Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. Ders 4. Yazma Becerileri. (Nadia El-Awady)

Transkript

1 Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. Ders 4 Yazma Becerileri (Nadia El-Awady) WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 1

2 Dünyanın ilk çevrim içi bilim haberciliği kursuna hoşgeldiniz. Bu kurs Dünya Bilim Muhabirleri Federasyonu (WFSJ) tarafından, Bilim ve Gelişim Ağı (Science and Development Network SciDev.Net) ile yakın işbirliği içinde geliştirilmiştir. 4.1 Giriş Kim için yazdığınızı bilin Editörünüz Okuyucunuz Kendiniz Hikâyefikrini iyi kurgulamak Farklı bilim yazılarına giriş Herhangi bir stildeki bilim yazısının temel özellikleri Haber yazısının temel özellikleri İnceleme yazısının temel özellikleri Anlatı yazısı: Okuyucularınıza bir hikâye anlatın İnternet için yazmak Gözden geçirme soruları (1-5) Gözden geçirme sorularının yanıtları Ödevler (1-5)...32 Bu projeye fon sağlayan kurumlar: International Development Research Centre (Kanada) [ ] Department of International Development (İngiltere) [ ] Swedish International Development Agency (İsveç) [ ] WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 2

3 4.1 Giriş Bilimle ilgili yazı yazan bir muhabir, diğer haberlerle de rekabet içindedir ve medyada yer alan tüm haberlerin yazımında uyulan ortak kurallarda da uzmanlaşmak zorundadır. Araştırmanızı yaptığınız, konuyu anladığınız, iyi iletişim becerilerine sahip olduğunuz ve haber yazım stilinin normal kurallarına uyduğunuz sürece, bilim hakkında ilginç makaleler yazabilirsiniz. Ama özellikle bilim muhabirlerinin aklında tutması gereken bazı şeyler var. Örneğin, karmaşık bilimsel jargon nasıl basitleştirilir? Ya da okurların boyut, hacim, ağırlık ve uzaklıkla ilgili, aşırı küçük ya da aşırı büyük rakamları anlamalarını nasıl sağlarız? Ya da daha önemlisi, bir bilim muhabiri görünüşte sıradan olan bir konuyu, baştan sona okuyucuların ilgisini ayakta tutacak şekilde nasıl yazabilir? Bu dersin sonunda, iyi bir haber yazısının temel özelliklerini anlamış olacaksınız. Aynı zamanda, bilim hakkında yazmayı daha ilginç hale getirebileceğinizi de öğreneceksiniz. Bilimle ilgili bir haber sıkıcı olmak zorunda değildir. Genç ve yaşlı okuyucularda macera, merak ve sorgulama duygularını uyandırmayı başaran bir kaç basit yöntem ve araç var. Eğer bunları kullanmayı öğrenirseniz, makaleleriniz gazetelerin ve dergilerin ön sayfalarındaki silahlı çatışmaları ve doğal afetleri konu alan diğer haberlerle rekabet edebilecektir. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 3

4 4.2 Kim için yazdığınızı bilin Editörünüz Kâğıdınıza ya da Word dökümanına tek bir harf bile yazmadan önce, en önemli üç eleştirmeninizi tanıyın: editörünüz, okuyucunuz ve kendiniz ve tam olarak da bu sıralamayla! Editörünüzü iyice anladığınızdan emin olun. Önce hikâyenizi tartışın ve editörünüzün istediği bakış açısını yakalamaya çalışın. Editörün ne uzunlukta bir makaleye ihtiyacı olduğunu ve resim, diyagram ya da makalenizi ilginç hale getirmenize yardımcı olacak başka ek materyaller isteyip istemediğini anladığınızdan emin olun. Editörünüzle iletişim kurarken hassas bir denge kurmanız gerektiğini anlamanız önemlidir. Bu çevrim içi kursun Ders 1 bölümünde de belirtildiği gibi, basılacak pek çok yeni makalenin günlük yüküne ek olarak, diğer yazarlarla da iletişim halinde olan editörünüz meşgul olacaktır. O yüzden, sizin iletişiminizi takdir etse bile, editörünüzün, makaleye başlamanız için bir iki e-posta alışverişinden daha uzun zamanını almamalısınız. Aksi takdirde, gelecekte editörünüzün işe daha çabuk başlayabilen başka bir yazarla ilgilenmeye başladığını görebilirsiniz. Unutmayın: Bu çok rekabetçi bir pazardır! Ama dikkat edin: Sadece siz hikâyenizi herkesten daha iyi biliyorsunuz. Editörler bazen orada olmayan hikâyeler ararlar. Araştırmalarınıza güvenin ve bulgularınızı net bir şekilde aktarın. Makalenizi yazdıktan sonra, editörünüzün bazı değişiklikler isteyebileceğini bilin. Bu, editörünüzü iyi anlamanın en önemli yollarından birisidir. Sadece editörünüzün bir sonraki sefer neler isteyeceğini anlamak için değil, genel olarak yazma yeteneğinizi geliştirmek için de bu değişikliklerden ders alın. Editörler, yazarların en iyi öğretmenleridir. Daima şunu hatırlayın: Kaç yıldır yazıyor olursanız olun, daima öğrenecek yeni şeyler ve becerilerinizi geliştirmeye yer vardır! Editörünüzle sinirlenmeden ve rahatsız olmadan iletişim kurun. Bir muhabir olarak becerilerinize güvenin, ama daima yönlendirilmeyi kabul etmeye istekli olun. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 4

5 4.2 Kim için yazdığınızı bilin Okuyucunuz Eğer editörünüz kapıdaki nöbetçiniz ise, okuyucunuz da arenanızdır. İlgilerini ilk çeken siz olduğunuz sürece, her harfinizi takip eden insanlardır. Bu çevrim içi kursun Ders 1 bölümünde de belirtildiği gibi, okuyucular yayına ve yayının hedef kitlesine göre çeşitlilik gösterirler. Daha genç, daha yaşlı, iyi eğitimli veya genel okuyucu olabilirler. Yayının yerel, bölgesel ya da uluslararası okuyucusu olabilirler. Bu yüzden, sizin yazınız da buna göre çeşitlilik göstermelidir. Bir yayının okuyucusunun kim olduğunu anlamanın bir kaç yolu vardır: Editöre sorun. Eğer yayının bir web sitesi varsa, Hakkımızda sayfasına bakın. Yazı ve hikâye açılarını görmek için, o yayında basılmış olan makalelerin bazılarını okuyun. Dinleyici geri bildirimi ile ilgili herhangi bir bölüme göz atın. Hedef okuyucuya uygun terminoloji kullanın bu, editörünüz üzerinde iyi bir etki bırakmanıza yardımcı olur ve onu değişiklik yapma zahmetinden kurtarır. Daha genç ve genel okuyucularda, daha fazla arka plan bilgisi sağlamanız ve basit terimler kullanmanız en azından zor olanlardan bazılarını açıklamanız gerekir. Bilim geçmişi olan daha uzmanlaşmış okuyucularda, konunuzu aşırı şekilde basitleştirmeyin, aksi takdirde onları sıkarsınız. A. Çocuklar ve gençler için yazmak Belki de herhangi bir yazı stilinde uzmanlaşmaktan çok daha zor olan, çocuklar ve genç insanlar için yazmaktır. Bu okuyucunun dikkat süresi kısadır ve dikkatini dağıtan çok fazla şey vardır. Gençler ve çocuklar için yazan muhabirler artık video oyunları, internet, uydu televizyonu ve ipod larla rekabet etmek zorundadırlar. Ve her ne kadar anlaşılmaya özen göstermeniz gerekse de, onların zekâsını hafife almayın. Bilimi basitleştirin, ama patronluk taslamayın. Ve daha ilk cümleden itibaren onların ilgisini çektiğinizden emin olun. Makalenizi kısa ve ilginç tutun ve fazla sayıda örnek, resim ve destekleyici materyal kullanın. Harekete geçirin, meydan okuyun ve eğlenceli hale getirin! ÖRNEK: National Geographic Çocuk dergisinde çıkan şu hikâyeyi okuyun: Uluslararası Kıyı Temizliği: Okyanus Hayvanlarının Hayatta Kalmasına Yardım Etmek [ ] B. Genel okuyucu için yazmak Eğer genel okuyucu için yazıyorsanız, okuyucunuzun belli bir bilgiyi bildiğini ya da belli bir konuyu anladığını asla varsaymayın. Okuyucuları dışlamayın yeterli arka plan bilgisi ve okuyucunun eğitim seviyesine bakmaksızın herhangi birinin konunuza ayak uydurabileceği kadar açıklama sağlayın. Makalenizi yine de, ona günlük bir gazetede rastlayan bir bilim insanının yeterince ilginç bulacağı şekilde yazın. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 5

6 ÖRNEK: İngiltere nin günlük gazetesi The Guardian da çıkan şu örneğe bir göz atın: Beyin Taramaları Çikolatakoliklerin Nasıl Müptela Olduğunu Gösterdi [ news/story/0,, ,00.html ] C. Bilimsel topluluk için yazmak Bilimsel topluluğun üyeleri, temel bilimsel kavramların farkındadırlar, ama bu her şeyi bildikleri anlamına gelmez. Bilim dallarına bağlı olarak, bilim insanları da bilgi açısından çeşitlilik gösterirler. Bu nedenle, bilimi basitleştirmek zorunda olmasanız da, yazınız akademik bir rapora benzememelidir bu durumda da okuyucunun ilgisini çekmeye çalışmak zorundasınız. ÖRNEK: Hedef okuyucusu bilim çevreleri olan Nature News da çıkan şu haberi okuyun: Süper Mikrop İnceden İnceye Tahlil Edildi [ ] Özet olarak, okuyucunuzun dilinde yazın. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 6

7 4.2 Kim için yazdığınızı bilin Kendiniz Güçlü yanlarınızı keşfedin ve kendinizden emin bir şekilde kendi yazma stilinizi geliştirin. Her ne kadar editörünüzün ve okuyucunuzun takdir edeceği şekilde yazmak önemli olsa da, kendiniz olmak da bir o kadar önemlidir. Habercilik yazımının temel kurallarına uyun, ama asla kendi eşsiz yazma stilinizi kaybetmeyin. En nihayetinde, sizi başarılı ve aranan bir muhabir yapacak olan şey budur. Farklı yazım stillerini öğrenin. Mümkün olduğunca çok makale okuyun ve neden bazılarının diğerlerinden daha ilginç olduğunu ve neden bazı makaleler okuyucudan şahane geri bildirim alırken diğerlerinin alamadığını anlamaya çalışın. Ödül kazanmış makaleleri okuyun ve jürinin neden bunları seçtiğini anlamaya çalışın. Daha da önemlisi, zaman içinde kendi yazmış olduğunuz makaleleri yeniden değerlendirin ve neden bazılarının diğerlerinden daha başarılı olduğunu anlamaya çalışın. Bütün bu bilgileri, bir yazar olarak kendinizi keşfetmekte kullanın. Yeni stiller denemekten ya da yeni yaklaşımlar geliştirmekten korkmayın. Bu sürecin bir parçası olarak, diğer yazarların stillerini taklit etmeyi deneyebilirsiniz. Ama eninde sonunda kendi eşsiz stilinizi bulmayı amaçladığınızdan emin olun. En başarılı olabilmek için, eşsiz olmanız gerekir. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 7

8 4.3 Hikâye fikrini iyi kurgulamak Nasıl iyi bir hikâye yazabileceğinizi öğrenmeden önce, hikâyenin ana hatlarını nasıl iyi bir şekilde yazacağınızı öğrenmeniz gereklidir. Eğer editörünüzü hikâyenin basılmayı hak ettiğine ikna edemezseniz, okuyucuyu da haberin okunmaya değer olduğuna ikna edemezsiniz. Editörler meşgul insanlardır, bu yüzden hikâye fikriniz kısa ve öz olmalıdır. Diğer haber fikirleriyle rekabet edeceğinizden, hikâye fikriniz çarpıcı olmak zorundadır. Aşağıdaki genel kurallara uyun: E-postanızın konu satırının ilgi çekici olduğundan ve ele almak istediğiniz konuyu yansıttığından emin olun. Editörlere her gün e-posta yağar ve konu satırında, mesela Merhaba yazan e-postaları yok sayarlar. Makalenin başlığına yakın bir konu satırı yazın. Göze çarpan ve makalenin konusunu belirten birşey bulun. Hikâye fikri kısa ve konuya odaklanmış olmalıdır. Editörünüz, bitmek bilmeyen paragraflar boyunca yapılmış açıklamalar ve argümanlar bulacağı bir e-posta mesajını açmak istemeyecektir. Fikrinizi satmak için, 3 organize paragrafı aşmayın. Özetin kendisinde, ya nut graf a benzer bir paragraf ( Nut graf ın açıklaması için 7. Bölüm: İnceleme yazısının temel özellikleri ne bakın), ya da makaleye giriş yapan bir paragraf yazın. Makelenin kendisini yazıyormuşsunuz gibi, makalenizin tam olarak neye odaklanacağını açıklayan bir kaç cümle yazın. Editörünüze, konu hakkında nasıl bir araştırma yapmak niyetinde olduğunuzu örneğin, kimlerle röportaj yapmayı planladığınızı ve arka plan bilgisi için hangi kaynakları kullanacağınızı açıklayın. Yapacağınız ziyaretler konusunda da net bilgi verin. Editörler, internetten ya da basın açıklamalarından bilgi toplayarak yazılan hikâyelerin tersine, kişilere yapılan ziyaretlerden ve projeleri birinci elden görmekten doğan hikâyelerden daha çok etkilenirler. Editörünüze, hedef okuyucunuzun haberinize neden ilgi duyacağını açıklayın. Kendinize makul bir son teslim tarihi belirleyerek, editörünüze ilk taslağı ne zaman görebileceğini ve tahmini kelime sayısını söyleyin. ÖRNEK: Aşağıda iyi bir hikâye özeti bulacaksınız: Konu satırı: Hikâye fikri: İsrail Filistin bilim işbirliği Merhaba Mike, Yayınınız için aşağıdaki hikâye fikrini önermek istiyorum: Orta Doğu da çatışma hüküm sürerken, İsrailli ve Filistinli bilim insanları aralarında ortak araştırmaları destekleyecek bir organizasyon kurdular. Hali hazırda 15 ortak araştırmaya fon sağlamış olsa da, proje çok fazla politik ihtilafla çevrili durumda. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 8

9 Hikâyeyi işlemek için, organizasyonun hem İsrailli hem de Filistinli direktörlerinin yanı sıra, organizasyonun verdiği fondan yararlanan İsrailli ve Filistinli araştırmacılarla da görüşeceğim. Aynı zamanda, var olan politik atmosferde projenin kendisiyle ilgili farklı görüşleri olan çok sayıda Filistinli araştırmacıyla konuşacağım. Bu fikirle ilgileniyorsanız, makalenin ilk taslağını 10 gün içinde gönderebilirim. Makaleye geniş yer ayırmayı tercih ederim, bu yüzden 1500 kelimelik bir inceleme yazısı düşünüyorum, ama kelime sayısında sizin yer sınırlamalarınıza göre yapacağınız yönlendirmeye de açığım. Teşekkürler. Geri bildiriminizi bekliyor olacağım. Saygılarımla, Regina Hikâye özetinizi yolladıktan sonra, aşağıdaki 3 karşılıktan birini alacaksınız: 1. Editörünüz hikâye özetinizden memnun ve size başlama iznini veriyor. Sakın onu yarı yolda bırakmayın! İlk taslağı son teslim tarihinden önce yollayın ve yapmayı kararlaştırdığınız şeylere sadık kalın. 2. Editörünüzün bazı çekinceleri var ve bunları sizinle tartışıyor. Bu, hikâye fikrinizi daha da geliştirebilmeniz için iyi bir fırsattır. Bölüm 4.1 de belirtildiği gibi, hikâyenin bakış açısı üzerinde fikir birliğine varmak önemlidir. 3. Editörünüz cevap vermiyor. Bu durum, e-postanızın istenmeyen e-posta denizinde kaybolduğu anlamına da gelebilir. Editörünüzü, e-postanızı alıp almadığını teyid etmek amacıyla hikâye özetini yolladıktan bir kaç gün (ya da bu bir haber hikâyesiyse bir kaç saat) sonra aramanızda sakınca yoktur. Bu aynı zamanda, hikâye fikrinizin yeterince ilginç olmadığı ve editörünüzün sizi geri çevirmek için zamanı olmadığı anlamına gelebilir. Hikâyenizi ikinci bir kez gözden geçirin. Fikrinizi başka bir yayıncıya yollamak denemeye değebilir. Dikkat çekecek daha iyi bir bir açı yakalamaya çalışın. İyi bir hikâye özeti, iyi bir makaleye doğru attığınız ilk adımdır. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 9

10 4.4 Farklı bilim yazılarına giriş Bilim yazısı editöre, okuyucuya, size, yayıncıya ve istenen haber çeşidine göre farklılık gösterir. Nişinizi bulmak için farklı formatlar denemek ve neyi en iyi yaptığınızı keşfetmek iyi bir fikirdir. Eğer serbest çalışıyorsanız, bu tip yazıları arayan medya organizasyonlarını hedef almaya başlayabilirsiniz. Ama daha geniş bir pazar kazanmak için çeşitlilik göstermeye hazır olun. Aşağıda bazı farklı tip bilim yazılarının kısa açıklamalarını bulacaksınız. Bunlardan bazılarına Ders 4 ün ilerleyen bölümlerinde değinilecektir. A. Haber hikâyesi Haber hikâyeleri, içinde bulunulan anda ya da çok yakın geçmişte olmuş olayları aktarmak amacıyla yazılır. Her zaman değil ama genellikle diğer tip hikâyelerden daha kısadırlar. Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl sorularını makalenin birinci veya ilk iki cümlesinde yanıtlayacak şekilde yapılandırılırlar. Haber hikâyeleri genellikle kısa cümleler ve paragraflardan oluşur. Konferanslar, yakın zamanda yapılmış bilimsel keşifler ve bulaşıcı hastalık salgınları, sık sık haberlerin konusu olurlar. ÖRNEK: Mısırolojide yüzyılın keşfi [ east/ stm ] B. İnceleme yazısı İnceleme yazıları genellikle temel bir haber hikâyesinden daha derinlemesine yazılırlar. Bir inceleme makalesi, bir haber konusunu (yani yakın zamanda olmuş bir olayı) ele alabilir, ama daha geniş bir alanı kapsar. Aynı zamanda, inceleme makaleleri hâlâ devam eden ya da daha az aciliyet taşıyan hikâyeleri de işleyebilir. Genellikle, okuyucunun ilgisini çeken ilginç bir giriş, bunu takip eden ve hikâyenin odak noktasını açıklayan kısa bir paragraf ve sonra da haberin arka plan bilgisini içeren bir ana gelişme kısmı olur. En sonda bir sonuç bölümü, düğümün çözüldüğü bir zirve noktası veya hikâyenin haberi sonlandıran olağandışı bir tarafı olabilir. ÖRNEK: Yeşillenen Çöl [ ] C. Röportaj Her ne kadar uzmanlar, araştırmacılar, bilim insanları ve sokaktaki insanlarla röportajlara başvursak da, bir makalenin odağı tek bir röportaj olabilir. Bu makaleler daha yaratıcı şekilde yazılabilseler de, genellikle soru cevap stilinde yazılır. Buradaki önemli nokta, okuyucunun dikkatinin sadece konuya değil, röportaj yapılan kişiye ve onun görüşlerine de odaklanmasıdır. Bu makaleler aracılığıyla, okuyucularımızın belli bir kişinin bir ya da birçok konu hakkında ne düşündüğünü daha iyi anlamalarına yardımcı oluruz. (Ders 3: Röportaj konusuna bakın [ ] ÖRNEK: İşte soru cevap şeklinde yazılmış bir röportaj: Shrek ve 3D animasyonu kusursuzlaştırma arayışı [ C&cid= &pagename=Zone- English-HealthScience%2FHSELayout ] WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 10

11 D. Başyazı, analiz, yorum veya fikir haberi SciDev.Net in direktörü olan David Dickson şöyle yazıyor: Bir başyazının amacı, ilgi çekici bir konudaki bir meseleyle ilgili bakış açısı sağlamaktır. Bir başyazı ya imzalı ya da imzasız yayınlanabilir. Eğer bir başyazı imzasızsa, editörün, ya da o kurumda çalışan üst düzey bir personelin (ya da nadiren bir serbest katılımcının) ifade ettiği şekliyle, yayıncının ya da başyazının yayınlandığı web sitesinin görüşlerini temsil eder. Eğer bir başyazı imzalıysa, bu yazı yayının ya da web sitesinin bakış açısını temsil etmez. Ancak genel olarak, başyazıya seçkin bir yer verilir, çünkü editör (ya da yazı işleri grubu) bunun okuyucuyu hakeden bir bakış açısı olduğunu düşünmektedir. Bir başyazı, hem ele alınan konuyla ilgili net bir sonuca, hem de sonucun dayandırıldığı kesin bilgileri ve argümanları gözler önüne seren mantıklı bir yapıya sahip olmalıdır. Aynı zamanda, yazar neden aynı fikirde olmadığını belirterek, kısaca karşıt argümanları da tanımlayabilir. Bir başyazıya başlamanın pek çok yolu vardır. Bunu yapmanın bir yolu, ele alınan konuyu hemen belirtmek ve neden bu konunun seçildiğini özetlemektir. Bu, örneğin, yakın zamanda olmuş bir olayla ya da hükümetin yapma olasılığının bulunduğu bir duyuruyla ilgili bir yorum olabilir. Diğer bir seçenek de, ya toplumsal (belli bir ülkede AIDS vakalarının artışını açıklamak gibi) ya da tarihsel bir konuda (geçmişte yaşanmış bir olayı şu anki gelişmelerle karşılaştırmak gibi) ilginç bir arka plan bilgisi sunmaktır. Üçüncü bir seçenek, sonuçla başlamaktır, ilk cümlede belli bir hükümetin ya da organizasyonun belli bir konuda ne yapması gerektiğiyle ilgili yazar görüşünü belirtmektir. Yazının nasıl başlayacağının kesinleşmesi ise yazarın eğilimlerine, yaratmaya çalıştığı genel etkiye ve yardımcı editörün seçilen başlangıcın uygun olduğuna karar vermesiyle gerçekleşir. Başyazının yapısının geri kalanı, çeşitli formatlarda olabilir. Yazar kendi fikirlerini makalenin başlarında ifade etmeye ve makalenin geri kalanında fikirlerini ispat eden argümanlar sunmaya, eğer yer varsa, karşı argümanları çürütmeye karar verebilir. Bir alternatif de, mantıklı bir argüman geliştirip, sonucu son bir iki paragrafta vermektir. Herşeyin ötesinde, en iyi makale yapısı, argümanları en etkin biçimde aktaranıdır. Başyazı yazarken, aşağıdaki noktalar akılda bulundurulmalıdır: 1. Fikrinizi net ve öz bir şekilde ifade ettiğinizden emin olun. 2. Argümanlarınızın mantıksal bir yapısı olduğundan emin olun. 3. Teknik veya örtük bir dil kullanmaktan kaçının. 4. Argümanın anlaşılabilir olması için diğer makalelere ya da web sitelerine atıfta bulunmaktan kaçının. 5. Hakaret niteliği taşıyan bir dil kullanmaktan kaçının (meşru ve potansiyel olarak hakaret içeren yorumlar arasında çok ince bir çizgi olduğunu unutmayın!) ÖRNEK: David Dickson tarafından SciDev.Net için yazılmış olan şu başyazıyı okuyun: Afrika kendi bioteknoloji gündemini yaratmalıdır [ ] WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 11

12 E. Araştırmaya dayanan rapor Araştırmaya dayanan rapor, belli bir konuyla ilgili yoğun, orijinal araştırma ve inceleme gerektirir. Genellikle önemli ve tartışmalı bir soruna yanıt bulmayı içerir, örneğin: Yerel su dağıtımı gerçekten de bölgedeki belli bir hastalığın artışıyla ilgili mi? ya da İlk insan klonunu gerçekleştirdiklerini iddia eden araştırmacılar gerçeği mi söylüyorlar?. Bu tür bir raporda, bilim insanları muhabirin gerçeği açığa çıkarma yolunda çalışmalarına güvendiği uzman tanıklar olabilirler, ya da muhabirin araştırmalarının odağı olabilirler. Ayrıca muhabir hikâyeyi anlatmak için bir bilim insanının görüşlerini bir diğerinin görüşleriyle çarpıştırabilir. Araştırmaya dayanan rapor, genellikle daha fazla zaman alır, çünkü yanıtlara sahip olan ya da kendisiyle röportaj yapılması konusunda istekli insanları bulmak daha zordur. Hazırda hiç yanıt olmayabilir ve muhabir herhangi bir yanıt bulabilmek için çok çalışmak zorundadır. Ama araştırmanın kalitesi, nihai haberi kesinlikle etkileyecektir. ( Ayak işlerini yapın ı da okuyun. [ the leg work. html ]) ÖRNEK: Bu, Nature dergisi tarafından, Libya da çocuklara HIV bulaştırmakla suçlanan 6 tıp çalışanıyla ilgili araştırmaya dayanan bir rapordur: Çok önemli bir kanıt eksik! [ ] F. Bloglar Bloglar, habercilik yazımında gürültü koparan en yeni gelişmedir. Pek çok yazı stilinde, muhabirlerin adil, dengeli ve tarafsız bir biçimde haber verebilmeleri için birey olarak kendilerini uzakta tutmaları beklenir. Ancak, bloglar muhabirlerin kendi düşüncelerini, tecrübelerini ve maceralarını gözler önüne sermelerinin önünü açtı. Bir muhabirin ele aldığı hemen hemen her haberde, hikâye arkasında hikâye vardır. Örneğin, eğer bir muhabir İran a nükleer enerji sorununu işlemek için gidecek olsa, kesinlikle ilk olarak bilgiyi nasıl elde ettiğiyle ilgili hikâyeler olacaktır. Ve eğer editörünüz sizi 500 kelimelik bir haberle sınırlandırırsa, bunun genişletilmiş halini blogunuzda yazabilirsiniz. Bloglar normalde kişisel web sitelerinde bulunulurlar. Blog yazmanıza olanak tanıyan pek çok sayıda ücretsiz çevrim içi program vardır. Aynı zamanda, çalıştığınız gazete ya da derginin, muhabirlerin bloglarına ayrılmış özel bir bölümü olabilir. Eğer paylaşabileceğiniz bir hikâye arkasında hikâyeniz varsa, editörünüzle konuşun. ÖRNEK: Pulitzer ödüllü bilim muhabiri Deborah Blum ın aşağıdaki blog kayıtlarına bir göz atın: [ ] Bilim yazılarınız stil olarak ne kadar çok çeşitlilik gösterirse, potansiyel pazarınız o kadar geniş olur. Ama kendi eşsiz stilinizi geliştirmeye devam ettiğinizden emin olun. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 12

13 4.5 Herhangi bir stildeki bilim yazısının temel özellikleri A. Bilimi gökten yere indirin Ders 4 te bu noktaya kadar okuduğunuz her şey, hemen hemen her konu için geçerlidir. Ama yazınızı okuyucularınız için daha ulaşılabilir ve ilginç hale getirmek adına sahip olmanız gereken bazı beceriler vardır. Bazı insanlara göre, laboratuvarlarındaki bilim insanları uzak diyarlardaki uzaylılar gibidir. Bazı durumlarda, bu benzetme gerçekten de doğru olabilir! Muhabirin işi, bilim insanı bazen isteksiz de olsa, onu dünyaya geri döndürmektir. Bilim insanının içindeki insanı dışarı çıkarın. Bilim insanının, herkesin kendinden bir şeyler bulabileceği yönlerini vurgulayın: bir hobi, bir soruyu cevaplamadan önce derin düşüncelere daldığında yaptığı bir şey. Laboratuarda ne giyer? Nasıl bir gülüşü var? İşteki meslektaşlarıyla nasıl ilişkiler kurar? Araştırmadan bahsederken gözleri parlar mı? Bilimle ilgili yazarken, bunun okurlarınızın günlük hayatlarına nasıl yansıdığını açıklayın. Röportajınız sırasında, araştırmacıya DNA moleküllerinden gelen nanotüplerin neden bilgisayar teknolojileri için devrimsel bir gelişme olabileceğini sorun. Ya da okurlarınıza kök hücre araştırmalarının nasıl hastalıkların tedavileri için büyük bir potansiyeli olduğunu açıklayın. Hikâyenizin girişini yaparken, hastalıktan etkilenmiş birisiyle ilgili yazarak, anlatı tekniğini kullanın ve kök hücre araştırmasının bu durumu nasıl değiştirebileceğini açıklayın. ÖRNEK 1: Avustralya nın Cosmos dergisinde çıkan bir makaleden yapılmış aşağıdaki alıntıya bir göz atın (Eylül 2005, sayfa 34). Makale, New England Tıp Dergisi nde yayınlanmış olan bir araştırma çalışmasını ele alıyor, ama çok pratik bir şekilde: O bir bağımlı değildi. Aldığı ilaç kokain değil, kodeindi. Doz küçüktü ve bir doktor tarafından verilmişti. Ama yine de, bu doz bile hastaya çok gelmişti ve neredeyse ölecekti. Suçlu? Hastanın genleri. Kodein ağrı kesici etkisi yapıyor, çünkü vücut onu morfine çeviriyor. Pek çok insanda, bu reaksiyonu gösteren genden sadece bir tane bulunur. Bu hastada üç tane vardı. Vücudu kodeini süpersonik bir hızla morfine dönüştürdü. Zehirlenmenin doruğunda, beklenen morfin seviyesinin 800 katı beynini doldurdu. Bu aşırı kodein dozu, New England Tıp Dergisi ne girebilecek kadar sıradışıydı, ama neden olduğu problem nadir olmaktan çok uzak. 295 milyon nüfusu olan Amerika da her yıl, ters ilaç reaksiyonları (ADRs) tahminen 100,000 hayat alıyor ve 2,2 milyondan daha fazla ciddi hastalık vakasının nedenini oluşturuyor. Ancak, yakın zamana kadar doktorlar ADRs i önlemek için hemen hemen hiç birşey yapamıyorlardı. Bir insanın tedavisini diğer bir insanın zehrine dönüştüren genetik farklılıkların şifresini çözebilecek ne bilgiye ne de teknolojiye sahiplerdi. Bu durum artık değişiyor. İnsanın gen haritası ve bireyin DNA sını analiz etmekte kullanılan araçlar, oldukça çabuk bir biçimde farmakogenomik ilaç tepkimesini tahmin etmek için genetik bilgiyi kullanma konusunu hızlandırdılar. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 13

14 ÖRNEK 2: Aşağıda, Amerika da yayınlanan Seed dergisinden yapılan bir alıntı var (Şubat/Mart 2006, sayfa 58): Profesör Elizabeth Gould un bilgisayarının ekranında bir marmoset (bir tür küçük Güney Amerika maymunu) resmi var. Marmosetler bir tür yeni dünya maymunudur ve Gould un tam holün sonunda yaşayan büyük bir marmoset kolonisi var. Maymun popülâsyonu sadece 3 yaşında olsa da, Gould bu fotoğraflarla gururlu bir ebeveyn gibi gösteriş yapmaya bayılıyor. Okuyucunuzun, makalenizin konusunda kişisel olarak kendinden bir şeyler bulmasına yardımcı olacak bir yol bulun. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 14

15 4.5 Herhangi bir stildeki bilim yazısının temel özellikleri (Devamı) B. Bilimi basitleştirin Bilim, hakkında yazılması zorlayıcı bir konu olabilir. Bilim insanları, kendi alanlarında çalışmak ve araştırma yapmak için yıllarını harcarlar ve sizin tüm bu yılları, herkesin anlayabileceği 1000 kelimeye tercüme etmeniz beklenir. Daha iyi yazma sorusuna verilecek yanıtın bir kısmı, röportajlar sırasında bilim insanlarının bilimi sizin için basitleştirmeleri konusunda ısrar etmektir (Ders 3: Röportaj a bakın). Eğer anlamadığınız bir şey varsa, bunu söyleyin. Sadece yarım yamalak anladığınız bir konuda yazı yazmayın. Konunuzun araştırmasını iyi bir şekilde yapın ve birisine bunu basit terimlerle açıklatın. Yeterince arka plan bilgisi sunun ve karmaşık bilimsel jargonu basitleştirin ki, makalenizi herkes anlayabilsin ve ondan zevk alsın. Kıyaslama ve benzetmelerin kullanımı Benzetmelerle ilgili olarak bilim muhabiri Jan Lublinski şunları yazıyor: Mecazlar bilim yazılarının önemli bir parçasıdırlar, çünkü günlük hayattan ve bilimi anlaşılması kolay hale getiren kültürel referanslardan yararlanarak güçlü tasvirler yaratırlar: atmosfer bir seradır, bir satranç oyuncusunun beyni bilgisayardır, bir kara delik kurbanlarını yiyen bir canavardır ve yıldızlar son haykırışlarını X ışını emisyonları olarak gönderirler. Genel olarak, benzetmeler düşünce sürecimizin farklı bölümleri arasında bağlantılar yaratırlar. Bir hikâyenin ana benzetmesi, hikâyeyi şekillendirmek için de kullanılabilir. Örneğin, klonlanan koyun, Dolly nin yaratıcısı Ian Wilmut ı ararsanız, onun klonlama araştırmasını tanrısal bir metafizik eylem olarak tanımlayabilirsiniz, ki bu da hikâyeye hem kritik hem de politik bir açı kazandırır. Eğer herşeyin kuramsi (daha formülize edilmemiş, bulunduğunda bu adı alacak olan kuramdir. Bulunursa, bütün herşeyi açıklayan herşeyin kuramsi olacaktır.) arayışında, büyük bir parça hızlandırıcı yapan fizikçileri, bir katedral inşa eden gerçek inananlar olarak tanımlarsanız, aynı şey geçerlidir. Karşılaştırma ya da teşbih in (mecazın daha zayıf eşleri) yanısıra, mecaz, bilim yazılarında birşeyleri açıklamak için kullanılabilir. Evrenin genişlemesi nin ne anlama geldiğini açıklığa kavuşturmak için, yıldızların maya hamurundaki kuru üzümler gibi birbirlerinden uzağa sürüklendiğini söylemek, bu ifadenin anlaşılmasına yardımcı olur. Bağışıklık sistemi, ana vatanını savunan bir ordu gibidir; bilim insanları bir problemi çözmek için dedektifler gibi çalışırlar. Ama son iki örnek, bazı mecazların hali hazırda gereğinden fazla kullanıldığını ve her zaman için en iyi seçim olmadıklarını gösteriyor. Bilim yazısında mecazlar ve karşılaştırmalar genellikle yanlış bir biçimde kullanılırlar. Genetik koda hayat kitabı demek gibi bazı mecazlar, sadece konuyu zaten anlamış olan kişiler için bir anlam ifade eder. Mecazlar ekstra dikkatli bir şekilde kullanılması gereken güçlü araçlardır. Ve çok sıklıkla, onları kullanmamak ve bazı şeyleri sadece tanımlamak veya başka bir yolla açıklamak çok daha iyidir. ÖRNEK: Aşağıda, başlığının şekillendirdiği mecaz içeren bir hikâye var. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 15

16 Hindistan jatrofa ekspresi ne bindi [ ] Eğer orijinal Nature makalesine giden linke tıklarsanız, tren mecazının burada yeni bir anlam kazandığını görürsünüz. (SciDev.Net makalesinin altındaki linke tıklamalısınız). Rakamlardan bahsetmek 6000 metre kare içinde kaç tane futbol sahası vardır? Bir iğne başına kaç tane atom sığar? Ağırlık, alan, boyut, hacim, uzunluk veya konu her neyse, rakamlara değinirken, günlük hayatlarımızda gördüğümüz ve kullandığımız şeylerle karşılaştırmalar yaparak okurların ilişki kurabilmelerini daha kolay hale getirmek iyi bir fikirdir. Rakamı yazılı değer olarak bırakmaktansa, okuyucunuzun gözünde canlandırmasına yardımcı olun. Ama okuyucularınızı konuya yabancılaştırmamak için, makalede kullanacağınız rakamların sayısını sadece en önemli olanlarla sınırlandırın ve rakamlarla ilgili olan gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) gibi terimleri açıkladığınızdan emin olun. Son olarak, kesirli sayılardan çok, basit, yuvarlatılmış tam sayıları ve yaklaşık olarak kelimelerini kullanmaktan korkmayın. ÖRNEK: Aşağıda, çap olarak metrenin 30 milyarda birini, bir insanın saç kılından bin kez daha ince olarak betimlendiği BBC makalesine bakalım. İşte bu karşılaştırma, olağandışı küçüklükte bir yarıçapı çok daha anlaşılır yapıyor! Bir insanın saç kılından bin kez daha ince kıllara sahip olan dünyanın en küçük fırçaları, Amerika daki bilim insanları tarafından üretildi. Bu fırçalar, nano toz zerreciklerini temizlemek, mikro yapıları boyamak ve hatta suyun içindeki kirliliğe yol açan maddeleri temizlemek için kullanılabiliyor. Fırçadaki kılların sırrı, çapları 1 metrenin 30 milyarda biri boyutundaki minik kamışa benzer moleküller olan karbon nano tüpler. Aşağıdaki, Jan Lublinski tarafından yazılmış olan Bir bilim hikâyesi planlamak ve yazmak başlıklı makaleye de göz atın. [ ] Anlaşılmaz sözlerden (Jargon) bahsetmek Asla okurlarınızın yazınızda geçen bilimsel terimler ya da kavramları anlayacağını varsaymayın. Terimlerin anlamlarını açıkladığınızdan emin olun, ama aşırı şekilde basitleştirmeyin ki bu, muhabirlerin bazen düştükleri bir tuzaktır. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 16

17 ÖRNEK: Aşağıda, IslamOnline.net te yayınlanan ve iki farklı metod (tam bir sözlük tanımı ve işlemin kendisinin açıklaması) kullanarak iki terimi (nehir ağzı ekosistemleri ve subatanlar) açıklayan bir makaleden bir bölüm var. [ C&cid= &pagename=Zone- English-HealthScience%2FHSELayout] Hızla düşen deniz seviyesi, kıyı boylarındaki su tabakası seviyesindeki düşüşe eşlik ediyor. Bu durum pek çok sorunun ortaya çıkmasıyla sonuçlandı. Su kaynakları ve ortak yaşam alanları, Ölü Deniz havzasında yaşayan nadir türleri tehdit edecek şekilde kuruyor. Kaynaklardan gelen tatlı suyun Ölü Deniz in tuzlu suyuyla birleştiği nehir ağzı ekosistemleri de yok oluyor. Ve yeraltı su seviyeleri düşerken, topraktaki tuzlar çözünüyor ve toprağı gözenekli ve dayanıksız hale getiriyor. Sonuç olarak, çökmeye eğilimli ve bazen çapı 15 metreye kadar çıkan kraterler oluşan toprakta, subatanlar oluşuyor. Karmaşık bilimsel kavramları basitleştirmekte yaratıcı olmak için zaman ayırın. Okuyucularınız bundan son derece memnun olacaktır. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 17

18 4.6 Haber yazısının temel özellikleri A. Neler haber yapmaya değerdir? Haber hikâyenizi yazmadan önce, okuyucunuz için en çok haber değeri taşıyan açının ne olduğunu ve dolayısıyla da, haber yazınızda neyin altını çizmeniz gerektiğini düşünmeniz iyi olur. Bir olayın haber yapmaya değer olup olmadığını belirlemeye yardımcı olan farklı faktörler vardır: Eğer bir çatışma varsa: Sadece ülkeler arasında olan silahlı çatışmalar değil, kök hücre araştırmasıyla ilgili tartışmalar, ya da evrimciliğe karşı yaratılışçılık / akıllı tasarım da çatışma olarak kabul edilebilir. Doğal bir afet gibi sıradışı bir oluşum varsa. Önem: okuyucunun iyi tanıdığı bir şahsın, enstitünün ya da yerin ön plana çıkması. Yakınlık: bir hikâye bize ne kadar yakında ise, bizim için o kadar önemli olur. Kişisel çıkarlar: haberin okuyucuyla direkt ilgisi varsa. İnsani ilgi: bir hikâye duygularımıza ve kalbimize dokunduğunda. Zamanlılık (yeni olmuş veya olmaya başlayan bir şey). Değişim Hayatlarımız üzerindeki etki: örneğin, bir hastalığın tedavisini mümkün kılacak tıbbi bir araştırma. Şiddet. Dram. Bu kursun, Çalışmanızı planlamak ve yapılandırmak başlıklı Ders 1 bölümüne [ course/en/l1/l1p00.html ] ve Ders 2 nin Bilim hikâyeleri bulmak ve değerlendirmek başlıklı bölümüne [ ] bakın. B. Haber hikâyeleri için bilgiler İyi bir haber hikâyesi aşağıda sıralanan türdeki bilgileri gerektirir: Detaylar: kim, ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl. Arka plan: Hikâyeyi metin içine yerleştirin, ama doğru bilgilerden ayrılmayın ve kendi kişisel fikrinizi belirtmemeye dikkat edin. Renk: Hikâyeniz için bilgi toplarken, duyularınızı daima açık tutun. Kokuları, sesleri, olay yerlerini ve hatta dokuları tarif etmek, hikâyeyi okuyucunuza yakınlaştırmanın renkli yollarıdır. Anekdotlar: Haber hikâyenizin daha canlı hale gelmesine yardımcı olması için, ele aldığınız konuyu kapsayan bir hikâye veya sahne bulmaya çalışın. Alıntılar: Alıntıları kullanmak ustalık ister. Gerekli olmayan alıntıları kullanmayın. Eğer bir alıntı, başka sözcüklerle yeniden anlatılabilecek olaylara dayanan bilgileri içeriyorsa, o zaman bunu kendi sözcüklerinizle ifade edin. Sadece, yeniden yazmanın günah sayılacağı, insanların kendi duygularını ya da olaylara olan tepkilerini tarif ettiği altın sözleri kullanın. C. Haber hikâyeleri için kaynaklar Haber hikâyenizi yazarken, daima en azından iki, tercihen daha fazla farklı tipte kaynak kullanın. (Bu kursun, Çalışmanızı planlamak ve yapılandırmak başlıklı Ders 1 bölümüne bakın). [ org/course/en/l1/l1p00.html ] Kaynaklar, anketler, dökümanlar, hükümet arşivleri, dergiler, basın açıklamaları ve diğer medya kaynakları gibi materyal kaynakları olabilir; ya da resmi görevliler, uzmanlar, olaya dahil olan insanlar, olaydan etkilenen insanlar, olayı hatırlayan insanlar ve sokaktaki vatandaş gibi insani kaynaklar olabilir. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 18

19 ÖRNEK: Avustralya Yayın Kurumu nun bilim bölümünde bulunan aşağıdaki makaleyi okuyun. Hindistan ın gizli sera gazı kaynağı? [ ] Yazarın bir çalışmaya, çalışmanın başyazarına, bir kuruma, eylemcilere ve hükümet kaynaklarına nasıl gönderme yaptığına dikkat edin. D. Haber hikâyelerinin tipleri 1. İlerleme hikâyesi: Bu hikâye türü, bir konferans gibi, bir olayı duyurur. Genellikle ters piramit yapısını takip eder: En önemli ve ilginç bilgiler üstte olur ve bunun ardından daha azalan öneme sahip olan destekleyici bilgiler gelir. İlerleme haber hikâyesinin yapısı aşağıdaki gibidir: a. Giriş kısmı: Haber hikâyenize, cevaplanması gereken üç ana soru (ne, ne zaman, nerede) ile başlayın. Unutmayın, gelecekte olacak bir olayı duyuruyorsunuz, o yüzden lafı uzatmadan duyurunuzu yapın. Giriş kısmı genellikle, her biri kelimeden uzun olmayan bir-iki cümleden oluşur. b. İkinci paragraf: Organizatörler gibi, olaya dahil olan insanlar, kimlerin katılacağı ve hangi önemli konuların tartışılacağı ile ilgili daha fazla detay verin. c. Üçüncü paragraf: Hangisinin daha önemli olduğuna bağlı olarak, konular ve katılan insanlarla ilgili daha da detaylı bilgi verin. İlerleme haber hikâyesi genellikle 4 paragraf uzunluğundadır ve her bir cümle kelimeden daha uzun değildir. ÖRNEK: Aşağıdaki ilerleme hikâyesine göz atın. Kuveyt 8 inci Kuran Bilim Konferansı na ev sahipliği yapacak [ C&cid= &pagename=Zone- English-HealthScience%2FHSELayout] 2. Spot haber: Bu, henüz yeni gerçekleşmiş birşeyi okuyuculara aktaran bir haber hikâyesidir. Bu da genellikle ters piramit yapısını takip eder: En önemli ve ilginç bilgiler üstte olur ve bunu daha azalan öneme sahip olan destekleyici bilgiler takip eder. Giriş kısmına ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl sorularına cevap vererek başlayın. Girişten sonra ilgili detayları verin. Bundan sonra, üçüncü paragrafınıza alıntılar ve arka plan bilgileriyle devam edin. Haber yazılarınızda daima renk kullanmayı ihmal etmeyin. ÖRNEK: Aşağıda New Scientist ten bir spot haber örneği bulacaksınız. Uydu gizemli parlayan bulutların ilk resimlerini çekti [ ] WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 19

20 3. İnsanlar konuşuyor haber hikâyesi: İnsanlar konuşuyor haber hikâyesinin bir örneği, bir basın konferansını veya halka açık bir konuşmayı ele alanıdır. a. İlk kısım: Giriş kısmınızda, o etkinlikte yapılan en önemli beyanatı kendi cümlelerinizi kullanarak yeniden yazın ve özetleyin. b. İkinci paragraf: Direkt olarak konuşmacıdan alıntı yapın ve bu beyanatı nerede ve neden yaptıklarını açıklayın. c. Üçüncü paragraf: Arka plan bilgisi verin. d. Dördüncü paragraf: Ele alınan en önemli ikinci noktayı kendi cümlelerinizle yazın. e. Beşinci paragraf: Örnekleme yapmak için direkt bir alıntı yapın. f. Altıncı paragraf: Biraz daha fazla arka plan bilgisi verin. ÖRNEK: Reuters de yer alan şu hikâyeyi okuyun. Çin in gelişmesi Himalayalar a pahalıya patlıyor: eylemci [ ] 4. Takip haber hikâyeleri: Bu hikâyeler hâlâ sürmekte olan ve hâlâ okuyucunun ilgisini çeken bir olayın devamı olarak yazılırlar. Bu bir spot haberin ya da insanlar konuşuyor türünden bir haber hikâyesinin takibi olabilir. Bu hikâyenin çektiği okuyucular hâlihazırda hikâyeye aşina olabilirler ve hikâyeyle ilgili daha fazla bilgi istiyor olabilirler ya da hikâyeyi ilk kez öğreniyor da olabilirler. ÖRNEK: Bu hikâye, haberlerde çok fazla yer alan güney Avrupa daki bir ısı dalgasının takip haberi olarak BBC de yayınlandı: Isı dalgaları ölüm oranını arttıracak [ ] Haber yazarken, aşağıdakileri yaptığınızdan emin olun: Objektif olun. Hikâyeye kendi kişisel görüşünüzü sokmayın. Dengeli olun. Hikâyenizin mümkün olduğunca çok tarafını gösterin. Dengenin, bir hikâyenin iki yüzü demek olmadığının farkına varmak önemlidir. Çoğu hikâyenin pek çok yönü vardır. Ve dengeli olmak, her yöne aynı ağırlığı vermek demek değildir. Örneğin, eğer çoğu bilim insanı iklim biliminin değiştiğine inanıyorken, sadece iki bilim insanı buna inanmıyorsa, birinci inancın bilim toplumunda daha ağırlıklı olduğunu belirtmelisiniz. Kaynaklarınızı açıklayın. Kaynaklarınızı tehlikeye sokmadığınız sürece, okuyucularınıza bilgilerinizin nereden geldiğini daima söyleyin. Yeterli yaratıcı enerji ile hemen hemen her şeyi habere dönüştürebilirsiniz. Unutmayın: uzman olanlar kaynaklarınızdır, siz değil. Sadece iki veya üç kişiden alıntı yapıyor olsanız bile, her kişinin bakış açısının oransal ağırlığını belirlemek için, çok daha fazla kişiyle konuşmalısınız. WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 20