Finansal Fizibilitenin Önemi 7 Aralık 2010

Transkript

1 IX. Çözüm OrtaklığıPlatformu Finansal Fizibilitenin Önemi

2 İçindekiler Proje ve fizibilite süreci Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Proje finansmanıve finansman alternatifleri Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler size nasıl yardımcıolabilir? 2

3 Proje ve fizibilite süreci 3

4 Proje ve fizibilite süreci Proje süreci Proje tanımıve veri toplama Fizibilite süreci ve finansman Karar ve uygulama Yapım aşaması Faaliyete başlama 4

5 Proje ve fizibilite süreci Fizibilite süreci Çevre Analizi Teknik Analiz Finansal Analiz Değerlendirme ve Raporlama 5

6 Proje ve fizibilite süreci Çevre Analizi Projenin gerçekleştirileceği ülkenin durumu ve yapısı Ülke riskinin ortaya çıkarılması - Politik ve siyasi riskler - Sürdürülebilirlik ve istikrar - Makroekonomik riskler Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 6

7 Proje ve fizibilite süreci Çevre Analizi Sektör/Pazar analizi Pazarın yapısıve dünyadaki gelişimi Pazardaki önemli oyuncular ve rekabet durumu Pazarın yaşam eğrisi Pazara girişengelleri (patent, lisans, know-how ) Pazarın teknolojik durumu Pazarın büyüklüğü Sektördeki başarıkriterleri (keys to success) Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 7

8 Proje ve fizibilite süreci Çevre Analizi Mevzuat ve yasal düzenlemeler Sektöre ilişkin mevcut düzenlemeler Gelecekte yapılmasımuhtemel değişiklikler (AB düzenlemelerine uyum ) Mevzuatta meydana gelebilecek değişikliklerin proje üzerindeki etkileri Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 8

9 Proje ve fizibilite süreci Teknik Analiz Hammadde, ürün ve fiyat analizi Ürün talebini etkileyen faktörler (araç sayısı, turist sayısı ) Ürün talep projeksiyonu Hedef pazar Ürün fiyatıprojeksiyonu Ürün fiyatınıetkileyen faktörler Pazar payıve pazarlama stratejisi Fiyat stratejileri Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 9

10 Proje ve fizibilite süreci Finansal Analiz Fizibilite çalışmaları, gerçekleştirilmesi planlanan bir projenin gelecekte yaratacağı nakit akımlarınıdeğerlendirerek o projenin karlılığınıortaya çıkarmayıhedefler. Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde bir yatırım projesinde yatırımcının temel amacıkârımaksimize etmektir. Özet olarak bir projenin karı, proje ile ilgili nakit girişve çıkışlarının bugüne indirgenmiş değerleri ile arasındaki fark olarak gösterilmektedir. Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 10

11 Proje ve fizibilite süreci Finansal Analiz Proje ile ilgili yatırım harcamalarıve diğer nakit çıkışları n+1 n+2 n+3 n+4 n+5 n+6 n+7 n+8 n+9 n+10 Proje Süresi Projenin faaliyete girmesiyle elde edilen nakit girişleri n+1 n+2 n+3 n+4 n+5 n+6 n+7 n+8 n+9 n+10 Yatırıma başlanılan yıl (n) 11

12 Proje ve fizibilite süreci Finansal Analiz Temel varsayımlar Makroekonomik Büyüme Enflasyon Kurlar Pazar ve Pazar Payı SatışHacmi Çıktıve Girdi Fiyatları Diğer varsayımlar Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 12

13 Proje ve fizibilite süreci Finansal Analiz Finansal projeksiyonlar Satışve gelirler Maliyet Faaliyet giderleri Yatırım ve amortisman giderleri Finansman gelir ve giderleri İşletme sermayesi Vergi (Kurumlar, KDV, diğer ) Gelir tablosu Bilanço Nakit akım tablosu Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 13

14 Proje ve fizibilite süreci Değerlendirme ve raporlama Projenin tüm paydaşlara olan etkisinin analiz edilmesi Ortaklar Kreditörler Rating şirketleri Düzenleyici kurumlar (SPK, İMKB, EPDK ) Projenin risk analizi ve değerlendirilmesi Projenin konulan standartlara uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığının kontrol edilmesi Çevre analizi Teknik analiz Finansal analiz Değerlendirme ve raporlama 14

15 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri 15

16 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Proje karlılığınıölçen finansal göstergeler Net bugünkü değer İç verim oranı Proje Kârlılığı Karlılık endeksi Geri dönüş süresi 16

17 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Net bugünkü değer NBD (Net Present Value NPV) NBD = SNA n (1+AOSM) n + SNA n+1 (1+AOSM) n+1 + SNA n+2 (1+AOSM) n+2 SNA n (1+AOSM) n+3 NBD, bir projenin serbest nakit akımlarının (nakit girişleri-nakit çıkışları) bugünkü değerini göstermektedir. Nakit akımlarının bugünkü değere indirgenmesi sonrasında toplam değerin pozitif değer çıkması, kazancımızın SNA = Serbest Nakit Akımı AOSM = AğırlıklıOrtalama Sermaye Maliyeti yatırımımızdan yüksek olacağını (karlı), negatif değer çıkmasıise yatırım giderlerinin, getiriden fazla olacağının göstergesidir (zarar). Sıfıra eşit olmasıise projenin başa başnoktasında olduğunun göstergesidir. 17

18 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Serbest Nakit Akımı Net Satışlar - Maliyet ve Giderler + Nakit çıkışıgerektirmeyen giderler - Vergi +/- İşletme sermayesindeki değişim - Yatırım harcamaları = Serbest nakit akımı Ürün veya hizmet satışgelirleri Satılan mal veya hizmet maliyeti ile faaliyet giderleri Amortismanlar, Diğer nakit çıkışıgerektirmeyen giderler Faaliyet karıüzerinden hesaplanan vergi (%20 x FVÖK) Alacak, borç ve stok devir hızları, Diğer işletme sermayesi kalemleri, Yeni yatırımlar, Yenileme, modernizasyon ve idame yatırımları, 18

19 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Net bugünkü değer NBD (Net Present Value NPV) Örnek: Nakit Girişi Nakit Çıkışı Net Nakit Akımı Kümülatif Nakit Akımı İskonto Oranı İskonto Faktörü Net Nakit Akımı- NBD n+1 - (4,000) (4,000) (4,000) % (3,636) n+2 - (2,000) (2,000) (6,000) % (1,653) n+3 1,500 (1,000) 500 (5,500) % n+4 1,620 (500) 1,120 (4,380) % n+5 1,740-1,740 (2,640) % ,080 n+6 1,860-1,860 (780) % ,050 n+7 1,960-1,960 1,180 % ,006 n+8 2,020-2,020 3,200 % n+9 2,080-2,080 5,280 % n+10 2,140-2,140 7,420 % Toplam NBD 1,637 19

20 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri İç verim oranı İVO (Internal Rate of Return IRR) NG n (1+İVO) n NG n = (1+İVO) n+1 NÇ n (1+İVO) n NÇ n (1+İVO) n+1 IRR, bir projenin yapılabilir olmasıiçin yatırımcısına sağlamasıgereken minimum getiri oranıdır. IRR oranının iskonto oranının üzerinde olduğu projeler karlı projeler olarak değerlendirilir. IRR, bir yatırımdan elde edilebilecek nakit girişlerinin (NG) şimdiki değerlerinin toplamının yatırımla ilgili nakit çıkışlarının (NÇ) toplam şimdiki değerlerine eşitleyen iskonto oranıdır. 20

21 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri İç verim oranı İVO (Internal Rate of Return IRR) Örnek: Nakit Girişi Nakit Çıkışı Net Nakit Akımı Kümülatif Nakit Akımı İskonto Oranı İskonto Faktörü Net Nakit Akımı- NBD n+1 - (4,000) (4,000) (4,000) % (3,636) n+2 - (2,000) (2,000) (6,000) % (1,653) n+3 1,500 (1,000) 500 (5,500) % n+4 1,620 (500) 1,120 (4,380) % n+5 1,740-1,740 (2,640) % ,080 n+6 1,860-1,860 (780) % ,050 n+7 1,960-1,960 1,180 % ,006 n+8 2,020-2,020 3,200 % n+9 2,080-2,080 5,280 % n+10 2,140-2,140 7,420 % Toplam NBD 1,637 İç Verim Oranı 16% 21

22 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri İç verim oranı İVO (Internal Rate of Return IRR) Proje İç Verim Oranı Şirket açısından Serbest Nakit Akımları(FCFF) üzerinden hesaplanır. Kreditörler ve ortaklar açısından projenin veriminin değerlendirilmesinde kullanılır. Sermaye İç Verim Oranı Sermayeye Serbest Nakit Akımları(FCFE) üzerinden hesaplanır. Ortaklar açısından projenin veriminin değerlendirilmesinde kullanılır. Yatırımcı İç Verim Oranı Yatırımcıya dağıtılabilecek temettü üzerinden hesaplanır. Ortaklar açısından projenin veriminin değerlendirilmesinde kullanılır. 22

23 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Geri dönüşsüresi (Payback period) Geri DönüşSüresi= SNA n +SNA n+1 +SNA n+2 + İlk yatırım tutarı Projenin getirilerinin toplamının, yatırım bedellerini geçtiği zamana verilen addır. Bir diğer ifadeyle projenin kâra geçtiği noktadır. Birden fazla projeyi karşılaştırırken hızlıgeri dönüş sağlayacak projenin seçimi doğru olacaktır. Bu da geri dönüşsüresi küçük olan projenin daha iyi olduğunun göstergesidir. Ancak paranın zaman değerini hesaba katmadığıiçin proje değerlemesinde riskli bir yöntem olarak görülmektedir 23

24 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Geri dönüşsüresi (Payback period) Örnek: Nakit Girişi Nakit Çıkışı Net Nakit Akımı Kümülatif Nakit Akımı İskonto Oranı İskonto Faktörü Net Nakit Akımı- NBD n+1 - (4,000) (4,000) (4,000) % (3,636) n+2 - (2,000) (2,000) (6,000) % (1,653) n+3 1,500 (1,000) 500 (5,500) % n+4 1,620 (500) 1,120 (4,380) % n+5 1,740-1,740 (2,640) % ,080 n+6 1,860-1,860 (780) % ,050 n+7 1,960-1,960 1,180 % ,006 n+8 2,020-2,020 3,200 % n+9 2,080-2,080 5,280 % n+10 2,140-2,140 7,420 % Toplam NBD 1,637 İç Verim Oranı 16% Geri DönüşSüresi 7 24

25 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Karlılık endeksi Karlılık Endeksi= NBD (SNA n +SNA n+1 +SNA n+2 + ) İlk yatırım tutarı Karlılık endeksi; bir projenin gelecekteki serbest nakit akımlarının bugünkü değerinin ilk yatırım tutarına bölünmesiyle elde edilir. Oranın 1 in üzerinde olması projenin kabul edilebilirliğinin göstergesidir. 25

26 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri AğırlıklıOrtalama Sermaye Maliyeti (AOSM) Ö : Şirketin/Projenin öz kaynağı AOSM= Ö m x Ö B+Ö + B m x B B+Ö B : Şirketin/Projenin kredi veya diğer finansal yükümlülükleri Ö m : Şirketin/Projenin öz kaynak maliyeti B m : Şirketin/Projenin borçlanma maliyeti AğırlıklıOrtalama Sermaye Maliyeti (AOSM) bir şirketin hissedarlar ve kredi kuruluşlarından kullandığı kaynakların ortalama maliyetini ifade eder. AOSM, şirkete kaynak sağlayan tüm hissedar ve kreditörlerin bu yatırımlarından bekledikleri getirilerin ortalamasıdır. AOSM hesaplamasında şirketin/projenin borç ve sermaye yapısı(finansman yapısı) göz önünde bulundurulur. 26

27 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri AğırlıklıOrtalama Sermaye Maliyeti (AOSM) AOSM Ağırlıklı Özsermaye Maliyeti + Ağırlıklı Borçlanma Maliyeti Özsermaye Maliyeti x Özsermaye Oranı Vergi Sonrası Borçlanma Maliyeti x Borçlanma Oranı Beta Pazar Risk Primi Risksiz Faiz Oranı Vergi Öncesi Borçlanma Maliyeti x + x (1-Vergi Oranı) 27

28 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri İstenilen minimum getiri oranı(hurdle rate) NPV = NG n (1+HR) n NG n (1+HR) n+1 NÇ n (1+HR) n NÇ n (1+HR) n+1 Şirketin yatırımlarınıkabul etmesi için gerekli minimum getiri oranıdır. Şirketin istenilen minimum getiri oranı(hurdle rate) alternatif yatırım seçeneklerinde iskonto oranıolarak kullanılmaktadır. 28

29 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri İVO - AOSM karşılaştırması İVO>AOSM ise proje karlıolarak değerlendirilir. Ancak yatırım projesinden beklenen getiri dahilinde İVO>AOSM farkının değerlendirilmesi hedeflenen getiriye göre değişecektir. 29

30 Fizibilite çalışmalarında değerlendirme kriterleri Duyarlılık analizi Fizibilite çalışmalarında duyarlılık analizleri projelerin nakit akımlarınıetkileyen etkenleri tespit etmek ve projelerin bu faktörlere ne derece bağlıolduğunu ölçmek amacıyla yapılır. Duyarlılık analizlerinde bir projenin varsayımlarınıoluşturan temel göstergelerde değişiklikler yapılarak projenin sağlayacağınakit akımlarıtekrar hesaplanır ve böylece projenin karlılığının hangi etkenlere ne derece bağlıolduğu tespit edilir. Buna göre projenin ana senaryosu yanında değişik tahminler sonucunda yeni senaryolar yaratılır ve fizibilite sonucunun farklı senaryolar sonucunda ne şekilde değişiklik gösterdiği ortaya çıkarılır. 30

31 Proje finansmanıve finansman alternatifleri 31

32 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Proje finansmanı Proje finansmanı; nakit akışıve teminatlar açısından sponsorların (proje sahibi) mevcut bilançolarından kısmen veya tamamen bağımsız olarak değerlendirilebilecek yatırım projelerinin tamamlanmasıiçin gerekli orta veya uzun vadeli finansman yöntemidir. Proje finansman sürecini başarılı kılan en önemli özellik proje sahibine geri dönüşü azaltması ve kreditöre gerekli risk korumalarınısağlayabilmesidir. 32

33 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Proje finansmanında yapı Proje sponsoru SPV (özel amaçlışirket) Proje Proje sponsoru Proje 33

34 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Proje finansmanı Bilanço kullanımı/sermaye Yüksek maliyet Vergi kalkan eksikliği Faiz riski yok Refinansman riski yok Kreditör kısıtlamasıyok Tamamen esnek bir yapı Dışkaynak kullanımı/kredi Düşük maliyet avantajı Vergi kalkanısağlaması Faiz riski mevcut Refinansman riski mevcut Kreditör kısıtlamasımevcut Nakit akışriski Derecelendirme riski 34

35 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Yatırım kredisi özellikleri Sendikasyon şeklinde olabileceği gibi tek bir bankadan da sağlanabilecek kredi olarak tanımlanabilir. Kredinin geri ödemeleri için projenin nakit akışlarıdikkate alınır. Kredi sözleşmeleri kredinin özelliklerine göre şekillenir. Sponsorların kefaleti sınırlıdır veya olmayabilir. Kredi sponsorun borç alma kapasitesini aşabilir. Kredinin teminatınıprojenin nakit akışlarıve sözleşmeler sağlamaktadır. 35

36 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Sendikasyon yapısı Borç alıcısı Düzenleyici Banka A Bankası B Bankası C Bankası D Bankası E Bankası 36

37 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Ülke ihracat kredileri-eca (Export Credit Agency) ECA, alıcının finansmanınısağlamakla birlikte satıcının risklerini ortadan kaldırır ve ülke ihracatınıdestekler. Finansman oranı%85 ile %100 arasında değişmektedir. Vadesi uzun ve faiz oranıdiğer kredilere oranla daha düşüktür. Yüklü dokümantasyon gereklidir. Önemli ECA ler; Coface (Fransa), Hermes (Almanya), Ex-Im Bank (ABD), ECGD (İngiltere), Cesce (İspanya), EKN (İsveç), Nexi-JBIC (Japonya), 37

38 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Ülke ihracat kredileri-eca (Export Credit Agency) Satıcı Mallar Alıcı ECA Kredisi ECA Garanti Satıcının Bankası Alıcının Bankası 38

39 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Ülke ihracat kredileri-eca (Export Credit Agency) Satıcı Mallar Alıcı Banka kredisi ECA Satıcının Bankası Garanti/sigorta Alıcının Bankası 39

40 Proje finansmanıve finansman alternatifleri Uluslararasısermaye piyasaları-eurobond Çıkarıldığıülkenin para biriminde olmayan bonolara verilen isimdir Yüksek tutardadır ve kredi notlarıile derecelendirilir. Esnek yapıdadır. Genellikle büyük ve kurumsal yatırımcılardan talep görmektedir ve sabit faiz ve kupon ödemelidir. Kayıt olma yükümlülüğü vardır. Kredi kısıtlamalarıve taahhütlerine tabi değildir. Uzun vadelidir. 40

41 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler 41

42 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Proje riskleri Risk kategorileri Proje sponsor riski Tamamlanma riski İşletme riski Satışriski Tedarikçi riski Taşıma riski Çevresel riskler Finansal risk Kontrol edilebilen riskler Yüksek yatırım, uzun vadede gerişdönüş, sermaye ihtiyacı Yapımaliyet artışı, tamamlanma tarihinde erteleme, tamamlanamama, beklenmedik olaylar Tesisin performans göstermemesi, beklenmedik olaylar Talep, fiyat, rekabet, alıcının kredibilitiesi Hammadde maliyetlerinde artış, sabit fiyatlama, tedarikçinin kredibilitesi Taşıma maliyetlerinde artış, blokajlar Yeni kanunlar, doğal afetler Faizlerdeki değişim Politik risk Savaş, kamulaştırma, döviz kurundaki değişim (devalüasyon ), transfer edememe 42

43 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Proje riskleri Risk kategorileri Proje sponsor riski Tamamlanma riski İşletme riski Satışriski Tedarikçi riski Taşıma riski Çevresel riskler Finansal risk Politik risk Yapılandırma Sermaye katkısı, projenin teminat olarak değeri Anahtar teslim sözleşmeler, cezai şart ve garantiler Performans garantileri, işletme ve bakım anlaşmaları Satışsözleşmesi Tedarik sözleşmesi Taşıma alternatifleri, uzun vadeli taşıma Çevresel denetleme Hedging Politik risk sigortası 43

44 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Proje finansmanında taraflar Sponsorlar Danışmanlar İşletmeci Taahhüt Şirketi Alıcılar Proje Şirketi Kreditörler Denetçiler Tedarikçiler Resmi Kuruluşlar 44

45 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Proje finansmanında taraflar ve sözleşmeler Sponsorlar Ortaklık anlaşması Danışmanlar İşletme sözleşmesi İşletmeci Taahhüt Şirketi İnşaat sözleşmesi Danışmanlık sözleşmesi Proje Şirketi Kredi sözleşmesi Kreditörler Alıcılar Satış sözleşmesi Danışmanlık sözleşmesi Denetçiler Tedarikçiler Tedarik sözleşmesi Lisans Resmi Kuruluşlar 45

46 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Belgeler Finansal belgeler (Financial documents) Proje Belgeleri (Project Documents) Teminat Belgeleri (Security Documents) Uzman Görüşleri (Expert Opinions) TamamlayıcıBelgeler (Support Documents) Tanıtıcıbelgeler (Information memo & Term sheet) Kredi anlaşması Teminatlar Türev belgeleri 46

47 Proje finansmanında riskler, taraflar ve belgeler Kredi anlaşmasıteklif koşulları Kredi tutarı Kredi vadesi Faiz oranları(kredi faiz oranı, temerrüt faiz oranı) Komisyonlar (düzenleme, taahhüt, erken ödeme) Ödemeler (anapara ve faiz ödemeleri) Kredi kullandırım şekli ve kullanım koşulları Teminatlar Vergiler ve masraflar 47

48 size nasıl yardımcıolabilir? 48

49 size nasıl yardımcıolabilir? Finansal fizibilite hazırlanması Proje finansmanıyapısının oluşturulması Sermayedar ve kreditörlerin tespit edilmesi Proje sözleşmelerinin müzakeresinde destek olunması, Finansörlere projenin tanıtılması, şartların müzakeresi ve katılım taahhütlerinin alınması Vergi ve hukuk danışmanlığı 49

50 İletişim bilgilerimiz: Serkan Aslan, Kıdemli Müdür Tel: e-posta: 2010 Türkiye. Tüm haklarısaklıdır. Bu belgede ibaresi, her bir üye şirketinin ayrı birer tüzel kişilik olduğu PricewaterhouseCoopers International Limited in bir üye şirketi olan Türkiye yi ifade etmektedir. Türkiye, Başaran Nas Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., Başaran Nas Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. ve PricewaterhouseCoopers Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti. ticari unvanlarıile Türkiye'de kurulmuştüzel kişiliklerden oluşan Türkiye organizasyonunu ifade ve temsil etmektedir.