Yrd. Doç. Dr. Zeynel T. KANGAL Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Öğretim Üyesi KABAHATLER HUKUKU

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Zeynel T. KANGAL Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Öğretim Üyesi KABAHATLER HUKUKU

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...ix KISALTMALAR...xxiii Birinci Bölüm KABAHATLER HUKUKUNA GİRİŞ 1. Kabahat Kavramı ve Kabahatler Hukuku...1 I. Kabahat Kavramı...1 A. Genel Olarak...1 B. Kabahatlerin Diğer Kavramlardan Farkları Kolluk Tedbirlerini Gerektiren Fiillerden Farkları Disiplin Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden Farkları Muhakeme Hukuku Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden Farkları Askerî Kabahatlerden ve Disiplin Kabahatlerinden Farkları...8 II. Kabahatler Hukuku...9 A. Genel Olarak...9 B. Kısa Tarihçe...12 C. Çeşitli Ülkelerdeki Durum...14

3 x 1. Federal Almanya Fransa İtalya İspanya Avusturya İsviçre...21 D. Hukuk Düzenindeki Yeri Kamu Hukukunun Alt Dalıdır Ceza Hukuku ve İdare Hukuku İle İlişkisi E. Düzenleme Konuları Maddî Hukuk Usul Hukuku Kabahat Suç Ayrımı I. Ayrımın Önemi II. Ayrım Kriterleri A. Şeklî Kriterler Yaptırım Farkı Kriteri Usul Farkı Kriteri...29 B. Esasa İlişkin Kriterler Nitelik Kriteri Nicelik Kriteri Nitelik-Nicelik Kriteri Kabahatler Hukukunun Kaynakları...35 I. Doğrudan Kaynaklar...35 A. Anayasa...35 B. Kanunlar Kabahatler Kanunu Kabahat İçeren Diğer Kanunlar...37 C. Çerçeve Kanunlar ve Düzenleyici İşlemler...43 II. Dolaylı Kaynaklar... 44

4 A. Yüksek Mahkeme Kararları B. Doktrin...45 III. Kabahatlerde Kanunîlik İlkesi...45 A. Genel Olarak...45 B. Örf-Âdet Hukuku Yasağı C. Belirlilik İlkesi Genel Olarak Çerçeve (Beyaz) Normlar...51 D. Kabahatler Hukuku Kurallarının Yorumu ve Kıyas Yasağı Yorum Kıyas Yasağı...58 E. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle İdarî Yaptırım Konması Yasağı...59 F. Geçmişe Uygulama Yasağı Kabahatler Kanunu nun Uygulama Alanı...62 I. Kabahatler Kanunu nun Konu Bakımından Uygulama Alanı...62 II. Kabahatler Kanunu nun Zaman Bakımından Uygulanması A. Genel Olarak B. Derhal Uygulama İlkesi (Geçmişe Uygulama Yasağı)...65 C. Failin Lehine Olan Kanunun Uygulanması III. Kabahatler Kanunu nun Yer Bakımından Uygulanması...75 A. Türkiye de İşlenen Kabahatler...75 B. Yurt Dışında İşlenen Kabahatler...78 IV. Kabahatler Kanunu nun Kişi Bakımından Uygulanması...79 A. Genel Olarak...79 B. Milletvekilleri...79 C. Cumhurbaşkanı...81 D. Diplomatlar E. Hâkim ve Savcıların Durumu xi

5 xii İkinci Bölüm KABAHATLERE YAPTIRIM UYGULANMASININ KOŞULLARI 5. Kabahatin Yapısal Unsurları ve Yaptırım Uygulanmasının Koşulları...85 I. Genel Olarak...85 II. Kabahatin Yapısal Unsurları III. Failin Kusuru IV. İdarî Yaptırım Uygulanmasının Diğer Koşulları Kabahatin Maddî Unsurları I. Hareket (Fiil) A. Kavram B. Hareket Çeşitlerine Göre Kabahatler Serbest Hareketli Kabahatler Bağlı Hareketli Kabahatler Tek Hareketli Kabahatler Birden Fazla Hareketli Kabahatler Seçimlik Hareketli Kabahatler Anî Kabahatler Mütemadî Kabahatler İcraî ve İhmalî Hareketli Kabahatler C. Bir Başkası İçin Hareket Tüzel Kişilerin Organ veya Temsilcisi ya da Faaliyeti Çerçevesinde Görev Üstlenen Kişi Gerçek Kişilerin Temsilcisi veya Çalışanı Özel Niteliklerin Sirayeti...98 II. Netice A. Kavram B. Nedensellik Bağı ve Objektif İsnad Edilebilirlik III. Kabahatin Konusu ve Hukuksal Değer A. Kavram B. Zarar Kabahatleri Tehlike Kabahatleri

6 xiii IV. Fail A. Genel Olarak B. Mahsus (Özgü) Kabahatler V. Mağdur VI. Nitelikli Unsurlar Kabahatin Manevî Unsuru I. Genel Olarak II. Kast A. Kavram B. Kastın Türleri III. Taksir A. Genel Olarak B. Taksirin Türleri IV. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Kabahatler V. Kabahatlerin Maddî Unsurlarında ve Nitelikli Unsurlarında Hata A. Kabahatlerin Maddî Unsurlarında Hata B. Kabahatlerin Nitelikli Unsurlarında Hata Hukuka Aykırılık Unsuru I. Genel Olarak II. Hukuka Uygunluk Nedenleri A. Kanun Hükmünü Yerine Getirme B. Meşru Savunma C. Zorunluluk Durumu D. Yükümlülüklerin Çatışması E. Hakkın Kullanılması F. İlgilinin Rızası III. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması IV. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddî Koşullarında Hata Kusur I. Genel Olarak

7 xiv II. Kusuru Ortadan Kaldıran Nedenler A. Yaş Küçüklüğü B. Sağır ve Dilsizlik C. Akıl Hastalığı D. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma E. Mazeret Nedenleri Zorunluluk Durumu Cebir veya Tehdit Hukuka Aykırı, Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi Meşru Savunmada Sınırın Aşılması F. Kusuru Ortadan Kaldıran Hata Hâlleri Yasak Hatası Kusuru Ortadan Kaldıran Nedenlerin Maddî Koşullarında Hata Kabahate Teşebbüs I. Genel Olarak II. Teşebbüsün Koşulları III. Gönüllü Vazgeçme Kabahate İştirak I. Genel Olarak II. Eşitlik Sistemi (Tek Tip Fail Sistemi) III. Kabahate İştirakin Koşulları A. Birden Fazla Kişinin Fiile Katılması B. Birlikte Kabahat İşleme İradesi C. Fiilin Tamamlanması veya Bazı Durumlarda İcra Hareketlerine Başlanması IV. Dolaylı Faillik V. Yan Yana Faillik VI. Özel Faillik Nitelikleri

8 12. İçtima I. Genel Olarak II. Fiil Tekliği ve Fiil Çokluğu III. Kabahatler Arasındaki İçtima A. Aynı Kabahatin Birden Fazla İşlenmesi B. Görünüşte İçtima C. Fikrî İçtima IV. Kabahatler İle Suçlar Arasındaki İçtima Kabahatlere Yaptırım Uygulanmasını Engelleyen veya Sağlayan Diğer Koşullar I. Kişisel Yaptırımsızlık Nedenleri II. İdarî Yaptırımı Kaldıran veya Azaltan Kişisel Nedenler A. Gönüllü Vazgeçme B. Etkin Pişmanlık III. İdarî Yaptırımın Uygulanabilirliğinin Objektif Koşulları xv Üçüncü Bölüm KABAHATLERE UYGULANACAK İDARÎ YAPTIRIMLAR 14. İdarî Yaptırımlara Genel Bakış I. İdarî Yaptırım Kavramı II. İdarî Yaptırımların Ceza Yaptırımlarından Farkları İdarî Para Cezası I. Genel Olarak II. İdarî Para Cezasının Çeşitleri A. Maktu İdarî Para Cezası B. Nispî İdarî Para Cezası C. Alt ve Üst Sınırları Kanunda Gösterilen İdarî Para Cezası Genel Olarak

9 xvi 2. İdarî Para Cezasının Belirlenmesi a. Kabahatin Haksızlık İçeriği b. Failin Kusuru c. Failin Ekonomik Durumu III. Yerine Getirilmesi A. Derhal Ödeme B. Cebri İcra Yoluyla Tahsil Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları Sosyal Güvenlik Kurumlarının ve Mahallî İdarelerin Bütçelerine Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilmeyen İdarî Para Cezaları Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Verdiği İdarî Para Cezaları Cumhuriyet Savcıları ve Mahkemeler Tarafından Verilen İdarî Para Cezaları C. Tahsil Şekli İdarî Tedbirler I. Genel Olarak II. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi A. Genel Olarak B. Mülkiyeti Kamuya Geçirilebilecek Eşya veya Değerler C. Elkoyma veya Muhafaza D. Kararın Geciktirilmesi E. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesinin Sonuçları III. Diğer İdarî Tedbirler A. Bir Meslek ve Sanatın Yerine Getirilmemesi B. İşyerinin Kapatılması C. Ruhsat veya Ehliyetin Geri Alınması Sürücü Belgesinin Geri Alınması...211

10 xvii 2. Avcılık Belgelerinin İptali Yetki Belgesinin İptali Lisans Belgesinin İptali Diğer Ruhsat veya İzinlerin İptali D. Faaliyetin Durdurulması E. Kara, Deniz veya Hava Nakil Aracının Trafikten veya Seyrüseferden Alıkonulması F. Spor Müsabakalarını Seyirden Yasaklama Tüzel Kişilere Uygulanacak İdarî Yaptırımlar I. Tüzel Kişilere Kabahatlerden Dolayı İdarî Yaptırım Uygulanması A. Genel Olarak B. Tüzel Kişilerin Kapsamı C. Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler D. Kabahatin Gerçek Kişinin Görevi Kapsamında İşlenmesi E. Tüzel Kişilere Uygulanabilecek İdarî Yaptırımlar II. Tüzel Kişilere Bazı Suçlardan Dolayı İdarî Para Cezası Uygulanması A. Genel Olarak B. Tüzel Kişilerin Kapsamı C. Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler D. İlgili Suçların İşlenmesi E. Suçun Tüzel Kişi Yararına İşlenmesi F. İdarî Para Cezasına Karar Verecek Makam G. Tüzel Kişi Hakkında Sadece İdarî Para Cezası Uygulanabilmesi İdarî Yaptırımlarda Tekerrür I. Genel Olarak II. Tekerrürün Sonuçları

11 xviii 19. Yerine Getirme Zamanaşımı I. Kavram II. Süreler Dördüncü Bölüm İDARÎ YAPTIRIM KARARI VE YARGISAL KORUNMA 20. İdarî Yaptırım Kararı I. Hukuksal Niteliği II. Unsurları A. Sebep Unsuru B. Konu Unsuru C. Amaç Unsuru D. Yetki Unsuru Genel Olarak İdarî Yaptırım Kararı Vermeye Yetkili Kişi ve Makamlar a. İdarî Organ ve Makamlar aa. Konu Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar.246 bb. Yer Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar aaa. Türkiye de İşlenen Kabahatlerde Yetki bbb. Yurtdışında İşlenen Kabahatlerde Yetki ccc. Bağlantılı Kabahatlerde Yetki ddd. Yer Yönünden Yetki Uyuşmazlığı eee. Yetkisizlik İddiası ve Yetkili Olmayan İdarî Mercilerin Yaptıkları İşlemler cc. Zaman Yönünden Yetkili Organ ve Makamlar b. Cumhuriyet Savcısı c. Mahkeme E. Usul-Şekil Unsuru Genel Olarak İdarî Soruşturma Koşulları...266

12 xix a. Şikâyet b. Talep İdarî Soruşturma Engelleri a. Ölüm b. Af c. Aynı Fiilden Dolayı Aynı Anda Yürütülen Başka Bir İdarî Soruşturmanın Varlığı d. İdarî Yaptırıma İlişkin Daha Önceden Verilmiş Bir Kararın Bulunması aa. Fiilin Ceza Mahkemesi Tarafından Karara Bağlanması bb. Fiilin Cumhuriyet Savcısı Tarafından Karara Bağlanması cc. Fiilin İdarî Makamlar Tarafından Karara Bağlanması e. Soruşturma Zamanaşımı aa. Kavram bb. Süreler Uyarı Koşulu İdare Önünde Savunma İdarî Yaptırım Kararının Şekli ve Gerekçesi Kararların Bildirilmesi İdarî Yaptırım Kararlarına Karşı Yargısal Korunma I. Genel Olarak II. Adlî Yargı Yolu A. Başvuru Yolu İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu Aleyhine Başvurulabilecek İdarî Yaptırım Kararları Görevli ve Yetkili Mahkeme Başvurabilecek Kişiler, Başvurunun Süresi ve Şekli Başvurunun Etkisi Ön İnceleme Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi

13 xx 8. Huzurda Dinleme Deliller ve İspat Son Kararın Verilmesi B. İtiraz Yolu İtiraz Edilebilecek Kararlar İtiraz Merci İtiraz İstemi, Süresi ve Şekli İtirazın İncelenmesi ve İtiraz Üzerine Verilebilecek Kararlar C. Olağanüstü Kanun Yolları D. Masraflar ve Vekâlet Ücreti III. İdarî Yargı Yolu A. İptal Davası Genel Olarak İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu İptal Davası Açılabilecek İdarî Yaptırımlar İptal Davası Açabilecek Kişiler ve Başvuru Şekli Dava Açma Süresi Görevli Mahkeme Yetkili Mahkeme Geçici Yargısal Korunma İlk İnceleme Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi Duruşma Açılması İnceleme ve Deliller İptal Davasında Karar B. Tam Yargı Davası Genel Olarak Görevli ve Yetkili Mahkeme C. Kanun Yolları IV. Adlî Yargı İle İdarî Yargı Arasındaki Görev Uyuşmazlıkları...340

14 xxi A. Genel Olarak B. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı C. Olumlu Görev Uyuşmazlığı EK I KABAHATLER KANUNU EK II AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ NİN İDARÎ YAPTIRIMLARLA İLGİLİ TAVSİYE KARARI KAYNAKÇA KAVRAM DİZİNİ