Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi 1

Transkript

1 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi 1 Özet Ömer BEYDOĞAN 2 Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının yeni programın öngördüğü çağdaş ölçme değerlendirme anlayışına ve çağdaş ölçme değerlendirme yöntemlerini kullanma düzeyleri arasındaki uyumu incelemektedir. Öğretim programı sonucunda öğrencilerde oluşturulan anlayış ile pratikte öğretmenlerin işe koştukları anlayış arasındaki uyum öğretim programının çıktılarındaki yeterliğinin dışsal değerlendirmeye dayalı göstergesi olmaktadır. Araştırmanın evrenini, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler ve eğitim fakültesinin üçüncü ve dördüncü sınıflarında Eğitimde Ölçme Değerlendirme dersi alan öğretmen adayı öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu ise Kırşehir merkez ilçede ilköğretim okullarında görev yapan 205 öğretmen ve Eğitim Fakültesi üçüncü ve dördüncü sınıflarda Eğitimde Ölçme Değerlendirme dersini alan 205 öğretmen adayı öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veriler, okullarda görev yapan öğretmenlerden ve öğretmen adaylarından araştırmacılar tarafından geliştirilen Öğretmen Adayı Ölçme Değerlendirme Anlayış Ölçeği ve Eğitimde Ölçme Değerlendirme Yeterlik Algısı Ölçeği ve anket formu ile toplanmıştır. İlköğretimde aktif olarak derslere giren öğretmenlere ve öğretmen adayı öğrencilere ve 40 ve 12 soruluk iki ayrı likert tipi ölçek uygulanmıştır. Ölçekler, araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anlayış Ölçeğinin alpha güvenirlik katsayısı, r= 0.84; alt ölçekleri arasındaki ilişki katsayısı, 0,54 ile 0,72 arasında değiştiği görülmüştür. Eğitimde Ölçme Değerlendirme Yeterlik Algısı ölçeğinin güvenirlik katsayısı, r= 0.76; alt ölçekleri arasındaki ilişki katsayısı, 0,47 ile 0,75 arasında değişmektedir. Verilerin analizinde betimsel istatistikler (ortalama ve standart sapma), Man Whitney U testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda öğretmenlerin ve öğretmen adayı öğrencilerin ölçme değerlendirme anlayışları ile ölçme değerlendirme yeterlik algı düzeyleri karşılaştırılmıştır. Uyumsuzluğa yol açan unsurlar tespit edilerek alan yazın bulguları doğrultusunda tartışılmıştır. Elde edilen bulgular çerçevesinde eğitimde ölçme değerlendirme öğretim programının teori ve uygulamasındaki yetersizlikler dile getirilerek, öğretmen yetiştirme sürecinin uyumsuzluklarının giderilmesine yönelik bazı öneriler sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Teori, uygulama, bilişsel yeterlik, anlayış, ölçme ve değerlendirme, ilke Investigation of the Assessment and Evaluation Perceptions of in-service and Pre-Service Teachers Abstract The aim of the present study is to investigate the concordance between in-service teachers and pre-service teachers understandings of contemporary assessment and evaluation and their levels of using contemporary assessment and evaluation methods. The concordance between the understanding created among students through the training curriculum and that of in-service teachers is an indicator of the output capacity of the curriculum. In-service primary school teachers and pre-service teachers studying in their third and fourth years at a faculty of education 1 Bu çalışma, Ahi Evran Üniversitesi BAP birimi tarafından desteklenen EGT.A Nolu proje ile desteklenmiştir. 2 Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi, EPÖ Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, mail:hobeydogan@gmail.com nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

2 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi and taking the Assessment and Evaluation in Education course took part in the study. The study group consisted of 200 teachers teaching at primary schools in the central district of the Kırşehir province and 200 pre-service teachers taking the Assessment and Evaluation in Education course in their third and fourth years at a faculty of education. The data were collected from the in-service and pre-service teachers using the Scale for Pre-service Teachers Understanding of Assessment and Evaluation in Education, the Scale for the Assessment and Evaluation Competency Perception in Education and a survey form developed by the researchers. In addition, two different Likert-type scales consisting of 40 and 12 questions respectively were administered to the in-service teachers actively teaching at primary schools and the pre-service teachers still continuing their education. The scales were developed by the researchers. The exploratory and confirmatory factor analyses of the scales were carried out. The alpha reliability coefficient of the Scale for Pre-Service Teachers Understanding of Assessment and Evaluation in Education was r=0.84, while the correlation coefficient for the sub-scales varied from 0.54 to The reliability coefficient of the Scale for the Assessment and Evaluation Competency Perception in Education was r=0.76 while the correlation coefficient for the sub-scales varied from 0.47 to In the analysis of the data, descriptive statistics (mean and standard deviation) and parametric and non-parametric techniques including chi square and multiple comparisons were employed. As a result of the analyses, the assessment and evaluation understandings of the in-service and pre-service teachers and their assessment and evaluation competency perception levels were compared. The elements causing discordance were determined. The obtained findings were discussed within the frame of the literature, and the deficiencies in practice and in the curriculum were indicated. In the end, some recommendations were made regarding the process of training pre-service teachers and for eliminating the discordances. Keywords: Theory, practice, cognitive capability, understanding, assessment and evaluation, principle GİRİŞ Öğrenci merkezli eğitim anlayışı, öğretme-öğrenme sürecinin temel etkinlik alanlarında köklü değişikliklere yol açmıştır. Bu değişim ülkemizde 2005 öğretim programı ile uygulama alanı bulmuştur. Öğretmen yetiştirme programlarında yapılan değişiklik, Eğitim Fakülteleri programında yer alan Eğitimde Ölçme Değerlendirme dersinde, Milli eğitimde ise uygulanan öğretim programlarının öğretim süreçlerinde ve ölçme değerlendirme anlayış ve uygulamalarında değişikliğe yol açmıştır. Bu değişim, öğretim yaklaşımından öğretim yöntem ve tekniklerine, öğretme- öğrenme sürecindeki etkinliklerden, işe koşulan ölçme değerlendirme araçlarına ve değerlendirme ölçütlerine kadar geniş bir alana yansımıştır (Çoklar, Vural ve Şahin, 2009; Gelbal ve Kelecioğlu, 2007; Korkmaz ve Kaptan, 2005; Yayla, 2011). Başlangıçta ürün(sonuç) odaklı ölçme yönteminde kullanılan çoktan seçmeli sınavlara karşı ortaya çıkan eleştiriler, ölçme yöntem ve tekniklerine eleştirilere dönüşmüş, daha sonrada, ölçmede davranış odaklı ölçümler yerini süreç odaklı öğrenci kazanımlarının ölçülmesini esas alan bir yaklaşıma yol açmıştır. Ortaya çıkan bu yaklaşım çerçevesinde mevcut yöntem, teknik ve ölçme araçlarında farklılaşmalar meydana gelmiştir. Öğrenme sürecinde öğrencinin bilgisini ve anlayışını yapılandırılmasına katkı getiren alternatif ölçme ve değerlendirme nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

3 Ö.BEYDOĞAN yöntemlerine yönelim artmıştır(dimartino ve ark., 2007; Palm, 2008). Süreç temelli ölçme değerlendirme yöntemlerinin öğrenme-öğretme sürecine olumlu ve olumsuz etkileri tartışılmıştır(sambell, McDowell ve Brown, 1997). Ülkemizdeki 2005 program değişikliği ile süreç temelli çağdaş ölçme ve değerlendirme yaklaşımları, öğretme-öğrenme sürecinde yerini almıştır(bay, Küçükoğlu, Kaya, Gündoğdu, Köse, Ozan ve Taşgın, 2010; Duban ve Küçükyılmaz, 2008; Gelbal ve Kelecioğlu, 2007; Gömleksiz ve Kan, 2010; Mintah, 2003; Yayla, 2011) Konuya ilişkin araştırmalar incelendiğinde ölçme değerlendirmedeki yeni yaklaşıma bağlı değişiklikleri öğretmenlerin nasıl algıladıkları ve öğretim sürecinde nasıl uyguladıklarına yönelik çok sayıda araştırma yapılmıştır. Öğretmenlerin algılarını ve buna bağlı tutumlarını belirlemeye yönelik yapılan araştırmalar aşağıda verilmiştir. (Aydın, 2005; Nazlıçiçek & Aksu, 2008; Sağlam-Arslan, Devecioğlu-Kaymakçı & Arslan, 2009) tarafından yapılan araştırmalarda; Öğretmenlerin alternatif ölçme-değerlendirme konusundaki düşüncelerini/bilgi düzeylerini, alternatif ölçme-değerlendirme tekniklerini kullanma nedenlerini, süreç içinde kullanma sıklıklarını ve uygulamada karşılaştıkları problemleri ele almaktadır. Bal & Doğanay (2010) tarafından yapılan bir araştırmada, öğrenci ve öğretmenlerin matematik dersinde yer alan alternatif ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını algılama düzeylerini ele alınmıştır. Çalışkan & Kaşıkçı (2010) ise yaptıkları çalışmada, sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandığı geleneksel ve alternatif ölçme-değerlendirme araçları incelenmiştir. Ören, Ormancı ve Evrekli ( 2104), 174 öğretmen adayı öğrenciler üzerinde yapmış oldukları araştırmada, öğretmen adaylarının tercih ettikleri alternatif ölçme-değerlendirme yaklaşımları ile ilgili öz-yeterliliklerini ele almışlardır. Araştırma sonucu öğretmen adaylarının alternatif ölçmedeğerlendirme yaklaşımlarına ilişkin öz-yeterliliklerinin orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşmışlardır. İzci, Göktaş ve Şad (2014), öğretmen adaylarının alternatif ölçme değerlendirmeye ilişkin görüşleri ve yeterlilik algıları üzerine yaptıkları araştırmada, öğretmen adayı öğrencilerin alternatif ölçme değerlendirme yaklaşımlarının bazı sınırlılıklara sahip olmalarına rağmen öğrenme ve öğretme sürecini olumlu yönde desteklediğine yönelik düşünceye sahip olduklarını tespit etmişlerdir. Ören, Ormancı ve Evrekli (2014) ise, öğretmen dayı öğrenciler üzerinde yaptıkları araştırmada, öğretmen adayı öğrencilerin portfolio, performans değerlendirme, kavram haritaları, gözlem ve kavram karikatürleri gibi öğeleri öğretmenlik yaşantılarında kullanmak istediklerini belirlemişlerdir. Yapılan çalışmalarda öğretmenlerin ve öğretmen adayı öğrencilerinin ölçme değerlendirme yeterlik algıları, uygulamada yaşadıkları güçlükler ele alınmıştır. DeMauro, Helphrey, Schram & Spiekermann (2001) ise, yaptıkları çalışmada; geleneksel ve alternatif değerlendirme uygulamalarının kullanımına yönelik öğrenci tutumlarını karşılaştırmışlardır. 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

4 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi Eğitim Fakültelerinde öğretmen yetiştirme programı kapsamında yer alan Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Öğretim Programı öğretmen adayı öğrencileri, sadece davranış odaklı çıktılarını değerlendirmek yerine, öğretmen adayı öğrencilerin öğrenme sürecinde aşamalı öğrenmeyi esas alan tamamlayıcı değerlendirme tekniklerini kullanmayı ve öğrencilerin değerlendirme sürecine aktif katıldığı ve sonuçlarını paylaştığı bir uygulamayı esas almaktadır. Bu yaklaşımda süreç boyunca öğrenen, aktif olarak öğretim sürecine katılan, performansı yüksek olan öğrencinin, süreç sonunda zaten istenen başarıyı elde edeceği varsayımından hareket edilmektedir. Bu nedenle süreç değerlendirme öğrencilerin yetiştirilmesini, her öğrencinin gelişiminin adım adım izlenmesini ve performansının değerlendirmesini öngörmektedir. Öğrenci merkezli öğrenme-öğretme yaklaşımında, öğretmenden beklenen, süreç boyunca öğrencinin ortaya koyduğu gelişimi izlemek, kaydetmek, kazanımlarını ölçmek, ortaya çıkan ürünleri kontrol etmek, öğrenci için bir gelişim dosyası oluşturmak, öğrencilerin duyuşsal özelliklerini izlemek, derse yönelik tutumlarını gözlemek ve öğrencilerin kendilerinde özgüven oluşturacak değerlendirme tekniklerini işe koşmaktır. Öğretmen yetiştirme, teori ile pratiğin bir arada ele alınıp bütünlük içinde değerlendirilmesini gerektiren çok yönlü bir süreçtir. Yeni öğretim programının öngördüğü ölçme ve değerlendirme araç ve yaklaşımlarına ilişkin, eğitim fakültelerinde oluşturulmaya çalışılan ölçme değerlendirme yeterlik algısı ile milli eğitimde öğretmen olarak görev yapan öğretmenlerin bu bağlamda ölçme değerlendirme sürecine yönelik yeterlik algıları arasındaki tutarlılığın sağlanması bir zorunluluk ve aynı zamanda bir gerekliliktir. Bu araştırmada, öğretmen adayı öğrencilerin ölçme değerlendirme yeterlik algı ve tutumları ile milli eğitim sistemi içinde görev yapan öğretmenlerin yeterlik algıları ve tutumları arasındaki uyum incelenmiştir. Araştırmada, öğretim yılında ilköğretim okullarında öğretimi sürdüren öğretmenler ile eğitim fakültesinde öğretime devam eden öğretmen adayı öğrencilerin eğitimde ölçme değerlendirme yeterlik algıları ile tutumları arasındaki tutarlılık ele alınmış ve incelenmiştir. Yöntem Araştırmada taramaya dayalı betimsel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Eğitim Fakültesi öğrencileri ile Kırşehir merkez ilçe ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini ise 2017 öğretim yılı bahar döneminde Eğitim Fakültesi 3. ve 4. sınıflarda okuyan Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme dersi alan öğrenciler arasından tesadüfü yolla seçilen 205 öğretmen adayı öğrenci ve İlköğretimde görev yapan öğretmenler arasında tesadüfü yolla seçilen 205 öğretmen oluşturmuştur. Uygulamada öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin ölçme değerlendirmeye karşı anlayışları ile ölçme değerlendirme yöntemlerini kullanma düzeyleri arasındaki tutarlılık incelenmiştir. Araştırmada veriler, nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

5 Ö.BEYDOĞAN öğretmenlerden ve öğretmen adayı öğrencilerden, araştırmacı tarafından öğretmen adayı öğrenciler için geliştirilen Ölçme Değerlendirme Yeterlik Algısı Ölçeği ve bu ölçeğin, öğretmenlere uyarlanmış biçimi olan Öğretmen Adayı Ölçme Değerlendirme Anlayış Ölçeği ve anket kullanılarak toplanmıştır. Öğretmen adayı öğrenciler ve ilköğretimde aktif olarak derslere giren öğretmenlere beş seçenekli 40 soruluk ve 12 soruluk iki ayrı likert tipi ölçek uygulanmıştır. Araştırmacı tarafından geliştirilen ve öğretmenlere uygulanan Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anlayış Ölçeğinin alpha güvenirlik katsayısı, r= 0.84; alt ölçekleri arasındaki ilişki katsayısı, 0,54 ile 0,72 arasında değişmektedir. Öğretmen adayı öğrencilere uygulanan Eğitimde Ölçme Değerlendirme Yeterlik Algısı ölçeğinin güvenirlik katsayısı, r= 0.78; alt ölçekleri arasındaki ilişki katsayısı, 0,47 ile 0,75 arasında değişmektedir. Araştırmada elde edilen veriler, Man Whitney U testi ile analiz edilmiştir. BULGULAR VE ÖNERİLER Tablo1. Araştırmaya katılan öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin cinsiyetlerine göre dağılımı Erkek Kadın Toplam f % f % f % Öğretmen 81 39, , Adayı(öğrenci) Öğretmen 68 33, , Toplam , , Araştırmanın çalışma grubunu eğitim-öğretim yılında eğitim fakültesinde 7. dönem derslerine kayıt yaptırmış Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme dersi alan 205 öğretmen adayı öğrenci ile ilköğretim birinci kademede çeşitli branşlarda en az beş yıllık öğretmenlik deneyimi olan ve görev yapan 205 öğretmen oluşturmuştur. Öğretmen adayı öğrencilerin % 60,5 ü kadın, %39,5 i erkektir. Göreve devam eden öğretmenlerin %66,8 kadın; %33,2 si de erkek öğretmenlerden oluşmaktadır. 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

6 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi Tablo 2. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin sınav yapma algılarının aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri SINAV YAPMA BİÇİMİ Sınav sonuçları sanal olarak (internet) üzerinden öğrencilerle paylaşılmaktadır Her öğrencinin sınav sonuçları öğrencinin kendi kendisini puanlamasına açıktır. Sınav sonuçları sınıf içinde öğrencilerle paylaşılmaktadır. Her öğrenci sınav sonucu soruların çözümü hakkında bilgi edinip kendine dönüt vermektedir Sınav sonuçlarının puanlanış biçimi öğrenci denetimine açık biçimde yapılmaktadır. Sınavlarda sorulan sorularının ilişkilendirildiği öğretim materyalleri, referans olarak gösterilmektedir İsteyen öğrencileri için sınav sonuçları sadece öğrencinin kendisi ile paylaşılmaktadır Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler N X SK N X SK MAN Whitney U 205 3,14 1, ,99 1, ,500, ,15 1, ,51 1, ,000, ,14 1, ,99 1, ,500, ,02 1, ,38 1, ,000, ,22 1, ,27 1, ,500, ,02 1, ,38 1, ,000 P, ,29 1, ,37 1, ,500,002 Öğretmen adayı öğrencilerin sınavların yapılış şeklinin değerlendirme sıra ortalamaları ile öğretmenlerin sınav yapılış şeklini değerlendirme sıra ortalamaları arasında [U= ; P<.05] arasında anlamlı bir farklılık olduğu Tablo 2 de görülmektedir. Bu bulguların, öğretmenlik mesleğini yürütmekte olan öğretmenlerin sınav yapma alışkanlıkları ile öğretmen adayı öğrencilerin sınav yapma şeklini algılama biçimleri arasında öğretmenlerin lehine anlamlı bir farklılık olduğunu göstermektedir. Bu durum sınav yapma eylemi içinde olmayan öğretmen adayı öğrencilerin deneyim eksikliği olduğu şeklinde yorumlanabilir nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

7 Ö.BEYDOĞAN Tablo 3. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmen adayı öğrencilerin sınav sonuçlarının puanlanmasına ilişkin aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler SONUÇLARI PUANLAMA Değerlendirme sonuçları öğrenci başarı puanına dönüştürülerek sunulmaktadır Öğrencilerin, derslerde gösterdikleri performans akranlarınca değerlendirilmektedir Öğrenciler, öğretim elemanının gözlem ve kanaatine göre değerlendirilmektedir Değerlendirme sonuçları, öğrencilere sadece ham puan olarak sunulmaktadır N X SK N X SK MAN Whitney U 205 2,51 1, ,48 1, , ,51 1, ,46 1, ,000, ,47 1, ,47 1, ,000, ,47 1, ,86 1, ,500,658 Sınav sonuçlarının puanlanması noktasında Tablo 3 de görüldüğü gibi, Değerlendirme sonuçlarının öğrencilere sadece ham puan olarak sunulmaktadır [U=20499,500; P>.05] maddesi, öğretmen adayı ve öğretmenler arasında farklı biçimde algılanmazken; Değerlendirme sonuçlar öğrenci başarı puanına dönüştürülerek sunulmaktadır [U=17468,500; P<.05]; Öğrencilerin derslerde gösterdiği performans akranlarınca değerlendirilmektedir [U=18036,000; P<.05]; Öğrenciler, öğretim elemanının gözlem ve kanaatine göre değerlendirilmektedir [U=18175,000; P<.05]; maddelerinin algılanan puan sıra ortalamaları arasında anlamlı farklılıklar olduğu gözlenmektedir. Farklılıklar öğretmeler lehine farklılaşmaktadır. Öğretmen adayı öğrencilerin beklentileri ile öğretmenlerin uygulamaları arasında bir uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. P 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

8 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi Tablo 4. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin süreç temelli değerlendirmeye ilişkin aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler SÜREÇ TEMELLİ DEĞERLENDİRME N X SK N X SK MAN Whitney U P Öğrenme etkinliklerinde öğrencilerin sahip olduğu farklı özellikler ortaya çıkarılarak geliştirilmektedir 205 2,77 1, ,88 1, ,500,002 Öğrenciler, öğretme sürecinde kullanılan tamamlayıcı (TDA, kavram haritası, rubrik, grid, performans testi vb.) tekniklerle değerlendirilmektedir 205 2,78 1, ,10 1, ,000,011 Değerlendirme, farklı ölçme tekniklerinden elde edilen sonuçlara belli ağırlıklar verilerek yapılmaktadır ,29 1, ,62 1, ,000,015 Öğrenme sürecinde her öğrencinin gelişimine ilişkin, periyodik olarak dönüt verilmektedir 205 2,51 1, ,51 1, ,500,658 Öğrenme-öğretme sürecinde Öğrenme etkinliklerinde öğrencilerin sahip olduğu farklı özellikler ortaya çıkarılarak geliştirilmektedir [U=17468,500; P<.05]; Değerlendirme sürecinde tamamlayıcı teknikler (TDA, kavram haritası, rubrik, grid, performans testi vb.) kullanılmaktadır [U=18036,000; P<.05]; Değerlendirme farklı ölçme tekniklerinden elde edilen sonuçlara belli ağırlıklar verilerek yapılmaktadır [U=18175,000; P <.05] noktalarında öğretmenlerin değerlendirme sıra ortalamaları ile öğrencilerin sıra ortalamaları arasında anlamlı farklıklar gözlenirken; sadece Öğrenme sürecinde her öğrencinin gelişimine ilişkin, periyodik olarak dönüt verilmektedir hususunda [U=20499,500; P >.05] anlamlı bir farklılaşma gözlenmemiştir. Elde edilen sonuçlar, öğretmenlerle öğretmen adayı öğrencilerin süreç temeli değerlendirme konusunda aynı anlayışa sahip olmadıklarını göstermektedir. Öğretmen adayı öğrencilerin süreç değerlendirme konusunda öğretmenlerden daha duyarlı oldukları şeklinde yorumlanabilir nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

9 Ö.BEYDOĞAN Tablo 5. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin davranış temelli değerlendirmeye bakış açıları ile ilgili aritmetik ortalama, Standart Kayma ve U değerleri Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler DAVRANIŞ TEMELLİ DEĞERLENDİRME Sınavlar sonucu belirleyici olmaktan çok tamamlayıcı özelliktedir. Çoktan seçmeli testlerde düzeltme (yanlışın doğruyu götürdüğü) formülü uygulanmaktadır Sınavlar aynı derse giren öğretim elemanlarının katıldığı bir komisyon tarafından yapılmaktadır Dönem içinde yapılan sınavlarda farklı ölçme araçları ve farklı sorular kullanılmaktadır Değerlendirmede karar verici öğretmenin kendisidir N X SK N X SK MAN Whitney U 205 3,10 1, ,68 1, ,500, ,42 1, ,30 1, ,000, ,10 1, ,55, ,000, ,31 1, ,06 1, ,500, ,49 1, ,71 1, ,000,808 Tablo 5 incelendiğinde, öğretmenlerle öğretmen adayı öğrencilerin davranış temelli değerlendirme konusunda Sınavlar sonucu belirleyici olmaktan çok tamamlayıcı özelliktedir [U=20856,500; P>.05]; Çoktan seçmeli testlerde düzeltme (yanlışın doğruyu götürdüğü) formülü uygulanmaktadır [U=20999,000; P>.05]; Sınavlar aynı derse giren öğretim elemanlarının katıldığı bir komisyon tarafından yapılmaktadır [U=19827,000; P>.05]; Dönem içinde yapılan sınavlarda farklı ölçme araçları ve farklı sorular kullanılmaktadır [U=19648,500; P>.05]; Değerlendirmede karar verici öğretmenin kendisidir [U=20729,000; P>.05]; şeklindeki maddelere ilişkin öğretmen ve öğretmen adayı öğrencilerin algılama puanları sıra ortalamaları arasında anlamlı farklılık olmadığı gözlenmektedir. Bu durum, öğretmenlerle öğretmen adayı öğrencilerin davranış temelli değerlendirme konusunda aynı algıya sahip oldukları şeklinde yorumlanabilir. P 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

10 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi Tablo 6. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin ölçme araçlarının uygunluğuna ilişkin görüş puanlarının aritmetik ortalaması, standart kayması ve U değerleri ÖLÇME ARAÇLARINDA UYGUNLUK Ölçme araçlarında yer alan sorular, öğretim hedefleriyle ve kazanımlarla ilişkilendirilerek yapılandırılmaktadır Ölçme araçlarındaki sorular, bilgiyi hatırlama gücünü yoklamaya yönelik hazırlanmaktadır Değerlendirme ölçütleri öğrencilerle birlikte tartışılarak öğretmenler tarafından belirlenmektedir Değerlendirmede kullanılan ölçütler, açık seçik belirtilmektedir Değerlendirmede kullanılan ölçütler, ölçüm yapılan öğrenme alanının özelliklerine uygun olarak geliştirilmektedir. Değerlendirme ölçütlerini kurum kendisi belirlemektedir Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler N X SK N X SK MAN Whitney- U 205 2,55 1, ,70 1, ,500, ,46 1, ,17 1, ,000, ,97 1, ,85 1, ,500, ,62 1, ,93 1, ,500, ,15 1, ,51 1, ,500, ,15 3, ,70 1, ,000,787 Tablo 6 incelendiğinde, öğretmenlerle öğretmen adayı öğrencilerin, Sorular, öğretim hedefleriyle ve kazanımlarla ilişkilendirilerek yapılandırılır [U=19570,500; P>.05]; Sorular, bilgiyi hatırlama gücünü yoklamaya yöneliktir [U=19488,000; P>.05]; Değerlendirme ölçütleri öğrencilerle birlikte tartışılarak oluşturulur [U=20919,500; P>.05]; Değerlendirme ölçütleri açık seçik belirtilir [U=19340,500; P>.05]; Ölçütler ölçüm yapılan öğrenme alanının özelliklerine göre değiştirilir. [U=19226,500; P>.05]; Değerlendirme ölçütlerini kurum kendisi belirler [U=19226,500; P>.05] gibi ölçme aracı hazırlama ve ölçüt belirleme konusundaki değerlendirme sıra ortalamaları arasında, anlamlı bir farklılık olmadığı gözlenmektedir. P nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

11 Ö.BEYDOĞAN Tablo 7. Öğretmen adayı öğrencilerin ve öğretmenlerin ölçme değerlendirme araçlarında düzeyli soru sorma yeterliklerine ilişkin aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri ÖLÇME ARAÇLARINDA DÜZEYLİ SORU SORMA Ölçme araçlarında yer alan sorular öğrencilerin bilgi ve becerilerini yoklamaya yöneliktir Öğrencilerin öğrenme düzeylerindeki farklılığı yoklayacak sorular yer almaktadır. Ölçüm sonuçları, öğrencinin ve öğretmenin ortak katkısıyla sonuçlandırılmaktadır Ölçme araçlarında yer alan sorular, öğrencilerin sentez ve yorum yapmasını gerektirmektedir. Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler N X SK N X SK P değerleri 205 2,97 1, ,16 1, ,500, ,10 1, ,55, ,500, ,80 1, ,21 1, ,000, ,54 1, ,74 1, ,500,143 Tablo 7, incelendiğinde ölçme araçlarında yer alan soruların niteliği ile ilgili maddelerden Sorular, öğrencilerin sentez ve yorum yapmasını gerektirecek düzeydedir yargısına ilişkin öğretmen ve öğretmen adaylarının sıra puan ortalamaları arasında( U=17468,500; p<005) anlamlı bir farklılık gözlenirken; Sorular öğrencilerin bilgi ve becerilerini yoklamaktadır (U=19340,500,p>0,05); Öğrencilerin öğrenme düzeylerindeki farklılığı yoklayacak sorular yer almaktadır (U=19226,500, p>0,05). Ölçümler, öğrencilerin ve öğretmenin ortak katkısıyla sonuçlandırılmaktadır (U=20697,000,p>0,05) maddelerine ilişkin algıları arasında anlamlı bir farklılaşma gözlenmemektedir. 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

12 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi Tablo 8. Ölçme değerlendirme ölçütlerin kullanımına ilişkin soru sorma yeterliklerine ilişkin aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri DEĞERLENDİRMEDE ÖLÇÜT UYGUNLUĞU Öğrenciler, sadece yapılan sınav sonuçlarına göre değerlendirilmektedir Değerlendirme öğrencilerin başarılarına göre (bağıl değerlendirme) yapılmaktadır Değerlendirme daha önceden belirlenmiş ölçütlere( mutlak değerlendirme) göre yapılmaktadır Öğretmen adayı Öğretmenler öğrenciler N X SK N X SK U p 205 2,67 1, ,83 1, ,000 0, ,71 1, ,80 1, ,000 0, ,89 1, ,92 1, , Tablo 8 incelendiğinde, öğretmen adayı öğrencilerle, öğretmenlerin değerlendirme ölçütlerinin uygunluğuna ilişkin algı puanları sıra ortalamaları arasında Öğrenciler, sadece yapılan sınav sonuçlarına göre değerlendirilmektedir (U=18036,000,p <0,05); Değerlendirme öğrencilerin başarılarına göre (bağıl değerlendirme ile) yapılmaktadır (U=18175,000, p <0,05); algıları arasında anlamlı farklılar gözlenmektedir. Ancak Değerlendirme daha önceden belirlenmiş ölçütlere (mutlak değerlendirme) göre yapılmaktadır (U=20499,500,p>0,05); algıları arasında anlamlı bir farklılık gözlenmemektedir. Bu durum öğretmenlerle, öğretmen adayı öğrencilerin yapılan uygulamaları kendi perspektiflerinden farklı gerekçelere dayandırarak algılamalarından kaynaklanıyor şeklinde yorumlanabilir Tablo 9. Uygulamaların ölçme değerlendirmenin ilkelerine uygunluk açısından aritmetik ortalama, standart kayma ve U değerleri DEĞERLENDİRME İLKELERİNE UYGUNLUK Öğrencilerin yeterliği öğretim sonunda bir kapsamlı sınav ile belirlenmektedir Başarı öğrencinin dönem içi uygulamalarıyla dönem sonu sınav sonuçları birlikte değerlendirilerek belirlenmektedir Sınavlar öğrencinin kendini hazır hissettiği her an yapılabilmektedir. Öğretmen adayı öğrenciler Öğretmenler N X SK N X SK Man Whitney U 205 2,71 1, ,91 1, ,000, ,27 1, ,27 1, ,500, ,62 1, ,94 1, ,000,720 Öğretmen adayı öğrencilerle, öğretmenlerin Tablo 9 da yer alan sonuçları analiz edildiğinde Öğrencilerin yeterliği, öğretim süreci sonunda bir kapsamlı sınav ile belirlenmektedir (U=18632,000,p<0,05); Sınavlar, öğrencinin kendini hazır hissettiği her an yapılabilmektedir (U= 17145,000 P nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

13 Ö.BEYDOĞAN,p> 0,05) algıları arasında anlamlı farklılıklar gözlenirken; Başarı öğrencinin dönem içi uygulamalarıyla dönem sonu sınav sonuçları birlikte değerlendirilerek belirlenmektedir (U=19339,500,p>0,05) algıları arasında anlamlı bir farklılaşma gözlenmemektedir. Bu durum, öğretmenlerin görevlerini yaptıkları inancı ile hareket ettikleri öğretmen adayı öğrencilerinin ise beklentilerinin karşılandığı gerekçesiyle hareket ettikleri şeklinde yorumlanabilir. SONUÇ VE ÖNERİLER MEB tarafından 2005 te hayata geçirilen öğretim programında yapılan bazı değişikliklerin yaşama geçirilmesinde ciddi güçlükler var. Çünkü uzun süredir kullanılan ölçme ve değerlendirme uygulamalarını değiştirmek, bu değişikliğin gerektirdiği anlayışı öğretmenler içselleştirmelerini sağlamak beklemek güçtür (Lock ve Munby, 2000). Bütün bu güçlüklere rağmen, öğretmenlerin algı ve anlayışlarındaki olumlu değişimi kolaylaştırmak ve hızlandırmak için, öğretmen yetiştirmenin kaynağında yer alan Eğitim Fakültelerinde okuyan öğretmen adayı öğrencilerin, Eğitimde Ölçme Değerlendirme konusundaki algıları ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda görev yapan öğretmenlerin anlayışlarındaki farklılıkların belirlenip, bu noktalarda anlayış bütünlüğünü sağlayacak tedbirlerin işe koşulması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu araştırmada, elde edilen bulgular öğretmenler ile öğretmen adayı öğrencilerin anlayışlarında farklılaşmalar olduğunu ortaya koymaktadır. Araştırmada elde edilen bulgular, hem öğretmenlerin hem de öğretmen adayı öğrencilerin ölçme değerlendirme anlayışları genel olarak olumlu ve konuya duyarlıkları ortanın üstünde olduğunu göstermektedir. Elde edilen bulgular Ören, Ormancı ve Evrekli, (2104); İzci, Göktaş ve Şad (2014), öğretmen adaylarının alternatif ölçmedeğerlendirme yaklaşımlarına ilişkin öz-yeterliliklerinin orta düzeyde olduğu bulgusu ile örtüşmektedir Ölçme değerlendirmenin farklı boyutlarındaki farklılaşmaların, yeni ve güncel konularda öğretmen adayı öğrenciler lehine, yaşantılara ve uygulamalara dayalı kısımlarında ise öğretmenlerin lehine olduğu görülmektedir. Ölçme araçlarının hazırlanmasındaki uygunluk noktasında, öğretmenler yapılan uygulamaları yeterli bulurken, öğretmen adayı öğrenciler yapılan uygulamaları yetersiz bulmaktadır. Öğretmen adayı öğrenciler, öğretme sürecinde kullanılan tamamlayıcı tekniklerle (TDA, kavram haritası, rubrik, grid, performans testi vb.) değerlendirmenin gerekliliğini daha fazla önemseyip değer verirken, öğretmenler bu araçların hazırlanmasını ve uygulamasını daha güç buldukları için bu teknikleri ve ölçme araçlarını kullanmaya sıcak bakmamaktadır. Öğretmen adayı öğrenciler davranış temelli değerlendirmeye karşı oldukça katı tutum sergilerken, öğretmenler aynı katı tavrı sergilemekten kaçınmaktadırlar. Bunun nedeni öğretmenlerin büyük bir kısmının davranış 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

14 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi temelli yetişmiş oldukları için, alışkanlıklarından vazgeçememelerinden kaynaklanabilir. Öğretmenler ölçme değerlendirme uygulamalarını farklı ölçme tekniklerinden elde edilen sonuçlara belli ağırlıklar verilerek yapıldığını dile getirirken, öğretmen adayı öğrenciler aynı konuda öğretmenlerle aynı düşünceye sahip olmadıklarını ortaya koymaktadırlar. Değerlendirme sonuçlarının puanlanması noktasında, öğretmen adayı öğrenciler değerlendirme sonuçlarının başarı puanına dönüştürülerek sunulmasını, öğretmenlerden daha fazla önemserken, öğretmenlerin bu uygulamada aynı duyarlığa sahip olmadıklarını ortaya koymaktadırlar. Öğretmen adayı öğrenciler, öğretim sürecinde gösterilen performansı ve akranlarının değerlendirmesini önemserken, öğretmenler bu uygulamayı öğretmen adayı öğrenciler kadar duyarlık göstermemektedir. Öğretmen adayı öğrencilerde, öğrencilerin öğretmenin gözlem ve kanaatine göre değerlendirildiği kanaati daha baskın iken, uygulamanın içinde olan öğretmenler daha nesnel değerlendirme yaptıkları düşüncesindedirler. Öğretmen adayı öğrencilerin alternatif ölçme değerlendirme konusunda yeterlik algılarındaki farklılık, aynı zamanda fakültede aldıkları eğitimin niteliğiyle de ilgili bir soruna işaret etmektedir. Öğretmenlerin, geleneksel ölçme değerlendirme tekniklerinin öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri ölçmede yetersiz kaldığını, daha çok hatırlamayı gerektiren bilgileri ölçtüğünü, nesnel puanlama yapılabildiğini ve dikkatli uygulanmadığında güvenirliğinin düştüğünü ve başarı üzerinde şans etkisinin azaltılamadığı noktasındaki sınırlılıkların farkında olmaları, onları tamamlayıcı tekniklerin işe koşulması, alternatif değerlendirme yöntemlerinin kullanılması noktasında daha esnek ve anlayışlı davranmaya yönlendirmektedir. Ancak uzun süredir kullandıkları ölçme ve değerlendirme uygulamalarını değiştirmeleri ve tamamlayıcı teknikleri etkin biçimde kullanmaları öğretmenler açısından güç olarak algılanan noktalardır. Öğretmenlerin bilgi, beceri ve uygulama yetersizliklerini gidermeleri için hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Araştırmalarda öğretmenlerin alternatif değerlendirme tekniklerini az kullanmalarında, tekniklere yönelik eğitim yetersizliği ve örneklerin yaygın kullanılmamasını etkili olduğu vurgulanmaktadır (Kuran ve Kanatlı, 2009; Gelbal ve Kelecioğlu, 2007). Okullarda görev yapan öğretmenlerin algı ve anlayışlarındaki farklılığın giderilmesi amacıyla işe koşulacak uygulamalarda öğretmenlerin önce anlayışlarında değişimi hızlandıracak, sonrada yaşantılarından faydalanarak uygun eğitim programlarıyla hizmet içi eğitim kursları desteklenebilir. Eğitim fakültesinde okuyan öğretmen adayı öğrencilerin, deneyimsizliklerinden kaynaklanan algı ve anlayışlarındaki farklılıkları nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

15 Ö.BEYDOĞAN gidermek için öğretmen adayı öğrencilerin kendi alanlarında daha fazla uygulama yaptırılarak, özel öğretim uygulamaları kapsamında, öğretmen adayı öğrencilerin uygulama sürecini daha iyi tanımlarını sağlayacak etkinliklere yer verilebilir. Kaynaklar Aksu, H. H. (2008). A Study on The Detemination of Secondary School Mathematic Teachers Views on Alternative Assessment. Humanity & Social Sciences Journal, 3 (2), Aydın, F. (2005). Öğretmenlerin Alternatif Ölçme Değerlendirme Konusundaki Düşünceleri Ve Uyguladıkları. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Denizli, Bal, A. P. ve Doğanay, A. (2010). Students and Teachers Perceptions of Alternative Evaluation and Measurement in Teaching Mathematics. [Matematik Öğretiminde Öğretmen ve Öğrencilerin Alternatif Ölçme ve Değerlendirmeyi Algılamaları]. Elementary EducationOnline, 9 (3), Çalışkan, H. ve Kaşıkçı, Y. (2010). The Application of Traditional and Alternative Assessment and Evaluation Tools By Teachers in Social Studies. Procedia Social and Behavioral Sciences 2, Çoklar, N., Vural, L. ve Şahin, L. (2009), Öğretmen adaylarının uygulayabilecekleri ölçmedeğerlendirme yaklaşımları ile ölçme değerlendirme amaçlı teknoloji kullanım öz yeterlikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), Duban, N. ve Küçükyılmaz, E. A. (2008), Sınıf öğretmeni adaylarının alternatif ölçmedeğerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 7(3), Gelbal, S. ve Kelecioğlu H. (2007), Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yöntemleri hakkındaki yeterlik algıları ve karşılaştıkları sorunlar. Hacettepe Üniversitesi EğitimFakültesi Dergisi, 33, Gömleksiz, M. N. ve Kan, A. Ü. (2010), Sınıf öğretmeni adaylarının alternatif ölçme değerlendirme yaklaşımlarını tanıma düzeylerine ilişkin bir değerlendirme. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 9(1), Korkmaz, H. ve Kaptan, F. (2005). Fen eğitiminde öğrencilerin gelişimini değerlendirmek 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

16 Ögretmen Adayı Öğrencilerin ve Öğretmenlerin Ölçme Degerlendirme Anlayışlarının İncelenmesi için elektronik portfolyo kullanımı üzerine bir inceleme, The Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 4(1), Kuran, K., Kanatlı, F. (2010). Alternatif ölçme değerlendirme teknikleri konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), Linn, R. L. ve Gronlund N. E. (1995). Measurement and assessment in teaching. Upper Saddle River: Printice Hall Inc. Lock, C. ve Munby, H. (2000). Changing assesment practices in the classroom: a study of one teacher s challenge. Alberta Journal of Educational Research, 46(3), İzci, Eyüp, Göktaş, Ö. Ve Şad,S.N.,(2014), Öğretmen Adaylarının Alternatif Ölçm Değerlendirmeye İlişkin Görüşleri ve Yeterlilik Algıları Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 15, Sayı 2, Ağustos 2014, Sayfa Mintah, J.- K. (2003), Authentic assessment in physical education: prevalence of use andperceived impact on students self-concept, motivation, and skill achievement. Measurement in Physical Education and Exercise Science, 7(3), Nartgün, Z. (2008,. Öğretmen adayları için ölçme ve değerlendirme genel yeterlilik algısı ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), Ören, F.Ş., Ormancı U, Evrekli E.,(2014), Öğretmen adaylarının tercih ettikleri alternatif ölçme-değerlendirme yaklaşımları ile bu yaklaşımlara ilişkin öz-yeterlilikleri. Eğitim Bilim, Sayı 173. Özdemir, S. M. (2010), İlköğretim öğretmenlerinin alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarına ilişkin yeterlikleri ve hizmet içi eğitim ihtiyaçları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8 (4), Palm, T. (2008). Performance assessment and authentic assessment: a conceptual analysis of the literature. Proctical Assessment Research and Evalation, 13(4), Sağlam-Arslan, A., Devecioğlu-Kaymakçı, Y. ve Arslan, S. (2009). Problems Concerning Alternative Evaluation Methods: The Case of Science and Tehnology Teachers. Alternatif Ölçme-Değerlendirme Etkinliklerinde Karşılaşılan Problemler: Fen ve Teknoloji nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

17 Ö.BEYDOĞAN Öğretmenleri Örneği. Ondokuz Mayıs Unıversıty Journal of Educatıon, 28, Sambell, K., McDowell, L. ve Brown, S. (1997), Study of student perceptions of the consequential validity of assessment. Studies in Educational Evaluation, 23(4), Yayla, G.R. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin tecrübeleriyle alternatif ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarına yönelik öz yeterlilikleri arasındaki ilişki. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications April, Antalya, Turkey. 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

18