AZERBAYCAN DA ÌLK KALÌTE ÇEMBERLERÌ UYGULAMASI

Transkript

1 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí AZERBAYCAN DA ÌLK KALÌTE ÇEMBERLERÌ UYGULAMASI Yavuz Burak CANBOLAT Qafqaz Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Bakü - AZERBAYCAN burakcanbolat@hotmail.com ÖZET Katılımcı yönetimin en iyi araçlarından biri olan kalite çemberleri, 1962 yılında Japonya da uygulandıktan kısa bir süre sonra dünyanın bir çok yerinde uygulanmaya baålandı. Eski Sovyetler Birliõi nde ise 1980 li yılların sonunda uygulanmaya baålandı. Sovyetlerin yıkılmasıyla beraber kalite çemberi uygulamaları durmuåtur. Azerbaycan da ilk kalite çemberi uygulaması, 1997 yılının sonlarında Bakü Coca- Cola Bottlers da olmuåtur. Pilot olarak kurulan iki kalite çemberi, faaliyetlerini baåarı ile tamamlayarak Mayıs 1998 de sunumlarını yapmıålardır. Anahtar kelimeler: Kalite çemberleri, Azerbaycan da kalite çemberleri, toplam kalite THE FIRST QUALITY CIRCLE APPLICATION IN AZERBAIJAN ABSTRACT Applied in Japan in 1962, Quality circles, one of the best democratic management tools, was begun to apply in most of place s in the world. It was begun to apply in former Soviet Union in end of With the collapsing Soviet Union, applying quality circle stopped. The first quality circle application in Azerbaijan was in Bakü Coca-Cola Bottlers in end of The first quality circles, selected as pilot, completing activities with achievement, made their speech in May Key words: Quality circle, quality circle in Azerbaijan, total quality I. GÌRÌÅ Kalite çemberleri, ilk defa 1962 yılında Ishikawa tarafından Japonya da uygulanan bir katılımcı yönetim aracıdır. Kalite çemberleri, Japonya da uygulanmasından10-15 yıl sonra Güney Kore, Amerika, Çin, Uzakdoõu, Avrupa ve diõer yerlerde hızla yaygınlaåtı. 1 1 Kaoru Ishikawa. Toplam Kalite Kontrol, çev.[ìbrahim Kavrakoõlu], Ìstanbul: KalDer, Mayıs s

2 Journal of Qafqaz University Volume III Number I 2000 Doõu Bloõu ülkelerinde 1980 li yılların sonlarında kalite çemberleri uygulaması baålamıåtır. Sovyetler Birliõinin daõılmasıyla beraber kalite çemberleri uygulamaları durmuåtur. Azerbaycan, baõımsızlıõını ilan ettikten sonra, yabancı sermaye ülkeye girmiåtir. Yabancı sermaye, ülkeye sadece sermaye deõil, aynı zamanda kendi yönetim anlayıåını da getirmiåtir. Ana sermayesi Anadolu Holding e ait olan Bakü Coca-Cola fabrikası 1995 yılında faaliyete baålamıåtır. Anadolu Holding, kendi bünyesinde uyguladıõı Toplam Kalite Yönetimi ni Bakü deki fabrikasında da uygulama kararı almıåtır. Bakü Coca-Cola da kalite çemberleri uygulaması 1997 nin sonlarında baålamıåtır. Çemberler faaliyet dönemini baåarı ile tamamlayarak, Mayıs 1998 de sunumlarını yapmıålardır. Kurulan çemberlerin isimleri, Ìnam Çemberi ve Hüner Çemberidir. Ìnam Çemberi, çalıåma konusu olarak, hammadde gecikmelerini; Hüner Çemberi ise depodaki yer yetersizliõini seçmiåtir. Bu yazıda kalite çemberlerinin sorun çözme ve sorun önleme teknikleri, iåletmelerde kalite çemberleri kurma faaliyetleri ve Hüner Çemberi nin sorun çözme metodolojisi incelenecektir. Bakü Coca-Cola Bottlers la ilgili bilgileri, Bakü Coca-Cola Planlama ve Lojistlik Müdürü Engin Parlar dan aldım. Kalite çemberlerinin uygulaması ile ilgili verileri çemberlerin raporlarından derledim. 2. KALÌTE ÇEMBERLERÌ ÌLE ÌLGÌLÌ GENEL BÌLGÌLER A.TANIM VE TEMEL FELSEFE Fransız Kalite Çemberleri Derneõi, kalite çemberlerini åöyle tanımlamaktadır: Bir kalite çemberi, aynı organik ünitede (atölye, büro, ofis, laboratuvar, satıå bürosu...) çalıåan ve ortak profesyonel uõraåılara sahip 5 veya 10 gönüllüden oluåan homojen ve daimi bir küçük çalıåma gurubudur. Üyelerine hiyeraråik olarak en yakın sorumlunun liderliõinde teåvik gören ve rehberin yönlendirdiõi bu gurup, üyelerinin çalıåmalarında karåılaåtıõı, kalite, güvenlik, verimlilik, çalıåma koåulları... ile ilgili sorunlardan seçtiklerini incelemek ve çözümlemek üzere düzenli olarak toplanır. Üyeler belirli sorun çözme yöntemleri ile sorunlarına çözüm önerileri hazırlarlar, bunların geçerliliõini belirleyecek üst yönetime periyodik olarak sunar ve sonuçları izler. 2 2 A. Zeynep Düren. Ìåletmelerde Kalite Çemberleri. Ìstanbul: Evrim Basım Yayım Daõıtım, s

3 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí Kalite çemberinin amacı, yönetimin katılımcı hale gelmesinin saõlanması ve çalıåanların ihtiyaçlarının giderilmesidir. Kalite çemberleri sayesinde, çalıåanlar kendilerini geliåtirerek, iåletmedeki problemlere çözüm üreterek yönetime katılırlar. 3 Kalite çemberleri sayesinde verimlilik artıåı, kalite artıåı, maliyet düåüåü, iå yerlerinde huzurlu bir ortam oluåmaktadır. Bunlar, kalite çemberlerinin amaçları deõil, faydalarıdır. Genellikle kalite çemberinin faydaları, amaç olarak algılanmaktadır. Bu yanlıå algılama sonucu, birçok iåletmede kalite çemberleri uygulamaları baåarılı bir åekilde yaygınlaåamamaktadır. 4 Kalite çemberlerinin tüm iåletme geneline yaygınlaåması için yöneticiler, kalite çemberlerinin faaliyet sonuçlarını parasal olarak deõerlendirmekten çok; düåünme, çaba, iåbirliõi, analiz vb. kriterlere göre deõerlendirmelidir. Yönetimin kalite çemberlerini destekleyici bir tutum sergilemesi ve sabırlı olması gereklidir. 5 B. ÌÅLETMELERDE KALÌTE ÇEMBERLERÌ KURMA FAALÌYETLERÌ Kalite çemberlerine geçiå, iåletmede toplam kalite yönetimini uygulamanın ilk aåamasıdır. Toplam kalite yöntemi, klasik yönteminden çok farklı bir yönetim tarzıdır. Ìåletmelerin toplam kalite yönetimine geçiåte yaåadıõı deõiåim, bir transformasyondur. Her deõiåim süreci, bir önceki dengenin bozulması ve yeni bir dengenin aranması demektir. Kalite çemberleri, katılımcı yönetimi, gurup çalıåmasını, araåtırmayı, yaratıcılıõı gerekli kılan ve baåarılı olması, çalıåanları ve yönetimin davranıålarına baõlı olan yeni bir denge meydana getirir. Ìnsanın fıtratından kaynaklanan deõiåime karåı direnç faktörü göz önüne alındıõında kalite çemberleri kurma faaliyetleri, belirli bir planlama ve model ile yapılmalıdır. 6 Ìåletmelerin organizasyon yapısı ve kültürüne göre iåletmelerde kalite çemberleri kurma faaliyetleri farklılık gösterir. Ancak genel olarak aåaõıdaki sürece göre kalite çemberleri oluåturulur. 3 Nurdoõan Arkıå. Kalite Çemberlerinin Amaçları. Verimlilik Dergisi, Özel Sayı, s Nurdoõan Arkıå. Türkiye de Kalite Çemberleri(QCC) Uygulamalarının Genel Bir Deõerlendirilmesi, Verimlilik Dergisi, Özel Sayı, 1993.s.77 5 Masaaki Imai. Kaizen Japonya nın Rekabetteki Baåarısının Anahtarı. 2.b. Brisa Bridgestone Sabancı Lastik San. Ve Tic. A.Å., 1994.ss Düren, s

4 Journal of Qafqaz University Volume III Number I Hazırlık ve Kuruluå Aåaması Ìåletmede kalite çemberinin oluåturulmasına karar verildikten sonra kalite çemberinin kurulması için gerekli altyapının oluåması ön hazırlıklarla baålar. Ön hazırlıklar tamamlandıktan sonra ilk kalite çemberinin faaliyet göstereceõi iåletme içi pilot bölgeler belirlenir. Ìlk çemberlerin faaliyetlerini tamamlamasıyla bu süre de biter. a) Ön Hazırlıklar Ìåletme tepe yönetimi kalite çemberlerine geçiå kararı aldıktan sonra yapılacak ilk iå, yürütme kurulunun oluåturulmasıdır. Kalite çemberleriyle ilgili her türlü karar alma, politika belirleme ve tutum sergileme yetkisi, yürütme kuruluna aittir. 7 Yürütme kurulu baåkanlıõını, åirketin genel müdürü veya üst yönetimde bulunan bir müdür üstlenir. Diõer üyeler, departman ve bölüm sorumlularından, rehberlerden ve danıåmanlardan oluåur. Sendika temsilcileri de yürütme kurulu üyesidir. Yürütme kurulu, iåletmenin o andaki durumunu kalite, verimlilik, rekabet düzeyi, organizasyon yapısı, yönetim anlayıåı, sendikanın bakıåı, personel ve yöneticilerin özellikleri vb. özellikleri dikkate alarak inceler. Ìnceleme sonucuna göre iåletmenin kalite çemberlerine geçiå sürecini belirler. Ìåletmede kalite çemberlerine geçiå kararının ve nedenlerinin tüm personele hızlı ve açık bir åekilde toplantı, broåür, mektup gibi yöntemlerle anlatılması gereklidir. Bu tanıtım kampanyası sayesinde çalıåanların kalite çemberlerine katılması teåvik edilmiå ve kalite çemberlerine gösterebileceõi direnç kırılmıå olur. Tanıtım kampanyasından sonra sırasıyla rehberlere, liderlere ve çember üyelerine eõitim verilir. Kalite çemberleri faaliyete baålamadan önce kalite çemberleri için gerekli maddi olanaklar saõlanmalıdır. Bu maddi olanaklar toplantı odaları, iå düzeni ayarlaması, arma, bayrak vb.dir b) Pilot Bölgenin Tespiti ve Ìlk Uygulamalar Pilot bölgenin ve çember sayısının seçimi kalite çemberlerine geçiåteki baåarıyı etkiler. Kalite çemberleriyle ilgili ön hazırlıklar tamamlandıktan sonra iåletme geneli yerine, seçilecek bir pilot bölgede kalite çemberlerine geçilmelidir. Eõer, kalite çemberlerinin faaliyet göstereceõi bölge, kalite çemberlerine geçiåe hazır deõilse, o iåletme kalite çemberlerine geçemez. 7 Düren, s

5 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí Orta düzey yöneticilerinin kalite çemberlerine motive ve istekli olduõu, çok fazla sorunun yaåanmadıõı, çalıåanların istekleri ve yetenekli olduõu, ilk uygulama sonucu elde edilecek sonuçların somut åekilde ölçülebileceõi bölgeler pilot bölge olarak seçilmelidir. Ìlk uygulamada, kalite çemberleriyle ilgili aksaklıkları görme ve bu sorunlara çözüm üretme gibi nedenlerden dolayı, kalite çemberi sayısının 3-5 arası tutulması gerekir. 2.Deõerlendirme ve Kalite Çemberlerinin Yaygınlaåtırılması Pilot bölgede faaliyete baålayan kalite çemberlerinin sunuåuyla deõerlendirme aåaması baålar. Deõerlendirmede somut sonuçlar kadar sosyal deõiåimlerin de dikkate alınması gereklidir. Deõerlendirme ciddi bir åekilde yapılmalıdır. Deõerlendirmede, olması öngörülen hedeflerle, deneme sonucu elde edilenler karåılaåtırılır. Bu karåılaåtırma sonucu, kalite çemberlerinin iåletme genelinde yaygınlaåtırma süreci belirlenir. 8 C. SORUN ÇÖZME VE SORUN ÖNLEME TEKNÌKLERÌ Kalite çemberlerinin sorun çözmede ve sorun önlemede kullandıkları teknikler basit, zevkli ve kolaydır. Aåaõıda çember üyelerinin en çok kullandıkları temel sorun çözme teknikleri verilecektir. 1. Beyin Fırtınası Beyin fırtınası, 1930 lu yıllarda ABD de bir reklam åirketinin sahibi olan Alex F. Osborn isimli bir araåtırmacının oluåturduõu bir gurup çalıåması yöntemidir. Osborn, yeni fikirler edinmenin en kısa ve en emin yolunun insan beyninde bilinçli åekilde oluåturulacak bir fırtına olduõunu keåfetmiåtir. Beyin fırtınası, bir gurubun uõraåtıõı konularla ilgili olarak, birçok fikrin ortaya çıkmasının saõlandıõı bir düåünce seansıdır. Gurup üyeleri serbestçe, belirli kurallara uyarak, bir sorun hakkında fikir üretirler. Beyin fırtınası, üyeler tarafından çemberin kuruluå aåamasında isim bulma, sorun seçme, amaç belirleme, çözüm önerilerinden birini seçme, sorunun nedenlerini araåtırma gibi pek çok aåamada sık sık kullanılır. 8 Düren, s

6 Journal of Qafqaz University Volume III Number I 2000 Beyin fırtınasında uyulacak kurallar åunlardır: a) Garip ve saçma bile olsa, bütün fikirler sonuç almaya yardımcı olduõundan dolayı açıklanmalıdır. b) Üyeler yeni fikirler üretebilmek için baåkalarının fikirlerinden yararlanmalıdır. c) Her oturumda maksimum sayıda fikir üretilmelidir. d) Hiçbir åekilde eleåtiri ve yorum yapılmamalıdır e) Her üye sırası geldiõinde yalnızca bir tek fikir söylemelidir. f) Oturum, dostane ve fikir üretmeyi teåvik edici bir atmosferde yapılmalıdır. 9 Beyin fırtınası, genel kuralların hatırlatılmasıyla baålar. Her üyeye sırasıyla bir fikir söyleme hakkı verilir. Oturum esnasında fikirleri tükenen üyeler sırası geldiõinde pas diyerek, sözü bir sonraki üyeye bırakırlar. Bütün üyelerin pas demesiyle fikir üretimi durur. Üretilen fikirlerin hepsi bir panoya yazılır. Üyeler tarafından fikirlerin bitmesiyle iki turlu oylamaya geçilir. Ìkinci tur oylamada en çok oy alan fikir, gurup elemanlarının çoõunun fikri olur ve böylece beyin fırtınası yöntemi amacına ulaåmıå olur. 1. 5N1K Yöntemi Beyin fırtınası oturumları esnasında, bazen bir düåünme safhası olan ne-neden-ne zaman-nerede-nasıl-kim sorularına sistematik cevap bulmak için yapılan oturumlarda kullanılan bir yöntemdir. 3. Veri Toplama Teknikleri Kalite çemberleri, araåtırmalarında bilgi toplamak, stoklamak ve analiz yapmak için tek giriåli veri toplama tabloları, iki veya daha çok deõiåkenli kontrol föyleri, iålemlerin belirli bir sıra ile gerçekleåtirilip gerçekleåtirilmediõini izlemeye yardımcı olan kontrol föyleri, yüzde daõılım tabloları, sütün diyagramları vb. kullanılırlar. 4. Pareto Analizi 19.yüzyılda yaåamıå olan Pareto tarafından ortaya konan Pareto Analizi ne göre, deõerin veya maliyetin yaklaåık % 80 i, elemanların %20 sinden gelmektedir. Pareto Analizi ne göre, kalite alanındaki hataların %80 i, nedenlerin %20 sinden oluåur. 9 Düren, s

7 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí Pareto Analizi nin kalite çemberlerine uygulanmasındaki amaç, sorunun temelindeki en etkin nedenleri saptayarak, çemberi bu nedenlerin giderilmesine yönlendirilmesidir. Böylece kalite çemberleri, kısıtlı toplantı saatlerinde her ayrıntıyı uzunuzun görüåmek yerine, ana nedenleri belirleyerek çözüme hızlı ulaåırlar. Pareto Analizi yapmak için genellikle histogramlar, diyagramlar ve analiz tabloları ile matrisiyel analiz yöntemleri kullanılır. 5. Neden-Sonuç Analizi Neden-sonuç Analizi, Prof. Dr.Kaoru Ishakawa tarafından uyarlandıõı için Ishakawa Diyagramı veya Balık Kılçıõı Diyagramı olarak da bilinir. Bu yöntemi kalite çemberleri, kalite sorunlarının nedenlerini saptamakta ve izlemekte kullanılır. Neden-sonuç analizi, bir ürünün beå faktörün kullanılması sonuç elde edildiõi fikri üzerine kuruludur: a) Malzemeler, ana maddeler, parçalar b) Çalıåma yöntemleri c) Araç-gereç ve makinalar d) Ìåçilik e) Denetim Üyeler ana diyagramdan yola çıkarak her faktörü oluåturan elemanları ve bu faktörlerden kaynaklanan sorunları, teker teker saptama ve inceleme yoluna giderler. Çember üyeleri, sorunları incelerken beyin fırtınası ve 5N1K Yöntemi ni de kullanabilirler. MALZEME MAKÌNE ÖLÇÜM SONUÇ ÌNSAN NEDEN METOD KARAKTERÌSTÌKLER Åekil. Neden-Sonuç Diyagramı 117

8 Journal of Qafqaz University Volume III Number I 2000 III. AZERBAYCAN DA ÌLK KALÌTE ÇEMBERLERÌ UYGULAMASI A. BAKÜ COCA-COLA BOTTLERS DA TOPLAM KALÌTE YÖNETÌMÌ Bakü de Coca-Cola fabrikası, 1995 yılında ana sermayesi Anadolu Holding e baõlı olan Bakü Coca-Cola Bottlers Ltd. tarafından kurulmuåtur. Fabrikanın 270 iåçisi vardır. Bakü Coca-Cola Bottlers, 1997 nin sonlarında Toplam Kalite Yönetimi ni uygulama kararı alır yılı baåında fabrikada kalite çemberlerine rehber olarak Planlama ve Lojistik Müdürü Engin Parlar atanır. Kalite çemberlerin faaliyete baålayacaõı pilot bölge olarak depo seçilir. Deponun pilot bölge seçilmesindeki ana sebepler åunlardır: 1. Depodaki yer yetersizliõi. 2. Deponun kalite çemberlerinin rehberi olan Engin Parlar a baõlı olması. 3. Depodaki soruların çözümlerinin somut olarak ifade edilmesindeki kolaylık. 4. Depoda çalıåan iåçilerin kalite çemberlerine olan motivasyonu. Kalite çemberleri lider ve üyelerine yaklaåık iki aylık bir eõitim programı uygulanır. Depoda iki tane çember kurulur. Bu çemberlerin isimleri Hüner ve Ìnam dır. Ìnam Çemberi gümrükteki gecikmeleri kendine konu olarak seçer. Hüner Çemberi ise depodaki yer yetersizliõini kendine konu olarak seçer. B. HÜNER ÇEMBERÌ 1. Hüner Çemberinin Kuruluåu: Hüner çemberi tarihinde kuruldu. Çemberin 7 üyesi vardır. 2. Hüner Çemberinin Sorun Çözme Metodolojisi: Kalite çemberlerinin bir faaliyet dönemi, akılcı bir sıralama ile çeåitli aåamalardan oluåmuåtur. Kalite çemberleri bu aåamalarda bir veya daha fazla sorun çözme tekniõini kullanırlar. Hüner Çemberi nin sorun çözme metodolojisi aåaõıdaki gibidir: 118

9 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí a) Sorunun Seçimi Bakü Coca- Cola Bottlers da artan üretim çeåidi ve miktarından dolayı, depoda yer yetersizliõi ortaya çıkar. Hüner Çemberi, yaptıõı beyin fırtınası sonrası içinde bulunduõu faaliyet döneminde çalıåma konusu olarak depodaki yer yetersizliõini rehberin de onayını alarak seçmiåtir. b) Sorunun Ortaya Konulması Çember üyeleri, devam eden toplantılarında sorunu analiz ederler. Bu analiz sonucunda åu sonuçlar ortaya çıkar: Konsatrenin üretime verilmesinde karåılaåılan zorluklar, Preformların Hırdalan Deposu ndan taåınması, Fazla mesailerin çok olması, Preform ambalajlarının yırtılması, Tüm depolarda yer problemi, Depoların temiz olmaması, Alınan malzemelerin ambalajlarının yetersiz olması, Kalite kontrol fiålerinin geç imzalanması, Tullantı (Hurda) malzemelerin iyi deõerlendirilmemesi, Åeker deposunda yer yetersizliõi, Kamyon boåaltma zamanın uzun olması, c) Nedenlerin Araåtırılması Üyeler, veri toplama tekniklerini, Neden-Sonuç Analizi ni ve Pareto Analizi ni kullanarak depodaki yer yetersizliõini oluåturan ana nedenleri tespit ederler. Bunlar: Etiket çeåitlerinin çok olması, Promosyon malzemelerinin elde kalması Forklift kaldırıcısının yukarı kalkmaması, Kullanım devri az olan malzemelerin yer tutması, Deneme malzemelerinin yer tutması, Åeker deposunda tüplerin olması, C/C konstre bidonlarının devrilmesi, Åekerin palet ile koyulması, Eleman yetersizliõi, Ìlk giren ilk çıkar (FIFO) metodunun uygulanmaması, Åeker çuvallarının kötü olması, Ìyi planlama yapılamaması, Hasarlı gelen malzemelerin yer tutması, 119

10 Journal of Qafqaz University Volume III Number I 2000 Kimyasal malzemeler deposunun uygun olmaması, Plastik kapakların ambalajlarının aynı olması, d) Çözümlerin Araåtırılması Çember üyeleri sorunlara çözüm önerileri üretirler. e) Eleme Kriterlerinin Seçimi Çözüm önerileri çok fazla olduõu için çember üyeleri optimum çözümü verecek önerileri seçmek için gerekli kriterleri tespit ederler. f) Çözüm Önerilerinin Seçimi Hüner Çemberi tespit ettiõi eleme kriterlerine göre çözüm önerilerini elemeye tabi tutar. Bu eleme sonucu aåaõıdaki çözüm önerilerini yönetime sunmaya karar verir: KONSANTRE DEPOSU NDA Daha önce tek sıra olarak konulan Fanta bidonlarının üstüne bir sıra daha yerleåtirilerek alan yerine hacimin kullanılmasını saõlanacak, C/C bidonları için devrilmeleri önlemek amacıyla strechli olarak gelen ambalajlar bozulmadan depoya yerleåtirilecek, Çeåit ve miktar artmasına raõmen Bonagua konsantresi de mevcut konsantre deposuna yerleåtirilecek. PREFORM (HIRDALAN) DEPOSU NDA Satıå gurubu ile temasa geçilerek depoda bulunan boå åiåeler satıåa ait depoya taåınacak, Depo temizliõi ve bakımı yapılacak, forkliftin çıkması ve depoya toz giriåini önlemek amacıyla deponun önüne asfalt yapılacak, Tedarikçi firma ile görüåülerek preform ambalajları daha iyi hale getirilecek, Sayım kolaylıõı ve mala ulaåmak için tüm mallar parti sistemiyle konulacak ve her partinin bilgisine ulaåılması kolaylaåacak. ÅEKER DEPOSU NDA Åeker çuvalları deõiåtirilecek, Eskiden üç palet üstüste konulurken dört palet konulması saõlanacak, Bunker in yanındaki alan deõerlendirilecek, 120

11 Azerbaycan da Ìlk Kalìte Çemberlerì Uygulamasí Tedarikçi firma ile temasa geçilerek hasarlı ve eksik çuvalların sayısı azaltılacak, FIFO Metodu uygulanmaya baålanacak. ETÌKET DEPOSU NDA Raf sistemine geçilerek ilave kapasite artıåı saõlanacak, Satıå departmanı ile temasa geçilerek promasyon malzemele*- rinin daha dengeli kullanılması saõlanacak, Raf sistemine geçilerek promasyon malzemelerinin daha dengeli kullanılması saõlanacak. g) Önerilerin Yönetime Sunulması Öneriler, yönetime sunulur. Yönetim, önerileri kabul eder. h) Çözüm Önerilerinin Uygulamaya konulması Coca-Cola Boottlers Ltd. Yönetimi, Hüner Çemberi nin önerilerini hızlı bir åekilde uygulamaya koyar. I) Uygulama Sonuçlarının Ìzlenmesi ve Deõerlendirilmesi Öneriler uygulandıktan sonra aåaõıdaki sonuç elde edilir: j) Uygulamanın Standartlaåtırılacak Genelleåtirilmesi Yapılan deõerlendirme sonucu, olumlu çıktıõı için uygulamanın standartlaåtırılmasına ve genelleåtirilmesine karar verilir. IV.SONUÇ Kalite çemberleri, katılımcı-demokratik yönetimin en iyi uygulama tarzıdır. Kalite çemberleri sayesinde, çalıåanlar kendilerini geliåtirmekte, iåletme ile bütünleåmektedir. Bunun sonucunda iåletmede kalite sürekli artmakta, maliyetler, fireler azalmakta, iåyerinde huzurlu bir çalıåma ortamı oluåmaktadır. Tablo. Ìyileåtirme Öncesi ve Ìyileåtirme Sonrası Depodaki Durum ÌYÌLEÅTÌRME ÌYÌLEÅTÌRME ARTIÅ(%) ÇEMBERÌNDEN ÖNCE ÇEMBERÌNDEN SONRA Coca-Cola 2936 ünite 3248 ünite 11 Fanta 660 ünite 1660 ünite 151 Sprite 580 ünite 760 ünite 31 Bonaqua 1500 ünite Åeker ton 900 ton 63 Etiket adet adet 371 Preform adet adet

12 Journal of Qafqaz University Volume III Number I 2000 Azerbaycan halkının eõitim düzeyi ve kabiliyetinin yüksek olması kalite çemberlerine geçiå ve uygulamada büyük avantaj oluåturmaktadır. Ìåletmeler, çalıåanlara en az ihtiyaçlarını karåılayacakları kadar ücret vermelidir. Kalite çemberlerine geçiå sistematik olursa, Azerbaycan daki iåletmeler dünya ortalamasının üstünde bir hızla kalite çemberlerini baåarılı bir åekilde uygulayabilirler. Kalite çemberleri ve toplam kalite yönetimi Azerbaycan için yeni bir konudur. Ìåletmeler, geçiå sürecinde dünyadaki tecrübelerden faydalanmalıdır. Yöneticiler, Batı da yapılan kalite çemberleri uygulamalarından hemen büyük karlar bekleme hatasını yapmamalıdır. Kalite çemberleri sayesinde iåletmeler, büyük tasarruf ve kar elde ederler. Ancak, kalite çemberlerinin amacı, kar elde etmek deõil, katılımcı yönetimin saõlanması ve çalıåanların ihtiyaçlarının giderilmesidir. KAYNAKLAR - Arkıå, Nurdoõan. Kalite Çemberlerinin Amaçları. Verimlilik Dergisi, Özel Sayı, s Arkıå, Nurdoõan. Türkiye de Kalite Çemberleri(QCC) Uygulamalarının Genel Bir Deõerlendirilmesi, Verimlilik Dergisi, Özel Sayı, 1993.s.77 - Düren,A. Zeynep. Ìåletmelerde Kalite Çemberleri. Ìstanbul: Evrim Basım Yayım Daõıtım, s.40 - Imai, Masaaki. Kaizen Japonya nın Rekabetteki Baåarısının Anahtarı. 2.b. Brisa Bridgestone Sabancı Lastik San. Ve Tic. A.Å., 1994.ss Ishikawa. Kaoru. Toplam Kalite Kontrol Ìstanbul: KalDer, Mayıs s