KUVÂYİ MİLLİYE. ıy l a Tü rk va t a n d a ş l ı ğ ı n d a n ç ı k a r t ı l d ı. Ölü mü ne k a d a r p e k ç ok ü l k e ye

Transkript

1 KUVÂYİ MİLLİYE Nâ z ı m H i k me t (Se la nik, 14 Ocak 1902 Mos ko va, 3 Ha zi ran 1963) Bahr i ye Me k t e b i n i b i t i r d i (1919), H a m i d i ye K r u va z ö r ü ne st aj ye r b a h r i ye su ba yı ola rak atan dı de sağlık ku ru lu ka ra rıy la as ker lik ten çı kart ı l d ı. O c a k 1921 de M i l l i Mü c a de le ye k a t ı l m a k ü z e r e A n a do lu y a ge ç t i. Ce p he ye gön de r i l me d i, b i r s ü r e B o lu d a öğ r e t me n l i k y ap t ı k t a n s on r a Ey lül 1921 de Ba tum üze rin den Mos ko va ya git ti, Do ğu Emek çi le ri Komü n i st Ün i ve r si t e si nde ( K U T V ) ok u du t e Tü r k i ye ye dön dü, b i r yıl son ra ye ni den Mos ko va ya git ti, 1928 e ka dar kal dı de dön düğün de bir sü re tu tuk lu kal dı. Şi ir le ri ile il gi li açı lan pek çok da va da bera at eden Nâ zım Hik met, 1933 ve 1937 de ör güt sel fa ali yet le ri ne de niy le bir sü reliğine tutuklandı de bu kez or du yu ve do nan ma yı is yan a t e ş v i k s uç l a m a sıy l a t u t u k l a n d ı ve top l a m 28 y ı l 4 ay h a p i s c e z a sı n a mah kûm edil di. 14 Tem muz 1950 de çı kan Ge nel Af Ya sa sı ndan ya rar lana rak, 15 Tem muz da ser best bı ra kıl dı. Ya sal ola rak yü küm lü lü ğü ol mam a sı n a k a r şı n, a s k e r l i ğ i ne k a r a r a l ı n m a sı n ı h a y a t ı n a yö ne l i k b i r t e h d it gör dü ğü için 17 Ha zi ran 1951 de İs tan bul dan ay rıl dı, Ro man ya üze rinden Mos ko va ya git ti. 25 Tem muz 1951 ta ri hin de, Ba kan lar Ku ru lu ka rar ıy l a Tü rk va t a n d a ş l ı ğ ı n d a n ç ı k a r t ı l d ı. Ölü mü ne k a d a r p e k ç ok ü l k e ye se ya hat ler yap tı, kon fe rans lar ver di, şi ir le ri ni oku du. Mos ko va da No vode v i ç iy Me z a r l ı ğ ı nd a gö mü lü dü r. Şi ir yaz ma ya 1914 te baş la yan Nâ zım Hik met in ilk şi i ri, Meh med Nâz ı m i m z a sıy l a ( H â l â S e r v i le r de Ağ l ı yor l a r m ı ) 3 E k i m 1918 de Yeni Mecmua d a y a y ı m l a n d ı y ı l l a r ı a r a sı n d a Mo s k o v a d a öğ r e n i m gö rür ken ta nış tı ğı Rus fü tü rist le ri ve kons trük ti vist le rin den esin le ner e k, k l a s i k şi i r k a l ıp l a r ı n d a n sıy r ı l m ı ş, öz g ü r, ye n i b i r şi i r d i l i ve b i ç i m i ge liş tir me ye baş la dı. Bu ilk ça lış ma la rın dan ba zı la rı Ay dın lık der gi sinde y a y ı m l a n d ı. İ l k şi i r k i t a bı, G ü n e ş i İç e n l e r in Tür k ü sü 1928 de Ba kû da y a y ı m l a n d ı d a İ s t a n b u l d a b a sı l a n 835 S a t ı r, e de b i y at ç e v r e le r i n de ge niş bir yan kı uyan dır dı. Za man la, tam an la mıy la kla sik de de ni le meye c e k a m a b i ç i m s e l b a k ı m d a n d a h a a z de ne y s e l b i r şi i r d i l i ge l i ş t i r d i. Halk şi i ri nin de Do ğu şi i ri nin de çağ daş bir şi ir den ödün ver me den nası l k u l l a n ı l a c a ğ ı n ı gö s t e r d i. E de b i y a t ı n y a n ı sı r a, t i y at r o ve s i ne m a d a Nâ z ı m H i k me t i n i l g i a l a n ı n a g i r m i ş t i r. Mo s k o v a d a b u lu n du ğ u y ı l l a r, b u i k i s a n at t ü r ü n de Ru s l a r ı n ön c ü lü k e t t i ğ i ç a ğ a uy g u n dü ş me k t e d i r. Pe k ç ok f i l m i n s e n a r yo l a r ı n ı yaz dı, çe kim le ri ne kat kı da bu lun du. Ga ze te ya zı la rı, ro man la rı, öy küle r i, ç e v i r i le r i de ol a n Nâ z ı m H i k me t i n y a pıt l a r ı, de n y ı l ı n a de k Tü r k i ye de y a s a k l a n d ı t e n b a ş l a y a r a k, ç e şit l i b a sı m l a r ı y a pı l a n y a pıt l a r ı, b ü t ü n y a pıt l a r ı k ap s a m ı n d a, b i r a r a y a ge t i r i l d i. Ya pı K r e d i Ya y ı n l a r ı, b u k ü l l i y a t ı ye n i de n göz de n ge ç i r e r e k y a y ı m l a m a k t a d ı r.

2 Nâzım Hikmet in YKY de ki şiir ki tap la rı: Şiirler - 1 (2002) 835 Satır Jokond ile Sİ-YA-U Varan 3 1+1=1 Sesini Kaybeden Şehir Şiirler - 2 (2002) Benerci Kendini Niçin Öldürdü? Gece Gelen Telgraf Portreler Taranta-Babu ya Mektuplar Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı Şeyh Bedreddin Destanı na Zeyl Şiirler - 3 (2002) Kuvâyi Milliye Saat Şiirleri Dört Hapisaneden Rubailer Şiirler - 4 (2002) Yatar Bursa Kalesinde Şiirler - 5 (2002) Memleketimden İnsan Manzaraları Şiirler - 6 (2002) Yeni Şiirler Şiirler - 7 (2002) Son Şiirleri Şiirler - 8 (2002) İlk Şiirler Bütün Şiirleri (2007) Henüz Vakit Varken Gülüm (Seçme Şiirler )

3 NÂZIM HİKMET Kuvâyi Milliye Abidin Dino nun desenleriyle

4 Yapı Kredi Yayınları Özel Kuvâyi Milliye / Nâzım Hikmet Desenler: Abidin Dino Kitap editörü: Raşit Çavaş Kapak tasarım: Nahide Dikel Grafik uygulama: İlknur Efe Baskı ve Cilt: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Başkent O.S.B. 22. Cad. No: 6 Malıköy / Ankara Tel: (0312) Sertifika No: baskı: 1965, Yön Yayınları (Kurtuluş Savaşı Destanı adıyla) 2. baskı: 1968, Bilgi Yayınevi YKY de 1. baskı: İstanbul, Mart baskı: İstanbul, Ocak 2017 ISBN Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş Sertifika No: Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Kemeraltı Caddesi Karaköy Palas No: 4 Kat: 2-3 Karaköy İstanbul Telefon: (0 212) (pbx) Faks: (0 212) e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr İnternet satış adresi: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık PEN International Publishers Circle üyesidir.

5 İÇİNDEKİLER Başlangıç-Onlar 9 Birinci Bap 13 İkinci Bap 23 Üçüncü Bap 39 Dördüncü Bap 53 Beşinci Bap 61 Altıncı Bap 67 Yedinci Bap 85 Sekizinci Bap 99

6 7, 73, 87 ve 91. sayfalardaki desenler hariç kalan bütün desenler Oya-Bülent Eczacıbaşı Koleksiyonu ndaki orjinallerden kullanılmıştır. İzin ve yardımları için teşekkür ederiz.

7

8

9 BAŞLANGIÇ ONLAR

10

11 Onlar ki toprakta karınca, suda balık, havada kuş kadar çokturlar; korkak, cesur, câhil, hakîm ve çocukturlar ve kahreden yaratan ki onlardır, destânımızda yalnız onların mâceraları vardır. Onlar ki uyup hainin iğvâsına sancaklarını elden yere düşürürler ve düşmanı meydanda koyup kaçarlar evlerine ve onlar ki bir nice murtada hançer üşürürler ve yeşil bir ağaç gibi gülen ve merasimsiz ağlayan ve ana avrat küfreden ki onlardır, destânımızda yalnız onların mâceraları vardır. Demir, kömür ve şeker ve kırmızı bakır ve mensucat ve sevda ve zulüm ve hayat 11

12 ve bilcümle sanayi kollarının ve gökyüzü ve sahra ve mavi okyanus ve kederli nehir yollarının, sürülmüş toprağın ve şehirlerin bahtı bir şafak vakti değişmiş olur, bir şafak vakti karanlığın kenarından onlar ağır ellerini toprağa basıp doğruldukları zaman. En bilgin aynalara en renkli şekilleri aksettiren onlardır. Asırda onlar yendi, onlar yenildi. Çok sözler edildi onlara dair ve onlar için : zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri yoktur, denildi. 12

13 BİRİNCİ BAP YIL ve KARAYILAN HİKÂYESİ

14

15 Ateşi ve ihaneti gördük ve yanan gözlerimizle durduk bu dünyanın üzerinde. İstanbul 918 Teşrinlerinde, İzmir 919 Mayısında ve Manisa, Menemen, Aydın, Akhisar : Mayıs ortalarından Haziran ortalarına kadar yani tütün kırma mevsimi, yani, arpalar biçilip buğdaya başlanırken yuvarlandılar... Adana, Antep, Urfa, Maraş : düşmüş dövüşüyordu... Ateşi ve ihaneti gördük. Ve kanlı bankerler pazarında memleketi Alaman a satanlar, yan gelip ölülerin üzerinde yatanlar düştüler can kaygusuna ve kurtarmak için başlarını halkın gazabından karanlığa karışarak basıp gittiler. Yaralıydı, yorgundu, fakirdi millet, en azılı düvellerle dövüşüyordu fakat, dövüşüyordu, köle olmamak için iki kat, iki kat soyulmamak için. 15

16 16 Ateşi ve ihaneti gördük. Murat nehri, Canik dağları ve Fırat, Yeşilırmak, Kızılırmak, Gültepe, Tilbeşar Ovası, gördü uzun dişli İngiliz i. ve Aksu yla Köpsu Karagöl le Söğüt Gölü ve gümüş basamaklı türbesinde yatan büyük, âşık ölü, şapkası horoz tüylü İtalyan ı gördü. Ve Çukurova, kıyasıya düzlük, uçurumlar, yamaçlar, dağlar kıyasıya ve Seyhan ve Ceyhan ve kara gözlü Yürük kızı, gördü mavi üniformalı Fransız ı. Ve devam ettik ateşi ve ihaneti görmekte. Eşraf ve âyân ve mütehayyizânın çoğu ve ağalar : Bağdasar Ağa dan Kellesi Büyük Mehmet Ağa ya kadar, düşmanla birlik oldular. Ve inekleri, koyunları, keçileri sürüp, götürüp, gelinlerin ırzına geçip, çocukları öldürüp ve istiklâli yakıp yıktıkça düşman, dağa çıktı mavzerini, nacağını, çiftesini kapan ve çığ gibi çoğaldı çeteler ve köylülerden paşalar görüldü, kara donlu köylülerden. Ve bizim tarafa geçenler oldu Tunuslu ve Hindli kölelerden. Ve Türkistanlı Hacı Ahmet,

17 kısık gözleri, seyrek sakalı, hafif makinalı tüfeğiyle dağlarda bir başına dolaştı. Ve sabahleyin ve öğle sıcağında ve akşamüstü ve ayışığında ve yıldız alacasında geceleyin, ne zaman sıkışsa bizimkiler, peyda oluverdi, yerden biter gibi o ve ateş etti ve düşmanı dağıttı ve kayboldu dağlarda yine. Ateşi ve ihaneti gördük. Dayandık, dayandık her yanda, dayandık İzmir de, Aydın da, Adana da dayandık, dayandık, Urfa da, Maraş ta, Antep te. Antepliler silâhşor olur, uçan turnayı gözünden kaçan tavşanı ard ayağından vururlar ve arap kısrağının üstünde taze yeşil selvi gibi ince uzun dururlar. Antep sıcak, Antep çetin yerdir. Antepliler silâhşor olur. Antepliler yiğit kişilerdir. Karayılan Karayılan olmazdan önce Antep köylüklerinde ırgattı. 17

18 Belki rahatsızdı, belki rahattı, bunu düşünmeğe vakit bırakmıyordular, yaşıyordu bir tarla sıçanı gibi ve korkaktı bir tarla sıçanı kadar. Yiğitlik atla, silâhla, toprakla olur, onun atı, silâhı, toprağı yoktu. Boynu yine böyle çöp gibi ince ve böyle kocaman kafalıydı Karayılan Karayılan olmazdan önce. Düşman Antep e girince Antepliler onu korkusunu saklayan bir fıstık ağacından alıp indirdiler. Altına bir at çekip eline bir mavzer verdiler. Antep çetin yerdir. Kırmızı kayalarda yeşil kertenkeleler. Sıcak bulutlar dolaşır havada ileri geri... Düşman tutmuştu tepeleri, düşmanın topu vardı. Antepliler düz ovada sıkışmışlardı. Düşman şarapnel döküyordu, toprağı kökünden söküyordu. Düşman tutmuştu tepeleri. Akan : Antep in kanıydı. Düz ovada bir gül fidanıydı 18