Eğitim ve kadın sağlığı, Medya ve kadın sağlığı, çalıģma yaģamı ve kadın sağlığı, kadının sosyal hakları Küresel sağlığı geliģtirmede ebe ve

Transkript

1 KÜRESELLEŞME VE KADIN SAĞLIĞINA INA ETKĠLERĠ

2 ĠÇĠNDEKĠLER KüreselleĢme nedir? KüreselleĢmenin toplum üzerine etkileri KüreselleĢme ve sağlık iliģkisi KüreselleĢme ve kadın sağlığı Kadın sağlığının önemi Sağlığı geliģtirmede eğitim ÇalıĢma hayatında güncel verilerle yoksulluğun kadınlaģması

3 Eğitim ve kadın sağlığı, Medya ve kadın sağlığı, çalıģma yaģamı ve kadın sağlığı, kadının sosyal hakları Küresel sağlığı geliģtirmede ebe ve hemģirenin rolü Özetle

4 KüreselleĢme Nedir? KüreselleĢme, en basit anlamda, yerkürenin farklı bölgelerinde yaģayan insan, toplum ve devletler arasındaki iletiģim ve etkileģim derecesinin karģılıklı bağımlılık kavramı çerçevesinde giderek artması olarak tanımlanabilir.

5 KüreselleĢme, yerel-evrensel spektrumunda her iki yöne doğru ilerleyen bir süreci tarif etmekte, statik bir yapıdan ziyade son derece dinamik ve değiģken bir kavrama iģaret etmektedir.

6 ÇağdaĢ küreselleģme, çok aktörlü bir yapı içerisinde geliģmektedir. Bu bağlamda, dört temel aktörden bahsedilebilir: Ulus-devlet, uluslararası kuruluģlar ve devletler-üstü kurumlar, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluģları. KüreselleĢme süreci, bu aktörlerin karģılıklı iletiģimi ve etkileģimi sonucunda Ģekillenmektedir.

7 KüreselleĢme Sürecinde Türkiye Türkiye nin küreselleģmeden etkilenmesinin temel bir nedeni, Türkiye nin jeo-stratejik konumundan kaynaklanmaktadır.

8 Türkiye, Batı yla Doğu nun, Kuzey le Güney in buluģtuğu bir noktada, Avrasya nın merkezinde yer almakta olup, küreselleģmenin etkilerine geniģ oranda açık durumdadır.

9 Türkiye nin küreselleģme sürecinden büyük ölçüde etkilenmekte olmasının diğer bir nedeni de coğrafyasında barındırdığı insan topluluğunun özelliğine iliģkindir.

10 KÜRESELLEġMENĠN TOPLUM ÜZERĠNDE ETKĠLERĠ KüreselleĢmenin Olumlu Yanları KüreselleĢmenin yarattığı bazı temel geliģmeleri baģlıklar halinde sıralamak gerekirse aģağıdaki sonuçlara ulaģılmaktadır. - Dünya çapında yüz binlerce çeģitli yeni iģ imkanları yaratılmıģtır.

11 - HaberleĢme ve iletiģim imkanları daha geniģ kitlelere ulaģtırılmıģtır. - Kredi ve yatırımlarda ciddi artıģlar görülmüģtür. - Enerji, haberleģme alt yapıları kurulmuģtur. - Eğitim verilmek suretiyle beģeri kaynaklar etkinleģtirilmiģtir.

12 - ÇalıĢma koģullarında iyileģmeler sağlanmıģtır. - ġirketler için iyi davranıģ kodları belirlenmiģtir. - Hukuka, mülkiyete, insan haklarına saygılı yönetim tarzları yaygınlaģmıģtır. - Sivil toplum kuruluģları ve bunlar arasındaki iliģkiler ve dayanıģma ruhu geliģmiģtir.

13 KüreselleĢmenin Olumsuz Yanları - Büyük ve uluslar arası çalıģan Ģirketler ön plana çıkmıģtır. - Ucuz emeği kullanan, yerel Ģartlardan yararlanan, çevreyi tahrip eden bir sömürü düzeni getirilmiģtir.

14 - Rekabet ; yoksulun sermayesi olan emeği, rekabet faktörü haline getirmiģtir. - Geri kalmıģ veya geliģmekte olan ve özellikle kalifiye olmayan iģ gücü için ücret sınırlamaları getirilerek sosyal dampinglere yol açılmıģtır.

15 - Küresel zenginleģmeye karģılık gelirler belli kesimlerde toplanmıģtır. - Son 10 yılda yoksul sayısı artarak 1.3 milyara ulaģmıģtır. - Ticaret hacmi artarken, ticarete hep batılı zengin ülkeler yön vermiģtir.

16 - Serbest sermaye hareketleri Latin Amerika, Uzak Doğu, Rusya ve en son olarak da ülkemizde krizlere neden olmuģtur. - Adetler, gelenekler, yerel ve ulusal algılamalar erozyona uğratılmıģtır. - Ulus devletin varlığı tehdit ve risklerle karģı karģıya kalmıģtır.

17 -Doğal hayatın dokunulmazlığı zarar görmüģ çevre kirliliği tehlikeli boyutlara ulaģmıģtır. - Geleneksel yapının aģınması toplumsal çöküntülere yol açmıģtır.

18 KÜRESELLEġME VE SAĞLIK ĠLĠġKĠSĠ KüreselleĢme, bir noktada meydana gelen olayların, baģka noktalardaki olayları etkilemesi ve meydana gelen bu olaylardan etkilenerek toplumsal iliģkilerin dünya ölçeğinde yoğunlaģmasıdır.

19 KüreselleĢme ve sağlık arasındaki iliģki oldukça karmaģıktır ve küreselleģmenin sağlıkla iliģkisini gösteren çeģitli modeller geliģtirilmiģtir. Ancak bu modeller bireysel ve toplumsal sağlıkta değiģimlere yol açan çeģitli nedenlerin göstergelerine odaklanmakta yetersiz kalabilmektedir.

20 Örneğin; Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), küreselleģmenin sağlıkla bağlantısını üçü direkt, ikisi indirekt olmak üzere toplam beģ noktaya odaklayan bir model geliģtirmiģtir. Direkt etkiler; sağlık sistemi, sağlık politikalarının etkileri ile infeksiyon hastalıkları ve sigara pazarı gibi bazı zararlı durumlara maruz kalmayı içermektedir.

21 Ġndirekt etkiler ise; sağlık sektörünün ulusal ekonomi aracılığıyla yönetimi ile beslenme, yaģam koģulları vb. faktörlere bağlı ortaya çıkan toplumsal riskleri içermektedir.

22 Sağlık hizmetleri arasında bölünemeyen ve çok geniģ bir kitleyi ilgilendiren özellikle çevre kirliliği, salgın hastalıklar ve bunlarla mücadele yöntemleri ve etkin aģılama gibi sağlıkla ilgili bazı ihtiyaçlar karlı olmadığı için özel sektör tarafından karģılanmazlar.

23 Kamu sektörü tarafından karģılanan bu hizmetlerin finansmanında kamu kaynakları ve bunlar içinde de özellikle vergiler kullanılmaktadır. Dünyada hızla yayılan küreselleģme dalgasıyla birlikte devletlerin sağlık alanında yaptıkları kamu harcamaları azaltılmak istemektedir.

24 ÖzelleĢtirmeler, sistemin önemli reform alanını oluģturmaktadır. Gerek artan nüfus ve artan sağlık ihtiyaçları ve gerekse artan küresel eğilimler, sağlık hizmetlerinin sunumunda da özelleģtirmeyi hızlandırmaktadır. Özel sağlık kuruluģlarında daha düģük maliyet ve daha fazla kar için çalıģma temel hedeftir.

25 Özel sağlık kurumlarının toplumun temel sağlık gereksinimlerini değil, küresel sağlık piyasasının gereklerini ön plana çıkarmaktadır. Özellikle özel sağlık sektöründe istihdam edilen sağlık çalıģanlarının yarı zamanlı, part time, esnek zamanlı vb. çalıģtırılması, bireylerin çalıģma gücünü bozmakta ve çalıģanlar arasındaki eģit iģe, eģit ücret ilkesini yok ederek yeni bir eģitsizliğe yol açmaktadır.

26 Sağlık hizmetinin toplumun tüm kesimlerine eģit Ģekilde sunulamaması sağlık alanındaki küreselleģmenin olumsuz yönlerinden bir diğeridir. Devletin sağlık hizmetindeki rolünün azalması, koruyucu hizmetlerin sahipsiz kalması, özel sektöre bırakılan tedavi hizmetlerinin bedelinin artması sonucu en çok yoksul kesim, kadınlar ve çocuklar etkilenmekte ve zarar görmektedir.

27 Dünya çapında sağlık hizmetlerinin sunumunun ve finansmanının sağlandığı sağlık politikalarının yayılımı küreselleģmenin bir Ģeklidir. Ulusal sağlık sistemleri bu politikaları inceleyerek kendine adapte etmektedir.

28 Böylece küreselleģmeyle birlikte sağlık alanında alınan kararlarda ilkelerin, etik değerlerin ve standartların paylaģımında artıģ ortaya çıkmaktadır. KüreselleĢmenin getirdiği elektronik iletiģimle birlikte sağlık alanındaki yeni tedavi, teknoloji ve stratejiler hakkındaki bilgiler hızla dünya geneline yayılabilmektedir.

29 Sağlık hizmetlerinde müģteri odaklı bir anlayıģın öne çıkması, özellikle sağlık hizmeti tüketicisi bireylerin davranıģ ve algılamalarını değiģtirmiģtir. Bu değiģimle birlikte sağlık alanında da toplam kalite yönetimi kavramının üzerinde durulmaya baģlanmıģtır.

30 Toplam kalite yönetimiyle birlikte Hasta memnuniyeti Sürecin hizmet yönünün iyileģtirilmesi Verilen sağlık hizmetlerinin nitelik ve nicelik açısından ölçülebilmesi Hasta bakım kalitesi Hasta hakları gibi daha önce çok bilinmeyen ya da üzerinde durulmayan konular öncelik kazanmıģtır.

31 Sonuç olarak, küreselleģmenin sağlık alanındaki etkilerinin olumlu ve olumsuz etkileri kapsayacak Ģekilde her seviyede yeniden ele alınması ve sağlık hizmetlerinin ekonomik ve politik kaygıların baskısından arındırılması, bu konuda daha akılcı çözüm önerilerine ulaģılmasına ve dünya genelindeki tartıģmaların çözümlenmesine yardımcı olacaktır.

32 Bu durum da, sağlık alanında ekonomik ve politik baskıların egemenliğinden arındırılmıģ bir toplam kalite yönetiminin kurulmasını ve standart, eģit ve kaliteli bir sağlık hizmeti sunumunu beraberinde getirecektir.

33 KÜRESELLEġME VE KADIN SAĞLIĞI KüreselleĢme ile birlikte özellikle kadın ve çocuklar; savaģlar, göçler, iģsizlik ve yoksulluktan çok daha fazla etkilenmektedir, bu nedenle kadın ve çocuk sağlığı hemģirelerine oldukça fazla roller düģmektedir.

34 Sağlık sorunlarındaki bu değiģimlere önlem olarak tüm dünyada ve Türkiye de, kadın sağlığının iyileģtirilmesine ve her yaģtaki kadınların, sağlık ekibi tarafından bakım almalarına yönelik politikalar ve stratejik eylem planları oluģturulmuģtur. Kadın ve çocuk sağlığında meydana gelen değiģimler ve oluģturulan eylem planları, kadın sağlığı hemģireliği eğitiminin ve çalıģma alanlarının daha aktif olacak Ģekilde geliģtirilmesini gerektirmektedir.

35 Küresel ölçekte hızlı değiģim ve dönüģümlerin yaģandığı 21. yüzyılda, kadınların eģit haklar ve imkanlar elde etmek için on dokuzuncu yüzyılda vermeye baģladıkları mücadele yirminci yüzyılın iki büyük savaģından sonra uluslararası düzeyde bir önem ve resmiyet kazanmıģ olsa bile, dünyanın birçok ülkesinde kadınlar eğitimden sağlığa, istihdamdan karar alma mekanizmalarına hemen her alanda eģitsizliklerle karģı karģıyadır.

36 BirleĢmiĢ Milletler tarafından düzenlenen ve uluslararası toplumu "toplumsal cinsiyet eģitliği, kalkınma ve barıģ" ortak hedefleri etrafında birleģtiren dört Dünya Kadın Konferansı nın birinci önemli sonucu toplumsal cinsiyet eģitsizliği konusunun küresel gündeme oturtulması ise diğeri de söz konusu konferanslarla birçok ülkede resmi mekanizma oluģturulmasının temelinin atılmıģ olmasıdır.

37 Bugün Türkiye Ģu üç kritik kategoride hem iç hem de dıģ dinamiklerin etkisiyle önemli geliģmeler kaydetmiģtir: Bunlardan birincisi toplumda kadın nüfusun güçlenmesinin vazgeçilmez koģulu olarak düģünülen eğitim, sağlık ve istihdamı içermektedir. Ġkincisi, Türkiye ye özgü tarihsel deneyim tarafından önemi açıkça kanıtlanmıģ olan, konuya devletin öncü ve fiili katkısının sağlanmasıdır.

38 Üçüncü kategoride ise kadınla karģı ayrımcılığın toplumsal-kültürel değerlerle meģrulaģtırılmasında ve yeniden üretilmesinde önemli rol oynadığı bilinen töre, gelenek ve özel alan değerlerini dönüģtürmek için etkili olacağı düģünülen uygulamalar bulunmaktadır.

39 KADIN SAĞLIĞININ ÖNEMĠ Kadın sağlığı; aile ve toplumdan kaynaklanan psiko-sosyal faktörler, eğitim, akrabalık iliģkileri, çalıģma hayatı, kadının bireysel sağlık durumu, doğurganlık davranıģı, sağlık hizmetlerinin kalitesi gibi pek çok faktörden etkilenmektedir.

40 Yapılan çalıģmalarda, kadınların sağlık ya da hastalık durumlarının erkeklerden farklı olarak cinsiyet ve eğitim gibi faktörlerden etkilendiği bildirilmektedir. Kadınlar ve erkeklerin üreme ile ilgili hastalık yükleri incelendiğinde, kadınların üreme sağlığı sorunlarını erkeklerden çok daha fazla yaģadıkları ve bu durumun özellikle üreme çağında (15-49 yaģ arası) daha da arttığı görülmektedir.

41 Sağlıksız koģullarda çalıģma ve Ģiddete maruz kalma gibi toplumda kadınların daha yüksek oranda maruz kaldıkları durumların yanı sıra sağlıksız yaģam biçimi de belirli sağlık sorunlarını beraberinde getirmektedir. Kadın sağlığı biyolojik etkenlerin yanında, sosyal ve siyasal süreçlerden etkilenmekte ve toplumsal cinsiyet kavramını da içine alan yeni yaklaģımlar ortaya çıkmaktadır.

42 Kadın sağlığı denildiğinde, her ne kadar bütüncül yaklaģım kabul edilse de özellikle geliģmekte olan ülkelerde geleneksel olarak ilk önce üreme sağlığı ve aile planlaması akla gelmektedir. Kadına verilen bakımı, üreme sistemi iģlevleri ve hastalıkları, gebelik ve doğum konuları ile sınırlandırmak doğru değildir.

43 Kadının tüm yaģam evreleri boyunca sağlığını koruyucu ve geliģtirici önlemlerin alınması gerekmektedir. Çocukluk dönemlerinde kızların erkeklerle eģit statüde eğitim, öğretim, beslenme hizmetlerine ulaģmaları ve yararlanmaları önemlidir.

44 Kadınlar adölesan dönemde erken evlilik, erken dönemde cinsel deneyim, erken ve istenmeyen gebelikler, cinsel istismar, cinsel yolla bulaģan hastalıklar, yasal olmayan ve/veya abortus öyküsü yaģama, abortus öyküsüne bağlı komplikasyonlar gibi tehlikelerle karģı karģıya kalmaktadır.

45 Doğurganlık dönemi kadın sağlığı açısından yüksek riskli bir dönem olarak nitelendirilirken, kadın sağlığı hizmetlerinin intrauterin dönemden itibaren kadının bütün yaģam dönemlerini kapsayacak biçimde verilmesi oldukça önemlidir.

46 AraĢtırma sonucunda elde edilen veriler ıģığında kadın sağlığında farklı yaģam olgularına ve yaģ dönemlerine iliģkin Sağlık Bakanlığınca gerçekleģtirilen çalıģmalara katkı sağlanması beklenmektedir.

47 SAĞLIĞI GELĠġTĠRMEDE EĞĠTĠM Kadın Eğitimi ile ilgili birçok çalıģmada, bir kadını eğitmenin, bir aileyi eğitmek anlamına geldiği ve bir erkeği eğitmeye göre daha önemli olduğu vurgulanmaktadır. Kadın eğitiminin topluma olumlu katkıları bilinmesine rağmen özellikle geliģmekte olan ülkelerde kadın eğitimine daha fazla önem verilmesi gerektiği çok dikkate alınmamaktadır.

48 Bu bağlamda, Türkiye de Kadının Eğitimi Alanındaki EĢitsizlikler adlı bu çalıģmada, kadının eğitim durumunun tespiti yapılmıģ ve kadın eğitiminin önemi anlatılmıģtır. Sonuç olarak da, elde edilen bulgular ıģığında kadınların eğitim düzeylerinin yükseltilmesi gereği ortaya konulmuģtur.

49 Kadın Sağlığını GeliĢtirmede Medyanın Kullanımı ve Etkisi Kadın sağlığı; Aile ve toplumdan kaynaklanan psiko-sosyal faktörler, Kadının bireysel sağlık durumu, Doğurganlık davranıģı, Sağlık hizmetlerinin kalitesi gibi pek çok faktörden etkilenmektedir.

50 Sağlığı etkileyen faktörler çok ve çeģitli oldukları için, sağlığı geliģtirmeye yönelik stratejiler ve eylemler de çok ve çeģitlidir. O nedenle, sağlığın geliģtirilmesi konusu, yalnızca sağlık sektörünü değil, birçok sektörü ilgilendirir. Bu sektörlerin en önemlilerinden biri de medyadır.

51 Kadınların kitle iletiģim araçlarına ne kadar ulaģabildikleri, ulaģtıklarında tercihlerinin neler olduğu ve bu tercihlerin kadın sağlığını geliģtirmede nasıl etkili kullanılabileceklerinin tartıģıldığı bu çalıģma da kadınların görsel medya dıģındakilere ulaģmakta sıkıntı yaģadıkları görülmüģtür.

52 Özellikle kırsal kesimde bu daha belirgin gözlenmektedir. Medyanın kullanımında ise kadınların yararlı bilgilere ulaģtıklarında bu bilgileri uyguladıkları ve sağlığın geliģtirilmesinde medyanın etkili olacağı sonucuna varılmıģtır.

53 ÇalıĢma yaģamı ve kadın sağlığı Kadılar çalıģma ortamında istihdam, ücretlendirme ve çalıģma statüsü açısından ayrımcılık yaģamaktadır.

54 Ayrıca yaptıkları iģ ve çalıģma ortamlarından kaynaklanan; rol çeģitliliği, taciz, fiziksel, ruhsal ve sosyal sorunlar yaģamaktadırlar. Bu bağlamda çalıģan kadınların sorunlarının tanımlanmasına gereksinim vardır.

55 Kadınların baģlıca sorunları olan Ġstihdam Ücretlendirme ve çalıģma statüsü kapsamındaki sorunlarından rol çeģitliliği ĠĢlerin yapısı Taciz Ayrımcılık ÇalıĢma ortamı riskleri KiĢisel koruyuculara ait problemler Üreme sağlığı ile ilgili sorunları ortaya koymaya yönelik olarak yapılmıģtır.

56 ÇalıĢmanın Kadın Sağlığı Üzerine Etkileri Biyolojik farklılıklar kadınlar için engel olarak görülmektedir. Pek çok iģkolunda kadınlar eğitimsel, fiziksel açıdan iģe uygun olmalarına rağmen erkekler tercih edilmektedir.

57 ÇalıĢmanın kadın sağlığı üzerine pek çok olumsuz etkileri vardır. Bunlar; Rol. ÇeĢitliliği Sözel DavranıĢsal Taciz Ayrımcılık ÇalıĢma Ortamı Riskleri KiĢisel Koruyuculara Ait Problemler Üreme Sağlığı ile Ġlgili Sorunlar olarak sıralanabilir.

58 1.Yoksulluğun Genel Görünümü Yoksulluk son yıllarda farklı kavramlarla tartıģılmaktadır. Bu durum yoksulluğun tanımlanmasındaki zorluklardan kaynaklanmaktadır.

59 DEVAMI Günümüz itibarıyla yoksulluk çalıģmalarında iki tanımlama biçimi karģımıza çıkmaktadır: Ġlki yoksulluğun gelir ve tüketim, ikincisi ise yaģam koģulları (sağlık, beslenme, eğitim, boģ zaman, vb) üzerinden tanımlanmasını içermektedir. Gelir üzerinden yapılan tanımlama mutlak ve göreli yoksulluk olarak kavramsallaģtırılmaktadır.

60 2. Kadın Yoksulluğunun Ayırt Edici Özellikleri Kadınlar yoksulluğu farklı biçimlerde, farklı zamanlarda ve farklı mekânlarda yaģarlar. Genel olarak toplumda, kadın ile erkek ve kadınlar arasında var olan yapısal eģitsizlikler kadının yoksulluğu deneyimleme biçimlerini ve göreli yoksulluğu farklılaģtırmaktadır

61 DEVAM Yoksulluk elbette sadece kadınları ilgilendiren bir sorun değildir. Yoksulluğun zamana ve mekana bağlı olarak göçmen olmakla, belli etnik gruplara-azınlıklara ya da belli bir sosyal sınıfa mensup olmakla da iliģkisi olabilir. Ancak bütün bu grupların içinde yoksulluk süreci kadın ve erkekleri farklı biçimlerde etkilemektedir.

62 DEVAMI 1995 te 4. Dünya Kadın Konferansı Eylem Planında yoksulluğun kadınlaģması ifadesi yer almıģtır. Kadın yoksulluğunu anlamak için genel yoksulluğa göre belirleyici özelliklerini ortaya koymak gerekir. Buvinic e göre kadın yoksulluğunun 2 belirleyici özelliği bulunmaktadır: iģgücü piyasasındaki konumu ve eğitim imkanlarından yararlanma durumu.

63 DEVAM Enformel sektörde yoğun olarak kadınlar çalıģmaktadırlar. Eğitim olanaklarından yeterince yararlanamamaları nedeniyle kadınların mesleki becerilerinin eksik olması, kadınların aile içindeki konumu iģ gücü piyasasının uysal bireyleri olmaları, örgütlenme kapasitelerindeki eksiklikler, uzun çalıģma saatlerine, sigortasız çalıģmaya ses çıkarmamaları bunun nedenleri arasındadır.

64 DEVAM Eğitim imkanlarından yararlanamamak yoksulluğu kalıcılaģtırmaktadır. Yoksul ailelerde eğitim için öncelik erkek çocuklarına verilmektedir. Özellikle kırsal kesimdeki ailelerde erkek çocuğu yaģlılıkta dayanılacak bir güç olarak görülürken kız çocukları gelecek için iyi birer yatırım olmadıklarından ikincil bir konuma itilmektedir.

65 3.Kadın Yoksulluğuyla Mücadeleye Teorik YaklaĢımlar Kadın yoksulluğuyla mücadeleye iliģkin geliģtirilen farklı teorik yaklaģımlar bulunmaktadır. Bunlardan ilki ekonomik büyümenin yoksulluğu azaltacağıdır. Ġkinci görüģ cinsiyet eģitliği anlayıģının ekonomik kalkınmayla iliģkilendirilmesi ve hane içi geçim stratejilerinin bir kaynak olarak dikkate alınmasıdır.

66 Endekse baktığımızda eģitsizliklerin hangi alanlarda yoğunlaģtığını görmek mümkün olmakta ancak bu eģitsizliklerin yoksulluğu yaratma biçimleri yoksullukla iliģkisi örtük kalmaktadır. Örtük kalan bir bakım da kadının erkeğe bağımlı olma durumudur; kadınların erkek üzerinden yaģamlarını kurmaları, gelir elde etmeseler bile haneye gelen gelirden yararlanmaları gelire bakarak çıkarsamalar yapmamızı güçleģtirmektedir.

67 DEVAM Yoksulluk üzerine yapılan çalıģmalar çoğunlukla göstergeler oluģturularak durumun tespit edilmesi, istatistiksel verilerin toplanması, yoksulluk içinde yaģayan nüfusun tespit edilmesi vb niceliksel yöntemleri içermektedir. Ġstatistiklerde hane ve hane halkı geliri baz alınmaktadır.

68 DEVAM Oysa kadın yoksulluğunu anlamak için hanenin içine girmek, hane içindeki iliģkilere(güç iliģkilerine) bakmak gerekmektedir. Kadınların yoksulluğu deneyimlemelerindeki farklılıklar kaynağını hane içindeki konumlarından almaktadır.

69 DEVAM Bu noktada sorulması gereken temel sorular Ģunlardır: Aile içindeki bireyler hane gelirini ve kaynaklarını eģit bir biçimde mi paylaģırlar? Hane geliri üzerindeki kontrol, denetim ve yönetim eģit bir biçimde mi gerçekleģir?

70 Hane gelirinin artması ya da azalması gelirin kontrolünü ve yönetimini nasıl etkiler ya da her gelir düzeyinde erkek mi hane gelirini yönetir? Hane içinde emeğin yeniden üretimi için gerekli olan iģler eģit bir biçimde mi yapılır?

71 Kadın yoksulluğunu anlamak için Üretken kaynaklara ulaģmaya Hane geliri ve harcamaları üzerindeki kontrole Tüketimde cinsler arası yaģanan farklılaģmaya (beslenme önceliğinin erkeğe ve erkek çocuklarına verilmesi), Kaynakların kullanımına vb biri dizi faktöre bakmak gerekir.

72 DEVAM Bu noktada Ģunu belirtmekte yarar var: Ailenin geliri artıkça erkeğin geliri daha fazla kontrol ettiği, yönettiği ancak gelirin azalması durumunda bu kontrolün ve yönetimin, özellikle temel ihtiyaçları karģılama yönündeki sorumluluğun kadına devredildiği görülmektedir. Özcesi zenginlik erkeğin, yoksulluk kadının idaresine bırakılmaktadır.

73 4. Ġstihdam ve Yoksulluk Kadınların iģgücüne katılımının düģük olduğu ve bunun da kadın yoksulluğunu artırdığı en fazla dile getirilen argümanlardandır. Yapılan çalıģmalar, yoksul kategorisinin dıģında yer almak için öngörülen gelir ile çalıģma sonucunda elde edilen gelirin karģılaģtırmasının kimi durumlarda çalıģmanın kendisinin yoksul kategorisinden çıkmak için yeterli olmadığını göstermektedir.

74 ÇalıĢan yoksullar olarak kavramsallaģtırılan bu durum hem iģlerin düzensiz olması hem de düzenli olsa bile ücretlerin düģüklüğü nedeniyle çalıģanların da kalıcı yoksulluk içinde kaldığını göstermektedir.

75 DEVAM 2004 yılında 550 milyon çalıģan günlük 1 doların altında yaģamını sürdürmekteydi ve bu çalıģanların %60 ını kadınlar oluģturmaktaydı (ILO 2004).

76 5. Türkiye de Kadın Yoksulluğu Son dönemlerde yoksullukla birlikte kullanılan alt sınıf, dıģlanma, marjinalleģme çalıģan yoksullar vb. kavramlar farklılaģan yoksulluğu betimleme sürecinin yansılarıdır.

77 Pek çok araģtırmacı tarafından yapılan hane-kadın görüģmeleri-yoksulluk çalıģmaları Türkiye de kadınların yoksulluğu nasıl yaģadıklarını anlatmaktadır. Bu anlatıların ortak özellikleri: Ev içi yükün artması Çocuk bakımının beslenme giydirme kadını hapsetmesi Gelir elde etmek için yoğun bir çaba sarf edilmesi Eve kapanma dıģarıyla bağlantıyı kesme biçiminde özetlenebilir.

78 Türkiye de kadın istihdamının genel özellikleri: Kadınların iģgücüne katılımı düģük düzeyde gerçekleģmekte Göçle Ģehre gelen kadınlar istihdam dıģında kalmakta Eğitim olanaklarından yeterince yararlanamadıkları için genel ücret düzeyinin düģük olduğu sektörlerde istihdam edilmekte

79 Kırda istihdam edilen kadınlar büyük ölçüde ücretsiz aile iģçisi olarak Kentte kayıt dıģı sektörde asgari ücretin altında ve Evde düzensiz-sigortasız fason iģlerde çalıģmaktadır.

80 DEVAMI 2007 yılında; * Türkiye de kadınların iģgücüne katılım oranı %24,8, * Kadın istihdam oranı ise %22,2 dir. * Avrupa Birliği ülkeleriyle karģılaģtırıldığında bu oranın son derece düģük olduğu görülmektedir.

81 DEVAMI 2008 yılında * Kadınların %34,4 ü ücretsiz aile iģçisi olarak çalıģmaktadır. * Ancak ücretsiz aile iģçiliği kent ile kır arasında büyük farklılıklar barındırmaktadır. * Tarımda çalıģan kadınların %75 i ücretsiz aile iģçisi iken, kentte istihdama katılanların sadece %0,05 i ücretsiz aile iģçisidir.

82 DEVAMI 2000 yılında kayıt dıģı istihdam kırsal kesimlerde yüzde 73,8 (kadınlarda yüzde 91,4; erkeklerde yüzde 64), Kentsel yerlerde yüzde 28,8 (kadınlarda yüzde 30; erkeklerde yüzde 28,5) iken, 2007 yılında kayıt dıģı istihdam kırsalda yüzde 66,6 (kadınlarda yüzde 89,1; erkeklerde yüzde 55,3) kentsel yerlerde yüzde 33,4 (kadınlarda yüzde 36,6; erkeklerde yüzde 32,5) dür (KSGM, 2009).

83 DEVAMI 2008 Aralık verilerine göre ise, toplam kadın istihdamının yüzde 58 i kayıt dıģı çalıģmaktadır. Erkeklerde bu oran yüzde 38'dir (KEĠG, 2009).

84 6.Yoksullukla Mücadelede Kadın (GeliĢtirilebilecek Politikalar) Yoksul ailelerde çocuk bakımı, beslenmesi, çocukların giydirilmesi, yaģlı bakımı, elde edilen az gelirle temel ihtiyaçların karģılanması ve aileyi rahatlatacak sosyal yardımlara eriģim çabaları çoğunlukla kadınlar tarafından yerine getirilmektedir. Sosyal yardımlara kadınlar erkeklere göre daha fazla baģvurmaktadırlar (Bora, 2002; Buğra ve Keyder, Tarihsiz).

85 DEVAMI Kadınlar yoksulluk nedeniyle ev iģlerinin çok ağırlaģması, aileyi besleyememek nedeniyle ezilirken erkekler evi geçindiremedikleri için ezilmektedirler (Bora, 2002). Sosyal yardımlaģma ve dayanıģma vakfı yetkilileri yardımların geçici olması, insanları tembelliğe alıģtırmaması, balık tutmanın öğretilmesi vb argümanlarla yardımlara yükledikleri anlamı açığa vurmaktadırlar.

86 DEVAM Sosyal yardımların önemli bir ayağını eğitim yardımları oluģturmaktadır. Kadın yoksulluğunu ağırlaģtıran noktalardan biri çocuğu kadının sorumluluğunda olması, beslenmesinden, okula gönderilmesinden, giydirilmesinden kadınların sorumlu olmasıdır. Yoksul kadınlarla yapılan görüģmeler çocuğun beslenmesinin, okula gönderilmesinin kadın üzerinde yarattığı yükü çok açık bir biçimde ortaya koymaktadır.

87 DEVAMI Çocukların eğitim olanağından yaralanması için sadece kitapların değil tüm okul masraflarının ücretsiz olarak karģılanması, beslenmelerinin sağlanması için öğle yemeğinin ücretsiz olarak verilmesi gerçekleģtirilmelidir. Böylelikle evde doğru dürüst beslenmeyen çocukların bu sorunları bir nebze çözülmüģ olacaktır.

88 KÜRESEL SAĞLIĞI GELĠġTĠRMEDE EBE VE HEMġĠRENĠN ROLÜ Yirminci yüzyılın sonlarına doğru dünya politik, teknolojik, ekonomik, sosyal alanda ve sağlık alanında karmaģık bir sürece girdi. Sıklıkla küreselleģme olarak tanımlanan bu süreçte sağlıkla ilgili küresel yayılımı içeren birçok sorun yaģandı ve halen yaģanmaktadır.

89 Bu durum, özellikle sağlık bakımı sunan gruplar içinde büyük bir grubu oluģturan hemģire ve ebelerin küreselleģmenin getirdiği sağlık sorunlarının farkında olarak çözüm üretmelerini ve sağlığa küresel bir bakıģ kazanmalarını zorunlu kılmaktadır. HemĢire ve ebelerin bu niteliği kazanmaları,küresel sağlıkta mücadele edilmesi gereken kritik öğelerin hemģirelik ve ebelik eğitimi ile bütünleģmesini kaçınılmaz kılmaktadır.

90 DEVAMI Sağlığı geliģtirme; sağlık eğitimini de içine alacak Ģekilde, risk altındaki bireylerin ya da grupların kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerinin artırılmasını olanaklı hale getirme sürecidir. Bu aynı zamanda örgütsel, çevresel ve ekonomik destekleri içerir.

91 DEVAMI Sağlık hizmetlerinde, kaynakları kullanmada yeni düzenlemeleri ve sağlığı koruma uygulamalarını ve çevrenin düzenlenmesini hedefler. Sağlığı geliģtirme, spesifik hastalıklardaki risk faktörlerine odaklanmaktan ziyade, doğrudan toplumun günlük yaģamına ve sağlığın belirleyicileri üzerinde etkili olan eylemlere yönelir.

92 DEVAMI Sağlığı geliģtirme kapsamında istenen hedeflere ulaģılması belirlenen müdahale alanlarında özel stratejilerin uygulanmasıyla elde edilmektedir.

93 Bu stratejiler ; Kısa dönemde Sağlıkla ilgili risk faktörlerinin azalmasına Orta dönemde Özellikle koruyucu sağlık hizmetlerine olan talebin artması Olumlu sağlık davranıģlarının geliģtirilmesi YaĢam biçimlerinin düzenlenmesi Bireylerin kendi sağlıklarına sahip çıkma konusunda kendilerine olan güvenin artması ve Sağlıklı çevre değiģikliklerine neden olur.

94 Uzun dönemde ise Hastalıkların azalması YaĢamın uzaması YaĢam kalitesinin artması ve Sonuçta daha sağlıklı bir toplum u hedefler.

95 Herkes İçin Sağlık 2000 dokümanında, bunlarla uyumlu bir Ģekilde; HĠS hedeflerine ulaģmak için; Toplum odaklı olmak Sağlığın sosyal ve çevresel belirleyicilerine odaklanmak ĠletiĢim Eğitim Yasal düzenleme ve toplumu geliģtirmeyi kapsayan Tamamlayıcı farklı yöntemlerin kullanılması Toplum katılımı ve birinci basamakta sağlık personelinin anahtar rolü üzerinde durulmuģtur.

96 DEVAMI DSÖ, 21. yüzyılda sağlığı geliģtirme konusunda 5 temel önceliğin olduğunu belirtilmiģtir. Bunlar: 1. Sağlık için sosyal sorumluluğun geliģtirilmesi 2. Sağlığın geliģmesi için yatırımların artırılması 3. Sağlık için sektörler arası iģbirliğinin sağlanması ve artırılması

97 4. Toplumun kapasitesinin artırılması ve bireylerin güçlendirilmesi 5. Sağlığı geliģtirme için altyapının sağlanmasıdır.

98 DSÖ, Sağlıklı ġehirler, Sağlıklı Köyler, Belediyeler ve Sağlıklı Adalar, Sağlığı GeliĢtiren Okullar, Sağlığı GeliĢtiren Hastaneler, Sağlığı GeliĢtiren ĠĢyerleri gibi projeleri yanında, alkol, tütün, hareketli yaģam ve sağlıklı yaģlanma konularında sağlığı geliģtirme ile ilgili farklı ülkelerin katıldığı birçok program ve projeyi uygulamaya koymuģtur.

99 DEVAMI Sonuç olarak bu konuda belirtilmesi gerekenler Ģunlardır: yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayıģı değil, fiziksel, sosyal sağlık, kiģilerin sosyal ve ekonomik açıdan üretken bir yaģam sürebilmesi için gerekli ve ruhsal yönden tam bir iyilik hali olan olan bir durum ve bu nedenle de bir haktır.

100 DEVAMI Sağlığı sadece bireysel bir sorumluluk alanı olarak görmek, sağlığın sosyal ve çevresel belirleyicilerini görmezden gelmek, insanları sadece kendi sağlıkları için sorumluluk almaları konusunda ikna etmek etik bir yaklaģım değildir. Sağlığın geliģtirilmesi konusunda ilerleme, ancak sağlıkta eşitsizlikleri gidermekle sağlanabilir.

101 SONUÇ VE ÖNERĠLER Dünyada yaģam süresinin uzaması giderek yaģlanan nüfusun çoğalması, ortaya çıkan hastalıklar gibi pek çok durum hemģirelerin görevleri, rolleri ve sorumluluklarında, bakım vermek durumunda oldukları gruplar ve çalıģma alanlarında değiģiklikleri gerektirmektedir.

102 Toplumlarda değiģen bakım gereksinimlerine yanıt vermek üzere hemģirelerin gerontoloji, evde bakım, okul sağlığı, iģ sağlığı hemģireliği, adli hemģirelik, alternatif terapiler, genom, kök hücre gibi özel dallarda eğitim almaları ve bu rollere hazırlanmaları için mevcut programların gözden geçirilmesi ve geliģtirilmesi gerekli görünmektedir

103 DEVAMI Bu açıdan baktığımızda ülkemiz koģullarında Kadın sağlığı hemģireliği kapsamında ürojinekoloji, infertilite, perinatoloji, jinekoloji ve jinekolojik onkoloji, cinsel sağlık, menopoz gibi özel alanlarda çalıģacak hemģireler için eğitim ihtiyacı gündeme gelmektedir.

104 Bu nedenle diğer alanlarda olduğu gibi kadın sağlığı hemģireliğinde de lisansüstü eğitimin daha yaygın hale getirilmesi, uzman hemģirelerin rol ve sorumluluklarının Kadın Sağlığı Hemşirelerinin Rol Yetki ve Sorumluluklarının Uluslararası Düzeyde İrdelenmesi geliģtirilmesi ve bunların yasal düzenleme kapsamında desteklenmesi gerekmektedir.

105 Özellikle lisansüstü eğitimle özel alanlarda daha yetkin hale gelen hemģirelerin bilgi ve deneyimlerini uygulamaya aktarabilmeleri, bakımın da kalitesini yükseltecektir.

106 Hazırlayanlar Merve SĠNAN B > Küreselleşme Nedir? > Toplum Üzerindeki Etkileri Gülseren DĠNLER B >Küreselleşme ve Sağlık Ġlişkisi >Küreselleşme ve Kadın Sağlığı Kübra YUCAK B >Sağlığı Geliştirmede Eğitim Seda KARA B > Sağlığı Geliştirmede Ebe ve Hemşirenin Rolleri

107 KAYNAK SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELĠġTĠRĠLMESĠNE YÖNELĠK EVRENSEL SAĞLIK BĠLDĠRGELERĠNE TOPLU BĠR BAKIġ CoĢkun Can Aktan & A. Kadir IĢık 16.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 2013 ANTALYA Sağliği GeliĢtirmede Tarihsel Süreç Ve Kavramsal Çerçeve Prof. Dr. ġevkat Bahar-ÖzvarıĢ

108 HALK SAĞLIĞI ĠLE ĠLGĠLĠ GÜNCEL SORUNLAR VE YAKLAġIMLAR Yayına Hazırlayan Doç. Dr. Dilek ASLAN Ankara Tabip Odası MART 2009 F.N. Hem. Derg (2013) Cilt 21 - Sayı 1: Kadın Sağlığı HemĢirelerinin Rol Yetki ve Sorumluluklarının Uluslararası Düzeyde Ġrdelenmesi Ġlkay GÜNGÖR*, Gülay RATHFĠSCH*, Nezihe Kızılkaya BEJĠ**

109 Cilt:7 Sayı:1 Yıl:2010 Küresel sağlığı geliģtirmede hemģirelik eğitimi1 Hülya Kaya* AKIN, AyĢe, Sarp ÜNER Kadının Statüsü ve Sağlığı ile Ġlgili Gerçekler, T.C. BaĢbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008.

110 YILDIZ Hicran, TURAN Mustafa KüreselleĢme ve Sağlık (Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi) ARSLAN ÖZKAN Hediye, ÖZBEK ġefika, BURSA AyĢegül, KüreselleĢen Sağlık ve Kadın Sağlığı HemĢireliği ÇUBUKCU Nimet, Türkiyede Kadın Hakları