İÇİNDEKİLER ÖZET... V İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XIII GİRİŞ...1

Transkript

1 İÇİNDEKİLER ÖZET... V İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XIII GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER I. TÜRK CEZA HUKUKUNDA GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU... II. III. IV. A. GENEL OLARAK... B. SAYILI TÜRK CEZA KANUNU NDA GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU... C. SAYILI TÜRK CEZA KANUNU NDA GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU... MUKAYESELİ HUKUKTA GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU... SUÇLA KORUNAN HUKUKSAL DEĞER... SUÇUN FAİLİ... A. GENEL OLARAK KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI... B. ANAYASA HUKUKU BAKIMINDAN KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI... C. İDARE HUKUKU BAKIMINDAN KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI.... Me urlar.... Diğer Ka u Göre lileri... D. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI.... Sa ılı Türk Ceza Ka u u da Me ur Ka ra ı.... Me ur Ka ra ı da Ka u Göre lisi Ka ra ı a Geçiş.... Sa ılı Türk Ceza Ka u u da Ka u Göre lisi Ka ra ı... a. Ge el Olarak.... Ka usal Faali et... aa. Ka u Adı a Yürütüle Bir Hiz eti Bulu ası.... Hiz eti Kuruluşu u Yasa a e Si asi İrade e Da a ası.... Ka usal Faali ete Katıl a...

2 X İçi dekiler E. ÖZEL KANUNLAR BAKIMINDAN KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI... V. SUÇUN MAĞDURU... İKİNCİ BÖLÜM GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN UNSURLARI I. SUÇUN MADDİ UNSURU... II. III. A. HAREKET.... Göre i Gerekleri e A kırı Hareket Et ek... a. Ka u Göre lisi i Gerçekleştirdiği Hareket ile Göre i Arası da Nede sellik Bağı Bulu ası.... Ka u Göre lisi i Gerçekleştirdiği Hareketi Göre i i Gerekleri e A kırılık Oluştur ası.... Göre i Gerekleri i Yap akta İh al e a Ge ik e Göster ek... a. Ka u Göre lisi i Göre i i Gereği i Yap akta İh al Göster esi.... Ka u Göre lisi i Göre i i Gereği i Yap akta Ge ik e Göster esi... B. KİŞİLERİN MAĞDURİYETİNE VEYA KAMUNUN ZARARINA NEDEN OLMAK YA DA KİŞİLERE HAKSIZ BİR MENFAAT SAĞLAMAK.... Kişileri Mağduri eti e Nede Ol ak.... Ka u u Zararı a Nede Ol ak.... Kişilere Haksız Bir Me faat Sağla ak... MANEVİ UNSUR... A. KAST... B. KUSURLULUĞU KALDIRAN NEDENLER.... Ce ir... a. Maddi Ce ir Şiddet.... Ma e i Ce ir Tehdit.... Fiil Üzeri de Hata... HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ... A. AMİRİN EMRİNİ İFA... B. İLGİLİNİN RIZASI... C. MEŞRU SAVUNMA... D. ZORUNLULUK DURUMU...

3 İçi dekiler XI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN ORTAYA ÇIKIŞ BİÇİMLERİ, BENZER SUÇLARLA İLİŞKİSİ I. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN ORTAYA ÇIKIŞ BİÇİMLERİ... II. A. TEŞEBBÜS... B. İŞTİRAK... C. İÇTİMA.... Özel Nor -Ge el Nor İlişkisi.... Zi irle e Suç.... Bileşik Suç.... Fikri İçti a... GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN BENZER SUÇLARLA İLİŞKİSİ... A. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN ZİMMET SUÇU İLE İLİŞKİSİ... B. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN İRTİKÂP SUÇU İLE İLİŞKİSİ... C. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN RÜŞVET SUÇU İLE İLİŞKİSİ... DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KOVUŞTURMA USULÜ, YAPTIRIM ve ZAMANAŞIMI I. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN KOVUŞTURMA USULÜ... II. III. IV. A. GENEL OLARAK... B. SAYILI KANUN.... Sa ılı Ka u u Kişi Bakı ı da Kapsa ı.... Sa ılı Ka u u U gula a a ağı Kişiler.... Soruştur a İz i Süre i... C. ADLİ GÖREV... GÖREVLİ MAHKEME... YAPTIRIM... ZAMANAŞIMI... SONUÇ KAYNAKÇA...1 1

4 GİRİŞ İnsanların bir araya gelerek oluşturdukları devlet yapısının işleyişi kamu görevlileri tarafından sağlanmakta, başka bir deyişle devlet, toplumsal hayatı ilgilendiren kamusal faaliyetleri, kamu görevlileri vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. Bunu yaparken de kamu görevlilerine, geniş yetki ve iktidar olanağı sağlamaktadır. Kamu görevlilerinin, kamusal faaliyeti yerine getirirken belli bir disiplin altında, devletin güvenilirliği ve tarafsızlığına zarar vermeden, ilkeler doğrultusunda hareket etmeleri gerekir. Kamu görevlilerinin görevlerini yerine getirirken söz konusu ilkelere uygun davranmamaları durumunda devlet idaresi zarar görmekte ve vatandaşlarının gözünde güvenilirliğini kaybetmektedir. Devlet bu gibi durumları ceza kanununda suç olarak düzenleyerek, kamu idaresinin güvenilirliğini sağlamaya çalışır. Bu bağlamda da 5237 sayılı TCK nın özel hükümleri içerisinde Devlete ve Millete Karşı Suçlar başlıklı dördüncü kısmında, Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar birinci bölümünde; zimmet, rüşvet, irtikâp gibi suçlara yer verilmiştir. Konumuzu oluşturan görevi kötüye kullanma suçu da söz konusu suçlardandır. Görevi kötüye kullanma suçu, kendisiyle aynı bölümde düzenlenen suçlara göre genel ve tamamlayıcı düzenleme niteliğindedir. Kanun koyucu, devlet idaresi gibi çok geniş alanda, meydana gelebilecek her somut olay için cezai norm ihdas edemeyeceğini ve cezai normların da meydana gelecek her somut olay için uygulanamayacağını öngördüğü için, genel bir düzenleme yapmıştır. Bu durum, kamu görevlilerinin bazı eylemlerinin görevi kötüye kullanma suçunu mu, aynı kısımda yer alan diğer suçlardan birini mi yoksa disiplin suçunu mu oluşturduğu hususunda uygulamada farklı kararların verilmesine neden olmuştur. Görevi kötüye kullanma suçunu düzenleyen 5237 sayılı TCK nın 257. maddesinin ilk biçimi üç fıkradan oluşuyordu. Maddenin üçüncü fıkrasında 765 sayılı mülga TCK nın 212. maddesin-

5 Giriş deki basit rüşvet suçuna ilişkin düzenleme yer alıyordu. Bu durum farklı suç tiplerinin aynı kanun maddesinde bulunması nedeniyle eleştiriliyordu. Çalışmamızın devam ettiği dönemde, 5237 sayılı TCK nın 257/3. maddesi, 6352 sayılı Kanun un 105. maddesiyle yürürlükten kaldırılmış, basit rüşvet suçu, rüşvet suçunu düzenleyen 252. maddede yeniden düzenlenmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde, görevi kötüye kullanma suçu ile ilgili genel bilgilere yer verilerek, 765 sayılı mülga TCK ile 5237 sayılı TCK da yer alan düzenlemeler kapsamında genel olarak açıklanmış, suçun mukayeseli hukukta nasıl düzenlendiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca suçun faili olan kamu görevlisi kavramı ile ilgili çeşitli tartışmaların bulunması nedeniyle, kamu görevlisi kavramı kapsamlı bir şekilde ele alınmış, suçla korunan hukuksal değer ve suçun mağduru açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde görevi kötüye kullanma suçunun unsurları üzerinde durulmuştur. Suçun maddi unsuru bu başlıkta ele alınmış, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olmak ya da kişilere haksız menfaat sağlamak unsurlarının maddi unsurun netice öğesi mi, objektif cezalandırılabilme şartı mı olduğu konusundaki tartışmalara bu bölümde yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, görevi kötüye kullanma suçunun ortaya çıkış biçimleri, görevi kötüye kullanma suçunun rüşvet, zimmet, irtikâp gibi suçlarla olan ilişkisi ele alınmış; dördüncü bölümde ise kovuşturma usulü, yaptırım ve zamanaşımı konularına yer verilerek çalışmamıza son verilmiştir. Ayrıca çalışmamız boyunca Yargıtay kararlarından faydalanılmıştır.

6 KAYNAKÇA AKYILMAZ, Bahtiyar/ SEZGİNER, Murat/ KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Ankara ALBAYRAK, Mustafa, Notlu-Atıflı-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu Öz Kitap, Ankara ARTUK, Mehmet Emin, V. TÜRK-ALMAN Tıp Hukuku Sempozyumu, Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları, Ankara 2008, s ARTUK, Mehmet Emin/ GÖKCEN, Ahmet/ YENİDÜNYA, A. Caner, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara ARTUK, Mehmet Emin/ ALŞAHİN, Mehmet Emin, Objektif Cezalandırılabilme Şartı ve Zamanaşımı, MÜHFHAD., Armağan Özel Sayısı, C. 19, S. 2, 2013, s. 39, nurcentel/mehmeteminartuk.pdf, Erişim Tarihi: 24/ 07/ AYDIN, Devrim, Türk Ceza Hukukunda İştirak, Ankara AYDIN, Hüseyin, Ceza Hukukunda Kamu Görevlisi Kavramı, ABD., S. 1, 2010, s BEKTAŞ, Mustafa, Yeni Türk Ceza Kanununda Görevi Kötüye Kullanma Suçu (TCKM 257), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul ÇAĞLAYAN, Ramazan, Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanmasına İlişkin 4483 sayılı Kanun Hakkında Değerlendirme, AÜEHFD., C. VII, S.1-2, Haziran 2003, s ÇETİN, Erol, Ceza Hukukunda ve Özel Yasalarda Memur ve Diğer Kamu Görevlilerinin yargılama Usulü ve Memur Suçları, Ankara ÇETİN, Erol, Ceza Hukukunda ve Özel Yasalarda Memur ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılama Usulü ve Memur Suçları, Ankara ÇİÇEK, İbrahim, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre Memurları Tarafından İşlenen Görevi Kötüye Kullanma-Görevi İhmal-Görevi Nedeniyle Çıkar Sağlama Suçları, İstanbul DEMİRBAŞ, Timur, TCK de Memuriyet Görevini İhmal ve Kötüye Kullanma Cürümleri, Kudret Ayiter Armağanı, DEÜHFD., C. 3, S. 1-4, Ankara 1988, s

7 Ka akça DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara DÖNMEZER, Sulhi, İki Yeni Yargıtay Kararı Dolayısıyla Memuriyet Görevini İhmal ve Suistimal Suçlarını Birbirinden Ayırmaya Yarayacak Kıstas, İÜHFM., 1945, C. 3, S. 1-2, s , edu.tr/iuhm/article/ view/ / , Erişim Tarihi: 04/ 06/ DÖNMEZER, Sulhi/ ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım, 2, İstanbul DÖNMEZER, Sulhi/ ERMAN, Sahir, Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku Genel Kısım, 1, İstanbul EREM, Faruk/ TOROSLU, Nevzat, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara ERMAN, Sahir/ ÖZEK, Çetin, Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlar, Ankara GİRİTLİ, İsmet/ BİLGEN, Pertev/ AKGÜNER, Tayfun, İdare Hukuku, İstanbul GÖKCAN, Hasan Tahsin/ KAYMAZ, Seydi, Ceza Hukukumuzda Memur ve Memurlara Karşı İşlenen Suçlar, Ankara GÖKCAN, Hasan Tahsin, Görevi Kötüye Kullanma, Zimmet, Banka Zimmeti, İrtikâp, Rüşvet Suçları ve Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlar, Ankara GÖKCAN, Hasan Tahsin/ ARTUÇ, Mustafa, Ceza Hukukunda Kamu Görevlisi ve Özel Soruşturma Usulleri, Ankara GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Bursa GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref/ TAN, Turgut, İdare Hukuku, C.1, Ankara GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Yönetim Hukuku, Ankara GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, Ankara GÜNGÖR, Devrim, Ceza Hukukunda Fiil Üzerinde Hata, Ankara İÇEL, Kayıhan, Suçların İçtimaı, Ankara İÇEL, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C. 2, Ankara İĞDELER, Serdar/ SUNTAY, Yusuf, Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Uygulaması, TİD., S. 426, Mart 2000, s

8 Ka akça KANLIGÖZ, Cihan, 1982 Anayasasına Göre Kamu Görevlisi Kavramının Anlam ve Kapsamı, AÜHFD., C. 43, S. 1-4, 1993, s KARATAŞ, Nazif, Görevi Kötüye Kullanma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul KARTAL, Pınar Memiş, Görevi Kötüye Kullanma Suçu, Prof. Dr. Nur. Centel e Armağan, C. 19, S. 2, 2013, s KATOĞLU, Tuğrul, Ceza Hukukunda Hukuka Aykırılık, Ankara KAZANCI, Behiye Eker, Yolsuzluk Kavramı ve TCK da Yolsuzlukla Mücadele Etmeyi Amaçlayan Hükümleri, CHD., Nisan 2008, S: 6, s KEYMAN, Selahattin, Memurin Muhakematı Kanunu, AÜHFM., C. 19, S. 1-4, 1962, s KOCA, Mehmet Reis, Zimmet-İrtikâp-Rüşvet-Nüfuz Ticareti ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, Ankara KÖPRÜLÜ, Timuçin, Ceza Hukuku Özel Hükümler Pratik Çalışma Kitabı, Ankara MALKOÇ, İsmail, Açıklamalı-İçtihatlı 5237 Sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu, C. II, Ankara MERAN, Necati, Zimmet ve 3. Yargı Paketindeki En Son Değişiklikleriyle Rüşvet- İrtikâp ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, Ankara OKUYUCU ERGÜN, Güneş, Görevi Kötüye Kullanma Suçu, TBBD., 2009, S. 82, s ÖNDER, Ayhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara ÖNDER, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C. 2, İstanbul ÖZAY, İlhan, Günışığında Yönetim, İstanbul ÖZBEK, Veli Özer/ KANBUR, M. Nihat/ DOĞAN, Koray/ BACAKSIZ, Pınar/ TEPE, İlker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara ÖZEK, Çetin, Türk Hukukunda Memurların Muhakemesi, İÜHFM., C. 26, S. 14, 1961 s ÖZEN, Muharrem, Hâkimin Cezai Sorumluluğu, Ankara ÖZGENÇ, İzzet/ ŞAHİN, Cumhur, Kamu Görevinin Kötüye Kullanılması Suçu Üzerine Düşünceler, GÜHFD., Mayıs 2004, s

9 Ka akça ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Kanunu Şerhi, Ankara ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara PARLAR, Ali/ HATİPOĞLU, Muzaffer, Açıklamalı- Yeni İçtihatlarla 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Yorumu, C. IV, Ankara SANCAR, Türkan Yalçın, Müteselsil Suç, Ankara SANCAR, Türkan Yalçın, Çok Failli Suçlar, Ankara SANCAR, Türkan Yalçın, Yeni Türk Ceza Kanunu nda Zincirleme Suç, TBBD., S. 70, 2007, s SELÇUK, Sami, İdare-Ceza Hukuklarında Memur Kavramı, YD., C. 23, S. 1-2, Ocak-Nisan 1997, s SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukukunda Memur Kavramı, AÜHFD., C. 45, S.1-4, 1996, s SOYASLAN, Doğan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara SÖKMEN, Uğur, Kamu İdaresinde Soruşturma Kovuşturma, Ankara SUCUOĞLU, Arif Naci, Ceza Hukuku nda Görevi Kötüye Kullanma Suçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara ŞAHİN, Meral Ekici, Rıza, İstanbul ŞIK, Hüseyin, Görevi Kötüye Kullanma Suçu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul ŞIK, Hüseyin/ BOZDAĞ, Ahmet, Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Teşebbüs Meselesi, Legal Hukuk Dergisi, C. IX, S. 108, 2011, s TANER, Fahri Gökçen, Ceza Hukukunda Zamanaşımı, Ankara TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, M. Ruhan/ ÖNOK, R. Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Ankara TOROSLU, Nevzat, Cürümlerin Tasnifi Bakımından Suçun Hukuki Konusu, Ankara TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Özel Kısım, Ankara ÜNLÜ, Ufuk, Bıçak Parasının İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları Açısından Değerlendirilmesi, THD., S. 72, Ağustos 2012, s

10 Ka akça ÜNVER, Yener, Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, Ankara ÜZÜLMEZ, İlhan, Görevi Kötüye Kullanma Suçu (TCKM. 257), GÜHFD., C. XVI, S. 1, 2012, s YALVAÇ, Gürsel, Karşılaştırmalı Gerekçeli İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, Ankara YARSUVAT, Duygun, Devlet İdaresi Aleyhine İşlenen Cürümlerin Genel Prensipleri, İÜHFM., C. 30, S. 3-4, 1965, s , Erişim Tarihi: 15/ 06/ YAVUZ, Nihat, Memurluk Görevinin İhmâl ve Suiistimali Suçlarında Memurun Kendi Aleyhine Muamele Yapma Meselesi, ABD., S. 6, 1979, s YENİDÜNYA, A.Caner, 2004 Türk Ceza Kanunu nun Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlara İlişkin Bölümü Hakkında Bir Değerlendirme, Kazancı Hukuk, İşletme ve Maliye Bilimleri Dergisi, S. 5, Ocak 2005, s Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi. Danıştay Dergisi. Kazancı İçtihat Veri Bankası. Uyap İçtihat Veri Bankası.