Meyve Bahçelerinde Mikro Sulama Sistem Maliyetlerinin Karsilashrilmasil

Transkript

1 T'ARIM BILIMLERI DERGISI 1999, 5 (1), Meyve Bahçelerinde Mikro Sulama Sistem Maliyetlerinin Karsilashrilmasil Lulu KAYA 2 sman YILDIRIM 2 Geli ş Tarihi : Özet : Bu çal ışmada, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara şt ı rma ve Uygulama Çiftliğindeki meyve bahçesi model al ı narak, farkl ı dikim aral ı klar ı ndaki meyve ağaçlar ı, farkl ı bahçe büyükiükleri ve de ğ işik özellikteki su kayna ğı koşullar ı için damla ya da damla yöntemiyle yeterli ıslatma oran ı n ın elde edilemedi ğ i durumda a ğaçalt ı mikro yağmurlama sulama sistemleri planlanm ış, sistem unsurlar ı boyutland ı r ı lm ış ve birim alan sistem debileri ile sulama sistemlerine ili şkin değ i şik maliyet unsurlar ı elde edilmi ştir. Sonuçta, birim alan sistem debileri Us/ha aras ı nda bulunmu ş, 10 da dan itibaren sistem debileri aras ında önemli farkl ı l ık gözlenmemiş ve 5 da alan için bu de ğerler diğerlerine oranla % daha yüksek olmu ştur. Birim alana dü şen y ı ll ık toplarn masraflar, bahçe büyüklü ğü artt ı kça azalm ış, 50 da dan itibaren bu azalma önemli düzeyde oimam ıştı r. Bu de ğerler ayr ı ca, a ğaç dikim araliklar ı artt ıkça azalm ış, ancak, su kayna ğı dinamik yüksekli ğ i artt ıkça art ış göstermi ştir. Y ı ll ık toplam masraflar içerisinde sabit, işletme, enerji, bak ı m-onar ı m ve sulama i şçiliği masraflar ı n ı n pay ı, s ı ras ıyla, % , % , % , % ve % aras ı nda kalm ışt ı r. Anahtar Kelimeler : Meyve bahçesi, mikro sulama sistemi, damla sulama, a ğaçalt ı mikro ya ğ murlama, sistem debisi, sistem maliyeti Economical Comparison of Micro irrigation Systems for rchards Abstract : In this study, drip or under-tree micro sprinkler systems (when available wetting ratio can not be obtained with drip systems) were designed for different fruit trees, orchard areas and characteristics of water resource by taking the orchard in the Experiment Farm of Agricultural Faculty, University of Ankara, into consideration and unit system capacity and different system cost elements ware obtained. As a result, unit system capacities ware found between 0.6 and 1.8 Us/ha and these values were higher as % in the 5 da orchards than the other orchard areas. The annual total costs for unit area decreased with increasing in orchard area up to 50 da and this decrease was not significant for the areas more than 50 da. In addition, annual total costs decreased with increasing planting intervais and increased with increasing dynamic height of water resource. The shares of annual fixed, operational, energy, maintenance, and irrigation labor costs in annual total costs were , % , % %, %, and %, respectively. Key Words rchard, micro irrigation system, drip irrigation, under-tree micro sprinkler, system capacity, systen ı cost Giri ş Tar ım alanlar ı sulamaya aç ı l ırken, önce su kayna ğı, toprak, topografya ve iklim özellikleri ile ekonomi, çiftçi al ışkanl ı klar ı, sosyal ve kültürel durum gibi faktörler dikkate al ı narak en uygun sulama yöntemi seçilir, sonra seçilen yöntemin gerektirdi ği sulama sistemi planlan ı r, sistem unsurlar ı boyutland ı r ı l ıe öngörüldü ğü biçimde kurulur ve i şletilir. Damla ve a ğaçalt ı mikro ya ğmurlama gibi mikro sulama yontemlerinde, bitkide verim azalmas ı na neden olabilecek su eksikli'ğinden kaynaklanan gerilim yaratmaks ız ın s ık aral ı kla ve her defas ında az miktarda sulama suyu uygulanmakta, bitki besin maddeleri sulama suyuna kar ışt ı r ılarak bitkinin ihtiyaç duydu ğu zamanda ve miktarda verilmekte ve genellikle daha yüksek verimde ve kalitede ürün elde edilebilmektedir, Bunun yan ında, alan ı n tamam ı yerine yaln ızca kök sisteminin geli ştiği ortam ı slat ılmakta ve dolay ıs ı ile birim alan sulama suyu ihtiyac ı çok daha az olmaktad ır. Bu nedenlerle, su kayna ğı n ı n k ıs ı tl ı olduğu koşullarda, pazar de ğeri yüksek ürün elde edilen ve topraktaki nem eksikli ğine ve fazlal ığı na duyarl ı olan sebzeler, meyve a ğaçlar ı ve örtü alt ında yeti ştirilen bitkiler için genellikle damla ya da damla yöntemiyle yeterli ısiatma oran ı n ın elde edilemedi ği geni ş dikim aral ı klanna sahip meyve a ğaçlar ında a ğaçalt ı mikro ya ğmurlama sulama yöntemleri seçilmektedir (Güngör ve Y ı ld ı r ı m 1989, Kruse et al. 1990, Y ı ld ı r ı m, 1993). Yüzey ve ya ğrnurlama sulama yöntemlerine oranla, mikro sulama yöntemlerinde sistem maliyeti genellikle daha yüksek olmas ına kar şın, sistem debisinin daha düşük olmas ı ve mevcut su kayna ğı ile daha geni ş alan ı n sulanabilmesi, ayr ıca daha yüksek verim ve kalitede ürün elde edilebilmesi nedenleri ile, özellikle sebze ve meyve tar ı m ında, y ı ll ık toplam masraflar aç ı s ından mikro sulama yöntemleri daha ekonomik olabilmektedir (Fereres and Goldhamer 1990). örne ğin, Almanya'da, yüzey, yağmurlama ve damla sulama sistemlerinin de ğ işik masraf unsurlar ı aç ı s ından kar şı laştir ı ld ığı bir çal ışmada, y ı ll ı k toplam masraflar ın damla sulama sistemlerinde en dü şük ' Yüksek lisans tezi ezeti Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tar ımsal Yap ı lar ve Sulama Bölümü - Ankara

2 60 TARIM B İ L İ MLERI DERG İSI 1999, Cilt 5, Say ı 1 oldu ğu bulunmu ştur (Sourel and Schon 1983). ABD'de, yer alt ı suyundan yararlan ı lan alanlarda yüzey sulama sistemlerinin ancak dü şük dinamik yükseklikte ve yüksek sulama rand ı man ı n ın elde edilebildi ği koşullarda ekonomik olabilece ği saptanm ışt ı r (Gilley and Supalla 1983). California'da çiftçilerin, yer alt ı su kaynaklar ı ndan yararlanild ığ i ya da su maliyetinin yüksek oldu ğ u ko şullarda, su tasarrufuna dayal ı damla ya da ya ğmurlama sulama yöntemlerini tercih ettikleri belirlenmi ştir (Coswell and Zilberman 1985). K ı s ıtl ı su kayna ğı koş ullar ında, Starkrimson ve Goldenspur elma ağaçlar ı nda kar ı k ve damla sulama yöntemlerinin ekonomik yönden kar ş ilaşt ı r ı ld ığı bir çal ışmada, daha az sulama suyuna ihtiyaç duyulmas ı ve daha yüksek verim elde edilmesi nedenleri ile damla sulama yöntemi daha ekonomik bulunmu ştur (Kulkov and Saidaliev 1986). Dü şük dinamik yüksekli ğe sahip kuyudan sulanan Gökhöyük Tar ım i şletmesinin da büyüklü ğündeki meyve bahçesinin damla, a ğaçalt ı mikro ya ğ murlama ve kar ı k yöntemleri ile sulanmas ı koşullar ı nda y ı ll ı k toplam masraflar aç ı s ından önemli düzeyde farkl ı l ı k olmad ığı, ancak, sulama suyu ihtiyac ı ve sistem debisinin damla yönteminde en dü şük oldu ğu belirlenmi ştir (Y ı ld ı r ı m 1994). Çukurova'da yap ı lan bir çal ışmada, portakal a ğaçlar ı na damla, ağaçalt ı mikro ya ğ murlama ve kar ı k yönterfileri ile sulama suyu uygulanmi ş, ağ açalt ı mikro ya ğ murlama ve damla yöntemlerinde daha yüksek meyve verimi elde edilmi ş, sulama suyu ihtiyac ı, kar ı k yöntemine oranla, damla yönteminde /0 52, a ğaçalt ı mikro ya ğmurlama yönteminde % 25 olmu ştur. Yap ı lan ekonomik analizlerde 50 da dan büyük portakal bahçelerinde mikro sulama yöntemlerinin daha ekonomik olaca ğı belirlenmi ştir (Çevik vd. 1982). Bu çal ışmada, değ i şik özellikteki su kaynaklar ı ndan yararlan ı larak, farkl ı büyüklükteki meyve bahçelerinde, yine farkl ı dikim aral ı klar ı na sahip meyve a ğaçlar ı n ı n mikro sulama yöntemleri ile sulanmas ı ko şullar ı için değ i şik masraf unsurlar ı n ı n ve bunlar ın birbirine oranlar ı n ı n saptanmas ı amaçlanm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Çal ışmada, plan ı Şekil 1 de verilen Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara şt ırma ve Uygulama Çiftli ğindeki meyve bahçesi model olarak al ı nm ışt ı r. Bahçe, her biri 50x100 m boyutlar ı nda (5 da) 40 parselden oluşmaktad ı r. Parsellerin 12 sinde dikim aral ı klan 4x3 m olan elma, armut ve ayva, 10 unda 6x4 m olan vi şne ve erik ve 2 sinde ise 8x6 m olan kiraz a ğ açlar ı bulunmaktad ır. Di ğer parseller tesis a şamas ı ndad ı r. Mevcut meyve ağaçlar ı, çiftli ğin su da ğı t ı m a ğı na ait olan ve bahçeden geçen bas ınç'. boru hatlar ı üzerindeki hidrantlardan yararlanarak damla ya da a ğaçalt ı mikro ya ğmurlama yöntemi ile sulanmaktad ı r. Ara şt ı rma ve uygulama Çiftli ği 39036' anlam' ve 32040' boylam ı üzerindedir. rtalama yükseklik 1050 m, y ı ll ı k ortalama s ı cakl ı k C, ba ğı l nem /068, rüzgar h ız ı n ı n 2 m yükseklikteki e şdeğeri 1.5 m/s, güne şlenme süresi 7.5 h ve toplam ya ğış mm dir. Meyve bahçesinde genel olarak a ğı r bünyeli topraklar söz konusudur. Taban suyu, drenaj, tuzluluk ve sodyumluluk gibi sorunlar bulunmamaktad ı r. Etken e ğ im doğ u-bat ı doğ rultusunda ve ortalama % 1.6 d ı r. i410999f SASINÇU DRU 14AT t1 rı'd NI Al l "III E I E IL 1 ELI Pio Pffl ENI - 94 I `t 0 Sonı Şekil 1. Model olarak gözönüne al ı nan meyve bahçesinin plan ı

3 KAYA, L. ve. YILDIRIM, "Meyve bahçelerinde mikro sulama sistem maliyetlerinin karsilastirilmasi" 61 Bahçenin 3 farkl ı yerinde aç ılan profillerden al ınan bozulmu ş ve bozulmam ış toprak örneklerinin analizi (Blake 1965, Benami and Diskin 1965) sonucunda elde edilen baz ı fiziksel özelliklerin ortalamalan Çizelge 1 de verilmiştir. Profil açilan yerlerin yak ın ında silindir infiltrometrelerle yap ılan testler (Criddle et al. 1956) sonucunda topra ğın su alma h ız ın ın ortalamas ı 5.8 mm/h elde edilmi ştir. Çal ışmada, model olarak göz önüne al ınan meyve bahçesinde, farkli bahçe büyüklükleri, meyve a ğaçlar ı ve su kayna ğı özellikleri irdelenmi ştir. Bu amaçla, yap ılan yakla şı mlar a şa ğıda s ıralanmi şt ı r. 1) Meyve bahçelerinin büyüklükleri, s ıras ıyla, 5 da, 10 da, 20 da, 50 da, 100 da ve 200 da d ı r. Bahçelerin her biri, model bahçede oldu ğu gibi (Şekil 1) 50x100 m boyutlar ındaki 5 da lik parsellerden olu şmaktad ı r. 2) Bahçelerin her birinde Şekil 1 ve Çizelge 1 de gösterilen topografya ve toprak fiziksel özellikleri bulunmaktad ır ve topra ğin su alma h ız ı 5.8 rrım/h tir. 3) Farkl ı büyüklükteki her bir bahçede ayr ı ayr ı olmak üzere, dikim aral ı klan 4x3 m olan elma, armut ve ayva, 6x4 m olan erik ve vi şne ile 8x6 m olan kiraz a ğaçlar ı bulunmaktad ır. Ağaçlar geli şmiştir ve ekonomik ürün alinmaktad ı r. 4) Su kayna ğı bahçenin hemen ba şı ndadir. Her bir bahçe için ayr ı ayr ı, gerekli i şletme bas ı nc ınin yerçekimi ile sağland ığı hidrant, pompa birimi ile sa ğland ığı dinamik yükseklikleri 5 m ve 10 m olan keson kuyu ile 20 m, 50 m ve 100 m olan derin kuyu ko şullar ı söz konusudur. da elektrik enerjisi mevcuttur. Çal ışmada özetle, 6 bahçe büyüklü ğü, 6 meyve a ğac ı ve 5 su kayna ği özelliği olmak üzere 180 farkl ı ko şuldaki meyve bahçesi irdelenmi ştir. Her bir meyve bahçesi için, ayr ı nt ı lar ı Korukçu (1975), Goldberg et al (1976), Baars (1976), Nir (1982), Howel et al (1983), Burt and Styles (1994) ve Y ıld ır ı m'da (1996) verilen ilkelere göre, elma, armut ve ayva a ğaçlar ı için damla, her a ğaç s ıras ına iki lateral dö şenmesi koşulunda bile damla yöntemiyle yeterli islatma orani elde edilemeyen erik, vi şne ve kiraz a ğaçlar ı için ise ağaçalt ı mikro ya ğmurlama sulama sistemlerinin tertibi yap ılm ış ve sistem unsurlar ı boyutland ı rı 'misli r. Her sulama sistemi için metraj cetvelleri ve Köy Hizmetleri 1997 y ı l ı birim fiyat cetvelleri (Anonymous 1997 a,b) ile piyasa rayiçierinden yararlanarak proje ke şif bedelleri haz ı rlanm ıştir. Bu değerlerden hareketle, s ıras ıyla, tesis masraflar ı, yat ınm masraflar ı, y ı ll ık sabit masraflar, enerji masraflar+, bak ım- onar ım' masraflar ı, sulama i şçiliği masraflar ı, i şletme masraflar, ve toplam masraflar elde edilmi ştir (VVoodward 1959, Balaban vd. 1970, Balaban 1986, Güngör ve Y ıld ı r ım 1989, Y ı ld ı r ım 1996). Bulgular ve Tart ışma Elde edilen birim alan sistem debilerinin bahçe büyüklüğü ve a ğaç dikim aral ıklanna göre de ğ işimi Şekil 2 de verilmi ştir. Şekilden izleneceği gibi, birim alan sistem debileri 0.6-1,8 Us/ha aras ında bulunmu ştur. 10 da ve daha büyük meyve bahçelerinde ayn ı dikim aral ığındaki meyve a ğaçlar ı için birim alan sistem debileri aras ında önemli düzeyde farkl ı l ık yoktur. 5 da büyüklü ğündeki meyve bahçelerinde birim alan sistem debileri ise 10 da ve daha büyük meyve bahçelerindeki sistem debilerine oranla %80.0-% daha yüksek bulunmu ştur. Aynca, belirli bahçe büyüklü ğünde 6x4 m ve 8x6 m dikim aral ığındaki meyve a ğaçlar ı için hemen hemen ayn ı birim alan sistem debileri elde edilmesine kar şı n, 4x3 m dikim araliklar ındaki meyve a ğaçlar ı için bu de ğerler %38.5- %50.0 daha yüksek olmu ştur. Damla ve a ğaçalt ı mikro ya ğmuriama sulama sistemlerinde birim alan tesis masraflar ı, 1997 y ı l ı fiyatlar ına göre, x109 TUha olmak üzere geni ş s ı n ı rlar aras ında bulunmu ştur (Şekil 3). Bahçe büyüklüğü artt ıkça birim alan tesis masraflan azalmi şt ı r. Genel olarak, belirli bir su kayna ğ i özelli ği ve ağaç dikim aral ığı için bu azalma ilk 20 da için önemli düzeyde olmu ş, da arasinda ise önemli farkl ı l ık göstermemi ştir. 10 da, 20 da ve da için elde edilen birim alan tesis masraflar ı, 5 da için elde edilen değerlerin, s ırasiyla, %65-80,1, % ve % ü kadar olmu ştur. Gerekli işletme bas ı nc ın ı n pompa birimi ile sa ğlandi ğı sisternierde birim alan tesis masraflar ı, yerçekimi ile sa ğ lanan sistemlere oranla, % daha yüksek bulunmu ştur, özellikle bahçe büyüklü ğü artt ıkça bu oran azalm ıştı r. Kuyu dinamik yüksekli ğinin artmas ı birirn alan tesis masraflar ını önemli düzeyde de ğ i ştirmemi ştir. Bunlar ı n yan ında, ağaç dikim aral ıklan artt ıkça birim alan tesis masraflar ı azalma göstermi ştir. Bu de ğerler, 4x3 m dikim aral ı klar ı için elde edilen de ğerlerin, 6x4 m dikim aral ı klar ında % ü ve 8x6 m dikim aral ı klar ı nda % si kadar olmu ştur. Birim alana dü şen y ı il ık toplam masraflar, 1997 y ı l ı fiyatlar ı ve % 80 faiz oran ına göre, x109 TUha aras ında bulunmu ştur (Şekil 4). Bu de ğerler de, tesis masraflar ına benzer biçimde, belirli dikim aral ığı ve su kaynağı koşullarinda, ilk 20 da için bahçe büyüklü ğ ü artt ıkça azalma göstermi ş, da aras ındaki bahçeler için bu değerlerdeki de ğ işim önemli düzeyde olmam ışt ı r. 5 da için elde edilen birim alan y ı ll ık toplam masraflanna oranla, 10 da, 20 da ve da için elde edilen değerlerdeki azalma, s ıras ıyla, % , % ve % olmu ştur_ Pompa birimi kullan ı lan sistemlerde birim alan y ı ll ık toplam masraflar ı, i şletme bas ı nc ın ı n yerçekimi ile sa ğland ığı sistemlere oranla, % kadar daha yüksek olmu ş ve yine bahçe büyüklüğü artt ıkça bu oran azalm ış, ancak, kuyu dinamik yüksekli ği artt ıkça art ış göstermi ştir. Ağaç dikim aral ı klan artt ığında birim alan y ı ll ık toplam masraflar ı önemli düzeyde azalm ışt ır. 4x3 m dikim aral ı klar ı na göre, 6x4 m ve 8x6 m dikim aral ı klar ında bu azalma oranlar ı, s ı ras ıyla, % ve % kadar olmu ştur,

4 62 TAR1M B İ L İ MLER1DERG İ S İ 1999, Cilt 5, Say ı 1 Çizelge 1. Model olarak göz önüne al ı nan meyve bahçesine ili şkin topraklar ı n baz ı fiziksel özellikleri Profil derinli ği (cm) Bünye s ı n ıf ı Tarla kapasitesi (%) Solma noktas ı (%) Hacim a ğı rl ığı (g/cm3) Kullan ı labilir su tutma kapasitesi (mm/30 cm) 0-30 C C C C u4x3 m gafix4 cj8x6 m Meyve bahçesinin büyüklüğü ' Şekil 2. Birim alan sistem debilerinin bahçe büyüklü ğ ü ve a.ğ aç dikim aral ıklar ı na göre de ği ş imi Bahçe büyüklü ğü 5 da ve dikim aral ığı 4x3 m, 20 da ve 6x4 m ile 200 da ve 8x6 m için birim alana dü şen y ı ll ı k değ i şik masraf unsurlar ı Çizelge 2 de verilmi ştir. Bu çizelgeden izlenece ği gibi, birim alan y ı ll ık toplam masraflar ı n % s ı n ı sabit masraflar olu şturmu ş, i şletme masraflar ı % gibi oldukça dü şük düzeyde kalm ışt ır. Birim alan y ı ll ık toplam masraflar içerisinde, enerji, bak ı m-onar ı m ve sulama i şçili ği masraflar ı n ı n pay ı, ancak, s ı ras ıyla, % , % ve % kadar olmu ştur. C ızelge 2. Baz ı ko şullarda birim alana dü şen y ı ll ı k masraf unsurlar ı (106 TL/ha) Su kayna ğı dinamik yüksekli ği (m) Toplam masraflar Sabit masrafla I şletme masraflar ı Enerji masraflar ı Bak ı m-onar ı m masraflar ı Sulama i şçiliğ i masraflar ı., Bah bü klü ü 5 da dikim aral ı 14x3 m Yerçekimi b Bah e bu ük1ü ü 20 da dikim aral ı ı 6x4 m Yerçekimi , B, ü, klü ü 200 da dikim ara!! 8x6 m Yerçekimi Lı- N. o o csı ın cci o

5 KAYA, L. ve. YILDIRIM, "Meyve bahçelerir ıde mikro sularna sistem maliyetlerinin kar şı la ştir ı lmas ı " 63 Tes is masraflar ı ( 10, TL/haj 1.5 0Y ERÇEK 'M İ NeKESN KUYU (Hd=5m) c3kesn KUYU (Hd=10m) oder İN KUYU (Hd=20m) gider İ N KUYU (Hd=50m) oder İN KUYU (Hc1=100m) a) Dikim arali ğ i4x3 m Tes is masra fla r ı ( 1 0, TL/da) YERÇEKilVli İiKESN KUYU (Hd=5rn) okesn KUYU (Hd=10m) DERIN KUYU (Hd=20m) NEDER İ N KUYU (Hd=50m) GDER İN KUYU (Hd=100m) b) Dikim aral ığı 6x4 m Tesis masraflar ı 1 CPTL/ha) c) Dikim aral ığ i8x6 m Eİ YERÇEK İM İ EIKESN KUYU (Hd=5m) DKESN KUYU (Hd=10m) EJDER İN KUYU (Hd=20m) aiderin KUYU (Hd=50m) DERIN KUYU (Hd=100m) Şekil 3. Birim alan tesis masraflarin ın bahçe büyüklü ğ ü, su kayna ğı özellikleri ve a ğaç dikim aral ı klar ı na göre de ğ işimi

6 64 TARIM B İ L İ MLERi DERGISI 1999, Cilt 5, Say ı 1 _c o ttı E T:L o 5 0YERÇEKiM İ İNKESN KUYU (Hd=5m) okesn KUYU (Hd=10m) DERN KUYU (Hd=20m) eider İN KUYU (Hd=50m) o DERIN KUYU (Hd=100m) 5 da 10 d a 2 da 50 d a 1 da 2 da a) Dikim aral ığı 4x3 m Y ı ll ı k top la m masra fla r ( 10 9 TL/ha) da 10 da 2 da 5 d a 1 da 2 da ciyerçek İ MI IgKESN KUYU (Hd=5m) okesn KUYU (Hd=10m) =DERIN KUYU (Ha=20m) Eİ DERIN KUYU (Hd=50m) ciderni KUYU (Hd=100m) b) Dikim aral ığı 6x4 m Y ı l l ı k top lam masra flar ( 10 9 TL/ha) da 10 da 2 d a 5 d a 1 da 200 da c) Dikim aral ığı 8x6 0YERÇEK İM İ inikesn KUYU (Hd=5m) EIKESN KUYU (Hd=10m) oderin KUYU (Hd=20m) el DERIN KUYU (Hd=50m) 0DER İN KUYU (Hd=100m) Şekil 4. Birim alan y ı ll ık toplam masraflar ı n bahçe büyüklüğü, su kayna ğı özellikleri ve a ğaç dikim aral ıklar ı na göre de ğ işimi

7 KAYA, L. ve. YILDIRIM, "Meyve bahçelerinde mikro sulama sistem rnaliyetlerinin kars ı last ı r ı lmas ı " 65 Kaynaklar Anonim, 1997a Y ı l ı In şaat I şleri Birim Fiyat Cetveli. KHGM Yay ı nlar ı, Ankara. Anonim, 1997b Y ı l ı Boru Armatur ve Pompalar Birim Fiyat Cetveli. KHGM Yay ı nlar ı, Ankara. Baars, C Design of Trickle Irrigation Systems. Deptirrig. Civil Eng., Agric.Univ., p 106, Wageningen, The Netherlands. Balaban, A Su kaynaklar ı n ı n Planlanmas ı. Ank.Üniv.Zir. Fak.Yay ınlan 972, 263 s., Ankara. Balaban, A. Tekine1,0. ve Korukçu,A Ya ğmurlama sulama metodunun teknik ve ekonomik elveri ş liliği üzerinde bir ara şt ı rma. Ank.Clniv.Zir.Fak.Y ı ll ığı 1970, 20(1): , Ankara. Benami, A. and Diskin,H.M Design of Sprinkler Irrigation. Lowdermilk Facuity of Agricultural Engineering, Publication 23, p.165, Israel. Blake, D.R Bulk density methods of soil analysis. Am.Soc.Agron. 9: , Burt, M.B. and Styles,S.W Drip and Microirrigation for Trees, Vines, and Row Crops. ITRC, Dept.Agric.Eng., Calif.Politech.Univ., p.261, California Coswell, M. and Zilberman, D The choosir ıg of irrigation technologies in California. Am.Jour. Agric.Economics, 67(2): Criddle, W.D., Davis,S., Pair,C.H. and Shockley,D.G Methods for Evaluation of lrrigation Systems. USDA Agric.Handbook, p.82, Washington D.C. Çevik, B Tekinel,, zsan, M., Tuzcu, Ö. ve Yurdakul, Çukurova koşullar ında turunçgil yeti ştirilmesinde kar ı k, ya ğmurlama ve damla sulama yöntemlerinin karşı la şt ı r ı lmas ı üzerinde bir ara şt ı rma. Doğa Bil.Der., 6(3). Fereres, E. and Goldhamer, D.A Irrigation of selected crops, deciduous fruit and nut trees. In: B.A.Stewart and D.R.Nielsen (Editors), Irrigation of Agricultural Crops, p , Am.Soc. Agron., Medison, USA. Gilley, J.R. and Supalla, R,J Economic analysis of energy saving practices in irrigation. Transactions of the ASAE, 26(6): Goldberg, D., Gornat, B. and Rimon, D Drip Irrigation. Drip Irrig.Sci.Public. p.296, Israel. Güngör, Y. ve Y ı ld ı r ı m, Tarla Sulama Sistemleri. Ank. Üniv.Zir.Fak.Yay ı nlan 1155, 371 s., Ankara. Howell,T. A., Stevenson, D.S., Altibury,F.K., Gitlin,H.M., Wu,I.P.. Warrick,A.W. and Raats,P.A.C Design and operation of trickle (drip) systems. In: M.E.Jensen (Editor). Design and peration of Farm Irrigation Systems, , ASAE, St.Joseph, Michigan Korukçu, A Damla Sulamas ı ve Projelenmesi. TPRAKSU Damla Sulamas ı Teknik Toplant ı s ı, Ankara. Kruse, E.G,, Bucks, D.A. and Bernuth, R.D Comparison of irrigation systems. In: B.A.Stewart and D.R.Nielsen (Editors), Irrigation of Agricultural Crops, p , Am.Soc.Agron., Medison, USA. Kulkov, 0.P. and Saidaliev,A.U Drip irrigation on gravel soils. Sadovostvo, 6:10-11, (Hort.Abstr., 57:1690, 1988). Nir, D Drip irrigation. In: H.J.Finkel (Editor), Handbook of Irrigation Technology I, , CRC Press Inc., BocaRaton, Florida. Sourel, H. and Schon, H Water and energy saving irrigation methods, Landtechnik, 38(9): Y ı ld ı r ı m, Bahçe Bitkileri Sulama Tekni ği. Ank.elniv.Zir. Fak.Yay ı nlan 1281, 214 s., Ankara. Y ı ld ı r ı m, Meyve A ğ açlar ı n ı n Sulanmas ı nda Damla, yağrnurlama ve kar ı k Yöntemlerinin Ekonomik Yönden Kars ı last ı r ı lmas ı. Ank.niv. Zir.Fak.Yay ı nlan 1347, 47 s., Ankara. Y ı ld ı r ım, Sulama Sistemleri Il. Ank.niv.Zir.Fak. Yay ı nlar ı 1449, 289 s., Ankara. Woodward, G.E Sprinkler Irrigation. Sprinkler Irrig.Assoc. 1028, Washington,D.C.