AİLE PLANLAMASI. AP, ailelerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için sunulan hizmetlerin tümüne verilen isimdir.

Transkript

1 AİLE PLANLAMASI AP, ailelerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için sunulan hizmetlerin tümüne verilen isimdir.

2 AP nin AMAÇLARI NELERDİR? * Çiftlere gebeliği önleyici yöntemler hakkında bilgi vermek, * Sık doğurmayı önlemek, * Çok doğurmayı önlemek, * İstenmeyen gebelikleri önlemek, * Bedenen ve ruhen sağlıklı çocuklar yetiştirmek, * Çocuk sahibi olamayan annelere yardımcı olmak, * Hızlı nüfus artışını önlemek.

3 Doğum Aralıkları ve Doğum Sırasına Göre B.Ö.H. (Türkiye-2003) Demografik Özellikler B.Ö.H. ( ) Doğum Aralığı (yıl) Doğum Sırası <

4 M1 S17 Dünyada Fertilite İle Anne Ölüm Hızı Arasındaki İlişki 1998 anne ölüm hızı (yüzbinde) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır

5 M1 S18 Dünyada Doğurganlıkla Eğitimsizlik Arasındaki İlişki fer tilite hızı eğitimsizlik oranı UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır

6 M1 S16 Dünyada Fertilite ile Bebek Ölüm Hızı Arasındaki İlişki bebek ölüm hızı (binde) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır

7 M1 S19 Doğurganlıkla Kişi Başına Gelir Arasındaki İlişki kişi başına GNP(1995) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır

8 TÜRKİYE de AP HİZMETLERİNİ HANGİ KURUM / KİŞİLER VERMEKTEDİR? Sağlık Bakanlığı (AÇS-AP Genel Müdürlüğü) İl Sağlık Müdürlüğü (AÇS-AP Şube Müdürlüğü) TSM Kadın Doğum Pol ASM AÇS-AP poliklinikleri * Gönüllü dernek ve kuruluşlar.

9 Aile Planlaması Hizmetlerinde Öncelik Verilmesi Gereken Riskli Gruplar - Gebelik aralığı iki yıldan az olanlar, yeni doğum yapan ya da yapacak olanlar. - Doğum sayısı 5 ve daha fazla olanlar - Yaşı 35 ve üzerinde veya 18 ve altında olanlar - Sistemik hastalığı olanlar (diabet, kalp hastalığı vb.) - Anemik olanlar - Daha önce güç doğum öyküsü olanlar

10 Aile Planlamasının Ana Sağlığı Açısından Yararları Gebelik, düşük ve doğuma bağlı ana ölümleri azalır, Annenin jinekolojik hastalıkları azalır, Gebelik ve doğum komplikasyonları azalır, Düşük ve kürtaj sayısı azalır, Annelerin gebe kalma korkusuyla psikolojik bunalıma girmeleri önlenir, Annedeki anemi, beslenme bozukluğu gibi hastalıklar azalır.

11 Aile Planlamasının Çocuk Sağlığı Açısından Yararları - Bebek ölümleri azalır, - Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler az görülür, - Çocukların bulaşıcı hastalıklara yakalanma sıklığı azalır, - Beslenme bozuklukları azalır, zeka düzeyleri gelişir, - Konjenital anomaliler daha az görülür, - Anne çocuklarına daha fazla zaman ayırabilir, - Sonuç olarak bedenen ve ruhen sağlıklı çocukların yetiştirilmesi sağlanır.

12 Aile Planlamasının Toplumsal Açıdan Yararları * Sağlıklı annelerin sayısı artar, * Sağlıklı çocukların sayısı artar, * Hızlı nüfus artışının ekonomi üzerindeki olumsuz etkisi azaltılır, * Beslenme, konut, eğitim ve çevre koşullarının iyileştirilmesi sağlanır, * Sonuç olarak sağlıklı ve refah düzeyi yüksek bir toplum oluşur.

13

14 Fertil dönemde (Ovulasyonda); Servikal mukus miktarı artar. Mukus bol berrak, iki parmak arasında tutulduğunda uzayan, elastik niteliktedir. Fertil dönem süresince bu mukus özelliği devam eder. Bu sürede koitus olmamalıdır. Bazal vücut ısısı 0.2 C ile 0.5 C artar ve gelecek adet e kadar yüksek devam eder. Isı yükselmesini izleyen ilk 3 gün koitustan kaçınılmalıdır. Fertil dönemde servikal mukus miktarı artmış vücut ısısı yüksektir yani sempto-termal bulgular pozitiftir. Serviks palpe edildiğinde, yumuşak ve yüksektedir, servikal OS açık ve genel olarak ıslaktır.

15 AP YÖNTEMLERİ MODERN (etkili) kontraseptif yöntemler GELENEKSEL yöntemler

16 Modern (Etkili) Kontraseptif Yöntemler Hormonal kontraseptifler Kombine oral haplar Mini haplar Post koital haplar Depo enjeksiyonlar Deri altı implantalr Hormon içeren RİA lar Vajinal halkalar Rahim içi araçlar

17 Modern (etkili) Kontraseptif Yöntemler Bariyer yöntemler Kondom Diyafram Spermisitler Cerrahi Sterilizasyon Tüp ligasyonu Vazektomi Doğal aile planlaması Emzirme ve gebeliğin önlenmesi Geleceğin kontraseptif yöntemleri.

18 Geleneksel Yöntemler Etki Derecesi Sınırlı Yöntemler - Takvim Yöntemi - Coitus İnterruptus (geri çekme) - Vajinal Lavaj - Emzirme

19

20 Kombine Oral Kontraseptifler (KOK) Östrojen olarak etinil östradiol ve progestin olarak norgestrel (14-nortestosterone) bulunur ve 2 hormondan oluştuğu için kombine denir.

21

22 ETKİ MEKANİZMALARI NELERDİR? Ovulasyonu baskılar, Servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin geçişini engeller, Endometriumu inceltir, implantasyonu engeller.

23

24 Çok güvenilir kontraseptif yöntemdir Doğal kadınlık hormonları östrojen ve progesteronun sentetik formlarını içerir 21, 22, 28 günlük paketler halinde hazırlanmış,monofazik ve multifazik preparatlar olarak ikiye ayrılır

25 Etkililik Doğru kullanımda %99,9 İlk yıl başarısızlık binde 1

26 Kullanımı: 28 günlük, 21 veya 22 günlük paketler halindedir. 21 günlük haplarda 7 gün 22 günlük haplarda 6 gün sonra yeni pakete başlanılmalıdır. Haplar her gün bir adet ve aynı saatte alınmalıdır.

27 Olumlu yönleri: Çok etkili Kullanımı kolay Etki ve yan etkileri çok iyi incelenmiş Cinsel ilişkiyi etkilemez İlişkide doyumu artırır (gebelik korkusu olmayacağından) Gebe kalmak istemediği sürece kullanabilir, ara vermeye gerek yoktur Menarştan menopoza kadar kullanılabilir Kendiliğinden bırakabilir Bırakıldığında doğurganlık geri döner Acil kontrasepsiyon amacıyla da kullanılabilir

28 Şu durumları azaltır: Ektopik gebelik Adet öncesi gerginlik Endometriozis yakınmaları Endometriyum kanseri Over kanseri Yumurtalıklarda kist oluşumu PİH Memenin iyi huylu hastalıkları

29 Ayrıca; Demir eksikliğini azaltır Aknelere iyi gelebilir Adet kanamaları miktarca az, daha kısa süreli ve düzenli hale gelir Adet ağrıları çok azalır ya da kaybolur

30 Olumsuz yönleri: Her gün alınma zorunluluğu Kilo artışı olabilir Depresyon ve cinsel istek azalması gibi ruhsal değişiklikler olabilir Lekelenme, ara kanama Bazı ilaçlarla etkileşim Kan basıncı yüksek olan, 35 yaş üzerinde aynı zamanda günde 20 den fazla sigara içen kadınlarda nadiren kalp krizine ve bacakta DVT ye neden olabilir Kan basıncını yükseltebilir Klamidya enfeksiyonu enfeksiyonu riskini arttırır Emzirenler için uygun değildir HIV/AIDS ve CYBE lere karşı koruyucu değil

31 Yan etkileri: Bulantı Ara kanama ve lekelenme Kilo artışı Amenore Diğer Baş ağrısı Memelerde hassasiyet Baş dönmesi

32 Kullanım kuralları Adetin ilk günü en uygun Adetleri düzenliyse İlk 7 günde başlanabilir Adeti henüz bitmişse ilk ay ilk 7 gün ek yöntem kullanmalı, Gebelik olmadığından emin olunan her hangi bir gün başlanabilir, ancak ilk 7 gün ek yöntem kullanılmalı Mini haptan KOK a istediği dönem geçilebilir Her gün aynı saatte, yatmadan önce, tercihen akşam yemeğiyle alınmalı 21 likte 7, 22 likte 6 gün ara verilir.

33 Unutulursa: 1 hap Unutulan günün hapı hatırlanınca hemen alınır. O günkü normal zamanında alınır 2 hap İlk 2 hf içinde: iki gün iki hap alınır. 1 hafta ek yöntem kullanılır 3. hf içinde : yeni pakete başlanır ve 1 hafta ek yöntem kullanılır 3 hap yeni pakete başlanır ve 1 hafta ek yöntem kullanılır

34 Uyarı işaretleri: Şiddetli karın ağrısı Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi Kuvvet ya da his kaybı Şiddetli uyluk, bacak ağrısı Ani görme kaybı, bulanık görme, konuşma bozukluğu Deri ve sklerada sarılık

35 DSÖ kullanım kriteri IV: kullanılmaması gereken durumlar: 35 yaş üstünde günde 20 den fazla sigara içenler Fokal nörolojik bulgu veren migren tipi baş ağrıları Gebelik Emzirenlerde doğum sonu ilk 6 hafta Mevcut meme Ca

36 Kronik hastalıklar: Düzenli kontrol yaptıramayan orta HT olguları (160/ /109) Şiddetli HT olguları (>180/110) Ağır vasküler komplikasyonlu DM Tromboemboli (mevcut/geçirilmiş) İskemik Kalp Hastalığı (mevcut/geçirilmiş) Serebrovasküler olay Komplikasyonlu kalp kapak hastalıkları Uzun süre hareketsiz kalmayı gerektirecek büyük cerrahi müdahale Aktif viral hepatit KC tümörleri (İyi/kötü) Şiddetli siroz (dekompanze)

37 İlaç etkileşimi: KOK ların etkisini azaltabilenler Rifampisin Fenitoin Barbitüratlar Griseofulvin Bazen etkileşim olduğu bildirilenler Trisiklik antideprasanlar Ampisilin ve penisilin tetrasiklin

38 KOK lardan etkilenenler Teofilinin etkisi artar kortikosteroid toksisitesi artabilir İnsülin miktarı arttırılması gerekebilir Antikoagülanların etkisi azalabilir Benzodiazepinlerin etkisi değişebilir Oral antidiabetiklerin hipoglisemik etkisi azalabilir

39 İzlem: İlk izlem 2-4 hafta sonra İkinci izlem 3 ay sonra Sürekli kullananlarda 6-12 ayda bir İzlemlerde TA, kilo, diğer tetkikler Yan etkiler oluşmuş mu? Sorunla karşılaşıp karşılaşmadığını öğrenin Sigara alışkanlığında değişiklik oldu mu? Yılda bir pelvik ve meme muayenesi (olanak varsa) Ara vermesinin gerekmediğinin hatırlatılması İzlem randevusu verilmeli

40 Acil kontrasepsiyon (acil gebelikten korunma) Acil kontrasepsiyon (acil doğum kontrolü) kontrolsüz ilişki sonrası gebeliği önlemek için uygulanan yöntemleri içerir. Ancak hiçbir zaman unutulmaması geren bir nokta; "acil kontrasepsiyonun acil durum yöntemlerini kapsadığı ve kesinlikle aile planlaması yöntemi olmadığıdır".

41 Acil korunma (acil kontrasepsiyon) gerektiren durumlar nelerdir? Korunmasız cinsel ilişki. Kontraseptif kullanımında oluşan kullanım hataları ya da kazalar: - Kondom yırtılmasında, kadın kondomunun hatalı kullanımında - Diyafram ya da servikal başlık yanlış yerleştirildiğinde - Doğum kontrol haplarının alınmasının unutulduğunda - Üç aylık / aylık enjeksiyon için geç kalındığında - RIA'nın (Spiralin) kısmen ya da tamamen düşmesi halinde. Yakın bir zamanda olası teratojenlere maruz kalındığında. Tecavüz

42 POSTKOİTAL KONTRASEPSİYON Korunmadan girilen cinsel ilişki sonrasında olabilecek istenmeyen gebeliği, ilişkiden sonraki 72 saat içerisinde alınacak Ertesi gün hapı ile önlemektir. Kombine oral kontraseptif kullanılabilir. İlişkiden sonraki 72 saat içinde 50mcg mg etinil estradiol ve 1mg norgestrel içeren 2 hap alınır, 12 saat sonra 2 hap daha alınır. 30 mcg etinil estradiol içeren haplardan ise 3 hap alınır. 12 saat sonra 3 hap daha alınır. ETKİ MEKANİZMASI : Tubal hareketi etkileyerek implantasyonu önler. Endometrium değişikliklerine yol açar. ETKİNLİĞİ Doğru kullanıldığında % 98 etkilidir

43 Yan etkileri mide bulantısına, daha seyrek vakalarda ise kusmaya, baş ağrısına, göğüste gerilmeye ve baş dönmesine neden olabilir. gelecekteki doğurganlığın üzerinde etkisi yoktur.

44 Kimler kullanabilir. Korunmasız cinsel ilişki Kondom yırtılması, kullanımının unutulması veya yerinden çıkması Oral kontraseptif alımının unutulması veya gün içerisinde kusma Spiralin çıkarılması Diyaframın, servikal başlığın yerinden çıkması Geri çekme (Coitus interruptus) yöntemi uygulanması Isı ölçüm yöntemiyle yapılan korunmalarda, fertil döneme rastlayan cinsel ilişki Tecavüz

45 Ertesi gün hapı ne zaman etki etmez? - Ertesi gün hapı alımından sonra cinsel ilişkiye korunmadan girilmişse hap etki etmez. - Sık sık arka arkaya alındığında hapın etkisi azalır. - Cinsel ilişki ile ilk hapın alınması arasında 72 saatten uzun bir süre varsa, hapın etkisi çok az olacak veya hiçbir etkisi olmayacaktır.

46 Acil kontrasepsiyon Hormonal (72 saat içinde) Yüksek doz estrojen, Estrojen + prog Sadece prog Ertesigün hapı ("Norlevo" ve "Preven ) Postkoidal RİA (7 gün içinde) MifepristonRU 486(progesteron antagonisti) 600mg ve Gemeprost (prostogalandin analoğu). gemeprost, mifepriston ile birlikte vajinal olarak uygulandığında 56 gün ve daha küçük gebeliklerde tıbbi düşüklere yol açmaktadır. Birlikte kullanıldığında %95'e yakın başarı sağlanmaktadır. Henüz ülkemizde bulunmamaktadır.

47 Mini Haplar Yalnız progestin içerirler. Mini haplarda, kombine OKS lara oranla daha düşük dozda progestin bulunur östrojen içermezler.

48 Etki mekanizması: Servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin geçişini engelleyerek, % oranında ovulasyonu engelleyerek, Tubal motiliteyi etkileyerek, Endometriyumu incelterek implantasyonu engelleyerek önlerler. Etkinliği : Kombine OKS lara göre etkileri biraz daha düşüktür. Yine de emzirenlerde %98.5 oranında, emzirmeyenlerde %96 oranında gebeliği önler.

49 Kullanımı: Adetin 1. günü başlanır ve her gün aynı saatte 1 hap alınarak sürdürülür. Yani adet döneminde ara verilmez. Hap almadaki 3 saatten fazla süredeki gecikme bile yöntemin etki derecesini azaltır. Bu nedenle mini hap kullanacaklara bu durum danışmanlık yapılırken iyi anlatılmalıdır. Hap alınması geciktirildi ya da unutuldu ise KOK larda tanımlandığı gibi davranılmalı, ancak mini haplarda unutma dönemini izleyen bir hafta süre ile ek yöntem kullanılmalıdır.

50 Kullanıcıya haplarını sürekli alırken son 7 hapı aldığı dönemde adet kanamasının olacağı hatırlatılmalıdır. Paket bitinceye kadar 28 gün süreyle her gün aynı saatte bir tane alınmalıdır Mini haplar emzirenler için de çok uygun yöntemdir. Doğum sonrasında Emziriyorsa 6 hafta sonra başlanabilir Emzirmiyorsa hemen veya 4 hafta sonra başlayabilir Postpartum amenoresi olan kadına ikinci aydan sonra mini hap başlanacaksa gebelik ekarte edilmelidir.

51 Unutulması durumunda 1 hap almadıysa ya da 3 saatten fazla geciktiyse, unuttuğu hapı hatırlar hatırlamaz almalı ve 48 saat ek yöntem kullanmalı, iki yada daha fazla hap almadıysa iki gün ikişer hap almalı sonra günde bir hap almayı sürdürmeli. Bir hafta ek yöntem kullanmalı

52 Olumlu Yönleri: Östrojen içermedikleri, progestin miktarı da çok düşük olduğu için endikasyonları daha geniştir. Emzirenler için uygundur, anne sütünün miktarını azaltmaz, niteliğini değiştirmez. İleri yaş grup kadınlara da çok uygundur. Kombine OK lara göre yan etkileri (kilo alma, bulantı) daha azdır. Adet miktarını ve krampları azaltır. Metabolik etkileri azdır. Cinsel ilişkinin zamanından-bağımsız yöntemlerdir. Kanser ya da CVS hastalık riskini arttırdığını gösteren veri yoktur Pıhtılaşma riskini arttırmaz Karbon hidrat metabolizmasına etki olasılığı çok azdır. Diyabetikler güvenle kullanabilir

53 Olumsuz Yönleri: Emzirme dışındaki koruyuculuğu daha azdır. Ara kanaması, lekelenme, amenore ve adet düzensizliği daha sıklıkla görülür (KOK lara göre). Mini hap alınması geciktirilirse veya unutulursa gebelik olasılığı artar. Dış gebelik (enderdir) CYBE lere karşı koruyuculuğu yoktur

54 Kullanım Endikasyonları: Emzirenler Östrojen in yan etkisi nedeni ile hap kullanamayanlar. İleri yaş kadınlar

55 Yan Etkileri /sağlık sorunları: Amenore Kanama/lekelenme Başağrısı Alt karın/pelvik ağrı (dış gebelik ekarte edilmeli) Memede duyarlık Göğüs ağrısı (Kardiyo-vasküler hastalık yönünden araştırılmalı) Sarılık (Aktif karaciğer veya safra kesesi hastalığı araştırılmalı) Bulantı/baş dönmesi (Belirtiler, pelvik muayene ve test ile gebelik ekarte edilmelidir).

56 Kullananların İzlenmesi: Ülkemizde halen içerisinde etinodiol diasetat (0.5 mg) bulunan tek bir preparat bulunmaktadır. Başvuran bu yöntemi istiyor ise, herhangi bir kontrendikasyon da yoksa ilk gelişte 3 aylık daha sonra da 3 er aylık mini hap verilebilir. Danışmanlıkta özellikle adet düzensizliği ile ilgili yan etkilerin başvurana daha başlangıçta iyi açıklanması gerekir. Bu etkinin sağlık yönünden bir sakınca teşkil etmediği iyi anlatılmalıdır. Doğumdan sonra 9. ayda emzirmedeki azalmaya bağlı olarak etkisi azalacağından KOK un daha güvenli olacağı anlatılır Rifampisin, antikonvülzan ve hipnotik ilaç kullanımı etkisini azaltabileceğinden, bu ilaçları alıyorsa ek yöntem kullanmalı vaya başka yönteme geçmeli İzleme geldiğinde Kilo kontrolü Yakınmalarını sorgulayın Düzensiz kanama, lekelenme Sık sık unutma amenore

57 RİA

58 RİA Türleri (Halen Kullanımda Olanlar) İnert (katkısız) RİA lar: Polietilen (Lippes Loop) veya paslanmaz çelikten (Çin de kullanılan ring ler) yapılmışlardır. Bakırlı RİA lar: Cu T-380 A, Multiload (ML Cu 250 ve 375) Cu T 200 C, ve Nova T gibi. Bakır T 380 A; T harfi biçiminde olan plastik kısmına, T nin üst kollarına ve gövdesine yüzey alanı 380 mm2 olan bakır eklenmiştir

59

60 Etki Mekanizması: Üst genital kanala sperm migrasyonunu önleyerek. Ovum transportunu inhibe ederek, Fertilizasyonu inhibe ederek. Etkinlik : Başarısızlık hızı ilk kullanım yılı için 100 kadında 3-5 arasındadır. Bakır T-380 A larda bu hızın %1 den az olduğu bildirilmektedir.

61 Olumlu Yönleri: Güvenli ve çok etkili, geriye dönüşümlü yöntemlerdir. Yöntemin kullanımı cinsel ilişki zamanlamasından bağımsızdır. Kullanımı kolaydır Uygulandıktan sonra uzun süre etkilidir. Emzirenler için uygundur Çıkarıldığında fertilitenin dönmesi gecikmez.

62 Olumsuz Yönleri: Uygulama ve çıkarılması konu ile ilgili eğitilmiş sağlık personeli gerektirir. Cinsel yolla bulaşan hastalık riskinde olanlar için uygun bir yöntem değildir. Uygulamadan sonra birkaç ay adetlerde artma, ağrı ve ara kanamaları yapabilir

63 Kullanım Endikasyonları: Gebeliklerin arasında uzun süre olmasını isteyenler ve/veya artık çocuk istemeyenler, Hormonal KS ler için uygun olmayanlar, Emzirenler, Koitus tan bağımsız yöntem isteyenler, Bir veya daha çok çocuğu olanlar, Acil, postkoital kontrasepsiyona gereksinimi olanlar.

64 Kesin olarak RİA uygulanılmaması gerekenler, Uterus, serviks, over veya diğer pelvik organ kanseri olanlar. Uterin kaviteyi ilgilendiren şekil bozukluğu olanlar (konjenital anomali, fibroid vb.) Gebelik Akut veya tekrarlayan pelvik enfeksiyon (PID) Tanı konmamış vajinal kanama.

65 Relatif kontrendikasyonlar: Aşağıda belirtilen durumlarda RİA ilk seçenek olmamalı, uygulandığında ise kullanan sık kontrol edilerek değerlendirilmelidir. Aşırı dismenore ve/veya menorajisi olanlar. Cinsel yolla bulaşan hastalık riski, Çok eşlilik yada çok partnerlik. Ektopik gebelik öyküsü Anemi (Hb. 9 gr. Hct %30 den az ise) Kalp (kapak) hastalığı veya bakteriel endokardit öyküsü, Diyabet, Immun sistem depresyonu (ilaç, HIV dahil diğer nedenlere bağlı) Bakır allerjisi veya Wilson hastalığı, Pıhtılaşma bozukluğu olanlar.

66 Uygulama Zamanı: Interval uygulama: RİA menstruel siklusun herhangi bir gününde uygulanabilir. Gebelik kuşkusunun ekart edilmesi için en uygun uyglama zamanı siklusun ilk 10 günüdür. Düşük sonu (postabortus) uygulama: RİA, enfeksiyon belirtisi olmamak koşulu ile 1.trimester spontan düşük, MR ve kürtajdan hemen sonra uygulanabilir. RİA uygulamak için düşükten sonra adet görülmesini beklemek medikal yönden gereksizdir.

67 Doğum sonu (postpartum) uygulama: Doğum sonu plasenta atıldıktan sonraki on dakika içerisinde, Doğum sonu hemen uygulama yapılmadı ise ilk hafta içerisinde de uygulanabilir (ilk 2 gün tercih edilmelidir). Aksi halde RİA uygulanması, perforasyon riski nedeni ile postpartum 6.haftaya bırakılmalıdır. Hemen postpartum RİA uygulaması, sezaryen sırasında da yapılabilir. Aksi halde uygulama postoperatif 8.haftaya bırakılmalıdır.

68 Yan Etkileri: Kullanımı izleyen ilk aylarda adet miktarında artma, dismenore, adetler arası lekelenme

69 Enjekte edilen kontraseptifler -kombine -yanlız progestin içerenler

70 En yaygın kullanılan, enjekte edilen KS ler progestin içerirler. Halen en yaygın kullanılan, enjekte edilen depo progestinler: Depo medroksiprogesteron asetat (DMPA) Her dozu 150 mg DMPA içerir; 3 ayda bir İM. Uygulanır. Noretisteron enantat (NET-EN) her dozu 200 mg NET-EN içerir 2 ayda bir IM uygulanır. DMPA+5 mg östradiol. Ayda bir uygulanır. (Cyclofem, Mesigyna)

71 Kullanımı: İlk enjeksiyon adet siklusunun ilk 5 günü içerisinde intramüsküler yapılmalıdır. Devam enjeksiyonları mutlaka ilk enjeksiyon tarihine göre + 7 gün içerisinde yapılmalıdır. Enjekte edilen depo-progestinler adet gecikmesi, adet düzensizliği veya adet miktarında azalmaya neden olabilirler,

72 Yöntem bırakıldığında doğurganlığın dönmesinde bir süre gecikme olabileceği (5-7 ay) belirtilmelidir. Yöntemi kullanmak isteyen, post-partum vaka ise; Eğer emziriyor ise ilk enjeksiyon postpartum 6 hafta sonra yapılmalıdır. Bu süre geçirildi ve post partum amenore devam ediyor ise kadının gebe olmadığından emin olduktan sonra enjeksiyon yapılmalıdır. Eğer emzirmiyor ise, ilk enjeksiyon doğumdan 3-4 hafta sonra yapılabilir.

73 Yan Etkileri: Kullananlarda en sık olarak; Adet düzensizlikleri Baş ağrısı Kilo alma Memede duyarlılık görülebilir.

74 Kullanım Endikasyonları: (Çoğu mini haplarla benzerdir) Gebelikler arasında uzun süre isteyenler veya artık çocuk istemeyen ancak cerrahi sterilizasyon da istemeyenler. Cinsel ilişki zamanlamasından bağımsız yöntem isteyenler Emzirenler İleri yaştaki kadınlar Östrojen kullanma kontrendikasyonu olanlar.

75 yalnız progestin içeren yöntemler için DSÖ kategori IV: Gebelik Nedeni bilinmeyen vag kanama* Meme Ca varlığı* *minihap için DSÖ III

76 NORPLANT Sentetik hormon içeren 6 ince esnek kapsülden oluşur (silastik tüp) 3,4 cm uzunluğunda, 2,4 mm çapında Ortalama 36 mg kristalize levonorgestrol içerir

77 Kullanılmaması gereken durumlar (DSÖ IV) Gebelik Açıklanamayan vajinal kanama Mevcut meme kanseri

78 İMPLANON Üç yıl koruma sağlar Tek çubuk 68 mg etonogestrel içerir. Günde 40 mikrogram salınır Estrojen içermez 2002 den beri ülkemizde uygulanıyor Siklusun 1-5. günleri arasında uygulanır Düşükten hemen sonra uygulanabilir Anne sütüne etkisi yok Kullanılmaması gereken durumlar: KB ölçülemeyen HPT Gebelik Mevcut meme Ca

79 Bariyer yöntemler

80 Genellikle vajene uygulanan, spermlerin üst genital kanala geçmesini engelleyen yöntemlerdir. Bu bölümde: Kondomlar Diyaframlar Spermisidler incelenecektir.

81

82 Bariyer yöntemler için kesin kontrendikasyon teşkil eden durum yoktur. Relatif kontrendikasyonlar: Bariyer yöntemin içeriğinde bulunan maddeye karşı allerji, duyarlılık, Kişinin yöntemi kullanmadaki becerisinin yetersizliği, Yöntem başarısızlığındaki gebeliğin, medikal yönden yüksek risk grubunda olması.

83 Kondom Doğru kullanıldığında çok etkili olduğu halde, kullanım etkililiği çok daha düşüktür. İlk kullanım yılı için başarısızlık hızı %12 olarak bildirilmektedir. Kondom cinsel ilişkiden önce ereksiyon halindeki penise uygulanan lateks kauçuktan yapılmış ince kılıftır. Kontrasepsiyon sorumluluğunu erkeklerin de paylaşmasını sağlayan bir yöntemdir. Kondom spermisitle birlikte düzenli kulalnıldığında koruyuculuğu daha da artar.

84 Olumlu Yönleri Kondom kullanımının muhtemelen servikal kanser oluşmasında koruyucu bir etkisi vardır. Gebelik kontrolü sorumluluğunu eşlerin paylaşmasını sağlar. Pahalı değildir kolay bulunur. Dağıtım kolaydır, sağlık kuruluşları, eczaneler ve topluma dayalı dağıtım programları ile, hatta posta ile dağıtımı sağlanabilir. Eşlerin sağlık personelinden bağımsız kontraseptif kullanmalarını sağlar. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlardan korunmada (HIV/AIDS dahil) en etkili yöntemlerden biridir.

85 Olumsuz yönleri Kondom Bazı çiftlerde duyarlılığı azaltabilir Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratır Bazı erkeklerde ereksiyon güçlüğü yaratır Her cinsel ilişkide yeni kondom gerekir Kullanımdan sonra yok edilmesi sorun yaratır

86 Kimler için uygun? Kondom Yalnız yaşayan ve seyrek cinsel ilişkisi olanlar Belli bir süre çocuk istemeyenler Diğer yöntemlerin yan etkilerinden kaygı duyanlar AIDS dahil CYBH riski olanlar Birden fazla cinsel eşi olanlar Gebe olduğu için korunmayan ancak CYBH riski olanlar

87 Vazektomi Erkeğin, testislerden penise giden kanallarının kesilmesi. Vazektomi olan erkeğin menisi vardır ancak sperm içermez. Ailesi yeterli sayıya ulaşmış erkekler için uygundur Çok etkilidir Cinsel ilişkiye etkisi yoktur Yaklaşık 20 ejekulasyondan sonra etkisi başlar Kısırlık oluşur

88

89 Kadında tüplerin bağlanması Artık çocuk istemeyen çiftlerde, kadınların yumurtalık kanallarının/tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Tüpler bağlandığı için yumurta, erkek tohum hücresi (sperm) ile karşılaşmaz. Böylece döllenme engellenir. Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir zamanda, kadın evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır. Çok etkilidir. Cinsel arzu, yeterlilik ve doyumda, adet kanamalarında hiçbir değişikliğe yol açmaz. Hastanede yatmayı gerektirmez. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-b, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz

90

91 Doğal AP yöntemleri DÜTF HSAD Mart

92 Doğal Aile Planlaması Yöntemleri Fertil dönemde çiftin gönüllü olarak cinsel ilişkide bulunmaması Servikal mukus Bazal vücut ısısı Sempto-termal Servikal palpasyon Takvim yöntemi Geri çekme DÜTF HSAD Mart

93 Fertil dönemde (Ovulasyonda); Servikal mukus miktarı artar. Mukus bol berrak, iki parmak arasında tutulduğunda uzayan, elastik niteliktedir. Fertil dönem süresince bu mukus özelliği devam eder. Bu sürede koitus olmamalıdır. Bazal vücut ısısı 0.2 C ile 0.5 C artar ve gelecek adet e kadar yüksek devam eder. Isı yükselmesini izleyen ilk 3 gün koitustan kaçınılmalıdır. Fertil dönemde servikal mukus miktarı artmış vücut ısısı yüksektir yani sempto-termal bulgular pozitiftir. Serviks palpe edildiğinde, yumuşak ve yüksektedir, servikal OS açık ve genel olarak ıslaktır. DÜTF HSAD Mart

94 DÜTF HSAD Mart

95 Servikal Mukus Yöntemi: Kadın, vajinal salgısını her gün kontrol eder ve kayıt eder: Vajinada ıslaklığın hissedildiği ilk günden başlayarak, kaygan, ince ve bol mukusun bitiminden sonraki üç güne kadar cinsel ilişkiden kaçınılır veya ek yöntem kullanılır. DÜTF HSAD Mart

96 Bazal Vücut Isısı Yöntemi Ovülasyondan sonra progesteron hormonu, vücut ısısını 0,2 C-0,5 C arasında yükseltir ve bir sonraki menstrüasyona kadar devam eder Bazal vücut ısısı, hassas bir termometreyle, menstrüel siklus boyunca, her sabah yataktan kalkmadan önce, ortalama aynı saatlerde ve tercihan oral yoldan ölçülür. Tarih belirtilerek bir çizelgeye kaydedilir. DÜTF HSAD Mart

97 DÜTF HSAD Mart

98 Servikal Palpasyon Yöntemi Kadın, serviksteki değişiklikleri belirler. Serviksin kıvamı; Yumuşakken alt dudağın iç kısmı gibi hissedilir: Fertil dönemdedir Sertken burun ucunun ortası gibi hissedilir:infertil dönemdedir. DÜTF HSAD Mart

99 Semptotermal Yöntem Semptotermal yöntem, servikal mukus, bazal vücut ısısı ve servikal palpasyon yöntemlerinin birleşimidir. Her üç yöntemin birleşimi olduğundan diğerlerinden daha etkilidir. DÜTF HSAD Mart

100 TAKVİM YÖNTEMİ Ovulasyondan sonra korpus luteumun gün sonra dejenere olacağı varsayılır. Böylece adetleri düzenli olan bir kadında ovulasyon beklenen adetten gün önce oluyor demektir. Bu hesaplamaya ovumun 24 saat, spermlerinde kadının genital kanalında saat canlı kalabileceği de eklenildiğinde, matematiksel olarak kadının fertil dönemi hesaplanabilir DÜTF HSAD Mart

101 Takvim yöntemi ancak çok düzenli siklusları olan kadınlarda bir kaç ay siklusların izlenmesi, diğer fertilite belirtileri ile de kombine edilerek fertil periyod doğru saptanabilirse başarılı kullanılabilir. Aksi takdirde başarısızlık hızı yüksek olur. DÜTF HSAD Mart

102 DÜTF HSAD Mart

103 Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi: Laktasyonal amenore yöntemi(lam), annenin emzirme döneminde emzirmeyle ilgili bazı koşullara uyarak laktasyon amenoresini bir aile planlaması yöntemi olarak kullanmasıdır. DÜTF HSAD Mart

104 Tam Emzirme Koşulları: Bebeğin altı aydan küçük olması, Annenin adet görmemesi, Bebeğin, sık aralıklarla (6-10 kez) ve en az dört dakika emzirilmesi, Bebeğin beslenmesinin en az %85 inin anne sütüyle sağlanması Bebeğin doğumdan sonra hemen emzirilmesi DÜTF HSAD Mart

105 Tam Emzirme Günde en az 6-10 kez veya bebek her istediğinde emzirme Gece emzirme Bir kez bile olsa, emzirme yerine, bebeği doyuracak başka mama yada sıvı yiyecek vermeme DÜTF HSAD Mart

106 LAM Etki-Etkinlik Ovulasyonlu siklusları ve mens i 6 ay geciktirir Doğru kullanımda etkinlik %98 dir Olumlu yönleri Doğal olarak vardır ve kullanılması koplaydır Ücretsizdir Cinsel ilişkiyi etkilemez Anne ve çocuk sağlığı bakımından yararlıdır Koruma hemen doğumdan sonra başlar DÜTF HSAD Mart

107 Olumsuz yönleri LAM Annenin davranışına bağlıdır Çocuğun emme isteğine bağlıdır Koşullar sağlanmazsa etkisizdir Koruyuculuğu belli bir süre ile sınırlıdır Etkinlik sağlamak için gerekli uygulama kolayca anlaşılmayabilir CYBH dan korumaz DÜTF HSAD Mart

108 Emziren anneler için uygun olan yöntemler: Postpartum erken dönemde RİA uygulanması, Postpartum 6.haftada RİA uygulanması, Minihap; doğumdan hemen sonra başlanabilir. Depo progesteron enjeksiyonları, postpartum 6.haftada yapılabilir. Spermisitler Eşine vazektomi yapılabilir. Eşi kondom kullanabilir DÜTF HSAD Mart