma imkaný tanýnmamasýnýn sosyal güvenlik ilkeleriyle baðdaþmayacaðýdýr. Bu konuyla baðlantýlý olarak þartlarý saðlamalarý durumunda yurt dýþýna tedaviye gönderilmeleri mümkün bulunan aktif sigortalýnýn yurt dýþýnda iken hastalanmasý ve orada tedavi olmasý durumunda yaptýðý harcamalarýn Kurum tarafýndan ödenip ödenmeyeceði konusunda Kanunda bir açýklýk yoktur. SSÝY.'nde görevli olarak yurt dýþýnda bulunan aktif sigortalýlarýn hastalanmasýyla ilgili bir düzenleme yer almaktadýr. Buna göre, SSK. m.7 uyarýnca sigortalýnýn iþveren tarafýndan geçici görevle yabancý ülkeye gönderilmesi ve orada hastalanmasý durumunda sigortalýnýn muayene ve tedavi için yaptýðý giderlerin belgelendirilmiþ ve mahalli konsoloslukça onaylanmýþ olmasý durumunda, döviz tahsis tarihindeki resmi kur üzerinden hesaplanarak Kurumca TL. olarak kendisine ödenecektir (SSÝY.m.64). Görev dýþýnda özel bir nedenle yurt dýþýnda bulunurken hastalanan aktif sigortalýnýn yaptýðý giderler konusunun ise ne olacaðý belirsizdir. Doktrinde, sigortalýya yurt dýþýnda tedavi imkaný ancak belirli koþullarýn gerçekleþmesi halinde tanýnmýþ olmakla birlikte, sigortalýnýn yurt dýþýnda bulunurken hastalanmasý durumunda, tedavi giderlerinin acil ve zorunlu bir durum söz konusu olduðunda Kurum tarafýndan karþýlanmasý gerektiði ifade edilmektedir 5. Yargýtay bu konuda baþlarda olumsuz bir tavýr takýnmýþtýr 6. Ancak daha sonra verdiði kararlarýnda görüþ deðiþtirerek sigortalýnýn özel bir sebeple yurt dýþýnda bulunurken hastalanmasý ve acil olarak tedavi edilmesi gereken durumlarda yapýlan masraflarý Kurumdan isteyebileceðini hükme baðlamýþtýr 7. Yurt dýþýnda görev dýþýnda bir nedenle bulunurken hastalanan sigortalýnýn hele acil bir durum anýnda tedavi için yurda dönmeyi beklemesi ya da yurt dýþýnda iken zorunlu olarak tedavi olmasý halinde bu 4 Yarg. HGK.,T ,E ,K.707 [ÝÞVEREN DER.,C.XXXII,S.8 (Mayýs 1994),s.15-17]. 5 Ali GÜZEL-Ali Rýza OKUR,Sosyal Güvenlik Hukuku,B.7,Ýstanbul,1999,s.235;Kenan TUNÇOMAÐ,Sosyal Güvenlik Kavramý ve Sosyal Sigortalar,B.4,Ýstanbul,1988,s Yarg.10.HD.,T ,E.3731,K.4917 (Mustafa ÇENBERCÝ,Sosyal Sigortalar Kanunu Þerhi,Ankara, 1977,s. 1122). Ayný yönde bir baþka karar Yarg. 10.HD., T ,E.82,K.1823 [Devrim ULUCAN,ÝHU, SSK.32 (No.1)]. 7 Yarg.10. HD.,T ,E.1980/7135,K.1981/211 (A. Can TUNCAY, ÝHU, SSK.32 (No.2);Yarg.10. HD., T [YKD., C.VIII,S.4 (Nisan 1982),s ]; Yarg. 10.HD.,T [YKD.,C.XII,S.10 (Ekim 1986), s ]. 32

5 giderlerin Kurum tarafýndan ödenmemesi sosyal güvenliðin koruma ilkelerine uygun deðildir ve sigortalýyý zor durumda býrakacaktýr. Ancak Yargýtay Hukuk Genel Kurulu daha sonra verdiði kararýnda, sigortalýnýn özel bir amaçla yurt dýþýnda bulunmasý durumunda acil müdahaleyi gerektiren bir durumun ortaya çýkmasýyla yaptýðý harcamalardan ancak yurt içinde karþýlanmasý gereken tutarý isteyebileceðini ifade etmiþtir 8. Yargýtay Hukuk Genel Kurulu'nun daha önceki kararlar yönünde hüküm vermesi sosyal güvenliðin koruyucu ilkelerine daha uygun olurdu. Ancak Yargýtay Hukuk Genel Kurulu'nun bu kararýndan sonra Yargýtay 10. Hukuk Dairesi verdiði kararýnda 9, sigortalýnýn özel bir nedenle yurt dýþýnda bulunduðu sýrada hastalanmasý nedeniyle yapýlan saðlýk yardýmlarýnýn istenebileceðini ifade etmiþtir. IV. Yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan karþýlanmasý gerektiði yönünde Yargýtay kararýnýn dayandýðý nokta SSÝY. m.57 olmuþtur. Yönetmelik m.57'de "Kurum saðlýk yardýmlarýndan yararlandýrýlan kimselerin ani ve acil hastalýðý dolayýsýyla Kurum saðlýk tesisleri dýþýnda bir saðlýk müessesesine yatýrýlmasý halinde... tedavi özel saðlýk müesseselerinde yapýlmýþ ise, Kurum saðlýk kuruluþlarýnda ayakta veya yatýrýlarak yapýlacak muayene ve tedavilerden alýnacak ücret tarifesi üzerinden hesaplanmak suretiyle ödenir" ifadesi bulunmaktadýr. Yargýtay'ýn da kararýnda ifade ettiði gibi bu düzenlemede yurt içinde gibi bir sýnýrlama bulunmamaktadýr. Ancak yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn yurt dýþýnda bulunduðu sýrada rahatsýzlanarak muayene ve tedavi olmasý durumunda yaptýðý giderlerin Kurum tarafýndan karþýlanmasý SSÝY. m.57'ye dayandýrýldýðýnda, yurt dýþý tedavilerin maliyetinin daha yüksek olmasý nedeniyle sigortalý aleyhine bir durum ortaya çýktýðý görülür. Yalnýz Yargýtay'ýn bu kararý sadece yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn tedavisinin yapýlmasýyla ilgilidir, yoksa yurt içinde iken hastalanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn tedavi için yurt dýþýna gönderilmesi mümkün deðildir. V. Yargýtay'ýn kararýnda üzerinde durulan üçüncü nokta ise, yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan ve tedavi gören yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn bu tedavi giderlerinin ne kadarýnýn Kurum tarafýndan karþýlanacaðýdýr. Yargýtay kararýný dayandýrdýðý SSÝY. m.57'ye göre sadece Kurum saðlýk tesislerinde ayakta ya da yatarak yapýlan muayene ve tedavilerde alýnacak ücret tarifesi üzerinden hesaplamak suretiyle ödenecektir. Karar, yukarýda da ifade ettiðimiz gibi Yargýtay Hukuku Genel Kurulu'nun aktif sigortalýnýn yurt dýþýnda bulunduðu sýrada hastalanmasý ve tedavi olmasý durumunda yaptýðý giderlerle ilgili olarak verdiði karar 10 yönündedir. Yargýtay'ýn kararýný dayandýrdýðý SSÝY.m.57 açýsýndan karar kendi içinde tutarlýdýr. Sigortalýlarýn sýrf tedavi olmak için gidip sonra bu masraflarý Kuruma ödeterek Kurumun zarara uðramasýný engellemek için SSÝY.'nde m.66 vd.'da düzenlenmiþ olan Kara, Deniz ve Hava Ulaþtýrma Araçlarýnda Görev Yapan Sigortalýlar ile Bunlarýn 8 Yarg. HGK.,T [YKD.,C.XV,S.5 (Mayýs 1989),s ]. 9 Yarg. 10.HD.,T [YKD.,C.XII,S.10 (Ekim 1986), s ]. 10 Yarg. HGK.,T [YKD.,C.XV,S.5 (Mayýs 1989),s ]. 33

6 Ýþverenlerine Uygulanacak Hükümler'de m.69/iii'de "... sigortalýnýn yabancý ülkelerde klinikte yatýrýlarak tedavi ettirilmesi veya buna cerrahi müdahale yapýlmasý için, sigortalýnýn tedavisinin yurda dönüþüne kadar gecikmesinde sýhhi sakýnca bulunduðunun tedaviyi yapan müessesece verilmiþ ve mahalli konsoloslukça tasdik edilmiþ raporlara istinaden tespit edilmiþ olmasý þarttýr" düzenlemesindeki esaslar alýnabilir. Sigortalýnýn yurda dönüþüne kadar gecikmesinde sýhhi sakýnca bulunduðunun tedaviyi yapan kuruluþ tarafýndan verilmiþ ve mahalli konsoloslukça onaylanmýþ raporla birlikte giderlerin belgelendirilmesi ve bu belgelerin de mahalli konsoloslukça onaylanmasý halinde tüm tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan ödenmesi yerinde olur kanaatindeyiz. Bu þekilde bir sosyal güvenlik kurumu olarak Kurumun sigortalýlarýný korumasý da saðlanmýþ olur. Her ne kadar Kanunda yurt dýþý tedavilerinden sadece aktif sigortalýnýn yararlanabileceði düzenlenmiþ olsa da, yurt dýþýnda bulunurken hastalanan ve durumlarý acil olan bu kiþilerin tedavi masraflarýnýn da karþýlanmasý gerekir. Ayrýca yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýya yurt dýþýnda iken yaptýðý tedavi giderlerinin ödenmesiyle ilgili kararda, Mahkemenin yapýlan harcamalarýn global olarak ve Dolar üzerinden hüküm kurmasýyla ilgili olarak da bu hesaplamanýn kalem kalem Kurum tarifelerine göre Türk parasý olarak hesaplanmasý esasýnýn benimsenmesi gerektiði ifade edilmiþtir. Harcamalarýn tümünün Kurum tarafýndan karþýlanmasý durumunda, bu harcamalarýn hangi tarih esas alýnarak karþýlanacaðý önem kazanacaktýr. Yargýtay'ýn özel bir sebeple yurt dýþýnda bulunurken hastalanan ve tedavi gören aktif sigortalýnýn yaptýðý harcamalarla ilgili olarak verdiði kararýnda 11 masraflarýn ödeme tarihindeki deðil, masrafýn yapýldýðý tarihteki döviz kuru esas alýnarak ödemenin yapýlmasý gerektiði ifade edilmektedir. Masraflarýn yapýldýðý tarihteki döviz kurunun esas alýnmasý durumunda sigortalý aleyhine bir durum ortaya çýkabilir. Sosyal devlet olmanýn bir gereði olarak ve Kurumun kendisine baðlý sigortalýlarýn sosyal güvenliklerini saðlama amacýyla kurulmuþ olmasý nedeniyle ödeme tarihindeki döviz kurunun esas alýnmasý daha yerinde olacaktýr. VI. SSK. m.32'ye E fýkrasýnýn eklenmesi gerekçesinde "... kendiliklerinden yurt dýþýna giderek tedavi olanlarýn yaptýklarý masraflarý tahsil için Kurum aleyhine açtýklarý davalarý kazanmalarý, dolayýsýyla sigortalýlarýn yurt dýþýnda yapýlan tedavileri ile ilgili masraflarýn Kurumca karþýlanmasý gerektiði adli mercilerde de tasvip gördüðünün anlaþýlmýþ olmasý gibi hususlar gözönüne alýnarak, ilgililerin gerektiðinde tedavileri için yurt dýþýna gönderilmelerine imkan saðlamak üzere maddeye bir fýkra eklenmiþtir..." 12 ifadesi yer almaktadýr. Ayrýca Yargýtay'ýn geçmiþte, özel bir nedenle yurt 11 Yarg. 10.HD.,T ,E.4267,K.4745 (Yargýtayýn Ýþ Hukuku Kararlarýnýn Deðerlendirilmesi 1987 (Teb. Ali Rýza OKUR), BASÝSEN EÐÝTÝM ve KÜLTÜR YA.20,Ýstanbul,1989,s.320) sayýlý Kanunun Hükümet Gerekçesi (Erkan ERTÜRK,Sosyal Sigortalar Kanunu Uygulamasý Gerekçeler- Kararlar-Genelgeler Ýlgili Mevzuat,Ankara,1999,s.261). 34

7 dýþýnda bulunduðu sýrada hastalanan ve tedavi gören sigortalýnýn tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan ödenmemesi yönünde karar veren yerel mahkeme kararýný bozan kararýnda 13, Kurumun bu giderleri karþýlamasý gerektiði üç gerekçeye dayandýrýlmýþtýr. Bunlar; a. Kanunda yurt dýþýnda acil ve zorunlu bir durum ortaya çýktýðýnda sigortalýya saðlýk yardýmý yapýlmasýný önleyici bir hüküm olmamasýdýr. b. Sigortalýnýn yurt dýþýnda bulunduðu sýrada Kuruma karþý yükümlülükleri devam ettiðinden, bunlar karþýlýðýnda Kanundan doðan haklarýnýn da devam etmesi doðaldýr. c. Sosyal güvenlik haklarýnýn mümkün olduðunca geniþletilmesi, sosyal devletin görevi gereði olmasýdýr 14. Yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýnda bulunduklarý sýrada hastalanmalarý durumuyla ilgili birinci ve üçüncü gerekçelerin geçerli olduðu kanaatindeyiz. SSK.'da düzenlenmiþ olan þartlarý saðlamalarý durumunda yurt içinde iken rahatsýzlanan aktif sigortalýlarýn tedavi için yurt dýþýnda gönderilmeleri dýþýnda yurt dýþý tedavileri ile ilgili Kanundaki boþluk Yargýtay kararlarý ile doldurulmaya çalýþýlmaktadýr. Yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarla ilgili Yargýtay'ýn bu kararý geçmiþte verilen bir kararla da ayný yöndedir yýlýnda verilen kararda yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn, seyahat nedeniyle yurt dýþýnda hastalanmasý ve tedavi görmesi halinde, Türkiye'de hastalanmýþ olsaydý, Kurum saðlýk kuruluþlarýnda ne kadar masrafla tedavi edilecekse, o miktar kadarýnýn Kurum tarafýndan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýya ödenmesi gerektiði yönünde karar verilmiþtir 15. Her ne kadar hem aktif sigortalýnýn özel bir nedenle yurt dýþýnda bulunmasý sýrasýnda rahatsýzlanmasý durumunda yapýlan tedavi giderleri ile ilgili Yargýtay Hukuk Genel Kurulu kararý çerçevesinde yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn durumuyla benzer kararlar nedeniyle Yargýtay'ýn görüþü istikrar kazandýðý söylense bile sigortalýlarýn daha lehine olacak bir düzenlemenin yapýlarak konunun açýklýða kavuþturulmasý yerinde olacaktýr. Yapýlacak bu düzenlemenin yukarýda da ifade ettiðimiz gibi durumun aciliyeti incelenerek tüm tedavi masraflarýnýn karþýlanmasý þeklinde olmasýnýn yerinde olacaðýný düþünüyoruz. 13 Yarg. 10. HD.,T ,E.4267,K.4745 (Yargýtayýn...,s.319). 14 Yargýtayýn...,s Yargýtay'ýn geçmiþte verdiði bir baþka kararýnda da yine hastalýðýn acil ve zorunlu bir tedaviyi gerektirmesi halinde, Kurumun belgelere dayanmak þartýyla tedavi giderlerini karþýlamasý gerektiði yönünde karar vermiþ, gerekçesinde de, Kanunlarýmýzda yurt dýþýnda bulunan sigortalýnýn acil ve zorunlu bir durumda saðlýk yardýmlarýndan yararlanamayacaðýna iliþkin bir hüküm yoktur. Sigortalýnýn Kuruma karþý yükümlülükleri yurt dýþýnda da devam etmektedir. Ayrýca "günümüzde sosyal devletin taþýdýðý anlam itibarýyla sosyal sigortalarýn saðladýðý haklarýn olabildiðince geniþletilmesi" nin esas alýnmasý gerektiði de ifade edilmiþtir. Yarg. 10. HD.,T ,E.1980/7135,K.1981/211 [A. Can TUNCAY,ÝHU,SSK. 32(No.2),s.1]. 15 Yarg. 10.HD.,T ,E.14483,K.5888 (ÝHD.,Temmuz-Eylül 1993,s ). 35

8 VII. Sonuç olarak; SSK.'na göre, sadece aktif sigortalýlarýn Kanunda düzenlenmiþ olan þartlarý yerine getirmeleri durumunda tedavi için yurt dýþýna gönderilmeleri mümkündür. Yaþlýlýk aylýðý almakta sigortalýlarýn yurt içinde iken rahatsýzlanmalarý durumunda tedavi için yurt dýþýna gönderilmeleri mümkün deðildir. Bununla birlikte, yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýna çýkmalarý engellenemez. Ayrýca yurt dýþýnda iken rahatsýzlanan yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan karþýlanmamasý da sosyal güvenliði saðlamak amacýyla kurulmuþ olan Kurumun amacýyla baðdaþmaz. Doktrinde SSÝY. m.57'nin uygulamasýnýn yurt içi ile sýnýrlý olduðu ifade edilmektedir. Kanýmýzca Yargýtay'ýn kararýný dayandýrdýðý SSÝY. m.57'de yurt içi gibi bir sýnýrlama söz konusu deðildir. Ayrýca Kanunda yurt dýþýnda iken acil ve zorunlu bir durum ortaya çýktýðýnda tedavi yapýlmasýný engelleyen bir hüküm yoktur. Bu nedenlerle yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýnýn yurt dýþýnda iken rahatsýzlanmasý durumunda tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan karþýlanmasý gerekir. Bu konuda Yargýtay kararýnda ifade edilen görüþlere katýlýyoruz. Ancak tedavi giderlerinin karþýlanmasýnda, Kurum saðlýk tesisleri ücret tarifelerine göre ödeme yapýlmasý yerine, yurt dýþýnda yapýlan tedavilerin maliyetinin daha yüksek olmasý ve Kurumun kuruluþ amacýnýn kendisine baðlý sigortalýlarýn sosyal güvenliklerini saðlama olmasý nedeniyle, kanýmýzca tedavi giderlerinin tümünün Kurum tarafýndan karþýlanmasý daha yerinde olacaktýr. Doktrinde tedavi giderlerinin tümünün Kurum tarafýndan karþýlanmasýnýn ideal olduðu ifade edilmekle birlikte Anayasa m.65'de "Devletin, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, ekonomik istikrarýn korunmasýný gözeterek, mali kaynaklarýnýn yeterliliði ölçüsünde yerine getirir" ifadesine dayanýlarak Kurumun mali imkanlarýnýn kýsýtlýlýðýndan dolayý tüm tedavi giderlerinin Kurum tarafýndan karþýlanamayacaðý belirtilmektedir. Yaþlýlýk aylýðý almakta olan sigortalýlarýn yurt dýþýnda bulunduðu sýrada rahatsýzlanma ve tedavi giderlerinin tümünün Kurum tarafýndan karþýlanmasý konusunda suiistimallerin önlenebilmesi için, yapýlacak olan tedavinin acil olduðu ve yurda dönünceye kadar beklemenin saðlýk açýsýndan sakýncalý olduðunu gösteren tedaviyi yapacak kuruluþ tarafýndan verilecek ve mahalli konsoloslukça da onaylanacak saðlýk raporu ile giderlerin belgelendirilerek mahalli konsoloslukça onaylanmasý þartlarý getirilebilir. Tedavi giderlerinin tümünün ödenmesinde ödeme tarihindeki döviz kurunun esas alýnmasý, sosyal devlet olmanýn sosyal güvenlik haklarýnýn mümkün olduðunca geniþletilmesi anlamýný da taþýmasý nedeniyle sigortalýlarýn daha lehine olacaktýr. 36