Türkiye Lojistik Sektörü 2010 Uluslararas Tafl -

Transkript

1 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 26 Türkiye Lojistik Sektörü 2010 Uluslararas Tafl - mac l k ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derne i (UT KAD) olarak, tafl mac l n bütün türlerinin yan s ra tedarik zinciri uygulamalar ve buna ba l katma de er yaratan hizmetler sunan sektör flirketlerinin, ifl çevrelerinin tümünün durumunu ortaya koymak, sorunlar n ve f rsatlar n analiz etmek üzere bir rapor daha haz rlam fl bulunmaktay z. Tafl - mac l k ve lojistik alan n ilgilendiren kamu ve özel sektör kurulufllar n n yay nlad klar verilerden yola ç karak haz rlanan raporlar m za bu y l sektörümüzü etkileyen makro-ekonomik verilerin yan s ra lojistik sektörünün verimlili ini belirleyen faktör maliyetlerini de eklemifl bulunuyoruz. Rapor dört bölümden oluflmaktad r. Raporumuzun birinci bölümünde 2010 y l n n genel siyasi ve ekonomik geliflmelerini aktard ktan sonra, tafl ma türlerine göre (kara, hava, deniz ve demiryolu) sektörümüzü yak ndan ilgilendiren, mevzuat düzenlemeleri, ulaflt rma altyap s ve üstyap s ndaki önemli geliflmeler, kaydedilen ilerlemeler ve yaflanan darbo azlar ile birlikte özetlenmifltir. kinci bölümde ise uluslararas tafl mac l k ve lojistik sektörünü etkileyen enflasyon, faiz, kur gibi makro-ekonomik geliflmeler ile istihdam koflullar, gayrimenkul ve enerji (akaryak t ve elektrik) fiyatlar gibi faktör maliyetlerinin 2010 y - l içinde seyri incelenmifltir. Bu faktörlere yak ndan bakmam z n nedeni, sektörün küresel mali krizin etkilerini üzerinden büyük ölçüde atmas na ra men, yaflanan ciro art fllar n n karl l a ayn oranda yans mad tespitidir. Raporumuzda ayr ca uluslararas tafl mac l k sektörümüzü do rudan ilgilendiren Türkiye'nin d fl ticaret performans na iliflkin ayr nt l bir analizi bulman z mümkündür. Raporumuzun üçüncü bölümü ise yurtiçi ve uluslararas eflya tafl mac l alan ndaki geliflmelere ayr lm flt r. Bu bölümde deniz, kara, hava ve demiryolu tafl mac l na iliflkin altyap ve tafl malara iliflkin 2010 verileri derlenmifl ve geçmifl y llar n verileri ile karfl laflt rmal bir analizi yap larak, kaydedilen geliflmeler ve/veya afl lamayan sorunlar n alt çizilmifltir. Son bölümümüzde ise UT KAD' n sektörün yaflad s k nt lar n afl lmas na yönelik tavsiyeleri ve çözüm önerileri s ralanmaktad r. GENEL DE ERLEND RME ç siyasette görece istikrar n sa land, d fl iliflkilerde konjonktürel dalgalanmalar n yaflanmad 2010 y l Türkiye ekonomisi aç s ndan olumlu bir y l olmufltur. Geçen y l, 2008'in son çeyre inde patlak veren küresel mali krizin etkileri geliflmifl ülkelerde kimi tahminlere göre 10 trilyon dolar bulan mali paketlerin olumlu etkisiyle yavafl yavafl azal rken, özellikle Türkiye'nin de yer ald geliflmekte olan ülkelerde yüksek büyüme oranlar ile somutlaflan h zl bir ekonomik toparlanma gözlemlenmifltir. Türkiye ekonomisi 2010 y l n n ilk yar s nda yüzde 11 büyümüfl ve böylelikle Türkiye bu y l dünyada en h zl büyüyen ülkeler aras nda yer alm flt r. Y l n tümüne iliflkin büyüme h z n n da yüzde 7,5-8,5 aras nda olaca na dair çeflitli beklentiler analistler taraf ndan dile getirilmektedir. 1 26

2 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 27 Bu yüksek büyüme oran na karfl n T.C. Merkez Bankas 'n n ald tedbirler sonucu enflasyonun yükselme e ilimi k sa sürmüfltür. Y lsonunda TÜFE yüzde 6,4 ile Merkez Bankas 'n n yüzde 6,5'lik hedefinin alt nda kal rken, ÜFE ise y l yüzde 8,9'luk bir seviyede sonland rm flt r. Bütün bu olumlu geliflmelere ek olarak, Türkiye'nin cari borç stokunun geliflmifl ülkelerin ve hatta AB ortalamas olan yüzde 74'in çok alt nda seyretmesi, ülkemizin ekonomisine dünyada güvenin artmas n sa lam flt r. Bu da k sa vadeli para ak fl n n h zlanmas na yol açm flt r. Bu durum finans kurulufllar n n düflük faizli kredi kulland rma yetene ini art rarak di er sektörler gibi sektörümüze de finansmanda kolayl k sa lamakla birlikte, Türk Liras 'n n de er kazanmas na sebep olmufl, bu nedenle dolar veya euro baz nda gelir elde eden sektör flirketlerimizin brüt karlar olumsuz etkilenmifltir y l na genel olarak bak ld nda Türk Liras, dolara ve euroya karfl reel olarak de er kazanm fl durumdad r y l nda sektörümüzün Türkiye ekonomisine olan iyimserli ini art r c bir di er geliflme ise d fl ticaret rakamlar n n h zla iyileflerek kriz öncesi seviyesine yaklaflmas olmufltur. Nitekim 2010 y l nda ihracat m z bir önceki y la göre yüzde 11,5, ithalat m z ise yüzde 31,6 artarak 300 milyar dolar n biraz alt na kadar yükselmifltir. D fl ticaret rakamlar m z 2008 y l sonu itibariyle ulafl lan 335 milyar dolarl k rekor seviyeye henüz ulaflamam flt r. Bunun en önde gelen nedeni ülkemiz ihracat nda yüzde 45'in üzerinde pay bulunan AB ekonomilerinin sergiledi i c l z büyüme performans ve borç sorunudur. AB-27 ülkelerine 2010 y l nda ihracat m z bir önceki y la göre yüzde 12 artm flt r ancak bu ülke grubuna 57,6 milyar dolarl k ihracat m z 2008 y - l na göre hala yüzde 17 oran nda düflüktür. Buna karfl l k Yak n ve Ortado u ülkelerine yap lan ihracat yüzde 22 artm flt r. Ayr ca bu bölgedeki ülkelere yap lan ihracat n toplam ihrac m z içindeki pay da yüzde 18,9'dan yüzde 20,5'e yükselmifltir. 2 Bu geliflme Türkiye'nin aktif d fl politikas ve ihracatç lar m z n h zl ve proaktif bir tutumla ihracat pazarlar n çeflitlendirme yönünde baflar l bir ad m att klar - na iflaret etmektedir. Türkiye'nin krizin ülke ekonomisine verece i tahribat iyi analiz edip d fl ticarete yön vermesi, ticaret için komflu ülkelere, Uzakdo u'ya ve Ortado u'ya yönelmesi asl nda, ülkenin yeni imkânlar ve pazarlar gelifltirme yetene ini göstermektedir. Bunun sonucu olarak, 2010'da 111,7 milyar dolar ihracat hedeflenirken, bu rakam afl lm fl ve 113,6 milyar dolarl k rakama ulafl lm flt r. Küresel ekonomik kriz süresince ekonomik aç dan ola anüstü bir performans sergilenmifl ve tüm ülkeleri k skand - ran bir baflar hikâyesi yaz lm flt r. Ülkedeki de erli TL'ye ra men ihracat konusunda seferberlik birçok flehre s çram flt r. 2000'de 1 milyar dolar n üzerinde ihracat yapan flehir say s 4 iken 2010'da bu rakam 14'e ç km flt r. Söz konusu dönemde d fl ticaret canlan rken iç piyasalar da hareketlenmifltir y l n n ikinci çeyre inden itibaren Türkiye ekonomisinde görülen canlanma e iliminin, krize karfl al nan mali ve parasal tedbirler sonucunda belirsizliklerin azalmas, tüketici güveninin yeniden artmas ve kredi koflullar n n iyileflmesi sonucu, 2010 y l nda h zlanarak artt görülmüfltür. 3 Toplam yurtiçi talep, 2010 y l n n üçüncü çeyre inde yüzde 10,1 oran nda art fl göstermifltir. Toplam tüketim ise söz konusu dönemde yüzde 6,5 oran nda artm flt r. Özellikle imalat sanayi, inflaat, ulaflt rma ve ticaret sektörlerinde yüksek katma de er art fl kaydedilmifltir. Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olan inflaat sektörünün, 2010'un ilk dokuz ay nda yüzde 18,3'lük art fl ile en h zl büyüyen faaliyet kollar ndan biri oldu u görülmektedir. Ayn dönemde ulaflt rma sektörü ise ortalama yüzde 9,4 oran nda büyüme göstermifltir. Öte yandan hane halk tüketimi y l n ilk dokuz ay nda bir önceki y l n ayn dönemine göre yüzde 7,5 oran nda artarken, özel sektör harcamalar yüzde 30 civar nda yükselifl göstermifltir. 'in Türkiye ekonomisinin küresel kriz sebebiyle 2008'in sonlar ndan itibaren yaflam fl oldu u ola- anüstü koflullardan sonra kendi normal seyrine dönme y l olaca na dair beklentiler yüksektir. Cari aç k, yüksek iflsizlik ve Haziran 'de yap lacak genel seçimler öncesi kamu harcamalar nda ölçüsüz art fllar olabilece i yönündeki belirsizliklere ra men iç ve d fl piyasalarda olumlu hava hâkimdir. 1 Raporumuz haz rl sürerken 2010 y l IV. Çeyrek büyüme rakamlar henüz aç klanmam flt. IMF'nin 'World Economic Outlook raporunda Türkiye için 2010 sonu büyüme oran tahmini 7,9 olarak verilmifltir. Hükümetin 2010 y l için revize büyüme tahmini %6,8 olarak aç klanm fl olmakla birlikte bu oran n üzerine ç kmas ihtimal dahilindedir. 2 D fl ticaretimizin ayr nt l analizini raporumuzun ikinci bölümünde bulabilirsiniz. 3 TUS AD' n 'e Girerken Dünya ve Türkiye Ekonomisi Raporu, Aral k

3 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 28 TAfiIMACILIK POL T KALARI VE MEVZUATINDAK GEL fimeler Geride b rakt m z y l tafl mac l k politikalar nda belirgin bir de ifliklik olmad gibi Avrupa Birli i üyelik sürecindeki t kanmadan ötürü mevzuat alan nda ilerleme s n rl kalm flt r. Sektörün bekledi i demiryolu, tehlikeli maddeler ve gümrük karneli personel çal flt rabilmeye yönelik yasal düzenlemeler 2010 y l nda da hayat bulmam flt r. Ancak Ulaflt rma Bakanl 'n n haz rlad Stratejik Plan 'nda 4, sektörün bekledi i söz konusu yasal düzenlemelerin dikkate al nd ve bakanl n hedefleri aras nda bulundu u anlafl lmaktad r. Öte yandan 2010, tafl mac l k alan nda kamunun altyap yat r mlar na daha fazla odakland, önemli özellefltirmelere imza att, kilit önemde tafl mac l k hatlar n hizmete sundu u ya da projelere start verdi i bir y l olarak da an labilir. Nitekim 2010 y l içinde Tekirda -Muratl demiryolu hizmete aç lm fl, Samsun Liman 'n n özel sektöre devri tamamlanm fl, skenderun Liman 'n n ise ikinci ihalesi yap lm flt r. Karayolunda stanbul - zmir otoyolu projesinde yap-ifllet-devret modeline bafllanabilmifl, Ankara- Konya h zl tren projesinin inflaat aflamas tamamlanm flt r. Ulaflt rma Bakanl, yüksek maliyetli altyap yat r mlar için hükümetten her geçen y l daha fazla destek görmektedir. Keza ulaflt rma sektörüne 2010 y l nda bir önceki y la göre yüzde 52'lik art flla yaklafl k 7,8 milyar TL tutar nda ödenek ayr lm fl 5, ayr ca bakanl k kritik öneme sahip demiryolu projelerine finansman sa lamak için Çin Halk Cumhuriyeti ile umut verici bir anlaflmaya 6 imza at lm flt r. Ulaflt rma bütçesine ayr lan pay n yükselmesi ve bakanl n projeler için d fl kaynak olanaklar n art rmas memnuniyet vericidir. Ancak bu kaynaklar n kullan m konusunda sektörümüzde soru iflaretleri sürmektedir. Bunlar n bafl nda Ulaflt rma Bakanl 'n n büyük flehirlerde yar m kalan pahal metro flebekelerinin inflaat n üstlenmesi 7 sektörümüzde bakanl n öncelikleri konusunda soru iflaretlerinin artmas na yol açm flt r. Keza demiryolu flebekesinin geniflletilmesi önceliklerinde de endifleler bulunmaktad r. Demiryoluna ayr lan yat r m ödeneklerinde önceli in h zl tren hatlar na verilmesi tart flma konusudur. Dünyada h zl tren hatlar n n verimlili i ABD'den Japonya'ya kadar pek çok geliflmifl ülkede, yüksek maliyet ve düflük verimden dolay yüksek sesle tart fl lmaktad r. Türkiye'de demiryolu ulafl m na sahip flehir say s son derece az ve mevcut hatlar n da büyük bir bölümü tek hatl, sinyalizasyon ve elektrifikasyondan mahrumken, h zl tren yat r mlar na ayr lan pay daha dikkatli mercek alt na al nmal d r. Genel tafl mac l k politikalar aç s ndan sektörümüzün uzun zamand r bekledi i yap sal de iflim, Ulaflt rma Bakanl 'n n her biri devasa nitelikte sektörler olan haberleflme ve tafl mac l ayn çat alt nda birlefltiren birincil kamu kurumu niteli inin de ifltirilmesidir. Her iki sektör de yaratt ekonomi ve kendine özgül koflullar ile ayr bakanl klar n yetki alan na girmeyi ziyadesiyle hak etmektedir. Ulaflt rma Bakanl, görev alan itibar yla her iki sektörde hem icrac hem kanun koyucu hem de denetleyici 4 Ulaflt rmak Bakanl Stratejik Plan 'e ulaflmak için 5 Ulaflt rma Bakanl 'n n 2010 y l yat r m bütçesinin yüzde 38'inin karayolu, yüzde 39'unun ise demiryolu yap m na ayr lm fl olmas böylece demiryolu yat r mlar n n 50 y ld r ilk kez karayolu yat r mlar n geçmifl olmas da tarihi niteliklidir. 6 Çin Halk Cumhuriyeti Baflbakan Ven Ciabao'nun Ekim ay nda yapt ziyarette iki ülkenin Türkiye'nin km demiryolu projesinde ortak hareket etme kararl l nda oldu u ilan edilmifltir. 7 fiehir çi Rayl Ulafl m Sistemleri, Metrolar ve Bunlarla lgili Tesislerin Ulaflt rma Bakanl 'nca Devral nmas ve Tamamlanmas n Müteakip Devri ile lgili fiartlar n Belirlenmesine liflkin Karar tarihinde Resmi Gazete'de yay nlanm fl olup, karar ile Ulaflt rma Bakanl, toplam bedeli 2.2 milyar dolar bulan Ankara ve stanbul'da inflaat devam eden 62,7 kilometre metro hatt ile ihalesi yap lacak 34 kilometre rayl sistemin inflas n devralm flt r. 28

4 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 29 konumdad r. Bu da bakanl n ifl yükünü son kertede art rmakta, bütçe ve personel s k nt lar n beraberinde getirmektedir. Cumhuriyet tarihinin en uzun görevde kalan Ulaflt rma Bakan s fat n tafl yan Binali Y ld r m, 2007 genel seçimlerinin ard ndan bafllayan ikinci görev döneminde bu yap n n da n kl n n alt n çizen beyanatlarda bulunmufltur. Y ld r m, bakanl n görev alan nda yer alan haberleflme hizmetlerine iliflkin ayr bir bakanl k kurulmas gerekti ini, farkl bakanl klar n görev alan nda yer alan tafl mac l a iliflkin kamu kurulufllar n n Ulaflt rma Bakanl çat s alt nda birlefltirilmesi gerekti ini de savunmufltur. Geçen süre zarf nda bu yönde at lan tek ad m Karayollar Genel Müdürlü ü'nün Ulaflt rma Bakanl 'na ba lanmas olmufltur. Derne imiz öteden beri savundu u üzere, tafl mac l k sektörünün müstakil bir bakanl n görev alan nda toplanmas gerekti ini, hatta özgül niteliklerinden dolay, yük ve yol tafl mac l n n birbirinden ayr larak, bir 'Lojistik Bakanl 'n n' kurulmas gerekti i görüflündedir. DEM RYOLU YÜK TAfiIMACILI I Ulafl m sistemleri aras nda altyap ve reorganizasyon aç s ndan 2010 y l içinde en hareketli sektörün demiryolu oldu unu söylemek mümkündür. Demiryolunda 50 y ll k ihmalin ard ndan gerek altyap da gerekse üst yap da önemli projeler bir bir hayata geçirilmektedir. Mevcut hatlar n iyilefltirilmesi ve yeni hatlar n yap m sürerken, ülkemizde bir demiryolu sanayinin geliflmesi için de önemli ad mlar at lmaktad r. Sektörde bu yönde 2010 y l nda at lan ad mlardan baz lar fluhlard r: Demiryollar nda mevcut hatlar n iyilefltirilmesine devam edilmektedir. Ulaflt rma Bakanl 'n n bildirdi ine göre 2002 y l ndan beri yenilenen demiryolu 6 bin kilometreyi aflm flt r. Ancak demiryolu a m z n en önemli sorun- lar n n bafl nda gelen tek hat iflletmecili ine son vermek için çal flmalar k s tl kalm flt r. Buna karfl l k Ulaflt rma Bakanl, Çin halk Cumhuriyeti'nden al nan mali ve teknik destek sayesinde tek hat olan kesimlerin çift hata ç kar lmas için 10 bin kilometre 'duble demiryolu' projesine y l nda start verilece ini aç klam flt r.8 'Demir pek Yolu' projesi yolundad r. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu'nun inflaat sürmektedir y l nda tamamlanmas hedeflenen projenin Türkiye aya nda inflaat çal flmalar n n yar dan fazlas tamamlanm flt r. Bu arada demiryolunun Türkiye aya ndaki lojistik merkezin nereye yap laca na dair tart flmalar sürmektedir. Erzurum ve Kars kentleri bu karar n bir an önce veril- 8 Aral k 2010'da Türkiye'de yap lan Uluslararas Demiryollar Birli i'nin Ortado u Bölgesel Kurulu toplant s nda söz konusu projeler için 2023 y l na kadar 45 milyar dolar harcanmas n n planland bildirilmifltir. 29

5 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 30 mesini beklemektedir. Ayr ca bölgenin geliflmesi aç s ndan Kars-I d r-nahç van hatt ve Kars-I d r- ran demiryolu hatt n n tesis edilmesi ve Trabzon hatt n n aç lmas bölgenin lojistik potansiyelini art racakt r. H zl tren hatlar na 2010 y l nda Ankara-Konya hatt da eklenmifl bulunmaktad r. Hatta deneme seferleri bafllam flt r. Ankara-Sivas, Ankara-Kayseri, Bursa-Osmaneli h zl tren projeleri de ilerlemektedir. Marmaray Projesi uzun süren aksakl klar n ard ndan h z kazanm flt r. Projenin 29 Ekim 2013 tarihine yetifltirilmesi için Ulaflt rma Bakanl büyük gayret sarf etmektedir. Projede sektörümüzün en büyük endiflesi yap lan yerinde aç klamalarla giderilmifltir. Bilindi i üzere sektörümüz tarihi projede yük tafl mac l na yeterince yer verilmedi inden endifle duymaktayd. TCDD'den yap - lan aç klamada Marmaray hatt nda yük treni iflleyece i, 21 gidifl, 21 gelifl olmak üzere 42 yük treni çal flabilecek kapasitenin oluflturulaca kaydedilmifltir. Demiryolu eflya tafl mac l altyap s nda en önemli sorun önemli limanlar m z n demiryolu ba lant s n n olmamas olarak ortaya ç kmaktad r. Bu konuda en önemli geliflme, Tekirda -Muratl demiryolunun inflas n n tamamlanarak, Tekirda Akport ve infla edilecek Asyaport limanlar n n demiryoluna kavuflturulmas olmufltur. Trakya'y Avrupa'ya ba layan önemli bir ç k fl noktas olmas hedeflenen Tekirda Akport Liman 'n n, 7 milyon dolarl k demiryolu ve rampa yat r mlar yla y ll k en az 55 bin vagon hareketi yarataca tahmin edilmektedir. Ancak baflta Ambarl Gemport olmak üzere Marmara Liman ve Trabzon Liman 'n n demiryolu ba lant s bulunmamaktad r. Ayr ca Trakya'da pek çok büyük sanayi tesisi ve organize sanayi bölgesinin infla edilecek iltisak hatlar ile bu demiryoluna ba lanmas, lojistik hareketlili i ve dolay s yla verimlili i art racakt r. Demiryolu yük tafl mac l nda potansiyelin yerinde kullan m için TCDD taraf ndan bafllat lan Lojistik Köyleri projesinde de olumlu geliflmeler yaflanm flt r. TCDD'nin plan nda bu köylerin say s n n 12'ye ç kar lmas vard r. Samsun (Gelemen) Lojistik Merkezi'nin 1. etab iflletmeye al nm fl, Denizli (Kakl k), Eskiflehir (Hasanbey) ve zmit (Köseköy) Lojistik merkezlerinin 1. etap inflaat çal flmalar tamamlanm flt r. Di er lojistik merkezlerin proje, kamulaflt rma ve inflaat ihale ifllemleri sürmektedir. Ancak burada sektörümüzü kayg land ran husus lojistik köylerin yer seçim ve iflletmelerinde lojistik sektörü paydafllar n n görüflünün yeterince de erlendirilmemifl olmas d r. Bu durum köylerin birer demiryolu-karayolu aktarma istasyonu d fl nda ifllev üstlenememesine yol açmaktad r. TCDD'nin bu konuda daha fazla ad m atmadan önce sektörün talep ve ihtiyaçlar n iyi analiz etmesinde fayda vard r. TCDD'nin yeni yat r mlar nda sektör paydafllar na kulak vermesinin çok daha önemli bir gerekçesi vard r. Nitekim demiryolu konusunda Türkiye'nin dört bir yan ndan sanayici ve ticaret erbab da taleplerini yüksek sesle dile getirmeye bafllam flt r. Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i'nin (TOBB) 2 Kas m'da Baflbakan Recep Tayyip Erdo an'la düzenledi i 6. Türkiye Ticaret ve Sanayi fiûras 'nda Türkiye genelindeki sanayici ile tüccarlar temsilen 365 oda ve borsan n baflkan, toplam uzunlu u 6 bin 626 kilometreyi bulan 30 demiryolu projesini gündeme getirmifllerdir. Kas m ay nda Baflbakan Recep Tayyip Erdo an' ziyaret eden Karadenizli ifladamlar da, Hopa'ya kadar demir yolu hatt infla edilmesini ve Samsun- Ankara demiryolunun 900'den 400 kilometreye inmesini talep etmifltir. Baflta Manisa Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 9 pek çok ildeki organize sanayi bölgesi yönetimi, bölgelerine demiryolu ulafl m sa lanmas için 9 Manisa Organize Sanayi Bölgesi (MOSB) Lojistik Merkezini zmir limanlar na ba layan demiryolu Temmuz 2010 tarihinde iflletmeye aç lm flt r. 30

6 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 31 taleplerini dile getirmekte hatta kamu ile birlikte demiryolu iltisak hatlar n n inflas nda aktif rol oynamaktad r. Lojistik sektörü demiryolu tafl mac l nda özel sektörün önünü açacak mevzuat de iflikliklerini sab rs zl kla beklemektedir. Ulaflt rma Bakanl taraf ndan taslak çal flmalar tamland bilindirilen Demiryolu Çerçeve kanunu ve TCDD Kanunu henüz yasalaflmam flt r. Ancak demiryolunda, TCDD'nin 154 y ll k yük ve yolcu tafl mac - l n kald rarak, demiryolu altyap s n ücret karfl l nda özel sektörün iflletti i trenlerin kullanabilmesine olanak sa layan bir yasal düzenlemenin y l nda yaslaflmas beklenmektedir. Söz konusu düzenleme ile demiryolu tafl mac l nda sürat ve kalitenin artaca ve demiryolu eflya tafl mac l n n yurtiçi tafl malarda daha yüksek bir pay almas n n önünün aç laca beklentisini UT - KAD da paylaflmaktad r. Kamu, demiryolu alan nda önemli projeleri hayata geçirmektedir. Ancak daha fazla projeye ve h zl ad mlara ihtiyaç vard r. Zira Türkiye'nin jeopolitik avantaj n bilen komflu ülkeler, ellerini daha çabuk tutarak k sa zamanda bölgede kilit rol üstlenmeye bafllam flt r. Örne in ran, Türkmenistan demiryolu flebekesi ile ba lant kurarak, denize ç k fl olmayan Orta Asya ülkelerinin ran Körfezi'ne ç k fllar n sa lam flt r. Tahminlere göre bu hattan y lda 3 milyon tondan fazla transit yük geçmektedir. Keza ran ile Ermenistan, Ermenistan' n demiryolu flebekesini, ran üzerinden Körfez'e ba lamak üzere Sevan-Meghri Hatt 'n n (470 km.) inflas için anlaflmaya varm flt r. Bu koridorun 2014 y l nda trafi e aç lmas beklenmektedir. ran ayr ca, Azerbaycan ve Rusya ile de Astara-Anzeli-Kazvin aras nda yeni bir hatt n inflas için anlaflamaya varm fl bulunmaktad r. Bu yeni hat ile Rusya'n n yük trafi inin Hazar' n bat k y s ndan Körfez'e indirilmesi planlanmaktad r. ran flebekesini Irak demiryolu flebekesine ba layacak Kermanflah-Kasr- fiirin- Khosravi hatt n n ise tüm projeleri haz rlanm flt r. Bu hatla birlikte Suriye'de inflas devam eden Dayraz Zawr-Ebu Kemal demiryolu ba lant s tamamland nda Avrupa-Asya yük trafi inde Türkiye'yi by-pass eden, ran-irak-suriye üzerinden ve Akdeniz limanlar ndan ba lant sa layan bir koridor hayata geçmifl olacakt r. Türkiye bu olumsuz geliflmeyi ancak Kars-Tiflis-Bakü demiryolunun iflletmeye aç lmas ve Marmaray projesi ile Avrupa-Asya aras nda kesintisiz bir trafi in sa lanmas yla kendi lehine çevirebilecektir. DEN ZYOLU EfiYA TAfiIMACILI I Denizyolu eflya tafl mac l 2008 y l nda patlak veren küresel mali krizinin yaralar n henüz sarm fl de ildir. Sektör mensuplar krizin yaralar n n ancak 2012 y l ndan sonra sar lmaya bafllayaca n dile getirmektedir. 10 Yine de Türkiye ekonomisinin güçlü performans nedeniyle, sektörün bu konjonktürel dalgalanmay atlataca na dair görüfl güçlenmektedir. Ancak Türkiye denizcili inin yap sal sorunlar sürmektedir. Özellikle altyap ve mevzuatta eksikliklerin giderilmesi konusunda 2010 y l içinde kayda de er ad mlar n azlmas bu yap sal sorunlar n giderilece ine dair ümitleri azaltmaktad r y l nda denizcilik alan nda at lan ad mlar flöyle özetlenebilir: TCDD limanlar n n özellefltirilmesi sürecinde 2010 y - l nda sevindirici geliflme, uzun yarg sürecinin ard ndan Samsun Liman 'n n CEY Grubu'na devrinin Nisan 2010'da tamamlanm fl olmas d r. CEY Grubu geçen süre içinde liman n ihtiyaç duydu u kapal ve aç k stoklama alanlar n tamamlay p, konteyner ve genel yük elleçleme kapasitesini süratle iyilefltirerek liman n canlanmas n sa lam flt r. Bu durum Samsun'un yeniden Do u Karadeniz'in önemli bir lojistik merkez haline gelmesi yönündeki umutlar art rm flt r. skenderun Liman 'n n 36 y l süreyle iflletme hakk na iliflkin ikinci ihaleyi 372 milyon dolar bedelle Limak Yat r m Enerji Üretim flletme Hizmetleri ve nflaat A.fi. kazanm flt r. Rekabet Kurulu'nun onay n alan devrin tamamlanmas beklenmektedir. Dile imiz bu ihalenin uzun yarg sürecine tak lmamas ve liman n h zla devrinin sa lanmas d r. Türkiye, prestijli denizcilik kuruluflu Paris Memorandumu'nun (Paris MoU) 2009 Y l Performans Raporunda 10 Benzeri bir yorum için Türkiye Liman flletmeleri Derne i'nin (TÜRKL M), Ö retim Üyesi Ersel Zafer Oral Baflkanl 'nda Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi'ne haz rlatt 'Türk Limanc l k Sektörü 2010 Raporu'na bak labilir. Buna göre TÜRKL M üyesi liman iflletmecilerin yüzde 75'i ekonomik belirsizliklerin, yüzde 20'si de ekonomik krizin devam etti i görüflünü savunuyor. TÜRKL M üyelerinden, krizin afl ld n savunanlar n oran sadece yüzde 5. Rapor haz rlan rken görüflü sorulan TÜRKL M üyelerinin yüzde 50'si krizin etkisini 2 y l içerisinde yitirece ini, yüzde 45'i ise sürecin 3-4 y la yay laca görüflünü ileri sürüyor. 31

7 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 32 Beyaz listeye girmifltir. Bu geliflmeyle Türkiye'nin denizyolu tafl malar ndan dolay ekonomik kay plar n azalaca na ve ülkemizin uluslararas arenada prestij kazanaca na kuflku yoktur. Kombine tafl mac l k alan nda y l n en önemli geliflmelerinden biri, üzerinde y llard r çal fl ld halde bir türlü hayata geçirilemeyen Samsun-Kavkas Tren-Feri Hatt 'n n aç lmas olmufltur. Kombine tafl mac l k aç s ndan bir di er önemli geliflme, Tekirda -Muratl demiryolunun tamamlanarak Tekirda Akport Liman 'n n (ve infla edilecek Asyaport Liman 'n n) demiryolu ba lant s na kavuflturulmas olmufltur. Mersin- skenderiye Ro-Ro seferleri bafllam flt r. Yeni RoRo hatlar n n devreye girmesi için çal flmalar sürmektedir. zmir Ticaret Odas Baflkan Ekrem Demirtafl Kas m ay nda, Yunanistan Dedea aç Liman temsilcileri, zmir Alsancak Liman yöneticileri ve ifl adamlar yla sürdürülen görüflmelerin olumlu sonuçland n ve Dedea aç ile zmir aras nda karfl l kl Ro-Ro seferlerinin en k sa sürede bafllamas için iyi niyet imzalar n n at ld n bildirmifltir. stanbul Deniz Otobüsleri flletmesi ( DO) de Marmara'n n kuzeyinde Ambarl ile güneydeki Mudanya (Bursa) ve Band rma (Bal kesir) aras nda Ro-Ro hatlar kurulmas için bir plan aç klam flt r. Kabotaj tafl mac l n n gelifltirilmesine yönelik çal flmalar sürmektedir. Arkas Denizcilik, kabotaj tafl mac l yapan yeni bir hatt devreye sokarken, Denizcilik Müsteflarl da kabotaj tafl malar n cazip k lmak amac yla konunun ilgili taraflar yla temaslar n art rm flt r. Bu çal flmalar n iç tafl malarda karayolu a rl n n azalt laca na dair inanc m z kuvvetlendirmifltir. Türkiye'nin d fl ticaretinin miktar bak m ndan dörtte üçünden fazlas denizyolu ile gerçekleflirken, demiryolu altyap s konusunda at lan bu ad mlar son derece yetersizdir. Sürecin a r ilerlemesinin önündeki en önemli nedenin TCDD limanlar n n uzun özellefltirme süreci oldu u aç kt r. TCDD'ye ait 16 liman n özellefltirilmesi süreci 17 y l bulmufltur. Geçen 17 y l içinde 16 liman özel sektöre geçmifl, Hazine bu özellefltirmelerden 1 milyar 657 milyon dolar gelir elde etmifltir. Ancak özellefltirme sürecinin davalar nedeni ile uzamas, flirketlere sat fl sonras nda 3 y l hizmetlere zam yapmama flart getirilmesi gibi nedenlerden dolay limanlara bir türlü beklenen yat r mlar yap lamam flt r. Özellefltirilen pek çok liman hâlâ uluslararas standartlarda hizmet veremeyen, uluslararas standartlara göre hizmet maliyeti yüksek, buna karfl l k hizmet kalitesi ve geniflleme olanaklar ndan yoksun lojistik merkezler olarak kalm fllard r.11 Bunun en önemli örne i zmir Liman 'd r. Özelefltirme kapsam na al nan ancak ihalenin ard ndan 4 y l geçmesine ra men süreci sona erdirilemeyen zmir Alsancak Liman 'nda sorunlar sürmektedir. Yükleme boflaltma sürelerinin üç güne kadar ç kt liman, hat iflletmecileri taraf ndan terk edilmeye bafllanm flt r. Liman n fliddetle yat r ma ihtiyac bulunmaktad r. Bu liman hakk nda geçen y l n en sevindirici geliflmesi TCDD'nin, liman tekrar canland racak bir yat r m Örne in Mersin Deniz Ticaret Odas 'n n belirlemelerine göre, 1 Haziran 2010 tarihi itibariyle, Mersin Liman 'nda uygulamaya konulan yeni tarife, TCDD taraf ndan iflletilen zmir Liman 'na göre yüzde daha yüksektir

8 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 33 program haz rlad n duyurmas olmufltur. Toplam 300 milyon dolar bulaca aç klanan befl y ll k yat r m program, gecikmifl olmakla birlikte sevindiricidir. Öte yandan zmir Liman iyileflse bile Ege'de daha fazla liman yat r m na ihtiyaç vard r. Ulaflt rma Bakanl 'n n stratejik metinlerine yans yan bu sorunu aflmak için Kuzey Ege'ye bir hub liman kazand r lmas öngörülmüfltür. Ne var ki 2010 y l nda için yap lan planlarda bir ilerleme sa lanamam flt r. Çandarl yak nlar nda yap laca duyurulan büyük konteyner liman için ihale süreci henüz bafllat lmam flt r. Bu sürecin h zlanmas sektörümüzün en önemli beklentileri aras nda bulunmaktad r. Türkiye'de TCDD limanlar n n özellefltirme sürecinde en baflar l örnek olarak Mersin Liman ortaya ç km flt r. Kara ve denizyolunda oldukça önemli imkânlara sahip olan, Çukurova Havaliman 'n n yap lmas yla birlikte kargo tafl malar nda da Türkiye'nin önde gelen illeri aras nda yer almaya haz rlanan Mersin, demiryolu hatt nda ise henüz istedi i performans yakalayamam flt r. Bölgedeki lojistik firmalar Konya, Gaziantep gibi Anadolu'nun güçlü üretim merkezlerine de demiryolu ile ulafl m n kolaylaflt r lmas n talep etmektedir. TCDD'nin Nusaybin'e kadar 416 kilometrelik yolu y l sonun kadar yenileyerek trenlerin h z n n saatte 30 kilometreden 120 kilometreye ç karma hedefi takdire flayand r. Bundan sonra beklentimiz Mersin- Samsun demiryolunun eklenmesi ve Mersin Konteyner Liman 'n n bir an önce infla edilmesidir. KARAYOLU EfiYA TAfiIMACILI I Avrupa Birli i üyesi ülkeler ile ticarettin canlanmas, Rusya ve Ortado u ülkeleri ile ticaretin daha da artmas yla birlikte 2010 y l nda karayolu üzerinden uluslararas eflya tafl mac l nda k smi bir büyüme yaflanm flt r. 12 Ancak özellikle baflta akaryak t fiyatlar ndaki yükselme ile birlikte girdi maliyetleri sektörde ciddi bir s k nt konusudur. Yurtiçi tafl malarda ise sektörün kay t alt na al nmas çal flmalar ön plana ç kmaktad r. Ulaflt rma Bakanl 'n n 2007 y l nda yürürlü e giren Karayolu Tafl ma Kanunu ve Yönetmeli i çerçevesinde yapt denetimlerin de etkisiyle bu çal flmalarda ilerleme kaydedildi i anlafl lmaktad r. Karayolu tafl mac l nda 2010 y l ndaki önemli geliflmelerden baz lar flunlard r: Sektörün y lard r uygulamaya geçmesini bekledi i ADR Yönetmeli i'nde önemli geliflme yaflanm flt r y l nda imzalanan bugüne kadar 47 ülkenin taraf oldu u Tehlikeli Mallar n Karayolu ile Uluslararas Tafl mac l - na liflkin Avrupa Anlaflmas (ADR) olarak haz rlanan Tehlikeli Mallar n Karayoluyla Tafl nmas Hakk nda Yönetmelik Ulaflt rma Bakanl nca haz rlan p 31 Mart 2007 tarihinde Resmi Gazetede yay mland halde bir türlü yaflam bulmam flt r. Yönetmeli in uygulamas iki kez ertelemifl, son olarak da yönetmeli in sadece tan mlara iliflkin ilk dört maddesinin 1 Ocak tarihinde yürürlük kazanmas na karar verilmifltir. Bakanl n yapt son de iflikli e göre yönetmeli in iflaretleme, etiketleme ve ambalajlamaya iliflkin hükümleri 2012 bafl nda, yönetmeli in kilit noktas olan tafl t araçlar nda aranan niteliklerle ilgili hükümleri ise 2013 bafl nda, di er hükümler ise 2014'te yürürlü e girecektir. Özetle bu yönetmelik gerçek anlamda 2014 y l nda yürürlü e girecektir. Önceki y llarda yürürlü e girecek olan hükümler, sözleflmenin varl k nedeni olan lisanslama, belgelendirme, e itim ve cezai yapt r mlara iliflkin düzenlemeleri içermemektedir. Ulaflt rma Bakanl Müsteflar Talat Ayd n' n bas na yapt aç klamalardan Türkiye'de tehlikeli madde tafl mac l sektörünün ADR'ye uyumlu hale getirilmesi için gereken yat r mlar n 8-10 milyar dolar civar nda oldu u ve bunun da yönetmeli in tamam yla yürürlük bulmas ndaki en önemli engel olarak görüldü- ü anlafl lmaktad r. Türkiye ile Fransa'n n Toulon kenti aras nda Nisan 2010'da bafllayan Ro-Ro seferleri Aral k ay nda Türk floförlerin AB vatandafl olmamalar gerekçe gösterilerek ask ya al nm flt r. 12 Bunun somut göstergelerinden biri verilen TIR karnesi say s ndaki art flt r. TOBB verilerine göre 2010 y l nda verilen geçifl belgesi say s bir önceki y la göre yüzde 8,09, verilen TIR Karnesi say s ise yüzde 11,18 artm fl bulunmaktad r y l nda 923 bin 401 geçifl belgesi ve 656 bin 440 TIR karnesi verilmifltir. 33

9 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 34 Araflt rma Merkezi' kurulmas na iliflkin yönetmelik de yürürlü e girmifl bulunmaktad r. Öte yandan hurda araçlar n trafikten çekilmesi için bafllat lan projede yafl s n r n düzelten yeni bir tebli 13 yay nlanm flt r. Karayollar Genel Müdürlü ü, toplam yat r m bedeli 83 milyar dolar bulan 9 bin 380 kilometrelik 24 yo projesini Yap- fllet-devret (Y D) modeliyle ihale edece ini aç klam flt r. Karayolu tafl mac l altyap s nda sevindirici geliflmeler olmufltur. Ankara'da 52 giriflimcinin 100 milyon dolar yat r mla tamamlad Ankara Lojistik Üssü'nün faaliyete geçmesi bunlardan biridir. Yaklafl k 400 bin metrekare alanda, 2500 kamyonun ihtiyac na cevap verecek, depolama ve gümrükleme alanlar, otel, banka, benzin istasyonu ve tamir bak m tesisleriyle Ankara, Avrupa'n n en modern tesislerinden birine kavuflmufltur. Karayolu yolcu ve yük tafl mac l n n kay t alt na al nmas na yönelik çal flmalar sürmüfltür. Bu arada mevcut otoyollar n 25 y ll k iflletmesi özellefltirme kapsam na al nm flt r. stanbul - zmir aras ndaki mesafeyi 3,5 saate düflürmesi beklenen yeni Gebze-Orhangazi- zmir otoyolunun anlaflmas ise Eylül ay nda imzalanm flt r. Karayolu tafl mac l mevzuat nda da bir tak m de ifliklikler yap lm flt r say l Karayollar Genel Müdürlü ü'nün Teflkilat ve Görevleri Hakk nda Kanun 13 Temmuz 2010 tarihli Resmi Gazete'de yay mlanarak yürürlü e girdi. Getirilen yeni düzenlemelerle, KGM, Ulaflt rma Bakanl 'n n daha fazla kontrolü alt na girmifl durumdad r. Bu düzenlemenin yan s ra karayolu mesleki yeterlilik belgeleri konusunda görevlendirilen Gazi Üniversitesi'nde bir 'Karayolu Ulaflt rmas Uygulama ve HAVA KARGO TAfiIMACILI I IATA'n n Kas m 2010 tarihli verilerine göre dünya sivil havac l 2009 y l nda yaflanan mali kriz nedeniyle yaflad küçülmeyi 2010 y l nda atlatm fl bulunuyor. Türk sivil havac l ise kriz döneminde dahi dünyada büyümeyi yakalayan birkaç sektörden biri olarak y ld z n parlatmay sürdürüyor. Nitekim Devlet Hava Meydanlar flletmesi (DHM ) verilerine göre 2010 y l nda Türk sivil havac l gerek uçak say s, gerek yük ve yolcu miktar aç s ndan yüzde 20'lerin üzerinde büyüme kaydetmifl bulunmaktad r. Baflta THY olmak üzere Türk sivil havac l k iflletmelerinin uçufl a da sürekli genifllemektedir y l nda iç hatlarda tek havac l k iflletmesi 2 merkezden 25 noktaya uçufl gerçeklefltirirken, 2010 y l nda 7 havayolu flirketi 7 merkezden 46 noktaya uçmaya bafllam flt r. D fl hatlarda ise 2002'de 60 olan yurtd fl uçufl noktas say s 157'ye ç km flt r. ç hatlarda yolcu say s 8 y lda 4 kat artarak 50 Tebli No. 62, Bir K s m Motorlu Karayolu Tafl tlar n n piyasadan Çekilmesine liflkin Tebli.

10 utikad tr 17/6/11 16:39 Page 35 milyonu geçmifltir. y l nda havac l k sektöründe yeni uçak al mlar n n artarak devam etmesi, yurtd fl uçufl a na en az 30 nokta eklenmesi hedefleniyor. ç ve d fl hatlarda yolcu say s n n da y l nda yüzde 15 artarak 120 milyona ulaflmas bekleniyor. Hava kargo tafl mac l n n yüzde 80'i aflan bölümünün genifl gövdeli yolcu uçaklar yla tafl nmas ndan ötürü hava kargo tafl mac l da yolcu tafl - malar na paralel oranda büyümüfltür. 14 Türk sivil havac l k iflletmelerinin kargo uça yat - r mlar da artmaktad r. Örne in THY Kargo, yo un trafi- inin oldu u Uzakdo u'daki konumunu güçlendirmek için befli büyük kargo uça olmak üzere toplam 90 adet yeni uçak siparifli verdi ini, bu uçaklarla Çin'e günde üç sefer yap larak günlük 70 ton kapasitenin üzerine ç k laca n duyurmufltur. Yeni havaalan inflaatlar ve mevcut havaalanlar n n tesislerinin iyilefltirilmesi çal flmalar da devam etmektedir. Afyonkarahisar, Kütahya ve Uflak illerine hitap etmesi amac yla Kütahya'n n Alt ntafl ilçesinde yapt r lacak Zafer Bölgesel Havaalan bunlardan biridir. Zafer Havaalan ayr - ca, infla edilecek 14 kilometrelik demiryolu ba lant s ile lojistik aç dan di er havalimanlar n n sahip olmad bir avantaja da sahip olacakt r. GÜMRÜK MEVZUATI VE UYGULAMALARI Gümrükleme hizmetleri, dünyada tafl mac l k ve lojistik sektörünün hizmet zincirinin en önemli ve ayr lmaz halkalar ndan biridir. Ancak Türkiye'de durum farkl d r. Tedarik zinciri yönetimi anlay fl yla, bir mal n üretildi i noktadan tüketildi i noktaya kadar geçen süreç içerisindeki kontrolünü ve yönetimini sa lamay amaçlayan lojistik iflletmeleri, bu sürecin ayr lmaz bir parças olan gümrük hizmetlerinde d fl kaynak kullan - m na zorlanmaktad r. Zira yasalar gere i tafl mac l k firmalar müflterileri her ne kadar kendilerinden talep etse de bu hizmeti d flar dan temin etmek zorundad r. Lojistik iflletmelerinin bünyelerinde karneli gümrük müflaviri istihdam önündeki engel 2010 y l nda da sürmüfltür. Bu durum, günümüzde sadece iflletmelerin de il, ülkelerin rekabet avantaj n n en önemli unsurlar ndan biri olan lojistik hizmetlerinde h z ve maliyet dezavantaj getirmektedir. Lojistik sektörü, bir uzmanl k alan olarak gümrük müflavirli i kurumunun devam ndan yanad r ancak gümrük müflavirlerinin lojistik iflletmeleri bünyesinde istihdam n n yolunun aç lmas gerekti ini savunmaktad r y l nda gümrük alan nda sektörümüzü yak ndan ilgilendiren bir dizi mevzuat ve uygulama de- iflikli ine gidilmifltir. Bunlardan baz lar ve yaratt sonuçlar flöyle özetlenebilir: Gümrük mevzuat nda en önemli geliflme 1 Ocak tarihi itibariyle ön beyan uygulamas na geçilmesidir. Bilindi i üzere 11 Eylül olaylar n n ard ndan ABD'den bafllayarak dünyada lojistik zinciri güvenli ini sa lamak ad na bir tak m önlemler al nmaya bafllanm flt r. 1 Ocak itibariyle tüm AB ülkeler gibi Türkiye de ülkemizden AB ülkelerine giden ve bu ülkelerden Türkiye'ye giren yükler için ön bildirim uygulamas na geçmifltir. Verimli iflledi i takdirde lojistik süreçlerini oldukça h zland racak bu sistemin uygulamas nda lojistik iflletmelerinin aleyhine uygulamalar da do urabilece i için henüz belirsizli ini korumaktad r. Özellikle yanl fl ve hatal bildirimlerde taraflar n sorumlulu una iliflkin ciddi endifleler bulunmaktad r y l nda Gümrük Yönetmeli i'nin 83'üncü maddesinin özet beyana iliflkin d4. F kras n n kald r lmas ndan sonra gümrük ifllemlerinde aksamalar artm fl bulunmaktad r. Özet beyan sistemini ortadan kald r - larak antrepo beyannamesi açma zorunlulu u getiren bu de ifliklik nedeniyle bir-iki saatte yap lan TIR yükleme ve boflaltmalar 2-3 gün sürmeye bafllam flt r. Gümrük veri ambar projesinin yürütülmesinde aksakl klar sürmektedir. Gümrüklerde 7 milyon beyanname düzenlenmektedir. 500 milyar dolar ihracat hedefleyen Türkiye'nin daha etkin gümrük hizmetlerine ihtiyac bulunmaktad r. Türkiye'nin d fl ticaretinin yaklafl k %12'nin gerçekleflti i y lda yaklafl k 100 bin ithalat kamyonu, 200 bin de ihracat ç k fl n n yap ld, 700 bin ihracat ifllemi, 300 bin ithalat gibi devasa ifllemin yap ld Halkal gümrü- ündeki aksakl klar sürmektedir. Bu gümrü ün mevcut yerinde verimli çal flmas mümkün görünmemektedir. Yeni bir yere tafl nmas seçene i üzerinde çal fl lmal d r. Lojistik iflletmelerinin gümrüklerde yaflad s k nt lar n bafl nda tasfiye ifllemlerinin uzunlu u ve karmafl kl gelmektedir. Tasfiye ifllemlerinin basitlefltirilmesi ve h zland r lmas amac yla 12 Kas m 2010 tarihinde Yönetmeli inde De ifliklik Yap lmas na Dair Yönetmelik yay nlanm fl bulunmaktad r. htisas gümrüklerinde yaflanan s k nt lar sürmektedir. Di er gümrük idarelerinden hiçbir ifllem fark bulunmayan bu gümrüklerin say s n n da az olmas gümrük ifllemlerini kolaylaflt rmamakta, aksine tafl ma süreçlerini güçlefltirmekte ve zaman kayb n art rmaktad r. UT KAD bu haliyle ihtisas gümrü ü uygulamas n n Türkiye'nin d fl ticaretine hiçbir katk s olmad na inanmaktad r. 14 DHM verilerine göre bu art fl oran yüzde 17.2'dir ancak bu rakam yolcu bagaj n n da dahil olmas sa l kl de erlendirmeyi imkâns z hale getirmektedir. 35