Özel İşletmelerde Stres Yönetiminin Yenilikçi Girişimciliğe Olan Etkileri

Transkript

1 Özel İşletmelerde Stres Yönetiminin Yenilikçi Girişimciliğe Olan Etkileri Murat BAŞEL 1 Özet Bireyler kendi ihtiyaçlarını karşılama yönünde tarih boyunca ve her dönemde birçok uğraşlara yönelmişlerdir. Bu uğraşlar ilk dönemlerde yapılan avcılık toplayıcılık olarak gerçekleşirken, daha yakın dönemdeyse gelışmiş ve daha büyük şirketler kurarak ve kendi bireysel ihtiyaçlarının sağlanmasında ayrıca kendilerine ait kazanımların da artış sağlaması ve refah içinde yaşama çabası olarak da karşımıza çıkmaktadır. Zaman hızla ilerlemekte ve çağlarla birlikte bireylerin ihtiyaçlarda günden güne değişmektedir. İlk çağlarda yalnız kendi neslinin devamı için hayatını sürdüren birey, günümüzdeyse yalnızca kendinden bekleneni değil aynı zamanda neslinin de rahat şekilde yaşaması hususunda çaba göstermektedir. Ticari hayatta ise sahip oldukları işletmelerin modernleşmesiyle birlikte işleyişindeki verimliliği göstermesi sebebiyle ve bireylerin, sahip oldukları doğrultusunda risk alabilme ve pazarda da yer elde etmeyi zorunlu kılmaktadır. Bunun neticesinde bireylerin yapmış olduğu çalışmaya da müteşebbis (girişimci) denilmiştir. Zamanla, girişimci insanlar başarılı oldukları gibi kendi kurumlarının en iyisi olmak istemektedirler. Bu nedenle, firma tarafından kendi organizasyonunda istihdam edilen kişilerin kalitesi, işveren için önem kazanmış ve çeşitli şekillerde incelenmiştir. Girişimci, iş alanlarında oluşması muhtemel krizleri iyi yöneterek risk alabilir ve iyi talimatlar ve olumlu sonuçlar doğurabilmektedir. Bu bağlamda, stres altındaki yönetimin çalışanları ve yönetimi ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Personelin sahip olduğu yüksek stres hem kendilerini hem de çevrelerindeki diğer çalışanları olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durumda firmaların veya kurumların verimliliğini ve maliyetini sınırlar, aynı zamanda iş yaratma ve yeni fikirlerin geliştirilmesi de sınırlandırır. Yenilikçi girişimciliğin en önemli hedeflerinde biri olan çalışan verimliliği çalışanın daha huzurlu şekilde çalışmasını sağlamaktır. Bundan dolayı ise iş stresinin önlenmesinde yenilikçi girişimciliğin hedeflerini gerçekleştirmesi en önemli olgudur. Anahtar Kelimeler: Yenilikçi Girişimcilik, Stres Yönetimi, Özel İşletme 1. GİRİŞ İnsanoğlunun yeryüzündeki erken yaşlarda ilerlemesine olanak tanıyan bilginin birikimi sonucunda ikinci dünya savaşında modern girişimlerin ve işletmelerin yenilikçi girişimciliğin yeni ürünler geliştirmesi ve katma değer yaratması için çok önemli olduğunu fark etmişlerdir. Bu farkındalık sonucunda, özellikle 1970'li yıllardan başlayarak küreselleşmenin hızlanmasıyla, işletmeler yeni arayışlara gideceklerdir. Modern ürünlerin, 1 Doktora Öğrencisi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, mbasal40@hotmail.com 3 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov

2 M.BAŞEL özellikle iletişim ve ulaşım alanlarında, sanayi odaklı ekonomilerin yapıları değişti ve onları bilgi merkezli sektörlere dönüştürmektedir. Yenilikçi girişimcilikle, yeni bilgiler üreten ve ürünlerini satan ülkeler, milli gelirlerini artırabilir. Özellikle savunma sanayinde, ülkede geliştirilen ve geliştirilen yeni ürünler önce askeri endüstride (internet vb.) Kullanılmış ve daha sonra kamu yararına sunulmuştur. Gelişmekte olan teknoloji sınırları ile birlikte rekabet koşullarında yeni ürünler keşfetme arzusu, özellikle yöneticiler üzerinde baskı ve baskı oluşturmaktadır. Bu stresin yarattığı etkiler yöneticilerde ve dolayısıyla yeni gelen kişilerde yorgunluk ve değersizlik hissine yol açmaktadır. Yeni fikirlerin ve ürünlerin oluşumunda zaman kaybı ve endişe sağlamaktadır. Bu olumsuz yönde yapılması gerekenler, yaşanmamak için alınması gereken çok yönlü düzenlemelerdir. Stres altındaki kararlar alırken yaratıcıların sürdürülebilir bir duruma getirilmesi durumunda yöneticilerin üzerindeki etkinin azaltılması girişimciliği olumlu etkileyecektir. Silikon Vadisinde uygulanan bazı yöntemler çalışanın daha yaratıcı ve verimli çalışmasına neden olmuştur. Personel için huzurevinin oluşturulması ve aynı yerde alışveriş ve eğlence merkezlerinin kurulması yenilikçi girişimciliği örneklendirmiştir. Bu çalışmada, özellikle "yenilikçi girişimcilik" kavramı ile ilgili literatürdeki yerli ve yabancı literatür tarandı ve bu konuda yoğun bir şekilde bahsedilen çalışmaları kullanmaya çalışılmıştır. Kavramsal ve kuramsal çerçeve kurulduktan sonra ileri ekonominin yenilikçi girişimcilikle ilgili uygulamaları incelenmiş ve yüksek katma değerli ürünler yaratan firmaların yöneticilerinin stres yönetimi için önlemleri aldığını ve sürdürülebilir kıldıklarını ortaya koymaya çalışılmıştır. Araştırmanın Amacı ve Önemi Araştırmanın temel amacı; stres yönetiminin yenilikçi girişimcilik üzerindeki etkisi, savunma sanayinde yapılan bir araştırma ile ölçülür. Bu anketten elde edilen sonuçlar, işletmelerde çalışan her kademedeki stresin ve personelin girişimcilik üzerindeki etkisi açısından önem taşımaktadır. Yaşayan stresi yönetmek ve kontrol etmek, bu gibi durumlarla ilgili sorunları tanımlamak ve çözmek, stres yönetimi ile girişimciliği artırmak ve işletmelerin çalışma performanslarını olumlu yönde etkilemek önemlidir. 3 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov

3 Özel İşletmelerde Stres Yönetiminin Yenilikçi Girişimciliğe Olan Etkileri Evren ve Örneklem Çalışmada Ankara ilinde bulunan 3 farklı özel işletmelerde çalışan toplam 30 kişi ile çalışılmıştır. Her firmadan 10 ar kişi ile çalışılmıştır. Çalışanlar arasında pozisyon ayrımı yapılmamış, idari personelden mühendislere kadar görüşme yapılmıştır. Bireylere birebir görüşme şekliyle anket uygulanmıştır. Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemiyle keyfi birey seçimi gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 5 li Likert tipi ölçek geliştirilmiştir. Araştırma tanımlayıcı araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın Modeli Ölçek üç bölüm halinde toplam 20 sorudan oluşmuştur. İlk bölüm 7 sorudan oluşmakta ve demografik özellikleri içermektedir. Cinsiyet, Yaş, Eğitim Durumu, İş Tecrübesi, İşletmedeki Katılımcıların en kararsız kaldıkları soru ise Stres altındaki yenilikçi girişimci, daha yüksek performans için çalışanları baskı altında tutmalıdır. olmuştur. Buradaki farklı görüşün sebebi ise katılımcıların bir kısmının iş disiplini için belli miktarda baskı olmasının faydalı olacağını düşünmesinden kaynaklandığı değerlendirilmiştir. Pozisyon, Bulunduğunuz işletme, İşletmenizde Çalışan Sayısı. İkinci bölümde ise Yenilikçi Girişimcilik ile ilgili 5 soru yöneltilmiştir. Sorulara 1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Kararsızım, 4- Katılıyorum, 5-Kesinlikle Katılıyorum şeklinde cevaplar verilmesi istenmiştir. Üçüncü bölümde ise Stres Yönetimi ile ilgili 8 soru yöneltilmiştir. Sorulara 1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Kararsızım, 4- Katılıyorum, 5-Kesinlikle Katılıyorum şeklinde cevaplar verilmesi istenmiştir. Yalnız soru5, soru6, soru9, soru10 ve soru13 olumsuz anlam ifade ettiği için verilen cevaplar tersten puanlanmıştır. 5- Kesinlikle Katılmıyorum, 4- Katılmıyorum, 3- Kararsızım, 2- Katılıyorum, 1-Kesinlikle Katılıyorum şeklinde İkinci bölümdeki sorulara verilen cevap puanları toplanarak girişimcilerin yenilikçi olmaları gerektiği ile ilgili görüş puanı hesaplanmıştır. Minimum puan 5 maksimum puan 25 olabilir. Puan yükseldikçe katılımcının yenilikçi olmalı görüşü kuvvetlenmektedir rd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov. 2017

4 M.BAŞEL Aynı şekilde üçüncü bölümdeki sorulara verilen cevap puanları toplanarak da stres yönetiminin olup olmaması gerektiği ile ilgili görüş puanı hesaplanmıştır. Minimum puan 8 maksimum puan 40 olabilir. Puan yükseldikçe katılımcının stres yönetimi olmalı görüşü kuvvetlenmektedir Araştırmanın Bulguları Sosyo-Demografik Değişkenlerin Normallik Analizi Araştırmada kullanılan ölçeklerden demografik özellikler taşıyan değişkenlerin parametrik analizlerde kullanılabilirliğini kanıtlamak üzere normal dağılım gösterip göstermediklerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bunun için değişkenlerin normallik testi olan Shapiro-Wilk analizi ile incelenmiştir. Değişkenlerin normal dağılım gösterdikleri aşağıda Shapiro- Wilk testinde gösterilmektedir. Bu durumda ileri analizlerde bu demografik değişkenler kullanılabilir. Frekans Yüzdelik Cinsiyet Erkek 15 50,0 Kadın 15 50,0 Toplam ,0 Eğitim Durumu Lise 8 26,7 Lisans 13 43,3 Yüksek Lisans 7 23,3 Doktora 2 6,7 Toplam ,0 İş Tecrübesi 0-10 Yıl 15 50, Yıl 11 36, Yıl 4 13,3 Toplam ,0 Pozisyon Mühendis 15 50,0 Teknisyen 8 26,7 Teknik Personel 4 13,3 İdari Personel 3 10,0 Toplam ,0 30 katılımcının yaş hariç geri kalan demografik özelliklerinin tanımlayıcı istatistikleri yukarıdaki tabloda gösterilmiştir. Buna göre; katılımcıların yarısı erkek (%50), yarısı kadınlardan (%50) oluşmaktadır. 8 i lise mezunu (%26,7), 13 ü lisans mezunu (%43,3), 7 si yüksek lisans mezunu, 2 side doktora mezunudur. İş tecrübesi olarak 15 kişi 0-10 yıl arası (%50), 11 kişi yıl (36,7), 4 kişi yıl arası dağılmıştır. Katılımcıların 15 i mühendis (%50), 8 i teknisyen (%26,7), 4 ü teknik personel (%13,3), 3 ü idari personel olarak görev almaktadır. 3 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov

5 Özel İşletmelerde Stres Yönetiminin Yenilikçi Girişimciliğe Olan Etkileri Grubun yaş ortalaması 40,23 ± 6,49 olmuştur. Demografik özelliklere bakıldığında katılımcıların büyük çoğunluğunun yüksek eğitim seviyesine sahip oldukları görülmektedir. Ancak iş tecrübesi olarak çoğunluk 10 yılın altındadır. Sosyo-Demografik Değişkenlerin Normallik Analizi Araştırmada kullanılan ölçeklerden demografik özellikler taşıyan değişkenlerin parametrik analizlerde kullanılabilirliğini kanıtlamak üzere normal dağılım gösterip göstermediklerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bunun için değişkenlerin normallik testi olan Shapiro-Wilk analizi ile incelenmiştir. Değişkenlerin normal dağılım gösterdikleri aşağıda Shapiro- Wilk testinde gösterilmektedir. Bu durumda ileri analizlerde bu demografik değişkenler kullanılabilir. Normallik Testi Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk İstatistik Df Sig. Statistic df Sig. Cinsiyet,337 30,000,638 30,000 Yaş,152 30,074,960 30,307 Eğitim,245 30,000,863 30,001 Durumu İş Tecrübesi,311 30,000,760 30,000 Pozisyon,293 30,000,775 30,000 Yaş haricinde diğer değişkenlerin normal dağılmadıkları tespit edilmiştir. Bundan dolayı parametrik olmayan testler tercih edilecektir. Yaş değişkeni için parametrik test tercih edilecektir rd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov. 2017

6 M.BAŞEL 3 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov

7 Özel İşletmelerde Stres Yönetiminin Yenilikçi Girişimciliğe Olan Etkileri Sonuç Tüm bu veriler ışığında girişimcilik insanın doğasıdır. Girişimcilik, cinsiyete bakılmaksızın stres hesaba katarak yapılabilecek bir faaliyettir. Girişimciliğin geniş bir hayranı olduğu ve bazı bireylerle sınırlandırılamadığı gerçeği, kişisel unsurları ve girişim unsurlarının kişisel etkilerini hesaba katmanın gerekli olduğuna işaret etmektedir. Organizasyonlar ve çalışanların spesifik özellikleri ve olaylara tepkileri genel olabilir ve farklılıkları gösterebilir. Bu nedenle işin sonucunda ortaya çıkacak güçlüklerin, organizasyonda ve çalışanlarda strese neden olabilecek çalışma düzeni ve performansına yansıması unutulmamalıdır. Günümüz iş dünyası, hayatın eserinin insan unsuru tarafından önemli derecede etkilendiği bir fenomendir ve performansın, insani unsur dikkate alınarak geliştirilebileceğinin keşfidir. Aksine, geleneksel çalışma prensiplerini uygulamakta ısrarcı olan ve yenilikçi girişimci unsurları görmezden gelenlerin organizasyonlarının performanslarının düşüşünü engelleyemeyeceği inkar edilemez bir gerçektir. Modern bir yönetici ve yönetim ekibi, insan gibi önlemleri alarak ve stres azaltmak için önlemler alarak, iş stresini ortadan kaldıracak, performansı artıracak ve bu şekilde başarı sağlayacağı ise bilinmektedir. Yönetim, organizasyondan bir şeyler beklemekle birlikte öncelikle onu beslemeli ve çalışanlara ve çalışanlara maddi ve manevi bir biçimde vermelidir. İş hayatındaki yatırımların yalnızca makine ve teçhizat, bina ve seramikte yapılmadığı, insanların işçiye sunulan araç olduğu ve stres yaratmayan bir ortamda çalışmasını sağlamak için yapılan önlemlerin insan yatırımları olduğu da unutulmamalıdır. Kaynaklar Arıkan, S., Girişimcilik Temel Kavramlar Ve Bazı Güncel Konular, Ankara, Siyasal Kitabevi, Aydın, İnayet Pehlivan, İş Yaşamında Stres, Pegem A Yayıncılık, Ankara, Aydoğmuş, O., Türkcan, B., Tunali, E. ve Kopurlu B. S., Kriz Teorileri: Kondratieff, Schumpeter ve Wallerstein, Ege University, Working Papers ın Economics, Bal, O., İnovasyonun Ekonomik Kalkınmaya Etkileri, İkder, rd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov. 2017

8 M.BAŞEL Bozgeyik, A.. Girişimcilere Yol Haritası, Hayat Yayınları, Damanpour, F. Innovation Effectiveness, Adoption and Organizational Performance, West, M.A. ve Farr, J.L. (der.) Innovation and Creativity at Work içinde, John Wiley&Sons, Londra, Diedre, E.E., Joe, J.M. & Sadri, G., An Empirical Comparison Of Entrepreneurs And Employees: Implications For Innovation. Creativity Research Journal, 10, 1, Drucker, P. F. The Discipline Of Innovation, Harvard Business Review, 76(6), 1998 Klarreich, S., Stressiz Çalışma Ortamı, Çev. Bengi Güngör, Öteki Yayınevi, Ankara, Sweller John, Cognitive Bases of Human Creativity, Educational Psychology Review, Vol. 21, No. 1, (March 2009), pp Yanpar, A., Gelişmekte Olan Ülkelerde Büyüme Yönelimli Vergi Politikası, Ankara Üniversitesi, SBE-Yüksek Lisans Tezi, Yerlikaya M., Girişimci, Adım Yayınlar, Yıldız S., Girişimcilik, Yüksek Lisans Projesi, Kahramanmaraş, nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Nov