Nöropsikofizyoloji. Psikolojik olan herşey aynı zamanda biyolojiktir. Doç. Dr. E. Timuçin Oral. İstanbul Ticaret Üniversitesi

Transkript

1 Nöropsikofizyoloji Psikolojik olan herşey aynı zamanda biyolojiktir Doç. Dr. E. Timuçin Oral İstanbul Ticaret Üniversitesi 13 Ekim 2009

2 Nöral ve Hormonal Sistemler Neden Böyle Hissettiğimizi Açıklar Kuvvetli Sinirli Ağrılı Hasta 2

3 Herşey Nöronla Başlar... 3

4 Nöronun Yapısı Nöronlar birbirlerine dokunmazlar- aralarındaki mesafeye de sinaps adı verilir

5 Sinaps

6 Nöron Nasıl Ateşlenir? Elektrokimyasal süreçle... Nöron içinde elektriksel Nöron dışında kimyasal (sinapsta nörotransmitter denilen ileticiyle). Ateşlemeye de Aksiyon Potansiyeli denir 6

7 Ya Hep Ya Hiç Nöron ya ateşlenir ya ateşlenmez- kısmi ateşleme olmaz. Tıpkı silah gibidir... 7

8 Aksiyon Potansiyelinin Aşamaları Dendritler nörotransmitteri sinapstan alır. Eşik seviyeye ulaşınca ateşleme olur. Aksonda kapı açılır ve + iyonlar (Sodyum) içeri girer ve - iyonlarla karşılaşır (Potasyum). Nöronlar dinlenme halinde hafif (-) özelliktedir. + ve iyon karşılaşması elektriksel aktivite ile sonraki kapıyı açar ve K içeri alır Süreç akson boyunca yayılır Son kısımda elektirik akımı kimyasal hale gelir (nörotransmitter salgılanır) 8

9 Aksiyon Potansiyeli 9

10

11 Nöron İletişimi 11

12 Nörotransmitterler Sinapsta yayılan kimyasal habercilerdir. En az 4 tipi bulunur Asetilkolin: Motor hareket ve Bellek ten sorumlu. Eksikliği Alzheimer ile bağlantılıdır. Dopamin: Motor hareket ve Uyanıklık tan sorumlu. Eksikliği Parkinson, fazlalığı Psikoz ile bağlantılıdır. Serotonin: Duygudurum dan sorumlu. Eksikliği Depresyon ile bağlantılıdır. Epinefrin-Norepinefrin: Dikkat, stres yanıtından sorumlu. Eksikliği kaygı ile, fazlalığı epilepsi ve mani ile bağlantılı.

13 Basit Nöral Ağ: Nöronlar Birlikte Hareket Etmeyi Öğrenirler 13

14 Nörofarmakoloji

15 Beyin Lobları

16

17

18

19

20

21 Zihin Kuramı ve Eşduyumun Biyolojik İzdüşümü / Ayna Nöronlar

22

23

24 Walking in one s shoes Einfühlung Empathia Simpatico Omoiyari Empathie Eşduyum

25 Eşduyum Egomuza doğal olarak yabancı olan bir başka insanı anlamamızda en önemli kısmı oluşturan süreç Özne ve nesne arasındaki bazı benzerliklerden temel alan özel bir özdeşim şekli Sigmund Freud 1920

26 Eşduyum Soyut eşduyum, "dolaylı içgözlem" (vicarious introspection) Ancak kendi yaşantımıza içe bakışla benzer bir durumda başka bir kişinin ne durumda olduğunu anlayabiliriz. Klinik eşduyum, başka bir kişinin iç yaşamını hissedebilme ve düşünebilme kapasitesi Kohut 1959

27 Eşduyumlu Anlayış Eşduyumlu anlayış, terapist ile hasta arasında gelişen bir sürecin son noktası Sürecin terapiste ait olan kısmı ve terapistin bu süreç sonunda ulaşmış olduğu anlayış düzeyi... (Berger 1984) Eşduyumlu olma, terapist ile hasta arasında gerçekleşen, terapistin hastanın iç dünyası ile ilgili eşduyumunu sözel ifadelerle belirttiği durum (Book 1988)

28 Eşduyum Döngüsü Hasta bir duyguyu ifade eder Hasta (duygusunu iletmiş olduğunu) fark ettiğini terapiste geri bildirir Klinisyen bu duyguyu tanır Hasta duygusunu iletmiş olduğunu farkeder Klinisyen bu duyguyu tanıyıp aldığını hastaya ifade eder Barrett-Lennard GT(1993) The phases and focus of empathy. Br J Med Psychol Mar;66:3-14.

29 Zihin Kuramı (ToM) Kişinin kendisinin dışındaki kişilerin (ötekilerin) kendininkinden farklı bir zihne sahip olduğunu fark edebilme, Kendisinin veya ötekilerin niyet, inanç, istek ve bilgisi gibi zihinsel (mental) durumlarını anlayabilme ve zihinsel olarak bunları temsil edebilme yetisi Sayın A, Candansayar S. Şizofrenide Zihin Kuramı. Yeni Symposium ;46 :2:74-80

30 İlk sıra yanlış inanış sorusu: Sarışın adam torbada ne olduğunu düşünür? Gerçeklik sorusu:torbada gerçekten ne var? İkinci sıra yanlış inanış sorusu: Sarışın adam arkadaşının niyetinin ne olduğunu düşünür? Çeldirici soru: Kahverengi saçlı adamın niyeti nedir?

31 Zihin Kuramı (ToM) Kişinin kendi zihinsel durumunu temsil etmeye özgül beyin bölgeleri (sağ inf. parietal lobul) Ötekilerin zihinsel durumlarını temsil etmeye özgül beyin bölgeleri (Sup. temporal sulkus) Kendi ve ötekilerin zihinsel durumunu temsil etmede ortak beyin bölgeleri Limbik-paralimbik bölgeler (özellikle amigdala, OFK, VMPFK veasg) Prefrontal korteks (özellikle DMPFK,ILFK).

32 Tüm annelerde yoğun olarak üzüntü ve acilen yardım etme isteği Nötral ses ve ağlama seslerine verilen yanıtlar anlamlı derecede farklı Ağlama seslerini dinlerken fmri da sağ ant. singulat korteks, sağ orta ve üst frontal gyruslarda aktivite artışı

33 Anne-Bebek İlişkisi ve Empati Singulat korteks yalnızca memelilerde var ve sürüngenlerde yok 1 Singulat korteksin ablasyonuyla memelilerde anneye özgü davranışların kaybolması 1 Singulat korteks sosyal bağlanmayla ilişkili olan opiat ve oksitosin reseptörlerinden oldukça zengin 2 1) MacLean PD Brain evolution relating to family, play, and the separation call. Arch Gen Psychiatry 42(4):405. 2) Insel TR A neurobiological basis of social attachment. Am J Psychiatry 154(6):

34 Joly-Mascheroni RM, Senju A, Shepherd AJ. Dogs catch human yawns.biol Lett Oct 3;4(5):446-8

35 Joly-Mascheroni RM, Senju A, Shepherd AJ. Dogs catch human yawns.biol Lett Oct 3;4(5):446-8

36 Emosyonel uyum (kognitif empatiye benzer) Genişletilmiş empati (yardım duygusu) Şempanzeler duyguları, tutumları ve ötekinin durumunu anlayabilir; tehlikedeki ötekini kurtarmak için kendi yaşamlarını tehlikeye atabilirler Genç bir şempanze sıkıntılı bir erişkin şempanzeye yardım ederken Maymunlar empatiyi; kavgalarda arabuluculukta, evlat edinilen üyelerin adaptasyonunda, hastalığa ve yaralanmaya karşı tepkilerle sınırlı bir alanda ortaya koyarlar O Connell, S. M. (1995) Empathy in chimpanzees: Evidence for theory of mind? Primates 36: [asdp]

37 Empati Nöronları Gallese V, Fadiga L, Fogassi L, Rizzolatti G (1996) Action recognition in the premotor cortex. Brain 119: Rizzolatti G, Fadiga L, Gallese V, Fogassi L (1996) Premotor cortex and the recognition of motor actions. Brain Res Cogn Brain Res 3:

38 Empati Nöronları Gallese V, Fadiga L, Fogassi L, Rizzolatti G (1996) Action recognition in the premotor cortex. Brain 119: Rizzolatti G, Fadiga L, Gallese V, Fogassi L (1996) Premotor cortex and the recognition of motor actions. Brain Res Cogn Brain Res 3:

39 Jest ve Mimiklerin Aynalanması Ferrari PF, Gallese V, Rizzolatti G, Fogassi L. Mirror neurons responding to the observation of ingestive and communicative mouth actions in the monkey ventral premotor cortex European Journal of Neuroscience, Vol. 17, pp , 2003

40 Niyet Aynalama Rizzolatti G. Fogassi L. Gallese V. Mirrors in the mind. Special section:neuroscience 2006 November pg; 54-61

41

42 Empati Nöronları Kötü kokuya karşı tiksinme ve tiksinen birisini izleme aynı bölgede (Insula) nöronal uyarıya neden olmakta Rizzolatti et al. Both of us disgusted in my insula., I nneuron, V O L. 4 0, pg ; Rizzolatti et. Al. A unifying view of the basis of social cognition.in trends in cognitive sciences,v ol. 8, pg ;

43 Empati Nöronları Canlı izlemde primer motor kortekste oluşan yanıt; video görüntüsünde oluşan yanıttan daha güçlü 2 boyut-3 boyut farkı JaÈrvelaÈinen J, SchuÈrmann CA. M, Avikainen S, Hari R. Stronger reactivity of the human primary motor cortex during observation of live rather than video motor acts. NeuroReport 12:3493±3495 & 2001 Lippincott Williams & Wilkins.

44

45 Kevin Carter (13 eylül temmuz 1994) Yaşamın acısı, yaşamın sevincini artık sevinç kalmamacasına aştı 27 temmuz 1994

46 Duyumsama yeteneğimizden ne kadar kopartılırsak gerçekliğimiz de o kadar sınırlanır Arno Gruen