JACK GOODY 27 Temmuz 1919 tarihinde, Britanya da, St Albans, Velwyn Garden City de do an sosyal antropolog Sir John (Jack) Rankine Goody, Cambridge

Transkript

1 JACK GOODY 27 Temmuz 1919 tarihinde, Britanya da, St Albans, Velwyn Garden City de do an sosyal antropolog Sir John (Jack) Rankine Goody, Cambridge Üniversitesi nin önde gelen hocalar ndan biridir ve British Academy ve US National Academy of Sciences n üyesidir. kinci Dünya Savafl na kat lm fl, Kuzey Afrika cephesinde savaflm fl, Almanlara esir düflmüfl ve üç y l esir kamp nda kalm flt r ten 1984 e kadar Cambridge Üniversitesi nde sosyal antropoloji dersleri vermifl; antropolojinin her alan nda, özellikle aile, miras, çiçekler, yiyecek, okuryazarl k konular nda kitaplar yazm fl ve say s z makale yay mlam flt r. Bafll ca eserlerini flöyle s ralayabiliriz: Death, Property and the Ancestors (Stanford University Press, 1962); Literacy in Traditional Societies (Cambridge University Press, 1968); The Myth of the Bagre (Oxford University Pres,1972); The Character of Kinship (Cambridge University Press, 1973); Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain (Cambridge University Press, 1976); The Domestication of the Savage Mind (Cambridge University Press, 1977) [Yaban Akl n Evcillefltirilmesi, Dost Kitabevi Yay nlar, 2001]; Cooking,Cuisine and Class: A Study in Comparative Sociology (Cambridge University Pres, 1982); The Development of the Family and Marriage in Europe (Cambridge University Pres,1983); The Logic of Writing and the Organisation of Society (Cambridge University Press, 1986); The Interface Between the Written and the Oral (Cambridge University Press, 1987); The Oriental, the Ancient and the Primitive: (Cambridge University Press, 1990); The Expansive Moment: The Rise of Social Anthropology in Britain and Africa, (Cambridge University Press,1995); The East in the West (Cambridge, Cambridge University Press, 1996) [Bat daki Do u, Dost Kitabevi Yay nlar, 2002]; Representations and Contradictions: Ambivalence towards Images, Theatre, Fictions, Relics and Sexuality (Blackwell Publishers, 1997); Food and Love: A Cultural History of East and West (Verso, 1998); The European Family: An Historico-anthropological Essay (Blackwell Publishers, 2000) [Avrupa da Aile, Literatür Yay nc l k, 2004]; Islam in Europe (Polity Press, 2004) [Avrupa da slam Damgas, Etkileflim Yay nlar, 2005]; The Theft of History Cambridge University Pres, 2007

2 Ayr nt :554 A r Kitaplar Dizisi:26 Çiçeklerin Kültürü Do u ve Bat Toplumlar nda Çiçek Kullan m ve Çiçek Sembolizmi Jack Goody Kitab n Özgün Ad The Culture of Flowers ngilizce den Çeviren Mehmet Beflikçi Yay ma Haz rlayan Melih Pekdemir Düzelti Mehmet Celep Cambridge University Press, 1993 Bu çevirinin Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak llüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Bask ve Cilt Mart Matbaac l k Sanatlar (0 212) (Pbx) Merkez Mah. Burcu Sok. 6/1 Kâ thane- stanbul Birinci Bas m 2010 Bask Adedi 2000 ISBN SERT F KA NO: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Çiçeklerin Kültürü Do u ve Bat Toplumlar nda Çiçek Kullan m ve Çiçek Sembolizmi Jack Goody

4 A IR K TAPLAR D Z S K TLE VE KT DAR Elias Canetti NSANLI IN MAHREM TAR H Theodore Zeldin RUJ LEKES Yirminci Yüzy l n Gizli Tarihi Greil Marcus B Z B Z YAPAN H KÂYELER Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme William Lowell Randall MARKS ZM, AHLÂK VE TOPLUMSAL ADALET R. G. Peffer MPARATORLUK Michael Hardt & Antonio Negri D S PL N Askeri taat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi Ulrich Bröckling HEP YUVAYA DÖNMEK Ursula K. LeGuin AHLÂK PROTESTO SANATI Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yarat c l k James M. Jasper KAMUSAL NSANIN ÇÖKÜfiÜ Richard Sennett CAZ K TABI Ragtime dan Fusion ve Sonras na Joachim-Ernst Berendt KURTLARLA KOfiAN KADINLAR Vahfli Kad n Arketipine Dair Mit ve Öyküler Clarissa Pinkola Estés C NSELL N TAR H Michel Foucault SEKS SYANLARI Toplumsal Cinsiyet, Baflkald r ve Rock n roll Simon Reynolds & Joy Press SÜRÜDEN DEVLETE Toplumsal Ba Üzerine Psikanalitik Deneme Eugène Enriquez ÇOKLUK mparatorluk Ça nda Savafl ve Demokrasi Michael Hardt & Antonio Negri B R AHLÂK KURAMI Genel Etik & Bir Ahlâk Felsefesi & Bir Kiflilik Eti i Agnes Heller MUTFAK SAVAfiI Damak Zevkinin Jeopoliti i Christian Boudan KT SAD ADALET VE DEMOKRAS Rekabetten flbirli ine Robin Hahnel TAR H BOYUNCA KENT Kökenleri, Geçirdi i Dönüflümler ve Gelece i Lewis Mumford AÇIKLAMALI DÜZÜLKE Çok Boyutlu Bir Macera Edwin A. Abbott MET N ÇÖZÜMLEMELER Yasemin G. nceo lu & Nebahat A. Çomak Diflillik, Güzellik ve fiiddet Sarmal nda KADIN VE BEDEN Yasemin G. nceo lu & A. Kar AVRUPA F KR Anthony Pagden

5 çindekiler Resimlerin Listesi Teflekkür Kitaptaki Baz Terimlere Dair Bir Not Önsöz Birinci Bölüm AFR KA DA H Ç Ç ÇEK YOK MU? Çiçek Nedir? Bali deki Bereket Afrika daki Eksiklik Neden? Amaç kinci Bölüm BAfiLANGIÇ: BAHÇELER VE CENNET, ÇELENKLER VE KURBAN Mezopotamya daki Bahçeler Nil Vadisi Kitab Mukaddes Çiçekleri Desenin Yayg nlaflmas ve Formelleflmesi M s r ve Klasik Dünya Bahçelerin Geliflmesi De iflen Çiçek Kültürü Resmedilen Çiçekler Çiçeklerin Pazarlanmas Lüks Mallar n Ticareti ve Onu Elefltirenler Çiçeklerden Ç kar lan Parfümler Taç ve Çelenk Kullan m Tanr lara Sunu Olarak Kan ve Çiçekler

6 Üçüncü Bölüm AVRUPA DA Ç ÇEK KÜLTÜRÜNÜN GER LEMES Bahçeler ve Çiçekler Taçlar Heykeller Kurban Di er Sunular Çilecilik ve Lüks Gül Sanat ve Sadelik Botanik Bilgisinin Maruz Kald Etkiler Roma ve Bat Avrupa n n Periferisi Dördüncü Bölüm SLAMDA TASV RS Z Ç ÇEKLER Bahçeler Edebiyat Yarat l fl ve Elefltiri Hükümdarlar ve Lüks Hal lar Do u Asya dan Gelen Natüralist Etkiler H ristiyan Bat n n Etkisi Beflinci Bölüm ORTAÇA BATI AVRUPA SINDA GÜLÜN GER DÖNÜfiÜ XII. Yüzy ldan Önce Çiçekler ve Manast r Bahçeleri Edebiyatta Çiçekler Sanatta Çiçekler konlar ve konoklazm Heykellerin Geri Dönüflü Kutsal Emanet Sand Heykellerinin Geliflimi Karolenj Canlanmas Daha Sonraki Dönem Romanesk Gotik Uygulamada Çiçekler Dinsel Sembolizm Gündelik Yaflamda Çiçekler Sivil Bahçeler Pazar ve Loncalar Üsttekiler ve Alttakiler

7 Alt nc Bölüm RÖNESANS TA KONLAR VE KONOKLAZM talyan Rönesans nda Taçlar Tezhip Edilmifl Çiçekler Afla Ülkeler de Natürmort Edebiyatta Çiçekler Çiçekler ve Bahçeler Çiçek Kültürüne Tepkiler Ev çindeki Çiçekler Lale Tutkusu Dinsel ve Siyasal Araçlar Olarak Festivaller Çiçeklerin Restorasyonu Yedinci Bölüm PAZARIN BÜYÜMES Do u dan Gelen Dekorasyon Çiçekleri Do u dan Gelen Çiçekler Kent Pazar Çiçek Sat c lar Çiçekçi K z n Rolü ve Çiçekçi K z Miti Çiçek Üreticileri ve Kent Sekizinci Bölüm FRANSA DA Ç ÇEKLER N G ZL D L : UZMANLIK B LG S M, KURGUSAL ETNOGRAF M? Dinsel Gelenek Bilimsel Gelenek Bat ni Bilgi (Okült) Gelene i Ça dafl Sahne Gelene in cad Dilin Statüsü Dokuzuncu Bölüm YABANCI Z HN YET N AMER KANLAfiTIRILMASI Amerikanlaflt rma Süreci Amerikan Prati i

8 Onuncu Bölüm AVRUPA DA Ç ÇEKLER N POPÜLER KÜLTÜRÜ Folklor ve Yak n Geçmifl: Ölüm Ritüelleri Damgal Çiçekler Köy Çiçekleri Püritenli in natç Varl Sosyalizmde Güller Arma an Verme Britanya ve Fransa da Çiçek Sat n Al m On Birinci Bölüm H ND STAN IN ÇELENKLER : KAD FEÇ ÇE VE YASEM N Erken Dönem Hindu Toplumunda Çiçekler Çiçekler ve Kurban Budizmde Çiçekler konlara Yönelik Müphemlik Çiçeklere Yönelik Müphemlik slam, Bahçeler ve Çiçekler Ça dafl Çiçekler Ahmedabad daki Çiçek Pazar Hindistan daki Çiçekler On kinci Bölüm Ç N DE DÖRT BEYEFEND Ç ÇEK Ekoloji ve Tar m Botanik Bilgisi Sanat n Erken Dönemlerinde Çiçek Motifleri ve Desenleri Çiçek fiiirleri ve Çiçek Resimleri fiiirde ve Resimde Çiçekler ve Kad nlar Çiçek Resimleri Hakk ndaki Elkitaplar Çiçek Düzenlemeleri Çiçek Sembolizminin Ba lamsall Çiçek Kullan m Çiçeklerin Dinsel Kullan m : Budizm ve Konfüçyüsçülük Elitler ve Popüler Kültür

9 On Üçüncü Bölüm YÜZ Ç ÇEK AÇSIN : GÜNEY Ç N DE YEN YIL Yeni Y l Çiçekleri Üretim Pazar ve Pazaryeri Çiçek Kültüründeki Gerilimler ve Çeliflkiler On Dördüncü Bölüm MESAFEL B R YORUM Afrika ya Geri Dönüfl Çiçekler ve Din Çiçekler ve Lüks Avrupa da Çiçekler Kaynakça Dizin

10 Resimlerin Listesi Renkli resimler I.1. Bali de bir tap nak sunusu. II.1. Duvar resimleriyle sütunlu bir bahçe, Venus Marina n n evi, Pompei. IV.1. Firdevsi nin fiahname sinden flairin pikni i. IV.2. ran bahçe hal s. V.1. Moutier-Grandval ncil inden, Tours. V.2. Sainte-Foy heykeli, Conques. V.3. Aratea tac. VI.1. Lady Margaret Beaufort un Saatler Kitab ndan, Aziz Yuhanna ncil inin aç l fl sayfas. VI.2. Jan Breughel, A Vase of Flowers. VII.1. XVII. yüzy la ait çiçek-a aç duvar örtüsü. X.1. Ambalajlar içinde cenaze çiçekleri, Bethnal Green, Londra. XI.1. ran giysili kad n, Mo ol okulu. XI.2. Pazarda kadifeçiçekleri, Ahmedabad. XI.3. Bir çiçek tezgâh nda çelenkler, Ahmedabad. XII.1. Budist bir rahibenin altar, Xiaolan, Çin. XIII.1. Yeni y l için eve mandalina a ac götürürken, Chencun pazar, Guangdong. XIII.2. Aile fleftali a ac, Hong Kong, yeni y l. XIII.3. Çince yeni y l pankart, San Francisco. XIII.4. Guangdong da Chencun pazar nda bir üretici. Siyah beyaz resimler 1.1. Wayang kulit gölge oyununda kullan lan kuklalardan biri olan Hayata ac (Tuba) Taze çiçeklerle süslü bafll yla bir dansç k z, Bali Assurbanipal ve kraliçesi bir bahçede akflam yeme i yerken Kral Sargon elinde kutsal çiçek oldu u halde, bir da keçisini kurban ediyor Lotus ve palmet desenleriyle süslü bir tafl hal Üzüm asmalar ve di er çitli alanlar, su tanklar ve ufak bir eviyle büyük bahçe Teb kentinin sayfiye bölgesinde kutsal bir mabedin bahçesi Horus ya da genç günefl, lotustan ç k yor Tehoutihotep in k z, beyaz lotuslardan yap lma bir taç giyiyor ve elinde mavi bir lotus tutuyor.

11 2.8. Bir M s r e lencesinde baz kad nlar tek tek lotus çiçe i, baz lar vazo içinde çiçekler, baz lar ise gerdanl klar al rken Bir Girit hydria s nda, kemerli sapl, lotus ve palmet kenar süslemesi Acantos yapraklar n n kullan ld, lotus ve palmet kenar süslemesi Tezgâhlar ve seyyar çelenk sat c lar yla, Romal çiçek sat c lar resimleri Çiçek sat c lar olarak cupidolar ve ruhlar Botanik bahçesi, Oxford Bir K r Manzaras nda Aslanlar Stefano da Zevio, Gül Bahçesindeki Madonna Aziz Cuthbert in flal nda peygamber Daniel Aziz Aetheldreda elinde bir zambak tutuyor Aziz John Chrysostom, Aziz Matta ncil i üzerine vaazlar Geç imparatorluk döneminden bir imparatora ait defne taçl yüz kal - b [maskesi] La fôret, gotik duvar örtüsü Jan Breughel (P. P. Rubens le birlikte), Garland of Flowers with the Virgin, Infant Jesus and Angels H. Memling, Flowers Sacred to the Virgin N. Poussin, Alt n Buza ya Tap nma N. Poussin, Flora Krall Çiçekçi k z ve sepeti, Paris Çiçekçi k z ve el arabas, Paris Bir çiçekçi kulübesi, Paris May s dire i Bakire Çelengi, Abbot s Ann Kilisesi, Hampshire Mary isminin phyllanthography de ifade edilmesi 9.4. St. Lawrence Katolik mezarl, New Haven Çiçekler ve papatya: XX. yüzy l bafllar na ait bir Frans z kartpostal nda, ayr nt l bir Seviyor, sevmiyor illüstrasyonu Gülün politik kullan m : flçi Partisi amblemi Askerlere çiçek veren k z, Prag La rosière tac Lotustan Ç kan Buda Budist tap naklar için yap lan kiremitlerin uçlar ndaki lotus desenleri Lu Chih, Krizantem Ekerken Tabut üzerinde çiçekler, Xiaolan, Guangdong Bir cenaze için haz rlanm fl pankartl çelenk, Hong Kong. Tablolar 2.1. Eski M s r hanedanlar Çin hanedanlar Çin de önemli bahçe çiçeklerinin kökenleri, H. L. Li den sonra, 1959:6.

12 TEfiEKKÜR Kitapta kullan lan görsel malzemeleri sa lad klar için yay mc lar afla daki kurumlara teflekkürü bir borç bilir. Görsel malzemelerin kullan m izninin al nmas için her çaba gösterilmifltir ve Cambridge University Press resmi kullan m izni veren kurumlara müteflekkirdir: British Museum; British Library; Topkap Saray Müzesi; Musei Civici di Verona; Museum of Archaeology and Anthropology, University of Cambridge; Oxford University Press; Österreichische Nationalbibliothek, Viyana; Museo Nacional del Prado, Madrid; M. H. de Jong Museum, San Francisco; Staatliche Kunstsammlungen, Dresden; Musée National des Arts et Traditions Populaires, Paris; Bibliothèque Nationale, Paris; Victoria and Albert Museum; Thyssen-Bornenisza Collection, Lugano; Cambridge University Library; Metropolitan Museum of Art, New York; St. John s College, Cambridge, Simon Jervis, Fitzwilliam Museum, Cambridge. Telif hakk sahiplerine ulaflmak için her çaba gösterilmifltir. Fark nda olunmadan ihlal edilen haklar n bildirilmesinden yay mc lar mutluluk duyacakt r.

13 K TAPTAK BAZI TER MLERE DA R B R NOT Kültür sözcü ü gündelik hayatta ve akademik dilde farkl biçimlerde kullan l r ve bu kullan mlar ço unlukla tatmin edici olmaktan uzakt r. Ben kültür terimini, insan etkinlikleri arenas n iflaret eden bir tabela olarak kullan yorum; daha ziyade toplumsal olana aittir ve baz - lar n n kültürel tarihi toplumsal tarihten, antropolojiyi sosyolojiden ay rt etmeye çal flt yol bak m ndan hiçbir flekilde aksi bir istikamet oluflturmaz. Faydac ve estetik bahçecilikten de benzer bir biçimde bahsediyorum; çiçeklerden bazen ilaç, parfüm, yiyecek elde etmek ama hepsinden ziyade tanr lara ya da tanr lar için sunular olarak faydalan lsa da, çiçek yetifltirmeyi estetik bir fley olarak de erlendiriyorum. Bu kullan mlar savunmak gibi bir derdim yok; neolojizmden [varolan kelimelerin yeni anlat m ] baflka meram m ifade edecek bir yol bilmiyorum. Temsiller [tasvirler] ilke olarak duyular n alan n kapsar, ama benim özellikle vurgulad klar m, sözcükler [imgelem] ve görüntüler [imgeler]; ikon terimini ise genellikle dinsel anlamlarla yüklü ya da damgalanm fl suretleri anlatmak için kullan yorum.

14

15 Önsöz K TABININ ARGÜMANI Derelerin, çiçeklerin, kufllar n ve çardaklar n flark s n söylüyorum, Nisan, may s, haziran ve temmuz çiçeklerinin. May s dire inin, harman sepetlerinin, içki âlemlerinin, sabahlamalar n flark s n, Damatlar n, gelinlerin ve onlar n dü ün pastalar n n. Gençli i, aflk yaz yorum, Ve bunlara sahip olup vurdumduymazca flark söylüyorum. fiebnemlerin, ya murlar n flark lar n söylüyorum tek tek, O ulotunun, bitki ya n n, baharat n ve kehribar Yunanistan n n. Yer de ifltiren zaman n flark s n söylüyorum; Ve güllerin nas l k rm z, zambaklar nsa beyaz oldu unu yaz yorum. Korular, flafaklar yaz yorum, Ve Mab kraliçesinin ve peri kral n n saray n n flark s n söylüyorum. Cehennemi yaz yorum; cennetin flark s n söylüyorum (ve hep söyleyece im), Ve en sonunda oraya girmeyi umut ediyorum. (R. Herrick, Hesperides, sat rlar) Bu meseleleri araflt rd m için pek çok insan asl nda bana gülüyor ve kafam v r z v rla meflgul etmekle suçlan yorum. Ama bu afla lamaya sadece kendimin de il Do a n n da maruz kald n bilmek, bu külliyetli meflakkatte bana büyük bir teselli veriyor. (Plinius, Natural History, XXII.vii.15) Bu giriflimi iki nedenden dolay kiflisel bir etnografi çal flmas ola- 15

16 Çiçeklerin Kültürü rak niteliyorum. Birincisi, burada kulland m malzemelerin büyük bir k sm baflkalar n n gezginler, flairler, her alandan araflt rmac lar n yazd kitaplardan derlenmifl olsa da, araflt rmam baflka iki hat üzerinde yürüttü üme iflaret etmek istiyorum. Bu ifle giriflirken en baflta sordu um soru k smen Afrika da yapt m gözlemlerimden do du; bu gözlemler, odakland klar nitelikler aç s ndan yo un, niyetleri aç s ndan ise akademik bir karakterdeydi. Öte yandan, belirli bir flekil almalar baflka kültürlere yapt m yolculuklarla gerçekleflti. Gözlemlerimin çap n Hindistan, Japonya, Çin ve baflka baz kültürleri kapsayacak flekilde geniflletmeye karar vermifltim; oysa ne bu kültürler ne buralarda konuflulan diller hakk nda fazla bir bilgim vard. Afrika üzerine, kendi bafl ma derleyebildi imden daha fazla bilgiye ihtiyac m vard ; kitaplarda pek az malumat bulabildi im için baflka baz etnograflar n yard m - na baflvurdum. En önemli noktalardan biri de ça dafl Avrupa üzerine bilgi edinmekti. Bu çal flmay böylesine kiflisel bir anlat haline sokmak ve hem arkadafllar m n deneyimlerine hem kendi deneyimime dayanmak zorunda kal fl m n nedenlerinden biri, ilgilendi im konu hakk nda sistematik karakterde çok az fley yaz lm fl olmas yd. Botanik, çiçekler ve bahçeler üzerine tabii ki say s z kitap mevcuttu. Ama etnografik bir niteli e sahip, yani çiçeklerin pratik ve sembolik kullan mlar n toplumsal özgüllükler ba lam nda inceleyen çal flma say s dikkati çekecek derecede azd. Böylesi kullan mlar n tüm toplumlarda ald biçimleri karfl laflt ran ve bu karfl laflt rman n ortaya ç kard tablonun iç ve d fl veçheleri hakk nda sorular sormaya bafllayan bir çal flma ise hiç yoktu. Bu kitab n, sözü edilen kullan m biçimlerini kayda geçirmek anlam nda bir etnografi olmas n hedefledim. Ama süreç içinde ortaya ç kan sorular, gözleme dayanman n yan s ra tarihsel bir de erlendirme yapmay da gerekli k ld ve böylece o yönde de budama yap p kendime yol açmak durumunda kald m. Yapt m araflt rman n niteli i çok çeflitli kaynaklar elden geçirmeme yol açt. Bunlar n en faydal lar ndan biri, hükümetler ve ticar kurulufllar taraf ndan yapt r lan tarama çal flmalar yd ; zira bunlar n varl, günümüzün ulusal ve uluslararas ekonomileri için çiçeklerin sahip oldu u muazzam öneme iflaret ediyor. Araflt rmam esnas nda, esasen uzman ve gündelik kullan m aras ndaki iliflki sorunu nedeniyle XIX. yüzy lda Avrupa da geliflen Çiçeklerin Dili yle ilgilenmeye bafllad m; bu ilgi, daha önce yemek kültürüne iliflkin terimlere duydu um ilgiyle paralellik arz ediyordu. Varsay m m fluydu: Bu dil, o ana de in gizli kalm fl mevcut prati in temelini teflkil eden bir göstergebilimi de il, tikel/özel koflullarda oluflturulmufl ama yaz l kültürde ve edebiyatç lar aras ndaki geliflmelerden 16

17 de çokça etkilenen bir uzman sistemini temsil ediyordu. Paris teki Bibliothéque National de bu yeni gelene in tarihini incelerken Beverley Seaton un (ve daha sonra Philip Knight n) çal flmalar yla karfl laflt m. Bu eserler baz bak mlardan benim araflt rmamdan çok daha derine inmifllerdi ve baz boflluklar doldurmamda bana yard mc oldular. Daha sonra Yale Üniversitesi ndeki Sterling Library de, Library of Congress te ve baflka baz kütüphanelerde Amerika ya ait malzemenin bir k sm na bakma imkân buldum. Ne var ki, kal c l hedeflemeyen bir karakterde olmalar bu yay nlara ulaflman n genellikle çok zor oldu- u anlam na geliyordu. Bu kitab n konusunu çiçeklerin kültürü olufltursa da, münhas ran çiçekler üzerine odaklanm yorum; zira süsleme amaçl yapraklar [folyaj] kavram na da de iniyorum. Buketlerden ve çelenklerden, çobanpüskülü ve sarmafl k gibi dekorasyon amaçl kullan lan bitkilerden bahsederken bu iki kategoriyi birbirinden tamamen ay ramazs n z. Di er toplumlar bu ikisi aras nda bizim çizdi imiz türden s n rlar çizmiyor olabilirler. Gerçi araflt rmalar mda bu iddiay önemli ölçüde destekleyecek verilere rastlamad m. Daha önemlisi, araflt rmalar m esnas nda giderek çiçeklerin ibadette ve temsili sanatlarda kullan lmas yla ilgilenir oldum. Bu ilgi beni zaman zaman çiçeklerin, kullan labilecekleri (ve baflka dönemlerde kullan lm fl olduklar ) durumlarda bile neden reddedildikleri üzerine kafa yormaya itti. Bu ise, kitlesel tüketim kültürünü önceleyen lüks kültürleri içindeki çeliflkiler sorunsal n ; Püriten, devrimci ve baflka birçok grubun, sadece lüks olanlara de il her türden tasvire verdikleri farkl tepkiler ve bu tepkilerin yol açt ikonoklazm ve yasaklama biçimleri sorunsal n ortaya ç kard. Soruflturmam n istikameti bu yönde oldu. Bu yolculuk beni, kendi etnografik gözlemlerime ek olarak kütüphanelere, arkadafllara ve baflka araflt rmac lar n eserlerine ba ml k ld. Çiçeklerin kültürü üzerine bir veda semineri vermeye, uzun y llar çal flt m Sosyal Antropoloji Bölümü nden ayr laca m s rada karar verdim; bu ilgimin nas l do du unu 1. Bölüm de aç kl yorum. Asha Sarabhai ve Deborah Swallow maharetli parmaklar yla konuflmam esnas nda bir çelenk haz rlad lar; birçok noktan n yan nda çiçeklerin kullan m, çiçek pazarlar ve bahç vanlar araflt rmak üzere çal flmam n kapsam n geniflletmeme ve Ahmedabad a gitmeme yol açan fley de büyük oranda onlar n Hindistan la olan ba lant lar yd. Beni Osaka daki Ulusal Etnografya Müzesi nde birkaç ay geçirmeye ça ran davet, Japonya daki çiçekler hakk nda bir miktar bilgi edinmeme yard mc oldu. Daha sonra ise zihnimde ayn fikirle Güney Çin i ziyaret ettim. 17 Önsöz

18 Çiçeklerin Kültürü Çiçek konusu arkadafllar, tan d klar ve ara s ra karfl laflt m kiflilerle sonu hiç gelmeyen bir sohbete yol açt. Antropologlar n, kendi arkadafllar na kibar olmayan bir biçimde verdikleri adla bilgi vericiler imin (bu deyim bana hep rlanda tarihinde ad kötüye ç km fl rolleriyle ispiyoncular hat rlat r) tam bir listesini veremem. Ama bilhassa Centre d Ethnologie française den Martine Segalen e, baflkan oldu- u bir dinleyici grubuna Fransa yla ilgili bir konu üzerine konuflma yapmam sa lad için minnettar m. London School of Economics ten Jean La Fontaine ve University of East Anglia dan Cesare Poppi beni ngiliz orta s n f ve Coton, Plough daki talyan âdetleri hakk nda bilgiye bo dular; Ecole des Hautes Etudes den Julian Pitt-Rivers ngiltere, Fransa ve Meksika daki daha zevkli ortamlar hakk nda bana yard mc oldu. Sheila Murnaghan projeyle yak ndan ilgilendi ve Bütün Azizler Yortusu nda New Haven daki Katolik mezarl n ziyaretimde bana efllik etmekle kalmad, New England ve Karayipler deki baflka mezarl klar n resimlerini de yollad. Bogota daki And Da lar Üniversitesi ne yapt m bir ziyaret esnas nda konunun uzmanlar n n tavsiyelerinden faydaland m. Sandy Robertson 1988 y l n n Noel günü Santa Barbara daki mezarl klar ziyaretimizde bize efllik etti. Ayn flekilde, Bütün Azizler Yortusu nda Los Angeles taki mezarl klar ziyaret ederken Ellen Paden, Aziz Valentine Yortusu nda Glendale dekileri ziyarette Christine Klapisch ve paskalya yortusunda Santa Monica dakileri ziyarette Pam Blackwell bize efllik ettiler. Olga Linares bir Panama mezarl n gezerken bize rehberlik etti; Barbara Sahlins bana Chicago daki mezarl klar gezdirdi; Birgit Müller Do u ve Bat Berlin in Friedhöfe sini dolaflt rd ; Manuela Carneiro da Cunha beni São Paulo daki çiçek pazarlar na götürdü; Patricia MacGrath bana Washington daki bahçeleri ve bahçe kataloglar n gösterdi; ve Arthur Wolf, California ziyaretlerimde ve Tayvan konusunda bana yard mc oldu. International Cultural Society arac l yla Kore ye düzenlenen bir ziyaret esnas nda Seul Üniversitesi nden Kim Kwang-ok, beni Konfüçyüsçü soy ayinlerine götürdü. Minpaku dan Shigehu Tanabe, Japonya da geçirdi im üç ay boyunca bana harika bir ev sahipli i yapt ; ayn ilgiyi Hong Kong da Lucia Szeto Yiu dan da gördüm. nci Nehri deltas ndaki Krizantem Kent iyle olan ba lant s sayesinde Yale den Helen Fung-Har Siu nun bana Çin e iliflkin meseleler konusunda çok yard m dokundu; beni hem kendi araflt rma sahas na götürdü hem Hong Kong ve Guangdong daki çiçek kültürleriyle tan flt rd. Bu flehirlerdeyken, Guangzhou daki Guangdong Sosyal Bilimler Akademisi ö retim üyelerinden Ye Xian en ve Guangzhou daki Zongshan Üniversitesi ö re- 18

19 tim üyelerinden Liu Xhiwei bize efllik ve yard m ettiler. Çin deki ça dafl duruma iliflkin anlat, Helen Fung-Har Siu ya çok fley borçludur ve onun ad n yazar olarak benim ad m n yan na eklemek gerekir. Çiçeklerin ortaça tarihinin edebi taraflar üzerine Joe MacDermott Çin konusunda, Londra daki Victoria and Albert Museum dan Deborah Swallow ise Hindistan a ait kaynaklara ulaflmada yard mc oldular. SSRC den David Allen araflt rma malzemelerine ulaflmam sa lad ve kaynakçalardaki eserleri bulmamda yard mc oldu. Cambridge de Stephen Hugh-Jones, Gilbert Lewis ve Stephen Levinson, eski dünya önyarg lar ma ket vurmaya çal flt lar. Birçok kifliyle yapt m tart flmalar da hat rl yorum: Ray Abrahams, Fred Adler, Jeanne Augustins, Pascale Baboulet, John Baines, Chris Bayly, John Aubrey, Maria Pia di Bella, George Bush, Brendan Bradshaw, David Brockenshaw, Peter Brooks, Elizabeth Colson, Elizabeth Copet-Rougier, Marie-Paul Ferry, Anthony Forge, Takeo Funabiki, Ariane Gastambide, Michelle Gilbert, Heather Glen, Aaron Gurevich, Colette de la Cour Grandmaison, François Héritier-Augé, Alicia Holy, Christine Hugh-Jones, Sara d Incal, Joseph Kandert, Junzo Kawada, John Kerrigan, Pratina Khilnani, Hilda Kuper, Stephen Lansing, Peggy McCracken, Malcolm McLeod, John Middleton, Birgit Müller, Rheinhold Müller, Gyoko Murakami, Sue Naquin, Colette Piault, Zdenka Polednová, Elaine Scarry, Regina Schulte, Michaela Settis, Monika Zweite-Steinhausen, Amrit Srinivasan, Lucia Szeto, Francine Thérondel, Douglas Tsui, Dan Sperber ve Ruth Watt. Ekleri ve yaz flmalar Griet Kershaw, Beverley Seaton ve Roy Vickery sa lad lar. Ellie Apter bende olmayan bir kitap buldu. Esther Goody çok say da mezarl dolaflmaktan y lmad ve Marc Goody Londra daki çiçekçilerin ve çiçek pazarlar n n resmini çekti. Ayn ifllemi John Sawyer Bütün Azizler Yortusu nda Cambridge in mezarl klar, Claudio Poppi ayn tarihte Bologna dakiler, Mike ve Sonia Cole San Diego dakiler, Bogumil Jewsiewicki Quebec tekiler, Pam Blackwell Los Angeles takiler ve Helen Siu New Haven dakiler için gerçeklefltirdi. Ayr ca, çiçeklerin hep unutulmaz oldu u Ahmedabad daki Asha ve Suhrid Sarabhai ye daima müteflekkirim. Lokamitra ya da bana Budizm e girifl dersi verdi i için, gelinim Ranjana ya ise Pune de çiçeklerin daha dünyevi kullan mlar na iliflkin örnekler verdi- i için teflekkür ederim. Paris te Bibliothèque National ve Maison des Sciences de l Homme da, Yale de Sterling Library de, Stanford daki Green Library de, Harvard daki Widener Library de, Smithsonian Libraries de (ve Library of Congress de), Chicago daki Newberry Library de, Wissens- 19 Önsöz

20 Çiçeklerin Kültürü chafts Kolleg zu Berlin de; daha kapsaml olarak The Library of Getty Center for the History of Art and Humanities de (Los Angeles taki University of California n n kütüphanesinde de) ve Cambridge deki University Library de kaynakça çal flmalar yapt m. Baz kütüphaneler ise o kadar yard mc de ildi; çal flanlar n ve yöneticilerini daha yard msever bir tutuma teflvik için onlar n adlar n n da zikredilmeyi hak etti ini hep düflünmekle birlikte, burada adlar n vermeme konusunda ikna edildim. Centre d Ethnologie française den Josselyne Chamarat ya, Fransa daki çiçekler konusunda kendi referanslar na ulaflmam sa lad için minnettar m; Norwich Museum daki Resimde Çiçekler adl yirmi alt ciltlik koleksiyonu ba fllad için dolayl olarak A. de Carle Smith e (ve ona dikkatimi çeken Jane Thistlewaite e) teflekkür ederim. Her zaman oldu u gibi genel tavsiyeler için Patricia Williams a ve Cambridge University Press ten Richard Fisher e müteflekkirim. Kitab m oluflturan bölümlerin de iflik versiyonlar n flu kifliler okudu: 1. Bölümü Anthony Forge, Stephen Hugh-Jones, Christine Hugh-Jones, Gilbert Lewis, Cesare Poppi; 2. Bölümü Dick Whittaker (3. Bölümü de okudu), Salvatore Settis, Graeme Clark (3. Bölümü de okudu); 3. Bölümü Aaron Gurevich; 4. Bölümü Ziba Mir-Hoseini; 5. ve 7. Bölümleri Richard Beadle; 6. ve 7. Bölümleri Peter Burke; 10. Bölümü Martine Segalen, Pascale Baboulet; 11. Bölümü Asha Sarabhai, Chris Bayly, André Béteille, Lokamitra; 12. ve 13. Bölümleri Helen Siu, Joe McDermott, David McMullen, Francesca Bray. Keith Hart yi itçe hepsine giriflti. Sözcük ifllemcili i için Cambridge de Antonia Lovelace, Dafna Capobianco, Janet Reynolds, Andrew Serjent, Jaya Pankhurst, Sue Kemsley, Hamish Park ve Samata ya minnettar m; Santa Monica da bana çok yard mc olan Bill Young, Neil Hathaway, Brigitte Buethner ve özellikle de Julie Deichmann a teflekkürlerimi sunuyorum. Çince sözcüklerin Latin harfleriyle yaz m n n kontrolü için Oliver Moore a teflekkür ediyorum. Yaz m yanl fllar n n düzeltilmesi için Ruth Daniel e ve birçok kontrol için de Sue Kemsley e müteflekkirim. Daha önce yemek piflirme konusunda oldu u gibi çiçeklere iliflkin pratik becerilerim de asgari düzeyde. S n rl empirik bilgimi kitaplardan ve hatta gözlemlerden de il, evden edindim; bana bu bilgiyi annem Lilian Rankine Goody ve özellikle eflim Esther Newcomb Goody, ayr ca k z m Rachel Mead Goody sa lad lar. Borçlu oldu um teflekkürlerin de iflaret etti i gibi, benzer birçok çal flma gibi bu kitap da pek çok aç dan ya mac bir çal flmad r ve er- 20