Ü lkemizde kredi kart kullan m oldukça yayg nlaflm fl durumda olup, bu

Transkript

1 mali ÇÖZÜM 209 KRED KARTI VASITASIYLA YAPILAN TAKS TL SATIfiLARDA KATMA DE ER VERG S MATRAHININ TESP T VE UYGULAMASI Serkan GÜNGÖR zmir Vergi Dairesi Baflkanl Vergi Denetmen Yard mc s I-Girifl: Ü lkemizde kredi kart kullan m oldukça yayg nlaflm fl durumda olup, bu durum bir yandan mevcut kay t d fl ekonominin kay t alt na al nmas na önemli bir katk sa larken öte yandan da vergilendirmeyle ilgili problemleri beraberinde getirmektedir. Öteden beri ülkemizde yaflanm fl olan enflasyonist ortam n son y llarda giderek azalmas na paralel olarak piyasa faiz oran n n düflmesi, peflin al flverifllerin sa lam fl oldu u avantajlar ortadan kald rarak, taksitli sat fllarda patlamaya yol açm fl durumdad r. Bankalararas Kart Merkezi (BKM) verilerine göre; 2005 y l nda 85,3 milyar YTL olarak gerçekleflen kredi kart ifllemlerinin yaklafl k yüzde 91 i al flverifl, yüzde 9 u ise nakit çekim olarak de erlendirilmifltir. Ayn y lda kredi kart ile yap lan taksitli al flverifllerin toplam cirosu 16,8 milyar YTL olarak gerçekleflmifl olup, taksitli kredi kart al flverifllerinde yüzde 25,02 lik payla ilk s ray giyim ve aksesuar ma azalar al rken, ikinci s ray yüzde 16,64 ile elektrik-elektronik eflyalar ve bilgisayar, üçüncülü ü ise yüzde 10,47 ile telekomünikasyon harcamalar alm fl durumdad r. Bu ilk üç s ray yüzde 10,37 ile mobilya ve dekorasyon, yüzde 9,09 ile de market ve al flverifl merkezlerindeki harcamalar takip etmektedir y l nda iflyerleri taraf ndan kullan lan pos cihazlar n n say s bir önceki y -

2 210 mali ÇÖZÜM la göre yüzde 25,1 artarak 1 milyon 140 bin adede yükselmifl bulunmaktad r. Bu yaz m zda, nihai tüketicilerin sahip olduklar kredi kart vas tas yla yapm fl olduklar vade farkl taksitli al flverifllerde, sahip olunan kredi kart - n n sa lam fl oldu u taksitlendirme seçeneklerinden dolay oluflan vade farklar n n, di er bir anlat mla, banka taraf ndan pos makinesi vas tas yla kulland r lan tüketici kredisine ait faizlerin fatura düzenlenirken KDV matrah na dahil edilip edilmeyece i sorusuna cevap verilmeye çal fl lacakt r. II-Kredi Kart Vas tas yla Yap lan Sat fllar n Genel Mahiyeti: Bilindi i üzere, kredi kart vas tas yla peflin tutar üzerinden yap lan taksitsiz sat fllarda sat c lar, satm fl olduklar ürünün KDV dahil sat fl tutar n direkt pos makinesinden çekmekte ve faturay da bu tutar üzerinden düzenlemektedirler. Banka ise çekilen bu tutar üzerinden; kendi lehine alm fl oldu u komisyon tutar n ve bu komisyon tutar üzerinden hesaplam fl oldu u Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) toplam n düflerek kalan tutar mükellefin hesab na yat rmaktad r. Sat c lar da; sat fl tutar ile banka hesab na yatan tutar aras ndaki fark (komisyon+bsmv) kay tlar na gider olarak intikal ettirmektedirler. Bu tarz sat fllarda, sat c - n n düzenlemifl oldu u fatura tutar - n n içinde bankaca kesilen komisyon ve BSMV de yer ald ndan KDV matrah na bunlar dahil edilmektedir. Örne in YTL tutar ndaki televizyon nihai tüketiciye tek slip olarak sat ld nda ve banka bu tutar üzerinden % 1 komisyon+bsmv kesti inde, sat c n n hesab na 990 YTL geçmektedir. Bu örnekte fatura YTL üzerinden düzenlenmekte ve KDV de bu tutar üzerinden hesaplanmaktad r. Bu tarz sat fllarda sat c lar aras nda pratikte uygulama birli i sözkonusu olup, KDV matrah n n içinde yer alan ve bankaca al nan komisyonun KDV matrah na dahil edilip edilmemesi konusunda ciddi bir tart flma sözkonusu de ildir. Bunun nedenini ise, kredi kart yla yap lan sat fllarda nihai tüketiciden al nan komisyon bedelinin bankalar n nihai tüketicilerden ald bir komisyon olmamas na, söz konusu komisyonun bankalar taraf ndan kredi kart karfl l nda sat fl yapan flirketlerden al nmas na, flirketlerin de nihai tüketicilere bu komisyonu yans tmas na ba lamak mümkündür. Bu durum ayn zamanda 3065 say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 20. maddesi ile 24. maddesinin (b) bendinin de gere idir. Vadeli olarak yap lan taksitli sat fllar-

3 mali ÇÖZÜM 211 da ise yayg n olarak iki durum söz konusu olabilmektedir. Birinci durumda; ürünün peflin sat fl tutar üzerinden taksitlendirme yap lmaktad r. Bu durumda uygulanacak vade oran, anlaflma yap lan bankaya ve taksit say s na göre de iflebilmektedir. Bu tarz sat flta taksitlendirme, müflterinin talebine ve sat c n n bu hususta verece i karara göre yap lmaktad r. Banka taraf ndan taksit say s na göre uygulanan komisyon tutar, sat c lar n belirlemifl oldu u sat fl tutar ndan düflülece i için bu sat fl usulünde taksitlendirmenin maliyetine sat c katlanmakta k saca kardan feragat etmektedir. Örne in; YTL tutar ndaki televizyon nihai tüketiciye 12 taksitte sat ld nda ve banka bu tutar üzerinden % 8 komisyon+bsmv kesti inde sat c n n hesab na 920 YTL geçmektedir. Bu tarz sat fllarda, taksitlendirme sat c - n n iradesinden do makta ve taksitli sat fl tutar n da sat c belirlemektedir. Bu yüzden de Katma De er Vergisi; bankaca kesilen komisyon tutar ve BSMV yi de içeren, sat c n n belirlemifl oldu u sat fl tutar üzerinden (örne imizde YTL) hesaplan r. Ayr ca yine bu tutar üzerinden has - lat faturas düzenlenir. Sat fl tutar ile banka hesab na yatan tutar aras ndaki fark n kay tlara gider olarak intikal ettirilece i tabiidir. kinci durumda ise; sat lan ürüne iliflkin taksitlendirme sat c n n iradesi d - fl nda bankan n kendisi taraf ndan yap lmaktad r. Uygulamada bu sat fl türüne; vade farkl taksitlendirme denilmektedir. Bu durumda sat c lar, bankaca önceden belirlenmifl faiz oran na göre peflin sat fl tutarlar n n üzerine pos makinesi taraf ndan hesaplanan vade fark tutar n koyarak sat fl yapmaktad rlar. Burada vade fark denilen fley asl nda, banka taraf ndan kredi kart sahiplerine sa lanan tüketici kredisine uygulanan faizdir. Yap lacak olan kredi kart kampanyalar nda kart sahibi banka, üye iflyeriyle, ürün grubu ve vade oran belirlemektedir. Nihai tüketiciler ise vade fark dahil toplam tutar bankaya taksitler halinde ödemektedirler. Örne in YTL tutar ndaki televizyon nihai tüketiciye 12 taksitte sat ld nda ve banka bu tutar üzerinden % 12 faiz ald nda, sat c n n hesab na YTL geçmekte, müflteri ise bankaya YTL borçlanmakta ve bunu söz konusu bankaya 12 taksitte ödemektedir. Bu sat fl türünde, sat c lar bankaya herhangi bir komisyon ödememektedirler. Ancak puan kullan lmas gibi istisnai durumlarda bankalar sat c lardan masraf talep edebilmektedirler. Burada tereddüt edilen husus; KDV matrah n n tespiti aç s ndan, fatura

4 212 mali ÇÖZÜM düzenlenirken bankan n maddesinin pos makinesi arac l yla nihai tüketicilere nun 17/4-e ve kullan- yine ayn kanunun f kras ile KDV Kanud rm fl oldu u tüketici kredisine ait nci ve maddesine göre, bu tutar n faiz de dahil toplam tutara m (örne- KDV matrah na dahil edilmemesi gerekti ini (örne imizde YTL) imizde YTL) düzenlenecektir, yoksa firmaca belirlenen ve üzerine ileri sürmektedirler. vade fark konulmam fl sat fl tutar na m (örne imizde YTL) fatura düzenlenecektir? Bu konuda iki farkl görüfl bulunmaktad r: Bu görüfllerden birincisi; imalatç dan nihai tüketiciye kadar uzanan sat fl zincirinde her bir aflama için bir sonraki halkadan al nan para veya para ile temsil edilen menfaatin tamam - n n KDV matrah na dahil edilmesi gerekti ini, bir baflka ifadeyle; her bir aflama itibar yla tahsil edilen para veya para ile ifade edilen menfaatlerin toplam üzerinden fatura düzenlenmesi ve katma de er vergisi hesaplanmas gerekti ini, bunun haricinde, konuyla ilgili olarak özel durumlar için Katma De er Vergisi mevzuat nda tan nm fl herhangi bir istisna bulunmamakta oldu unu ileri sürmektedirler. Dolay s yla bu görüflü savunanlar, tüketici kredisi faizi ad alt nda müflteriye yüklenilen tutar n da KDV matrah na dahil edilmesi gerekti ini (örne imizde YTL) savunmaktad rlar. Di er görüflü savunanlar ise; 6802 Say l Gider Vergileri Kanunu nun 28. Gelir daresi nin ise bu konuda yay mlanm fl tebli ya da sirküler fleklinde herhangi bir idari düzenlemesi bulunmamaktad r. Ancak pek çok Vergi Dairesi Baflkanl (Defterdarl klar) son y llarda olaylara münhas r özelge vermifl olsalar bile bu özelgelerde genel bir uygulama birli inin oldu unu söylemek güçtür. III-Kanuni Düzenlemeler ve Konunun De erlendirilmesi: a) Konuyla lgili Mevzuat: 3065 say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 1/1. maddesine göre, Türkiye de yap lan ticari, s nai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yap lan teslim ve hizmetler Katma De er Vergisi ne tabi bulunmaktad r. Kanunun 4. maddesinde hizmet; hizmet teslim ve teslim say - lan haller ile mal ithalat d fl nda kalan ifllemlerdir. Bu ifllemler, bir fleyi yapmak, ifllemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, haz rlamak, de erlendirmek, bir fleyi yapmamay taahhüt etmek gibi flekillerde gerçeklefle-

5 mali ÇÖZÜM 213 bilir. fleklinde tan mlanm flt r. Ayn Kanunun 10/a maddesinde, mal teslimi ve hizmet ifas hallerinde mal n teslimi veya hizmetin yap lmas an nda vergiyi do uran olay n meydana gelece i, 24/b maddesinde ise ambalaj giderleri, sigorta, komisyon ve benzeri gider karfl l klar ile vergi, resim, harç, pay, fon karfl l gibi ödemelerin matraha dahil olan unsurlar oldu u belirtilmifltir. Di er taraftan, Kanunun 20. maddesinde teslim ve hizmet ifllemlerinde matrah n, bu ifllemlerin karfl l n teflkil eden bedel oldu u hükme ba lanm flt r. Buna göre; bedel deyimi mal teslim alan veya kendisine hizmet yap lan ve yahut bunlar ad na hareket edenlerden, bu ifllemler dolay s yla her ne suretle olursa olsun al nan veya bunlarca borçlan lan para, mal ve di er suretlerde sa lanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve de erler toplam n ifade etmektedir. Öte yandan, 6802 say l Gider Vergileri Kanunu'nun 28'inci maddesinin 1. f kras nda banka ve sigorta flirketlerinin, 3226 say l Finansal Kiralama Kanunu'na göre yapt klar ifllemler hariç olmak üzere, her ne flekilde olursa olsun yapm fl olduklar bütün muameleler dolay s yla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya mahsuben ald klar paralar n, banka ve sigorta muameleleri vergisine tabi oldu u hükme ba lanm flt r. Maddenin 2. f kras nda ise; Bankerlerin yapm fl olduklar banka muamele ve hizmetleri dolay s yla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben ald klar paralar (kendileri veya baflkalar hesab na menkul k ymet al p satmay, al m sat ma tavassut etmeyi veya al p satt klar menkul k ymet karfl l borçlar ödemeyi taahhüt etmeyi meslek haline getirenlerin bu faaliyetleri dolay s yla lehlerine kalan paralar ile mevduat faizi vermek veya sair adlarla faiz ve benzeri menfaatler sa lamak üzere devaml olarak para toplama ifliyle u raflanlar n toplad klar paralara sa lad klar gelir ve menfaatler üzerinden komisyon, ücret, hizmet karfl l gibi adlarla ald klar paralar dahil) da banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir denilmektedir. Ayn maddenin son f kras nda ise; 2279 say l Kanuna göre; ikraz iflleriyle u raflanlarla ikinci f krada belirtilen muamele ve hizmetlerden herhangi birini devaml olarak yapanlar bu Kanunun uygulanmas nda banker say l rlar. Bir flahs n münhas ran alt n al m ve sat m ile u raflmas banker say lmas n gerektirmez. hükmü yer almaktad r. Katma De er Vergisi Kanunu nun

6 214 mali ÇÖZÜM 17/4-e maddesinde ise; Banka kart sahibine ve gayri Si-nakdgorta Muameleleri Vergisi kredi kapsam - vermektedirler. veya nakdi na giren ifllemler Katma Konumuzla De er ilgili Vergisi nden istisna edilmifltir. s tas yla yap lan vade farkl taksitli sa- olarak, kredi kart va- b) Konunun De erlendirilmesi: t fllarda sat c larca, hatta kimi durumlarda idare taraf ndan banka ko- Genel olarak kredi kart ç karan bankalar, kredi kart uygulamas nda, misyonu, vade fark ya da banka faizi olarak tan mlanan tutar esas nda sözleflme yapt klar ve pos makinesi verdikleri ifl yerlerinde kredi kart sahibi kiflilerin yapm fl olduklar al fl verifl tamamen bankaya ait bir gelir olup, tüketici kredisi faizidir ve bu haliyle bedellerini ödemeyi garanti eden bir Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi kapsam ndad r. Bu tarz sat fllarda müessese durumundad rlar. Bu durum sat c lar aç s ndan, senetli sisteme göre riski oldukça az ve uygulan- ve zaman olarak, sat c lar n iflyerinde tüketici kredisi verme iflleminin yer mas da oldukça kolay bir sistem ve de onlar n eylemi ile gerçeklefltiolup, neredeyse perakende sat fl yapan ya da hizmet veren tüm iflletme- banka flubesi olarak de erlendirme- ini ileri sürerek tüm sat c lar birer lerde pos makinesi kullan lmaktad r. mek gerekir. Olay n gerçek durumunda bunlar n birer banka flubesi olma- Bu sistemde müflterisine kredi kart veren bankan n gelirini; kart sahiplerinden ald girifl bedelleri veya y ll k d alenen ortadad r. Çünkü pos makinesi kullanan iflletmeler pratikte, üyelik aidatlar yan nda, esasen, yap - tüketici kredisi veren de il, sadece lan sözleflme gere ince kendilerine yapm fl olduklar sözleflme gere i sahip olduklar pos makineleri nedeniy- al fl verifl bedellerini ödemeyi garanti ettikleri ifl yerlerinden bankan n sa lam fl oldu u kredi kart yla yap lm fl lay da bankalardan herhangi bir gele buna arac l k yapan ve bundan do- olan al fl verifl bedelleri üzerinden ald klar komisyonlar oluflturmaktad r. için komisyon ödeyen iflletmeler polir temin etmeyen aksine bu durum Al nan bu komisyonlar ise; sözleflme zisyonundad rlar. yap lan iflyerlerine müflteri temin etme ve müflterinin yapt al fl verifl be- Kanunu nun, Vergi Kanunlar n n Uy- Bilindi i üzere; 213 Say l Vergi Usul delini ödemeyi taahhüt etme ve ödeme hizmetlerinin karfl l d r. Bu sis- 3. maddesinin b bendinde Vergilengulanmas ve spat bafll n tafl yan temde kredi kart veren bankalar, dirmede vergiyi do uran olay ve bu

7 mali ÇÖZÜM 215 olaya iliflkin muamelelerin gerçek mahiyeti esast r. Vergiyi do uran olay ve bu olaya iliflkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir. fiu kadar ki, vergiyi do- uran olayla ilgisi tabii ve aç k bulunmayan flahit ifadesi ispatlama vas tas olarak kullan lamaz. ktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olay n özelli ine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunmas halinde ispat külfeti, bunu iddia eden tarafa aittir. hükmü yer almaktad r. malatç dan nihai tüketiciye kadar uzanan sat fl zincirinde her bir aflama için bir sonraki halkadan al nan para veya para ile temsil edilen menfaatin tamam n n KDV matrah na dahil edilmesi gerekti ini ileri sürerek, bankan n sat c dan alm fl oldu u komisyon d fl nda, tüketiciden alm fl oldu- u tüketici kredisi faizi niteli indeki vade fark faiz tutar n n sat c lar taraf ndan KDV matrah na dahil edilmesinde Vergi Usul Kanunu na göre yasal isabet bulunmamaktad r. Çünkü vade fark niteli indeki faiz tutar n n uygulay c s, karar vericisi ve tahsilatç s banka olup, burada sat c n n iradesinden kaynaklanan vade fark koyma durumu sözkonusu de ildir. Buradaki fiili durumda, al c lar aç s ndan, taksitli sat fla konu ürünün vadeli tutar n belirleyen yani ona vadeli de erini biçen ve uygulayan otorite banka olmaktad r. Bu ifllem ise kredi kart n n pos makinesinden geçirilmesi suretiyle gerçekleflmektedir. Sat c - n n ürüne biçti i de er ise banka hesab na yatan mal n gerçek sat fl tutar olmaktad r. Öte yandan Katma De er Vergisi Kanunu nun Teslim ve hizmet ifllemlerinde matrah bafll kl 20. maddesinde bahsedilen bedel kapsam na, bankaca tahsil edilen tüketici kredisi faizini sokmak iktisadi icaplara uygun düflmemektedir. Söz konusu tüketici kredisi faizi tamamen bankan n geliridir ve bu haliyle 6802 Say l Gider Vergileri Kanunu nun 28. madde hükmü gere ince Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi kapsam na girmektedir. Katma De er Vergisi Kanunu nun 17/4-e maddesinde ise; Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi kapsam na giren ifllemler Katma De- er Vergisi nden istisna edilmifltir ve bu hüküm tart flma konusu yap lamayacak kadar aç kt r. Bu durumda da bahse konu tüketici kredisi faiz tutar KDV matrah na dahil edilmemelidir. V-Sonuç: Mevcut yasal düzenlemelere göre; nihai tüketicilerin sahip olduklar kredi kart vas tas yla yapm fl olduklar vade farkl taksitli al flverifllerde, sahip olu-

8 216 mali ÇÖZÜM nan kredi kart n n sa lam fl oldu u taksitlendirme seçeneklerinden dolay oluflan vade farklar n n, di er bir anlat mla, banka taraf ndan pos makinesi vas tas yla kulland r lan tüketici kredisine ait faizlerin fatura düzenlenirken KDV matrah na dahil edilmemesi gerekir. Belge düzeni aç s ndan, fatura edilecek tutar konusunda nihai tüketiciler ile sat c lar aras nda ortaya ç kan anlaflmazl klar n ve bu anlaflmazl klardan kaynaklanan ihbarlar n önüne geçilmesi için de, konuyla ilgili olarak net aç klamalar içeren bir idari bir düzenleme yap lmas, yine bu düzenlemeyle pos sliplerinde KDV matrah - n gösteren bir aç klaman n yap lmas n n zorunlu hale getirilmesi uygun olacakt r.