Galerilerde Enkesit - Boykesit Ölçmeleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Galerilerde Enkesit - Boykesit Ölçmeleri"

Ilker Armağan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Galerilerde Enkesit - Boykesit Ölçmeleri Ekip: Murat Kendir ( ) Hamdi Karbuzoğlu( ) Koray Bitiren( ) Oğuz K. Perktaş( ) JDF Madencilik Ölçmeleri Dersi Öğrenci Semineri Öğretim Görevlisi: Yrd.Doç.Dr. Himmet Karaman

2 Galerilerde Boykesit Ölçmeleri 1/16 Bir galerinin boyuna kesiti, galeri zemininin düşey bir düzlem üzerindeki izdüşümüdür. Bu düzlem, genellikle galerinin boyuna ekseni boyunca geçer. Galeri ekseni olarak da genellikle raylardan biri alınır. Boyuna kesitler, trigonometrik nivelmanla alınabilir. Fakat daha çok uygulanan yöntem, geometrik nivelmandır. Bir ana galerinin ve bu galeri ile bağlantılı kuyunun, daha önceden yüksekliği belirlenmiş bir (a) noktasından itibaren yaklaşık eşit ara uzaklıklarda ve raylardan biri üzerinde seçilmiş a, b, c... vs. noktaları arasında yükseklik farkları bulunur. Bu arada yükseklik pilotajı göz önüne alınarak genellikle, desteklerin düşeyinden geçilmeye dikkat edilir.

Fakat daha çok uygulanan yöntem, geometrik nivelmandır.

3 Galerilerde Boykesit Ölçmeleri 1/16 Nivelman için seçilen noktalar arası genellikle 4 ilâ 8 m. olduğundan, nivo için gözleme uzaklıkları 2 ilâ 4 m. arasındadır. Bu durum çalışmaları nivonun bir kuruluşunda, ileri-geri ve orta okumalarının mümkün olduğunca fazla noktada yapılmasında yarar vardır. Bu suretle a,b,c,d,e noktaları nivonun S, konumundan, e, f, g, h noktaları da S2 konumundan gözlenmiş olmaktadır. Boyuna kesit çizimlerinde bilinen yöntemler uygulanır. Bir galerinin doldurulacak ve kazılacak kısımları şekilde açık olarak görülmektedir.

Bu durum çalışmaları nivonun bir kuruluşunda, ileri-geri ve orta okumalarının mümkün olduğunca fazla noktada yapılmasında yarar vardır.

4 Galerilerde Boykesit Ölçmeleri 2/16

5 Galerilerde Boykesit Ölçmeleri 3/16 Galerinin eğimi çökmelerden çok çabuk etkilendiğinden, boyuna kesitleri sık sık almak gerekir. Bundan başka bir işletmede eğimin üniform olması çok önemlidir. Bu nedenle sık sık eğim kontrolü yapılmalıdır. Yaklaşık olarak, metrede 7 mm.lik bir eğimin sabit tutulması, zamanla değişmemesi gerekmektedir. Böylece asansör yerine vagonetleri, ekonomik bir biçimde çalıştırmak mümkün olmaktadır. Gerçekten inen dolu vagonetler, şantiyeye boş vagonetleri çıkarmaktadır. Dar ve arızalı bir galerinin boyuna kesiti için geometrik nivelman uygulanamadığı taktirde, ölçmeler trigonometrik nivelman ile yapılır. Bu amaçla asma aletler gibi fazla yer işgal etmeyen aletler kullanılır. Elde edilen kesit ise galerinin aynı zamanda tavan ve tabanını gösterir.

Böylece asansör yerine vagonetleri, ekonomik bir biçimde çalıştırmak mümkün olmaktadır. Gerçekten inen dolu vagonetler, şantiyeye boş vagonetleri çıkarmaktadır.

6 Galerilerde Boykesit Ölçmeleri 5/16

7 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 6/16 Galerilerin enine kesitlerinin çıkarılmasında uygulanan yöntemler, Klâsik ve Fotografik olmak üzere iki grupta incelenebilir. 1)Klasik Yöntemler Kesitlerin çıkarılmasında pantograf ve teleskopik çubuk kullanılır. a) PANTOGRAF Pantograf, bir (S) eklemli çubuk sistemi ile donatılmış olan bir P düşey plançetesinden oluşmaktadır. Bu aletle, galeri kesitinin homotetik (benzer) bir şeklini elde etmek mümkündür. Ancak, pantograf, küçük kesitli galerilerde kullanılabilir.

a) PANTOGRAF Pantograf, bir (S) eklemli çubuk sistemi ile donatılmış olan bir P düşey plançetesinden oluşmaktadır.

8 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 7/16

9 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 8/16 B) TELESKOPİK ÇUBUK Buna sürgülü çubuk adı da verilir. T ile gösterilen bu çubuk elle hareket ettirilebilir, uzunluğu ve yönü C kadranı üzerinde işaret edilir. Bu sistem oldukça zaman alıcıdır. Elde edilen sonuçlar fazla presizyonlu değildir.

T ile gösterilen bu çubuk elle hareket ettirilebilir, uzunluğu ve

10 2) Fotografik Yöntemler Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 9/16 Fotoprofil adı verilen bu yöntem, klâsik yöntemlerden farklıdır ve bazı üstünlükleri vardır. Bu yöntem, galerinin eksenine ve enine profillerin tabanına dik bir ışık demetinin temas yerlerinin fotoğrafının çekilmesi şeklinde açıklanabilir. Işık demeti, belirli uzunluktaki bir çubuk sistemini ve 1 metre kenarlı eşkenar bir üçgeni aynı zamanda aydınlatan bir projektör tarafından verilmektedir. Projektör, kalınlığı 5 cm. olan bir ışık ışını yüzeyini ışınsal olarak yayar. Projektörün yöneltilmesi Galileo tipi bir dürbünle sağlanır. Bu dürbünün büyütme gücü 4X'dir.

Işık demeti, belirli uzunluktaki bir çubuk sistemini ve 1 metre kenarlı eşkenar bir üçgeni aynı zamanda aydınlatan bir projektör tarafından verilmektedir.

11 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 10/16 Kullanılan fotoğraf makinası 13X18 ebadında olup, klişeleri önceden sabit olarak ayarlanabilmektedir. Klişeler 1:50 ölçeğindedir. Bu alette de aynen projektörde olduğu gibi bir dürbün bulunmaktadır. Dürbün, aletin yöneltilmesini sağlar. Alet, projektörün 3,5 m. kadar yakına konmaktadır. Eğer kayalık çıkıntılardan doğan gölgeli bölgelerden çekinilirse, profilin her iki tarafından alınan simetrik fotoğraflarla kontrol yapılır. Gerektiğinde bu simetrik fotoğrafların ortalaması alınır. Deneyimli bir ekiple (fotoğrafçı, projektörcü, iki manevracı) saatte 12 profil çekilebilir.

Alet, projektörün 3,5 m. kadar yakına konmaktadır.

12 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 11/16 (Fotoprofil yöntemi ile alınmış galeri enine kesiti)

13 Galerilerde Enkesit Ölçmeleri 12/16 Bu yöntemin diğerlerinden üstünlüğü, devamlı profil elde edilmesi, çalışma çabukluğu ve hataların yok edilebilmesidir. Malzeme çok pahalı olmadığı gibi ağırlığı da fazla değildir. Fotoprofil yönteminin uygulanması için, donatımın galerinin ortasına yerleştirilmesi gerekmektedir. Dairesel enine kesitlerden farklı enine kesitli büyük tünellerde uygulama sakıncalıdır. Çünkü, fotoğraflarla elde edilen konik perspektif, cidarlara temas eden ışık demetinin gerçek şeklini vermez.

Fotoprofil yönteminin uygulanması için, donatımın galerinin ortasına yerleştirilmesi gerekmektedir.

14 Kesit Noktalarının İşaretlenmesi 13/16 Enine ve boyuna kesitlerin çıkarılması sırasında uygulanan topografik yöntemlerde, bazen profil noktalarının işaretlenmesinde zorluklarla karşılaşılmaktadır. Eğer bu noktalar, sürekli olarak kalacaklar ise, galerinin ister tabanında, isterse tavanında olsun, kazıklar, boya işaretleri veya değişik şekilli demir kancalarla işaretlenebilir. Sadece ölçmeler sırasında kullanılacak ise, noktaları sabit olarak işaretlemek gerekmez. Kesit noktalarının optik olarak işaretlenmesi için kullanılan bir alet geliştirilmiştir.

Eğer bu noktalar, sürekli olarak kalacaklar ise, galerinin ister tabanında, isterse tavanında olsun, kazıklar, boya işaretleri veya

15 Kesit Noktalarının İşaretlenmesi 14/16

16 Kesit Noktalarının İşaretlenmesi 15/16 Alet, oyuk başlı bir T sehpası ile, sehpa tablasının altındaki kadrana asılı kontrpualı bir S elektriksel aydınlatma donatımından oluşmaktadır. Alt kısımdaki bir elektrik ampulü, F ve f gibi iki ışık demetini, yukarıya ve aşağıya doğru yöneltilmiş olarak yaymaktadır. Besleyici akım bir kuru pil veya akümülâtör tarafmdan sağlanmaktadır. Işık demetlerinin vuruşlarının A ve a merkezleri aynı bir düşey doğrultu üzerinde olacak biçimde profil noktaları elde edilir. Noktalar, topografya aletinin gözleme çizgileri ile gözlenir. Bu vuruş noktaları yükseklik ve yön bakımından ayarlanabilir. Işık demetinin kesit ölçme aletine olan yatay uzaklığı cetvel veya şeritle doğrudan doğruya ölçülür.

Besleyici akım bir kuru pil veya akümülâtör tarafmdan sağlanmaktadır.

17 Kesit Noktalarının İşaretlenmesi 16/16

18 Kaynakça: Madencilik ölçmeleri / M. Gündoğdu Özgen, Engin Tekin Yeraltı topoğrafyası / Mehmet Gündoğdu Özgen ayrıca bkz. A REVIEW OF TUNNEL PROFILING METHODS - Dr. T.A. Clarke Teşekkürler...

Benzer belgeler

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm