3 Mart Y lmadan Yorulmadan Dr. S tk Ayd nel

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "3 Mart Y lmadan Yorulmadan Dr. S tk Ayd nel"

Özgür Yasin
5 yıl önce
İzleme sayısı:

r lmas ve Osmanl Hanedan n n Türkiye Cumhuriyeti Topraklar D fl na Ç kar lmas Gazi Mustafa Kemal uzun süredir bu yasalar n ç kar lmas n düflünüyordu.

1 Y lmadan Yorulmadan Dr. S tk Ayd nel 3 Mart 1924 Bundan 91 y l önce 3 Mart 1924 günü TBMM de üç yasa kabul edildi 1-fier iyye ve Evkaf ve Erkan- Harbiye Vekaletinin kald r lmas 2-Tevhid i Tedrisat 3-Halifeli in kald r lmas ve Osmanl Hanedan n n Türkiye Cumhuriyeti Topraklar D fl na Ç kar lmas Gazi Mustafa Kemal uzun süredir bu yasalar n ç kar lmas n düflünüyordu. TBMM aç lm fl, Saltanat kald r lm fl, Cumhuriyet ilan edilmiflti. Ancak, yap lacak daha bir çok devrime gereksinim vard. Bunlar n bafl nda da bu yasalar geliyordu. Çünkü, ç kar lan yasalar n fleriata uygun olup olmad n kontrol eden fier iyye Bakanl (Bunun yerine Diyanet flleri Baflkanl ) ve dini vak flara ba l olanlar idare eden Vak flar Genel Müdürlü ü (Bunun yerine de Vak flar Genel Müdürlü ü 5

2 kurulacakt ) görevde oldukça; E itimi ve Ö retimi dini etkilerden kurtarmak, laik bir duruma getirebilmek, halk cehaletten kurtarmak ve bir e itim seferberli i yapabilmek için (bu konu ilerde iyice incelenilecektir) kesinlikle Tevhidi Tedrisat yasas na gereksinim vard. Hele, kurulacak laik Türk devletinde Halifelik denilen ikinci bir devlet gibi, Osmanl Saray n n yetkilerini kendinde gören, dünya müslümanlar aras nda hiçbir etkinli i kalmayan, üstelik Kurtulufl Savafl m z engelleyen bir kurumun var olmas düflünülemezdi. Osmanl Hanedan n n Türkiye topraklar içinde kalmas hedeflenen yeni Cumhuriyet i devam ettirmekte engeller ç karabilirdi. İflte bütün bu nedenlerle 3 Mart 1924 günü bu yasalar ç kar ld ve o gün Devrim Tarihimizin en önemli günlerinden biri oldu. Atatürk, bu yasalar n ç kar lmas zaman n n geldi ini, çok iyi tespit etti ve Meclise öneriler verdirerek bu yasalar Meclisin karar olarak ç kartt. O, bir zamanlama üstad oldu- unu da burada da kan tlad. Bütün devrimleri bir anda yapmad zira, pek çok direnifl olabilirdi. Nitekim, Devrimleri halka anlatarak ve inand rarak yapmas na karfl n iç ve d fl k flk rtmalarla, yine de bir çok engeller ç kar ld. Atatürk, bunlar öngörüyordu. Gerekli önlemleri de ald. Hükümeti bu önlemleri alma yönünde örgütledi. Hükümet otoritesinden hiç ödün vermedi. Bu genel bilgiyi verdikten sonra, flimdi Tevhidi Tedrisat yasas hak- k nda detayl bilgi vermeye geçebiliriz. Ayni makaleye bu üç yasay ayr ayr detayl bir flekilde, s d rma olana yoktur. Bu yasan n detay n aç klamadan önce Osmanl dönemi Maarifini ve neden bu yasaya ihtiyaç duyuldu- unu -neden, sonuç- iliflkisini belirtmek gerekir. Osmanl döneminin en büyük özelliklerinden biri de medrese- mektep iliflkisi idi. lk Osmanl Medresesi 1330 y l nda, o s rada Beyli in merkezi olan znik te kuruldu. Daha sonraki y llarda da temel ö retim kurumu olarak di er yörelere yay ld. Bunlar n görevi slam hukuku (F k h) ö retmek idi. Medreseler gittikçe bozuldu. Türkçe dersler yan nda Arapça ve Farsça ö retiliyordu. Bu diller de yeterince bilinmiyordu. Kâtip Çelebi Kanuni döneminden sonra, önce de oldu u gibi, do a bilimlerine yer verilmedi inden yak - n r. Medreseler gittikçe bozuldu. Türkçe dersler yan nda Arapça ve Farsça ö retiliyordu. Bu diller de yeterince bilinmiyordu. Nitekim, Hürriyet Gazetesindeki (27 Temmuz 1868) Medrese mezunlar n ele alan bir makalesinde Nam k Kemal flunlar 6

Ziya Gökalp yaz yordu: Ulemadan bu gibilere Elcevâb gibi Arapça bir gazete verilirse lûgate baflvurup iki saat u raflmay nca bir mana ç karamazlar.

3 Ziya Gökalp yaz yordu: Ulemadan bu gibilere Elcevâb gibi Arapça bir gazete verilirse lûgate baflvurup iki saat u raflmay nca bir mana ç karamazlar. F k f tan herhangi bir mesele sorulsa, biz f k fla fazla meflgul olmad k derler, ngiltere, Amerika vb. bir devlet ismi soruldu unda hayretle dinlerler. Bu devlete, bu millete, bu mülke ac nmaz m? kinci Meflrutiyet devrinde Medreselerin düzeltilmesine u rafl ld. Fakat bu giriflim de yar m bir önlemden öteye geçemedi. Ziya Gökalp de Türk maarifinin içine düfltü ü durumdan kurtarmak için milli bir karekter almas n, yani ö retim kurumlar nda milli maarif politikas n n hâkim k l nmas n ve bir milli e itim sisteminin uygulanmas n zorunlu görüyordu. Bu ünlü düflünürümüzün Türkçülü ün Esaslar nda bu düflüncesini daha etrafl ca belirtti ini, Türkiye de halkmedreseliler ve mektepliler diye üç zümre bulundu unu, bu üç s n ftan birincisi, hâlâ Uzak Do u medeniyetinden tamam yla ayr lmam fl oldu u gibi; ikincisinin henüz Do u medeniyetinde yaflad n, yaln zca üçüncü s n f n Bat medeniyetindeki baz feyizlere mazhar olabildi ini; bir milletin böyle üçe ayr lm fl bir hayat yaflamas n n normal olmad n, bu üç terbiye usulünü birlefltirmedikçe hakiki bir millet olmam z n mümkün olmad n savunuyordu y l nda nas Darülfünu nun yani k zlar n yüksek ö retim yapt bölünün kald r ld na dair emrinin Rektör taraf ndan dinlenmemesi karfl s nda Maarif Vekili nin Zaten bu çocuklar dinsiz ve fl mar k yapan sizsiniz Ben, K z ve erkek ö rencilerin zânu be zânu (diz dize) okumalar n kabul edemem. Benim dinim buna engeldir. E er srar edilirse ben yapaca m bilirim fleklindeki sözlerindeki zihniyeti aç klamaya gerek yoktur san r m. Mustafa Kemal Pafla bütün bunlar takip ediyordu ve çok iyi gözlemliyordu. flte bu yüzden ülke daha düflman çizmeleri alt nda iken Sakarya Muharebesinden 37 gün önce Ankara da maarif kongresini toplam flt r. Ülke henüz savafl içindedir. Bu büyük insan n iradesine ve e itime, ö retime verdi i de ere, dikkatinizi çekmek isterim. Kongre Salonuna girer girmez toplant da kad n ve erkeklerin ayr ayr oturduklar n görünce erkeklere dönerek flu ünlü sözünü söyler: Yoksa kad nlar m z n iffetinden mi flüphe ediyorsunuz? Bu sözle M. Kemal Türk kad n - n n asaletini belirtmek vurgulamak 7

istemifltir. Sonra konuflmas na bafllayarak: fiimdiye kadar takip olunan tahsil ve terbiye usullerinin milletimizin gerileme tarihinde en büyük etken oldu u kan s nday m.

4 istemifltir. Sonra konuflmas na bafllayarak: fiimdiye kadar takip olunan tahsil ve terbiye usullerinin milletimizin gerileme tarihinde en büyük etken oldu u kan s nday m. Onun için milli terbiye program ndan bahsederken eski devrin hurafelerinden yarad l fl - m zdan gelen niteliklerimizle hiç de ilgisi olmayan Do u dan ve Bat dan gelebilen bütün etkilerden tamamen uzak milli karakterimize ve tarihimize uygun bir kültür kastediyorum. demifltir günü zmir eski gümrük binas nda yapt halk ile konuflmas nda da flunlar söylemifltir: Milletimizin, memleketimizin ö retim kurumlar bir olmal d r. Bütün memleket evlad kad n ve erkek ayni surette oradan ç kmal d r. Fakat nas l ki her hususta yüksek meslek ve ihtisas sahipleri yetifltirmek gerekli ise dinimizin gerçek felsefesini tetkik ve ö retmede telkin kudretine sahip güzide ve gerçek bilim adamlar yetifltirecek yüksek kurulufllara da 8 Vas f Ç nar malik olmal y z. Bu konuflmas ile Mustafa Kemal adeta ç kar lacak olan yasan n esaslar n vermifl oldu. kinci TBMM seçimlerinden önce yay mlad dokuz ilke nin sekizincisinde millete e itimin birlefltirilmesi, gerekti ini bildiriyordu. Bütün bunlar Tevhidi Tedrisat yasas n n ç kar lmas na haz rl k idi. Cumhuriyet de ilan edilmiflti. Art k, bu yasalar n ç kar lma zaman gelmiflti. Nihayet 2 Mart 1924 e gelindi. O günkü Meclis toplant s nda Saruhan (Manisa) milletvekili Vas f (Ç nar) ve 57 arkadafl n n önerdi i Tevhidi Tedrisat yasas n n gerekçesinde: Bir de ve bu da ö retim birli i ile olur. Tanzimat n ilan edildi i s ralarda ö retim birli ine geçilmek istenmiflse de baflar l olunamam fl, tam tersine bir ikilik ortaya ç km flt. Parti grubunda k sa bir tart flmadan sonra uygun bulunan Devletin genel e itim siyasetinde, milletin düflünce ve duygu bak m ndan birli ini sa lamak gereklidir önerisi, TBMM nin 3 Mart 1924 tarihli toplant s nda hiçbir de iflikli e u ramadan kabul edildi. Yasan n maddeleri aras nda flunlar yer al yordu: Türkiye dahilindeki bütün bilim ve ö retim kurumlar Milli E itim Bakanl na ba l d r. fier iye ve Evkaf Bakanl klar veya özel vak flar taraf ndan idare olunan bütün Medrese ve okullar Milli E itim Bakanl na ba lanm flt r. Bu bakanl klara ve medreselere ait ödenekler Milli E itim Bakanl

5 na verilecektir. Milli E itim Bakanl yüksek din uzmanlar yetifltirmek üzere Darülfünun da bir lahiyat Fakültesi, imaml k ve hitabet gibi din hizmetleri yapacak memurlar n yetiflmesi için de ayr okullar açacakt r. Di er Bakanl klara ba l ö reti görevlilerinin Milli E itim Bakanl na ba lanmalar için sonradan gerekli ifllem yap lacakt r. (k salt ld ) Yasan n bir maddesi gere i, stanbul da Darülfünun a ba l bir lahiyat Fakültesi ve çeflitli yerlerde 29 adet imam-hatip okulu aç lm flt. Ancak, ö renci bulunamad için bunlar y llar nda kapand. Bu yasan n getirdi i faydalar tekrar hat rlatmak gerekir: Ö retim çok bafll l ktan kurtar lm flt r. Teb a, reaya zihniyeti kald r l p, Türk halk na vatandafl olma bilinci afl lanm flt r. Bireylerin ve devletin laik olmas sa lanm flt r. Ö retim laik bir tabana oturmufltur. Ö retimdeki dinsel düflünce, laik dünya görüflüne dönüflmüfltür. Ça dafllaflma sa lanm flt r. Rasyonel düflünceye, bilime giden BD MART 2015 yollar aç lm flt r, rejimin gelece i güvence alt na al nm flt r. Cumhuriyete inanan, Atatürk devrimlerini benimsemifl ve özümsemifl kuflaklar yetiflmesini sa layacak yollar aç lm flt r. Ulusal Egemenli e ayk r davran fllara devam eden ve Milli E itim Ö retim Birli inin sa land günlerde bir s nf görüntüsü Bakanl n n bu konudaki genelgelerine uymayan yabanc okullar kapat lm flt r. Bu yasan n kabulünden sonra devrimlere devam edildi. Medreseler kapat ld, tekke ve zaviyelerle, türbeler kapat ld, türbedarlar ile bir tak m unvanlar yasak edildi, Türk devletinin dini islamd r f kras ile 26. maddedeki fler i hükümlerin TBMM taraf ndan yürütülece i f kralar Anayasa dan kald r ld, yeni Türk harfleri kabul edildi, ezan Türkçelefltirildi, Halk evleri aç ld, Darülfünun üniversiteye dönüfltürüldü. Böylece e itim ve ö retim ça dafl ve uygar bir düzeye geldi. sitkiaydinel@butundunya.com.tr 9

Benzer belgeler

Cumhuriyet in E itim Mucizesi

Sakl Tarih Sinan Meydan Cumhuriyet in, yokluk ve yoksulluk günlerinde yarat lan baflar öyküsü Cumhuriyet in E itim Mucizesi 3 Mart 1924 te ç kar lan 430 say l E itim Ö retim Birli i (Tevhid-i Tedrisat)