10/8/2018. M Kamil ÖZER. Fiziksel Aktivitenin Belirlenmesinde Yöntem Sorunları. içerik

Transkript

1 Fiziksel Aktivitenin Belirlenmesinde Yöntem Sorunları M Kamil ÖZER 2 içerik Nasıl hareketsiz olduk Hareketsizliğin sonuçları Fiziksel aktiviteyi Neden ölçmeliyiz objektif ve subjektif ölçüm araçları Avantaj ve dezavantajları Ölçme aracının seçimi

2 Endüstri 1.0 Endüstri Endüstri 3.0 Endüstri

3 Yaşam tarzında değişim Hareketsizliğin sonuçları Günlük enerji tüketimi tarımsal toplumdan endüstri toplumuna geçişten sonra giderek azalmıştır (1). Günlük kilogram başına enerji tüketim miktarı avcı ve toplayıcı bireyden [84 kj (20 kcal)/kg beden ağırlığı-gün+ modern batı toplumunda yaşayan bireye doğru *<21 kj (5 kcal)] 4 misli azalma göstermiştir (2). 1. Grilo CM, Brownell KD & Stunkard AJ (1993) The metabolic and psychological importance of exercise in weight control. In Obesity, Theory and Therapy, 2nd ed., pp [AJ Stunkard and TA Wadden, editors]. New York: Raven Press. 2. Eaton SB, Strassman BI, Nesse RM et al. (2002) Evolutionary health promotion. Prev Med 34, Hareketsizliğin sonuçları Hareketsizliğin sonuçları 21. yüzyılda oluşturduğumuz yaşam koşullarımıza Vücudumuz iyi uyum sağlayamamaktadır. Çünkü vücudumuz hareket için yaratılmıştır ve hareketsizlik büyük sorunlara yol açmaktadır. fiziksel hareketsizlik bulaşıcı olmayan hastalıklar için bağımsız bir risk faktörüdür. WHO & IOC 2010 Fiziksel hareketsizlik kronik hastalıkların birincil nedenidir. Frank W. Booth, Christian K. Roberts, and Matthew J. Laye, Ph.D. Lack of exercise is a major cause of chronic diseases. Compr Physiol Apr; 2(2): Uzun süre hareketsizliğin etkileri Baş Kalp Kollar Mide Bacaklar Nedenler Yapılı çevre Fiziksel hareketsizlik Sosyo ekonomik durum Beslenme eğilim ve alışkanlıkları Genetik/ doğum öncesi faktörler Hareketsizliğin sonuçları Obezite Etkileri polikistik yumurtalık hastalığı Kardio vasküler hastalık Psikososyal sorunlar İnsülin direnci ve Tip2 diabet Obstrüktif uyku apnesi

4 Neden ölçmeliyiz Çocukluk obesitesi Egzersiz modern kronik hastalıkların önlenmesi ve rehabilitasyonunda önemli bir rol oynamaktadır. Bir hastalık için önemli bir genetik faktör olduğu durumlarda, egzersiz hastalığın başlangıcını geciktirebilir. Her durumda, fiziksel aktivite ve egzersiz önemli ölçüde çağdaş kronik hastalıkları önleyerek veya geciktirerek yaşam kalitesini artırabilir Yetişkin obesitesi Çocukluk obesitesinin neden olduğu sorunlar Obesite Obezite kronik pozitif enerji dengesi sonucudur. Günlük gıda alımı toplam günlük enerji harcamasını aşıyorsa obesite kaçınılmazdır. Neden ölçmeliyiz Yaşamımızı düzene koymak istiyorsak günlük ve haftalık aktivite düzeyimizi belirlememiz gerekmekte. Sadece serbest zamanlarımızda yaptığımız yürüyüş ve koşu gibi etkinlikler değil günlük işlerimizde yaptığımız tüm fiziksel etkinliklerin ve sedanter davranışların ölçülmesi gerekmektedir

5 Fiziksel Aktivite Neden ölçeriz Kaslarımızın çalışması ile istirahatten daha fazla enerji gerektiren herhangi bir bedensel etkinliktir. Düzenli fiziksel aktivite sağlığınız için yapabileceğiniz en önemli etkinliklerden biridir. Sağlıklı olabilmek için çocuk genç ve yetişkinlerin haftada en az 5 kez en az orta ve şiddetli fiziksel aktiviteye 30 ve 60 dakika katılması gerekli Neden ölçeriz Etkileyen faktörleri belirlemek, Yönergelere uyumlarını izlemek, Toplumun aktivite eğilimini belirlemek, projeleri değerlendirmek, Fiziksel aktivite ve sağlık bağlantılarını incelemek, Gerekli olan fiziksel aktivite miktarını belirlemek, Davranış değişikliğini algılamak, Fiziksel aktiviteye teşvik etmek için. Sedanter davranışlar ve fiziksel aktivitenin ölçümleri Subjektif Objektif aktiviteler ve yoğunluklarının Doğrudan gözlem yoluyla, ya da hatırlanarak kayıt bir pedometre veya edilmesine dayanan akselerometre gibi cihazdan yöntemler. alınan kayıtlara dayalıdır. Büyük grupların aktivite Amaç subjektif ölçümler ile ilişkili düzeylerini ölçmek için dezavantajları ortadan yararlıdır ve düşük kaldırmaktır, ancak çok daha maliyetlidir. pahalıdır. Örnekler: Günlük kaydı, Örnekler: Doğrudan gözlem, Hatırlama anketleri. akselerometre, pedometre, HR monitör, arm band, çift etiketli su vb Hangi yöntem küçük gruplar için daha uygun? Hangi yöntem daha uygun maliyetli? Uygun ölçme aracının belirlenmesinde etkin faktörler Bireysel /klinik Rehabilitasyon İhtiyaç belirleme/ toplum çalışması Toplumu izleme FAKTÖRLER Objektif Subjektif Araştırma Niteliği Grup Niteliği Nabız Gözlem Akselero metre Adım sayar Günlük kayıtlar Anket Enerji tüketimi Hareket sayısı Enerji Fiziksel aktivite orta ve zorlu Anlık Genel Adım sayısı tüketimi davranışı aktivite enerji değerlendirme hatırlama MET dakika tüketimi Katılımcı sayısı Az Yüksek BÜTÇE BÖLGE AMAÇLAR ÖRNEKLEM YAŞ ETNİSİTE CİNSİYET BİLİNÇ S.E.D SAĞLIK Maliyet Yüksek Düşük Kaynak : Dollman et. al, 2009, as cited in Malpeli, Telford, Whittle & Corrie, 2010)

6 KORELASYON Kullanışlık ve uygulanabilirlikte artış VM Doğruluk ve hassasiyet Uygulama sorunları Grup Düzeyi Birey Düzeyi Hatırlama çalışması(s) Pedometreler (O) Akselerometreler (O) Günlükler (S) Doğrudan gözlem (O) Doğruluk ve hassasiyette artış Son 3 gün ya da 7 gün için hatırlama Anketleri. Çocuklar ya da yaşlılar için bir ebeveyn veya bakıcının günlük kayıtları raporlaması gerekir, Birden çok alanda fiziksel aktiviteyi değerlendirmeye çalışır, Büyük gruplar için hızlı ve kolay (düşük yük) ve düşük maliyetli 10 yaşın altındaki çocuklar ve yaşlılarda bilgi toplamak için uygun değildir bu yüzden görüşmeci gerekebilir. Bellek sınırlamaları nedeniyle hassasiyeti sınırlıdır VM -VO2 ilişkisi VM-HR 1,00 1,00 0,80 0,90 0,60 0,80 0,70 0,40 0,60 0,20 0,50 0,40 0,00-0,20 3km.hz-1 5km.hz-1 8km.hz-1 10km.hz-1 0,30 0,20 0,10-0,40-0,60 0,00 3 Km 5 km 8 km 10 km toplam İki Bireyin Karşılaştırılması 8000 Vm count 5,000 4,500 KOŞU BANDI ,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1, VM1 VM2 VM3 VM4 VM5 VM6 VM7 VM8 0, VMTUF VMILK

7 VM count RT3 SAĞ , , ,00 VM , , ,00 VM2 VM3 VM4 VM5 VM6 VM VM1 VM2 VM3 VM4 1700,00 VM ,00 700, VM1- VM4 RT3 SOL , , , , VM1 VM4 3000, , ,00 VM5 VM6 VM7 VM , , ,00 0, RT3 Sağ ort- Sol ort RT SAĞ SOL CNSG CNSL KNSG KNSL Km 5Km 8Km 10Km

8 RT6 Dikey hareket sensörleri SAG SOL Km 5Km 8Km 10Km Dikey hareket sensörleri Dikey hareket sensörleri Sensörlerin kullanımında sorunlar 7 gün hatırlama envanteri Aile izni Kullanmayı ret Devamsız Araçla oynama Araçları bozma ve kaybetme Bir önceki hafta hafif, orta ve çok şiddetli fiziksel aktivitenin değerlendirilmesi Önceki hafta fiziksel aktiviteye bir nedenle katılım olmayabilir. Genellikle geçerli ve güvenilir değildi 7-Günlük Hatırlama - geçersiz ve güvenilmez

9 pedometre HR MONİTÖR düşük geçerlilik Bazı cihazlar gerçek adım oranı yüksek sapmalar göstermektedir <5,000 sedanter 5, az aktif 7,500-9,999 biraz aktif 10,000-12,499 aktif > ileri derece aktif Kalp hızı monitörleri hafif ve orta şiddetli faaliyetleri arasında ayırt ediciliği zayıf, Yüksek kalp hızı, fiziksel aktivite olmaksızın zihinsel stres ile üretilebilir, Çeşitli elektronik cihazlar veri kayıplarına neden olabilir, Senkron Doğrudan Gözlem HR monitör ve akselerometre Veri kayıt saniye ve dakika düzenlemesi aynı olmalı Tarih ve saatleri güncelleştirilmeli Çalışma sonunda veriler senkronize edilmeli, Başlangıçta ve sonunda ilk 30 sn ya da 1 dakika atılarak senkron yapılmalıdır. Zaman alır, Gözlem pahalı kayıt gerektirebilir, Gözlemler alışılmış fiziksel aktiviteyi yansıtmayabilir Ölçüm sırasında davranış değişikliği Hareketlerinin değerlendirileceğinden haberdar edilen çocuklar daha çok hareket etmektedirler. Görmezler üzerinde yapılan doğrudan gözlem çalışmasında haberli ve habersiz gözlemler arasında fark olduğu gözlenmiştir. Sabrınız için teşekkür ederim kamil.ozer@gedik.edu.tr