Altman Z Skoru Modeli ile Finansal Başarısızlık Ölçümü: Kimya Sektörü

Transkript

1 Altman Z Skoru Modeli ile Finansal Başarısızlık Ölçümü: Kimya Sektörü 1

2 Şirketlerin finansal başarısının belirlenmesinde aktiflerin karlılık oranı (ROA) ile borç - özkaynak oranı en etkin göstergelerdendir. Edward Altman tarafından geliştirilen Z-Skoru modeli ile firmaların finansal başarıları ve güçleri ölçülmeye çalışılmaktadır. Firmalar düzeyinde finansal başarısızlığın yarattığı sıkıntıların önüne geçilmesi amacıyla erken uyarı tahmin modellerinin geliştirilmesi, geliştirilen tahmin modellerinin tutarlı sonuçlar ortaya koyması gerekmektedir. Bu anlamda çok sayıda istatistiksel modeller geliştirilmiş ve farklı başarı düzeylerinde tahmin sonuçları ortaya konmuştur. Başarısızlık Nedenleri Başarısızlık (%)'si Endüstride Beklenmeyen Gelişmeler 20% Yönetim Yetersizliği 60% Doğal Afetler 10% Diğer 10% Kaynak: Çukurova Üniversitesi Altman ın Z-Skoru modelinde kullandığı 5 rasyo sırasıyla, İşletme Sermayesi / Aktifler Dağıtılmamış Karlar / Aktifler Faiz ve Vergi Öncesi Kazançlar (EBIT) / Aktifler Sermayenin Piyasa Değeri / Pasiflerin Defter Değeri Satışlar / Aktifler dir. Z Skoru (Z) şirketlerin mali performans trendlerinin hangi yönde olduğunu bize rakamsal olarak ifade etmektedir. Z > 2,7 den büyük ise firmaların finansal güçlükle karşılaşma ihtimalinin zayıf olduğunu, 1,8 < Z < 2,7 arasındaki bir oran firma başarısının normal seviyelerde olduğunu, 1,8 > Z altındaki oranlar ise firmanın finansal bir güçlükle karşılaşma ihtimaline daha açık olduğunu göstermektedir. 2

3 Z skoru şirketlerin finansal yapılarının ne kadar güvende olduğunu ve kısa vadede şirketleri finansal açıdan bir sorun bekleyip beklemediğini gösterir. Bir firmanın finansal gücünü etkileyen temel etkenler aşağıda sıralanmaktadır: Sermaye yapısı ve yeterliliği, Faaliyet nakit akımları ve maliyet yapısı, Kazanç yeterliliği, yatırımın getirisi ve karlılık, Likidite, Varlık dönüşümü, Stratejik pozisyon ve Pazar payları Bir Şirketin Finansal Baskı Göstergeleri: Pazar paylarındaki azalma ve satışlardaki düşmeye bağlı olarak faaliyet giderlerinin karşılanamaması, Aşırı kapasiteyle üretim, saldırgan ve sürdürülemez fiyatlama stratejileri, Ticari borçların zamanında ödenmemesi ve ek vade talebi, Faiz oranları ve tüketici talebindeki olumsuz gelişmelere, rekabet pozisyonundaki hızlı değişimlere ve teknolojideki gelişmelere ayak uydurulmaması gibi işaretlerdir. 3

4 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe üretim endeksi 2012 yılında 113 olarak gerçekleşmiştir yılında bir önceki yıla göre %1,7 oranında artmıştır yılında ise 2012 yılına göre %4,5 oranında artmıştır. Kimya Sanayinde 2012 yılı içinde üretim endeksi en hızlı yükselen alan Temel Eczacılık Ürünleri ve Malzemeleridir yılları arasında Kimya Sektöründe ihracat ithalata göre daha hızlı bir şekilde yükselmiştir. Kimya sanayi ürünleri bu dönemde ihracatını yıllık ortalama %9 oranında artırırken, ithalatını %4 oranında arttırmaktadır yılında yapılan dış ticaret işlemlerinde sektörün ihracatı %6 oranında artış gösterirken ithalatı %2 oranında daralmıştır. Kimya sektörünün genel olarak Altman Z-Skorunun hesaplandığı çalışmamızda Merkez Bankasına kayıtlı 158 firmanın konsolide verileri baz alınmıştır. Bu çalışmanın amacı Kimya sektörünün finansal başarısızlık riskini belirlemektedir. Likidite, oto finansman, karlılık, finansal kaldıraç, aktiflerin nakde dönüş süresi gibi göstergeleri kullanarak hesaplanan Altman Z-Skoru Modeli ne göre Merkez Bankası verileri büyük ölçekli, orta ölçekli, küçük ölçekli firmalar bazında ve genel olarak değerlendirildiğinde ortaya çıkan Zeta katsayısı sonuçlarına aşağıda yer verilmektedir. 4

5 4,00 Kimyasalların Ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 2009 sonrası ülkenin toparlanma sürecinde kimya sektörü firmaları yeşil alanın altında riskli bölgelerde kalmıştır. 3, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 3,00 2,7 2,50 2,00 1,8 1,50 1, Genel Küçük Ölçekli Orta Ölçekli Büyük Ölçekli Kimya sektöründe yer alan firmaların Zeta çalışması incelendiğinde son 10 yılda gerçekleşen Z skoru ile kimya sektörü firmaları genel ölçekte finansörler tarafından normal seviye kategorisinde değerlendirilebilecektir. Çalışma grubunda yer alan firmaları ölçeklerine göre değerlendirdiğimizde küçük ölçekli firmaların 2002 de en yüksek finansal başarıya sahip olduğu ve hızlı bir düşüş yaşayarak 2009 yılındaki kriz ile en riskli duruma geldiği, 2012 yılında Z-Skorlarında bir artış görülse de hala riskli ve finansal güçlükle karşılaşma ihtimallerinin yüksek olduğu görülmektedir. Buradan krizin en çok küçük ölçekli firmaları etkilediği görülmektedir. 5

6 4,00 3,83 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Küçük Ölçekli Firmalar Küçük ölçekli firmalar 2000'li yıllarda daha kârlı bir durumdayken firmaların gelişmesi ve büyümesi ile beraber finansal risk oranı da artmıştır. 3,50 3, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 2,47 2,50 2,00 1,87 1,74 1,93 1,57 1,71 1,83 1,78 1,50 1,20 1,12 1, Küçük Ölçek 2002 yılında 3,83 Z skoru ile küçük ölçekli firmaların finansal güçlükle karşılaşma ihtimali en düşük olan yıldır. Ayrıca 2001 krizinden çıkış dönemi olan sonraki dönemlerde Z skoru düşüşe geçen sektörün küçük ölçekli firmaları 2006 yılında artış gösterse de 2,00 ın altında devam eden katsayı ile finansal açıdan oldukça zayıftır. 6

7 4,00 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Orta Ölçekli Firmalar Orta Ölçekli Kimya sektörü firmaları döneminde sarı bölgede yer alarak ciddi olmayan bir finansal risk içermektedir. 3,50 3, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 2,50 2,42 2,59 2,46 2,67 2,41 2,46 2,41 2,58 2,11 2,19 2,24 2,00 1,50 1, Orta Ölçek Orta ölçekli kimya sektörü firmaları döneminde istikrarlı bir trend izlemiş ve finansal açıdan normal bir başarı dönemi geçirmiştir. Bu durum sektördeki orta ölçekli firmaların kimya sektöründeki ihracat gelişmelerinden düşük oranda etkilendiğini göstermektedir sonrası finansal başarı açısından artan bir trend gösteren orta ölçekli firmaların önümüzdeki dönemde kimya sektöründe yaşanacak gelişmeler ile 2,7 başarı sınırını geçerek finansal açıdan güçlü bir seviyeye gelmesini sağlayacaktır. 7

8 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Büyük Ölçekli Firmalar 3,00 2,84 2,59 2,71 2,71 2,50 2,50 2,40 2,36 2,31 2,47 2,42 2,17 2, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 1,50 Büyük ölçekli firmaların küresel kriz zamanında finansal başarı oranları artış göstermiştir. 1, Büyük Ölçek Kimya sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli firmalar finansal başarı açısından en değişken gruptur. Büyük ölçekli firmaların Z skoru 2004 ten itibaren yükselen bir trend izlemiş, bu firmalar en başarılı ve finansal açıdan güçlü dönemlerini arası yaşamış ve sonrasında finansal başarıları düşüşe geçmiştir yılından itibaren finansal başarı skorları yükselişe geçen büyük ölçekli firmaların toparlanma sürecinin devam etmesi ve finans yönetimlerinin kontrol altına alınması durumunda önümüzdeki dönemde artan bir trend izlemesi beklenmektedir. 8

9 3,50 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Genel Genel olarak kimya sektöürü firmaları 10 yıllık süreçte 2,41-2,44 arası bir seyir izlemiş ve finansal risk oranını normal seviyelerde tutmuştur. 3,00 2,7 2,50 2,41 2,41 2,19 2,33 2,52 2,68 2,56 2,49 2,40 2,37 2,44 2, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 1,50 1, Genel Ölçek Sektör genel olarak değerlendirildiğinde 2002 yılında 2,41 ile sektöre dahil firmaların finansal güçlükle karşılaşma seviyelerinin normal seviyelerde olduğu 2012 yılında da aynı seviyelerde seyrettiği görülmektedir. Kimya sektörünün finansal açıdan en başarılı olduğu dönem arasıdır. Sektörün finansal başarı ölçeği 2009 yılından itibaren düşüşe geçmiş ve 2012 yılında sektörün ihracatının artış göstermesi sonucu toparlanma dönemine girmiştir. Çalışma dâhilinde İMKB ye kote olan sektördeki 3 büyük firmanın 10 yıllık Z skoru grafiğine aşağıda yer verilmiştir. 9

10 Seçilmiş Sektör Firmaları 6,00 5, krizi çıkış Küresel Kriz Toparlanma Süreci 4,00 3,00 2,00 1,00 0, PETKİM TÜPRAŞ AKSA 2005 yılından sonra 2, 7 seviyesinin üzerinde gerçekleşen Z skoru ile Petkim, finansörler tarafından risksiz firma kategorisinde değerlendirilebilecektir. Çalışma grubunda yer alan diğer firmaların rakamlarına baktığımızda risk bakımından Petkim in en düşük riske sahip 2. Firma olduğu görülmektedir. Yine de 2010 yılından sonra firmanın Z Skorunun düşüşe geçmesi şirketin mali verilerine dikkatli bir şekilde eğilmesi gerektiğini göstermektedir. Tüpraş 2012 yılında 3,93 oranı ile riski en düşük firma olarak görülmektedir. Firma, arz kapasitesine göre sermaye yapısını oluşturmanın yanında nakit akımlarında ve maliyet kontrollerinde 10 yıllık süreç boyunca başarılı bir yol izlemiş, likidite dengesini iyi kurarak piyasadaki stratejik konumu sayesinde finansal başarısını korumuştur. Aksa nın 2002 yılında 4,1 olan Z skoru sonraki dönemlerde borçluluğun artması ile beraber düşüşe geçmiştir yılından satışların aktiflere oranının oldukça düşmesi ile firmanın finansal güçlükle karşılaşma ihtimali yükselmiş, toparlanma sürecinde ise satışların verimliliğinin artması ve faaliyet karının (EBIT) aktifler içerisindeki payının yükselmesi Aksa nın Z skorunun yükselmesini ve finansal başarı riskini düşürmesini sağlamıştır. 10

11 DEĞERLENDİRME 2002 yılında %17 olan İşletme Sermayesi Aktifler oranı kriz döneminde ortalama %26 seviyelerine yükselmiş ve toparlanma sürecinde %22 seviyelerine gerilemiştir. Bu durum kriz döneminde firmaların işletme sermayesi ihtiyacının artmasından kaynaklanmaktadır. Sektörün dağıtılmamış karlarını incelediğimizde 2000 li yılların başında hammadde fiyatlarının artması sonucu 2003 yılında ham petrol fiyatları bir anda yükselişe geçmiştir ve dağıtılmamış karlar negatif gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda arası dönemde şirketlerin karlılığı oldukça düşmüştür yılında %13 olan Faaliyet Karı (EBIT) / Aktifler 2005 yılında %3 e gerilemiştir. Karlılığı düşen firmalar 2008 küresel krizine hazırlıksız yakalanmış ve bu dönemde firmaların borçlulukları artmıştır. Satışlar / Aktifler oranı 2002 yılında %137 iken 2012 de %109 a gerilemiştir döneminde satışlar yıllık ortalama %7, aktifler %10 büyümekte, kimya sektörü firmalarının satışların aktiflere göre daha yavaş büyümesi satışların verimliliği düşürmektedir yılında Özkaynaklar - Toplam Borç %46 seviyesindeyken küresel kriz döneminde borçlulukların artmasıyla bu oran %134 seviyesine yükselmiş, 2012 yılında ise %95 e gerilemiştir yılında yükselen ham petrol fiyatları ile artan maliyetler kimya sektöründe faaliyet gösteren firmaların karlılığını düşürmüştür. Bu dönemde firmaların işletme sermayesi ihtiyacı artış gösterirken borçluluk da artmıştır. Bu sürecin ardından 2008 yılında yaşanan kriz ile firmaların borçlulukları daha hızlı artarken karlılıkları düşük bir seviyede devam etmiştir. Toparlanma sürecinde artan karlılık oranlarıyla kimya sektöründe faaliyet gösteren firmaların Z skorları yükselmiştir. Önümüzdeki dönemde kimya sektöründe yaşanan olumlu gelişmeler, ihracat artışı ve üretim endeksindeki artışın net satışları ve işletme sermayesini pozitif etkilenip firmaların karlılığının yükselmesi beklenirken bu dönem içinde firmalar borçluluklarını azaltmaya gidecektir. Bu sebeple kimya sektöründe faaliyet gösteren firmaların işletme sermayesi yönetimine ve karlılıklarına dikkat etmesi gerekecektir. 11

12 Besfin, faaliyet alanı birçok sektörü kapsayan müşterilerine butik olarak kurumsal finansman danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Hizmetlerimiz ve sektörel tecrübelerimiz hakkında daha fazla bilgi almak ya da yayınlarımızı takip etmek için sosyal medya uygulamalarımızı takip edebilir, besfin.com web sitemize ücretsiz üye olup rapor ve makalelerimize ulaşabilirsiniz. Yönetim Kurulu ve İcra Kurulu Danışmanlığı Finansal Check-Up Kaynak Yapısı Yönetimi Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. Avrupa Rezidans No:30 Kat:27 Karayolları Mah. Abdi İpekçi Cad. Küçükköy, Gaziosmanpaşa / İstanbul Tel: Fax: info@besfin.com Şirket Değerleme Banka İlişkileri ve Kredi Yönetimi Satınalma ve Birleşme Danışmanlığ ı Kurumsal Finans Uzmanı Finansal Değerlendir me ve Rating Raporu Yatırım Projeleri Analizi ve Finansal Modelleme Uzun ve Kısa Dönem Finansal Planlama Yasal Uyarı Bu rapor, Besfin tarafından özel olarak hazırlanmıştır. Çalışmanın niteliği bilgilendirme amaçlı olup rapor Besfin in bilgisi dışında kopyalanıp yayınlanamaz. Besfin rapordaki bilgilerin kesinliği ve güvenilirliği ile ilgili olarak herhangi bir beyan, garanti ve taahhüt altına girmemektedir. Raporun kapsadığı görüşler ve yorumlar genel kabul görmüş teorik yaklaşımlar olup, gerçekleşmeleri koşullara bağlıdır. Rapor ile ilgili tüm sorumluluk kullanıcılara ait olup ilgili tüm taraflar bilgilerin doğruluğu ile ilgili olarak kendi araştırmalarını gerçekleştirmelidirler. Raporun direkt kullanımından doğabilecek olan zararlardan Besfin ve/veya çalışanları sorumlu tutulamaz Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. 12