H e s e n z a d e. Men sizin ber gün ne qeder paltar yuduğunuzu, ne qeder zibil q aldığınızı görürdüm.

Transkript

1

2 N a r g i l e (ona derin ve sınayıcı bir nezer salaraq). Men sizden ancaq semimi söz gözleyirem... H esenza d e. Men semimi deyirem. Nargile. Uşaqlıqda bir defe rehmetlik Gövher nenem de bu sözü mene demişdi. H e s e n z a d e. Yeqin ki, yeri düşmeyib. Yoxsa bu sözü size çox adam deyerdi. N a r g i l e. Ancaq men çox zaman bu sözün eksini eşitmişem. H e s e n z a d e. Meselen, kimden? N a r g i l e. Meselen, atalığımdan... O, hemişe 1 menim yüngülbeyin 2, axmaq bir qız olduğumu söyleyirdi... Sonralar.,. Men on altı - on yeddi yaşma çatanda ise anamı inandırmağa çalışırdı ki, menim evde qiz qalmağım tehlükelidir. Mümkün qeder tez bir adam tapib 3 meni başdan elemek lazımdır. Qısapauza 4. Hesenzadepapirüs 5 yandırır. H e s e n z a d e. O bu sözleri sizin yanınızda d ey irdi? Nargile. Be'zilerini menim lap 6 gözümün içine deyirdi, be'zilerini ise men öz otağımdan eşidirdim. Hesenz a d e. Bes ananız ne cavab verirdi? N a r g i 1 e. Men size nağıl eledim 7 ki, anam ondan nece qorxurdu. Hesenz a d e (qısa pauzadan sonra.) Heyatda bele şeyler çox olur... Siz ananızdan incim eyin. Nargile. Eğer onun eri bir adam olsaydı, men anamdan incimezdim. Üzüne baxırsan, qusrnağın gelir. (getdikce qızışır.) Xesis, xırdaçı, qeybetçi, qorxaq, alçaq... rezil... Her ne deseniz, ondan!.. H e s e n z a d e. Sakil... Axı, siz söz verdiniz ki, dalıa esebileşmeyeceksiniz. Nargile. Bağışlayın... (Ağlamsınır.) O meni o qeder yandırıb ki... Hesenza d e. Her şey olub keçib. İndi siz ayrı yaşayırsımz, N a r g i 1 e. Ayrı yaşasam da, onun bereîmiş qoyun gözlerini ber yerde görürem... H e s e n z a d e. İşlersiniz... Başınız qarışar... Hamisini ıınudarsınız. Nargile. Meğer men anamgilde olanda işlemirdim? Meğer o üç otağın döşemesini, alh adamın bütün pal-paltarını 8 men yuyub temizlemirdim?!. H e s e n z a d e. Men sizin ber gün ne qeder paltar yuduğunuzu, ne qeder zibil q aldığınızı görürdüm. N a r g i l e. Ax, heç olmasa bunu bir neferden eşildim. H e s e n z a de. Ancaq, bilirsinizmi, beyle İşlemek başqa, cemiyyet içinde başqa... Zavodda 10 siz teze adamlar göreceksiniz. Teze sözler eşideceksiniz... Nargile. Men sizden başqa heç keşi görmek de istemirem, eşilmek de! H e s e n z a d e. Ne üçün? N a r g i l e. Çünki beç kese 11 inanmiram! H e s e n z a d e. Bes neye göre mehz mene inanırsınız? N a r g i l e. Bilmirem. (qısa pauza) Ancaq bu beledir. Eğer bu iki ilde her gün men o pencereden sizi görmeseydim, heç bilmirem ne ederdim. Bayaq men size yalan dedim... Poçlalyon kefsiz deyildi,.. Men özüm küçede dayarab onu gözleyirdim. Gelib çıxanda alda idim ki, Hesenzadegile gedirem, verin qezetleri men aparım H e s e n z a d e. Ne olar ki... Tanış olmağımıza çox şadam. Nargile. Teşekkür edirem. H e s e n z a d e. Teşekkür ne üçün... N a r g i l e. Sizin kimi bir adam eğer menimle tanış olduğuna doğrudan da şaddırsa... H e s e n z a d e. Meğer siz pissiniz? N a r g i l e. Bilmirem... her hakla, tale menim haqqımda bir az insafsızlıq eleyib... H e s e n z a d e. Sehv edirsiniz... Eğer "tale" deyilen bir şey varsa, sizin ondan incimeye haqqınız yoxdur. O, xoşbext olmaq üçün size her şeyi vermişdir... Ağıl, gözellik, sağlamlıq... daha ne isteyirsiniz... Bayaq siz özünüz bu sözleri menim oğlum haqqında deyirdiniz. Nargile. O başqa... men başqa! O sizin oğlunuzdur. H e s e n z a d e. Bunun dexli yoxdur... Üğul, qız Ömrü axıra qeder ata-ana ile bir başa vurmur N a r g i l e. Ax, siz ne yaxşısımz... Men sizi ele-bele de tesevvür edirdim... H e s e n z a d e. Siz ne yaxşısımz... Axı, biz ne üçün pis olmalıyıcj? Pislikde ne var ki... N a r g i 1 e. Eledir... (Qısa pauza) İcaze verin evinizi temizleyim... H e s e n z a d e (zarafatyana). Men size zehmet vermek istemirem. 1.daima 2. lıafif akıllı 3. blljlıp 4.ara5, sigara ö. tam 7. anlattım S. giysilerini '».çöp 10. fabrikada 11. hiç kimseye 12. sadece 13. götüreyim 14. bitmiyor

3 N a r g i l e. Men gözümü açandan beri hemişe 1 pis adam üçün zehmet çekmişem. İndi ise... dünyada hamidan 2 çox istediyim, hamıdan yaxşı sandığım bir adam üçün zehmet çekmek isteyirem. Sizin meni mehrıım etmeye haqqmız yoxdur. Hesenzade (zarafalyana). Ele ise, menim bu kitab şkafımi 3 selicjeye salın 4. Aydın tökübdağıdıb. Men de işe deyim... Gelmek isteseniz, qapım berk çekin, özü bağlanacaq. Nargile. Baş üste. Hesenzade eve girir, Nargile şkafa yaxınlaşaraq, seliqesiz balda üst-üste qalaqlanmiş 5 kitablardan ilk eline keçenin evvel üstünü oxuyur, sonra açıb baxmaq isterken kitabın arasından qurumuş bir çiçek düşür. Qız eyilib çiçeyi yerden götürerek burnuna tutub qoxlayir, bu zaman Hesenzade, elinde iri qovluq6 içeriden çıxır. N a r g i I e, Bu ne çiçeyîdîr? H e s e n z a d e. Ona "Boy çiçeyi" deyirler. Yuxarı dağlarda bitir. N a r g i I e. Ne qeribe çiçekdir.,. qııpquru quruyub, amma ele gözel etri var ki, ele bil indice derilib. Hesenzade (derinden nefes alaraq). "Boy çiçeyi" eledir... Quruyub xezel olsa da, etri hemişekitek 7 qalır. Helelik 8. Gedir. Nargile yene çiçeyi kitabın arasına qoyur. Şeylerin tozunu ahr. Çayniki" doklurub qazın üstüne qoyur ve bu işleri oxuya-oxuya eleyir. Onun saçları gümüş kimi ağdır... Onun gözlerinde daima bir keder vardır... Men onun necib ellerine baxaraq soruşdum: Ezizim, ne üçün hemişe perişansan... O, gülümseyib cavab verdi, "Meğer, ürekde her ne ki var... Açıb demekmi olar..." Qapı zengi 10. Nargile bir sevinde yüyürüb qapını acır. N e z a k e t daxil olur. Gergin pauza. Nezaket (aciqlı). Burda ne edîrsen? N a r g i l e. Elc-bele gehnişem. Nezaket. Sen qız uşağı, subay 11 kişinin evinde ne işin var? N a r g i l e (sakit). O meni işe düzeldir. Nezaket. Ne münasibe? O seni hardan 12 tanıyır? N a r g i l e. Men özüm onunla tanış olmuşam. Nezaket. Qelet 13 elemisen. Onun sen boyda oğlu var. N a r g i l e (sakit). Sehv edirsen, onun oğlu menden üç yaş böyükdür. N e z a k e t (qorxu içinde). Sen onunla çoxdan tanışsan? N a r g i l e. Yux... bir saatbuııdan qabaq 14, N e z a k e t (tekrar qezeblenir). Bu deqiqe burdan çıx, cehennem ol! N a r g i le (gülümseyir). Cehennemde çox olmuşam, indi de cennete köçmek isteyirem. Nezaket Demek, sen Öz doğma ananı ele salırsan 15? N a r g i l e (sakit). Yox, ele salmırartı. N e z a k e t (mülayim). Heç fikirleşmirsen ki, camaat ne deyer? Yoxsa seni Hesenzade qulluqçu tutub? Nargile. Qulluqçuluğun daşını daha atnuşam. Onun evini yığıb-yığışdırmağımı men özüm xahiş etdim lb. N e z a k e t. Senin deli olduğunu deyirdiler, inanmirdım. N a r g i l e. Eh... inanmamağının neticesi ne oldu ki... Nezaket. Eğer sen bu saat hurdan çıxıb getmesen, men milis 17 idaresine zeng edeceyem ıs! N a r g i l e (berkden gülür). Men on yaşından başlayaraq düz ıci doqquz il atamın teqaüdü ile dolanıb Ferec Serdarova qulluqçuluq eledim. Axırda da meni öz atamın evinden qovdu, bes niye onda milise zeng elemedin? Nezaket. Senin kimi cavan qizm, tekçe, yad kişinin evine getmeyi exlaqsızhqdır. N a r g i l e. Bes ezab... işgence... edaletsizlik nece?! N e z a k e t (kövrelib). Niye heyle deyirseıi... Meğer seni döyüb-söyürdüler?! N a r g i l e. Ele zülm var ki, döymek onun yanında muştuhıqdur. Bir cüt ağarmış göz buz kimi soyuq, iyrenc baxışları ile meni günde yüz dele tehqir edirdi. Men, on üç-on dörd yaşında qız, onun kirli tuman-köyneyini yııyurdum. Uşaqlarına dayelik 20 edirdim... Seherden-axşamacan ilan kimi qabıqdan çmrdmı. Bütün bunlarm müqabilinde ise qulağım neler eşitmirdi! Eh... nahaq gelmisen, ana... Nezaket (ağlayır). Nar... qızım... ağlını başına yığ. Meni ikinci defe bedbext eleme. N a r g i l e. Men seni bağışla yi ram, ana, sen 1. daima 2. herkesten 3. dolabımı 4. düzenleyin 5. yığılmış b. kitap muhafazası 7. her zamanki gibi 8. şimdilik 9. Çaydanlığı 10. zili 11. bekar 12. nereden 13. hata 14. önce 15. eğleniyor musun 16. istedim 17. polis 18. telefon edeceğim VI tam 20. dadılık

4 de meni yaddan çixar. Üç uşağın var... Onlar sene besdir 1, Nezaket. Nargile, qızım!.. Nargile. Get, ana. Nezaket. Söz ver ki, yenin ayağın bir de bu eve deymeyecek. N a r g i 1 e. O barede 2 fikirleşerem. Nezaket (tehdidle). Söz ver! N a r g i l e. Dedim ki, fikirleşerem. Nezaket. Onu bil ki, ananın üzüne ağ olanın 3 aebirde de sümüyü od tutub yanar. Nezaket çrar. Paııza. Hesenzade gelir. H e s e n z a d e. Siz bele burdaymışsınız? Ne olııb? Niye bele qemginsiniz? N a r g i l e. Göresen eîe bir vaxt olacaqmı ki, kölelik deyilen şey yer iizünden silinib gelsin? Yoxsa bu, heyatın qanunlarından biridir? H e s e n z a d e (zarafatyana). Ne danışırsınız 4... Biz ki, köleliyi çoxdan leğv etmişik... N a r g i l e. Men ürek, xarakter köleliyini deyirem. Le'nete gelmiş qorxu hissini deyirem. H e s e n z a d e (ciddi). Elbette, min illerden beri insanların qanına, iliyine işlemiş pisliklerin hamisini 5 birden çıxarıb atmaq mümkün deyil... Lakin,.. N a r g i l e (heyecanla onun sözünü keserek). Ax... Birce bilseydiniz ki, men, birinin o birinden qorxmağma, ona yallaqlanmasına ne qeder nifret edirem... Hesenzade. Başa düşürem 6... Lakin tekçe nifret etmekden ne çıxar... (Keskin). Adamları qorxaqhğa, yaltaklığa öyreden sebebleri tapıb 7 mehv etmek lazımdır! (İlhamla) Siz bizim zavodda 8 kimseden qorxmayan, kimseye yaltaqlanmayan, öz namuslu zehmetleri ile her şeye qalib gelen oğlanlar, qızlar göreceksiniz ve o zaman inanacaqsınız ki, qorxaqlıq heç de heyatın qanunlarından biri deyil? N a r g i l e. Çünki onların reisi sizsiniz!.. H e s e n z a d e. Bunun ehemiyyeti yoxdıır, ya men, yaxud da... N a r g i l e (onun sözünü kesir). Ehemiyyeti çoxdur, H e s e n z a d e. Men oradan, o pencereden size, sizin iri ve gözel ellerinize tamaşa eledikçe özözüme deyirdim; göresen bu adam heyatında bir kesden 9, bir çetinlikden qorxmuşdumu? Sizin bu elleriniz mene esi kişilik cesaretinin, merdliyin, iradenin, ali-cenablığın canlı bir timsah kimi görünürdü. Nargile. Sağ olun, men indiyecen kimseden özüm haqqında bele yaxşı söz eşitmemişem. H e s e n z a d e (zarafatyana). Bes kavalerinizden 10 nece? N a r g i l e. Kavalerim ne gezir?! H e s e n z a d e. Nece ne gezir? Bele gözel qız... N a r g i l e. Biri var idi, dalından deydim, getdi... Hesenzade. Niye? N a r g i l e. Sifeti qız üzüne oxşayırdı... Özü de ele şit 11 gülümseyirdi ki, ele bil bu saat axib tökülecek... Hesenzade (gülümseyir). Ağlı-zadı nec:eydi? Nargile. Ağlı... (Ovcnnun içini üfürür.) Saman tozu! Özünü de müasir Don Juan hesab eleyirdi. Hesenzade. Bes nece olrnuşdu ki, siz evveller onu xoşlamışdmız? N a r g i l e. Gördüm ki, be'zi qızların xoşuna gelir, men de maraqlandım. İndiki ağlım olsaydı, heç onun üzüne de tü... ("tüpürmezdim" demek isteyir, lakin sözünü deyişir) bele baxmazdım. Siz bura keçenden qabaqkı 12 ehvalatdır... Onda menim on altı yaşım var İdi. Hesenzade. Bes refiqenizin sürprizi? Nargile. Boşlaym. Men size dedim ki, getmedim... Ne üçün bir de soruşursunuz? Yoxsa mene inanmırsınız? Hesenzade. İnanıram. Tamamile inanıram. Nargile (qürıırla). Men size heç bir zaman yalan söylemerem. Ümumiyyetle, menim yalandan açığım 13 gelir. O da qorxaqlıq kimi bir şeydir. Ele deyil? Hesenzade. Eledir. N a r g i l e. Men sizin üçün çay demlemişem. H e s e n z a d e. Ne danışırsınız 14!.. Siz hardan 15 bildiniz ki, menim üreyim bu saat yaman çay isteyir? N a r g i l e (sevinde). Getirim? Hesenzade. Getirin. Nargile metbexden 16 bir stekan 17 çay, qend 18, peçenye 19 ve başqa şeyler getirir. Nargile. Yaxşı dem alıb? Hesenzade. E'la. Bes özünüze niye ge-tirmir siniz. 1. kafidir 2. hususta 3. sözünün dinlemiyordu 4. konuşuyorsunuz 5. hepsini b. anlıyorum 7. bulup 8. fabrikada 0. kimseden 10. erkek arkadaşlarımızdan 11 yersiz 12. önceki 13. öfkem 14. konuşuyorsunuz 15. nereden 16. mutfaktan 17 bardak 18. şeker I 9, pasta

5 N a r g i l e (tutularaq). Özüm sizin yanınızda çay içeceyem? Hesenzade. İçende ne olar? N a r g i l e tereddüt! içinde susur. Xahiş edirem 1, özünüz üçün de gelirin. Nargile cjeti hereketle gedib özüne çay töküb getirir ve stui 2 çekib Hesenzade ile qabaq-qabağa 3 oturur. Gah gülümseyir, gah ciddi görünüş alır. Özünü ne cür aparmağını 4 bilinir. Hesenzade bunu hîss edîr. N a r g i 1 e. Siz alahğmıla anamın menim başıma açdıqları oyuna baxmayın, ümumiyyeüe menimki heyatda getirir. H e s e n z a d e. Doğrudanım? Nargile. Doğrudan (qısa pauza. Cesaretle). Meselen, bu eyvanda, bu söyüd ağacı altında sizle bele qabaq-qabağa oturmaq, size qulaq asmaq, sizin üçün bir iş görmek menim en böyük arzum idi. (Göz qapaqlarını endirerek yavaş sesle) Bu iki ilde ele bir gece olmayib ki, men sizden qabaq yatım. Hesenzade. Sizin kimi ağıllı bir qızdan bele sözler eşilmek menim üçün xoşdur. (Qısa pauza) 5 Bilirsinizmi, biz insanlar qeribeyik. Ne qeder böyük irade sahibi olursan ol, heyalm hansı (ı eziz xatirelerle bağlı olursa-olsun, yene de kiminse senin haqqında düşünmesini, az da olsa senin taleyinle maraqlanmasını isteyirsen. N a r g i l e. Bes nece... İnsanlarla ehate olunduğun hakla, Robinzon Kruzo kimi yaşamaq olmaz ki... Hesenzade (papiros 7 yandırır). Doğrudur, Nargile. Teklik dehşetdir. An.ımgilde olan-da da men hemişe K özümü yakjız hiss edirdim... H e s e n z a d e. Başa düşüreni 0... Telefon zengi 10. Nargile sıçrayıb desteyi 11 götürür. N a r g i l e. Kimi isteyirsiniz? Hesenzadeni? Bu saat. Hesenzade qalxıb aparata yaxınlaşır 12. Nargile desteyi ele bir sevinçle ona uzadır ki, ele bil bu, qız üçün lam bir seadetdir. H e s e n z a d e (telefonla). Yaxşı, qoyun boşaltsınlar, men de yarım saata qeder gelirem. (Desteyi asır.) Nargile. İşdendir? H e s e n z a d e. Beli, Teze maşinlar 13 gelib, lehvil almaq lazımdır. N a r g i l e (tereddüdle). Onda... men gedim... Hesenzade. Demek sabahdan işe başlayırsınız... Elbetle, semeni zavodunda 14 islemek o qeder de asan deyil. N a r g i 1 e. Ne olsun çetindir... Siz ki orda işleyirsiniz. H e s e n z a d e (gülümseyir). Men ayrı... bizim ciyerlerimiz semenün 15 tozuna öyrenib. N a r g i l e (ja ketini geverek). Herden lb bura gelmeyime icaze verersiniz? Hesenzade. Elbette... N a r g i l e. Herden yox, tez-tez! Her gün! H es en z a d e. Gelin. N a r g i l e. Menim haqqmıda pis düşünmeyin ha!.. Hesenzade. Beyern 17 siz pis qızsmız? N a r g i l e (qeti). Yox, pis qız deyilem! H e s e n z a d e. Onda ne üçün men sizin haq~ qınızda ele düşünmeliyem? N a r g i l e (öz-özüne danişırmiş 18 kimi). Doğrudan da... (qısa pauza) Siz menim indiye qeder bir yad kişi ile tek otaqda qalmadığıma inanırsınızmı? H e s e n z a d e. İnanıram. Bir de ki, qalanda ne olar?.. Kişiler adamyeyen deyillerki? N a r g i l e. Yox... Bu, qeyri-semimi söz oldu. Hesenzade. Ne üçün? Nargile (acıqlı). Çünki adanıveyenleri var! Hesenzade. Biz hemişe 3 ' 1 yaxşını esas götürnıeliyik... Fisin ömrü az olur. N a r g i l e. Eksine, pislerin ömrü acı bağırsaq kimi hey uzanır... (Qısa pauza 20 ) Deyirler menim atanı ağılda, yaraşiqda, qanacaqda 21 iki oğlanın biriymiş. Anıma müharibeden qayıtmadı 22. Ferec ise qayıtdi. Özünün de hele yüz il bundan sonra ölmek fikri yoxdur. Hesenzade. Mesele tez ve ya gec ölmekde deyil. Omür onsuz da nisbi şeydir. Ancaq... Boy çiçeyini yadınıza salın. Özü nece vaxtdır ki, xezan olub gedib, amma etri indi de bizi heyran edir... Yaxşı insanlar da beledir... Özleri mehv olsalar da, xatireleri hemişe bizim leyat,etle yaşamağımıza kömek edir 23. Bizim üçün teselli olur. N a r g i I e (pıçıltı ile). Doğrudur... Eğer atamın eziz xatiresi olmasaydı... (Ağlayır). Allaha şükür ki, men hele indiye qeder onun adına layiq olmayan bir iş tutmamışam. Heç bir fırıldaqçı oğlanın hap-gopuna24 aldanmamışam. Buna birinci sebeb yad yerlerde helak olmuş cavan alamın adı- 1.istiyorum 2. sandalye 3. karşı karşıya 4. götürmesini 5. ara 6. hangi 7. sigara ti. daima 9. anlıyorum 10. zili 11. ahizeyi 12. cihaza 13. ara-balar 14.çimento fabrikasında 15. çimentonun 16. bazen 17. sanki 18. konuşuyormuş 19. her''zaman 20. ara 21. fikirde 22. dönmedi 23. yardım 24. gürültüsü

6 dırsa, ikinci sebeb bilirsinizmi kimdir? (Hesenzade sual îfadesile ona baxır.) Siz! (Qısa pauza) Men oradan size tamaşa eledikçe, heyatımda tez-tez lesadüf elediyim pislikler mene o qeder me'nasız, o tjeder kiçik görünürdü ki, bir az qabaq onların meni incide bildiklerine teecüb edirdim. Ele bil ki, men onların hamısına 1 - bütün o fereclere 2, dediklere* ulduzların yanından baxırdım! Ele bil ki, menini bu balaca sineme dünya sığnurdı. Men zavodda 4, qesebede sizin haqqınızda eyzen 5 yaxşı sözler eşidirdim. Ve bunlar meni xoşbext edirdi. Men sizin bize qonşu olduğunuzu hamıya iftixarla söyleyirdim.., Telefon zengi 6. Desteyi 7 Hesenzade götürür. H e s e n z a d e. Egidirem. (belireni, gelirem. (Desteyi yerine qoyıır.) N a r g i I e. Oy... men sizi Iengittim 8. Bağışlayın... Hesenzade. Eybi yoxdur. N a r g i l e (riqqetle) 11. Sağ olun. Çox sağ olun... H e s e n z a d e. Siz de sağ olun. N a r g i l e. Helelik. Hesenzade. Helelik 10. N a r g i l e gedir. Hesenzade onun ardınca uzun bir nezer salır. Seline qaranlıqlaşır ve bu qaranlıqda Nargilenin aaqlı sesi eşidilir. N a r g i 1 e n i n s e s i. Men ele bilirdim Ferec bizini evdedir... İşıq Nargile ve onun qarşısında dayanmış Ferecovun üzerine düşür. N a r g i 1 e. Meni direktör Hesenzade gönderib, başa düşürsünüzmü 11? F e r e c o v. Ba... ba... başa düşüreni... A... ancaq gecikmişiniz, siz clünen 12 gelmeli idiniz,., gö... gözledim, gelmediniz. Nargile (onu yamsılayır). D... de... dedim ki, xestelennıişdim. F e r e c o v. O öz işinizdir. N a r g i l e. Xestelenmek öz isimdir? F e r e c o v. E... elbette. Sizi men xestelendirmemişdim ki. N a r g i 1 e. Siz xestelendirmişdiniz! Menim esenlerimi siz fereder çeyneyib elden salmışınız. Men sizlerle vuruşmaqdan (boğazını gösterir) bura gelmişem. F e r e c o v. Me... me,.. menim adım Ferec deyil, Bedeldir. Nargile. Xeyr! Sen Ferecsen!.. 1. hepsine 2. sevinçlere 3. üzüntülere 4. fabrikada 5. hep 6. zili 7. ahizeyi 8. beklettim 9, memnuniyetle 10. görüşmek üzere 11. anlıyor musunuz 12. dün