MAK 302 MAKİNA ELEMANLARI-2, Ders Notları: Prof.Dr. Kürşad DÜNDAR

Transkript

1 MK 0 MKİ ELEMLRI-, Ders otları: rof.dr. Kürşa DÜDR Güç İletim Elemanları : Dişli Çarklar (Düz,Helis,Konik,Sonsuz ialar), Kayışlı Kasnaklar, incirli Çarklar, Sürtünmeli Çarklar, Miller, Yataklar (Kuru,Yağlamalı,Rulmanlı), Kamalar, ren, Karama, Kaplinler Mekanik Güç Üretimi: - Elektrik Motorları: genellikle e/ak sabit eirli (aha üşük e eğişken eirli özel üretimleri ar), arbesiz - İçten Yanmalı Motorlar: ~ e/ak (izel/otto..) eğişken eirli, arbeli - Türbinler: ~ e/ak eğişken eirli, arbesiz, yüksek hız, şok e kritik hız problemli Dinamik ağıntılar : çizgisel hız- açısal hız: (ra/s) () Tork-Güç ağıntıları: urulma Momenti Tork : T(m) (Watt) (ra/s) eya T(m) 9,55 (Watt) n(e/ ak) () Teknik Metrik irimlere : T(kgcm) (G,H,S) 760 n(e/ ak) () İletim oranı : İletim oranı : i (4) ø ø T i T Sistemin iletim oranı : i t ii i (5) Sisteme kayıp önemsiz ise Güç : Kayıp arsa erim : Sisteme toplam erim : (6) t (7) Güç iletim Elemanları tercihine en önemli etkenler, maliyet (genellikle hacimle orantılanır), erim e gürültüür.. Verim; üz işli, üz konik, üz kayışlı e zincirli mekanizmalara % etrafınaır. Helis çark e sonsuz ialara helis açısına e sürtünme katsayısına bağlı olarak erim üşer. ø Şekil- ø

2 SÜRTÜMELİ ÇRKLR Dönüren kuet : Rayal kuet : T T t t r ütün Güç İletim elemanlarına : t ile önme yönü ; (8) (9) ø ø Dönüren Dönürülen ø r = t = sürt μ ø r Şekil- önüren çark için ters, önürülen çark için aynıır. r merkeze oğruur. Sürtünmeli çarklar basittir, büyük kueti mile fazla yük yapar, ölçülenirme öncelikle bu kuetin yaptığı yüzey basıncı-aşınırmaya göre yapılır ( p em eğerleri için ak Ek-4 Ç.0) ; büyük hacim kaplar, olan maksaı ile kullanılabilir, kayma yaparlar, en büyük üstünlüğü aryatör (eğişken hız iletim oranlı güç iletimi ) olarak kolaylıkla tasarlanabilmesiir. Şekil- Sürtünme Çark Varyatorlü res KYIŞLI KSKLR Güç iletimine uzak mesafe üstünlüğü ile kayışlı e zincirli mekanizmalar önemliir. Kayışlı kasnak-ların üz, ar V, normal V e işli (triger) çeşitleri arır. V kayışlar aha az hacim kaplar fakat erimi aha azır. Üstünlükleri: - Uzak mesafeye e farklı açılara güç iletimi, basit, ucuz, hafif, sessiz, üz kayışta yüksek erim, arbe e aşırı yük sönümler, yüksek hız, olana uygun Eksiklikleri: - Yüksek hacim, mile fazla kuet uygular, kayma yapar, polimer malzeme sıcaklık e rutubetten etkilenir, V kayışlara üşük erim. Kayış Mekaniği: Dönüren kuet: T (0) Kuetler arasınaki oran sınırı : e () Dönüren ø Şekil-4 E Dönürülen ø q Merkezkaç ikkate alınırsa : e q u iki formüleki küçük sarılma açısı θ (ra) ; cos uraa kuetler eton ; q ise kayışın kg/metre kütlesiir. E (b) () Sürtünme katsayısı μ, kayma olmaması için hesapta biraz üşük alınmalıır. V kayışlara μ yerine : V alınarak üz kayış gibi hesap yapılır, sin V " V " V kayış açısıır (4 9 ) ()

3 Gerirme kueti g az olursa kayış kayar, fazla olursa erim üşer: Kayış Uzunluğu: Kayış seçimi : L E ( ) E E ( g ) sin (4) (5) Önce kayışın aktaracağı güç önüren güç yarımı ile bulunur: K top (6) uraa K top kayışı etkileyen faktörlerin (ak Ek-) çarpımıır: Ktop Kİ KV Kg Kko KŞ K (7) Düz Kayış seçimi için kayıştaki çekme, eğilme e merkezkaç ın meyana getiriği çekme gerilmesi ikkate alınır. iyasaa üretilen üz kayışlar için stanart olmayan V kayışa benzer seçim e yapılır. ormal V kayışı için güç K i e eir hızı n yarımı ile Ek.Şekil- en uygun profil seçilir. Ek.Çizelge 9 an bir kayışın aktarabileceği güç kayış hızına karşılık bulunur; Gerekli kayış sayısı : z (8) Genele kayış sayısı -6 arası uygun olup 8 i geçmemeliir. Çok fazla kayış sayısı için kasnak genişliğini azaltmak için özel kayış tipleri arır. İİRLİ ÇRKLR Şekil-5 Üstünlükleri: - Uzak mesafe iletimi, kaymasız, zor çere şartlarına (ısı, nem, toz b.) en iyi iletim, kayışa göre küçük hacım, yüksek erim Eksiklikleri: - ğır, pahalı, hassas montaj e bakım, titreşimli, arbe sönümlemez. Çeşitleri: - Rulolu-makaralı, Kaemeli-rulolu, Menteşeli, oncuklu, Dişli zincirler incir kuetleri kayış kuetleri gibiir. kueti sarkan zincir ağırlığınının bileşeniir. Sarkma e merkezkaç kueti q ihmal eilirse: T 0 ; t incirli çarklara tasiye eilen eğerler: Dönüren çarkta iş sayısı genele 7-6 arası tercih eilir. (9) Dönürülen çarkta iş sayısı ; genele en fazla 70 ; manşonlu zincirlere en fazla 0 ; işli zincirlere en fazla 40 olmalıır. İletim oranı i genele 5 en küçük; manşonlu zincirlere en fazla 7 ; işli zincirlere en fazla 8 ; üşük hızlara en fazla 0 olabilir. p ölüm airesi çapı : sin 80 ( incir ımı p için seçilen zincirin ölçülerine bakılır ) (0) incir seçimi için önce zincirin aktaracağı güç * önüren güç yarımı ile bulunur: () K top uraa K zincir faktörlerinin (ak Ek-,) çarpımıır: Ktop Ki K Kio KE KY () top Rulolu-urçlu tip zincirlerin seçim iyagramı Ek.Şekil- e gösterilmiştir. Seçilen zincirlere ayrıca yüzey basıncı kontrolü yapılır.

4 DÜ DİŞLİ ÇRKLR inyon : küçük işli İç işli 4 Dönüren α r α t n t π m Çark : büyük işli Şekil-6 Dönürülen Kramayer işli Moül : m (Stanartır, ak Ek-4) Diş Sayısı Dönüren ø r ø Diş sayısı : ölüm airesi çapı: Karama açısı : α 5,0,5 Dişli genişliği : b Diş Sayısı ø Dönürülen ø t Şekil-7 r Düz işlilerin iç, ış e kramayer çeşitleri arır. Dişlilerin bütün ölçüleri moül ile orantılıır ; aım: p= π m ; (a) ölüm airesi çapı: = m (b) Dişli genişliği üz işlie : b 4 π m Helis işlie : b 6 π m (c) Tam erinlikteki iş yüksekliği: h m ; h,5 m () Dişlilere Karama Oranı en az, olmalı, bu eğer arttıkça sessizlik artar : a r a r ( )sin msin a :işüstü çapı r :iş ibi çapı, : bölüm airesi çapları (4) Tasiye eilen eğerleri: α=5 için : =,7-,5 α=0 için : =,5-,9 α=5 için : =,-,5

5 Dişli Çarklara iş sayısı belli bir sayıan az olursa imalatta alttan kesme olur, iş zayıflar. u profil kayırma (Şekil-6) ile önlenebilir. u uruma a temas oranı azalır, işli gürültülü çalışır. 5 ormal (sıfır profil kayırma) işliler için teorik en az iş sayısı : min sin (5) α rofil kayırma miktarı x mm ; x Çizelge. Düz işlilere Teorik min Uygulama min rofil kayırma (6) - X - -- x profil kayırma Sıfır işli referans çizgisi a lttan kesme DIRM VEY KRMYER a Kök iş Şekil-8 + X + profil kayırma buraa min normal (sıfır kayırma) işli içinir. Düz işlilere Dişli kuetleri: Dönüren kuet: t T Rayal kuet: r t tan (7) Düz Dişli Mukaemeti: Eğilme Kontrolü (Leis) : T km y? em K K (8) uraa : Hız faktörü K üz işlilere hıza göre : Genişlik faktörü : K Leis faktörü y için Ek:4 e Ç-5 e bakınız. k b m 0 m/ s 4 Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham): Dinamik Yük: K Diş genişliği b buraan bulunur. (9) m/ s K 5,6 5,6 (bt ) t b 0 m/s t? uraa Deformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce: Ç-6 e 7 eki imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. şınma yükü : uraa p bk pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K bulmak için Ek:4 e Ç-9 a bakınız. Daha farklı malzemeler için Ç-9 aki formül e kullanılır, bu formüle Ep, Eç pinyon e çarkın elastiklik moülleriir. Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): o (0) () () K bym? ()

6 HELİS DİŞLİ ÇRKLR Helis açısı β oğrultusuna bakılırsa stanart moül m n e stanart karama açısı α n görülür ; Mil ekseni oğrultusuna moül: Mil ekseni oğrultusuna karama açısı : Eşeğer iş sayısı : mn m cos tann tan cos eş cos m (4) (5) (6) Minimum iş sayısı: (helis)? (üz) cos (7) min min Helis açısı arttıkça erim e ses üşer, iletilecek güç artar, eya aynı gücü iletecek hacim küçülür. Helis işli çeşitleri: İç, ış, kramayer, ok e kros. Helis Çarklara Dişli Kuetleri : Dönüren kuet t, Rayal kuet r, Eksenel kuet e; t T r t tan cos n e t tan (8) Şekil-7 Sağ El Sağ helis Sol helis Dönürülen Dönüren e e Stanart moül mn e açı α n bakış yönü DİŞLİ r t t 6 Helis Çarklara kuet yönleri : Dönüren Sağ Helis sağ elle, sol helis sol elle; orta parmak mil önme yönünü gösterecek şekile tutulur; u uruma başparmak e yönünü gösterir. Dönürülen çark için aynı işlem yapılır fakat başparmak e yönü ile tersir. önürülen çark için aynıır. Helis r merkeze Dişli Mukaemeti: oğruur. Helis Dişli Mukaemeti: Düz Dişli için yapılan hesaplar (Denklem 8-) helis açısı β ikkate alınarak tekrarlanır. - Eğilme Kontrolü (Leis) : km T y eş cos? em K K buraa hakiki iş sayısıır. Eşeğer iş sayısı (D.6) ile Ek-4 eki Ç-5 en y eş bulunur. (9) Genişlik faktörü helis için: b k 6 m iş genişliği b buraan bulunur. (40) Hız faktörü helis için bütün hızlara K - Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham) : Dinamik Yük: 5,6 (4) 5,6 (bcos t ) cos t bcos t? Deformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce Ç-6 e 7 ye imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. (4) - şınma yükü: p bk cos uraa pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K ; Ek-4 e Ç-9 an bulunur. (4) K - Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): 0 bymcos? (44)

7 KOİK DİŞLİ ÇRKLR Konik açısı şekilen: tan Ortalama e bölüm çapı bağıntısı : o bsin (45) (45b) 7 Eşeğer iş sayısı : eş cos (46) Minimum iş sayısı : min (konik) min (üz) cos Konik işlilerin üz, helis, zerol, spiral, hipoi, sproi, plan, beeloi, planoi, helikon gibi çok çeşitleri arır. (47) Şekil-0 Konik Çarklara Dişli Kuetleri : T t o Konik Dişli Mukaemeti: r t tan cos e t tan sin (48) b L o - Eğilme Kontrolü (Leis) : T bm y eş L Lb? em K K (49) o y eş eşeğer iş sayısı için Ek-4 eki Ç-5 en bulunur. b genişliği konik için: b 4 L buraan L b tercih eilir. (50) Dönüren e hızı faktörü K konik için bütün hızlara: K 6 6 talaşlı imalat 5,6 K (5) 5,6 öküm imalat Dönürülen r e t r - Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham) : Dinamik Yük: t (b)? (5) b uraa gücün hıza bölümü ile bulunur: (5b) Deformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce Ç-6 e7 en imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. - şınma yükü: p bk eş 0,75 (5) cos eş eş uraa pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K bulmak için Ek-4 e Ç-9 a bakınız. K Lb - Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): 0 byeş m? (54) L

8 SOSU VİD e ÇRK MEKİMLRI Sonsuz ia çarkı helis çark özellikleri taşır. Vianın Silinirik e çok yüksek iletim oranlarına( 00) tercih eilen Globoi çeşitleri arır. 8 Çark iş sayısı ç e ia ağız sayısı için İletim oranı : i ç (55) Helis açısı β oğrultusuna bakılırsa stanart moül m n e stanart karama açısı α n görülür; Mil ekseni oğrultusuna moül : mn m cos ç m ç (56) øçark tann Mil ekseni oğrultusuna karama açısı : tan (57) cos Sağ helis, sağ ia ile; sol helis, sol ia ile çalışır. Via-çark eksenleri 90º ise : Via helis açısı : Verim: m tan cos n tan cos n tan Verim %50 en küçükse hareket tek yönlüür. Tek yönlü hareket için λ<0º tasiye eilir. λ arttıkça erim artar. λ alttan kesme olmaması için sınırlıır.u neenle ölçülenirmelere ianın λ açısı ikkate alınır: (58) (59) buraa μ sürtünme katsayısıır e hız arttıkça üşer (60) øia Dönürülen Sağ helis tç L πm b β r λ eç Çizelge. Sonsuz iaa en fazla λ açısı α s 4½º 0º 5º 0º λ mak 5º 5º 5º 45º Tek yönlü hareket için λ<0º Tasiye eilir e Sağ ia Dönüren t Tasiye eilen ölçülenirmeler (GM): 0,68 0, 875 0, ,88 b0,7 Lm (4, 0,068ç ) Sağ El Şekil- ölçüler mm (6) Verim ikkate alınırsa güç çarkta azalır : ç erim ihmal eilirse η= alınır. Sonsuz ia mekanizmalarına işli kuetleri e yönleri için D.8 helis işli kuetlerine bakılabilir T tan ç tç e n rç tç r eç tç tant ç cos Sonsuz Vialara ısı kontrolü (6) Eksenlerarası (mm) için iletilen güç en fazla (Watt):,7 9 (GM: nç<00 /ak için) (6) i5 Ölçülenirme: uraa eksenlerarası, i iletim oranıır. u ısı kontrolü malzemeye bağımlı olmaan en küçük eksenlerarası ölçüyü e moülü erir. Ç. eki λ ikkate alınarak e Çark, mukaemet yönünen kabaca Helisteki gibi D.9-44 yarımı ile kontrol eilirek uygun moül e malzeme bulunur. Via, D.6 ölçü sınırları içine sağlamır.

9 MİLLER Mil Mukaemeti Miller başlıca önüren kuetlerin etkisi ile burulma momenti (tork) T ; bütün kuetlerin etkisi ile meyana gelen eğilme momenti M ile zorlanır. airen milin eğilme momentinin etkili olmaığı yerlerine kesme kueti ikkate alınabilir. Eksenel kuetin yaptığı çekme eya basma a ilae bir zorlama meyana getirir. urulma gerilmesi e eğilme gerilmesi ile maksimum kayma gerilmesi teoreminen gerekli içi olu mil çapı ; M T (64) em u formül, Momentler arbe faktörleri ile çarpılarak e emniyetli gerilme inamik alınarak çok kullanılır. akat millere genellikle eğilme tam eğişken, burulma tek yönlü e statiktir. Soerberg formülü e ikkate alınırsa; M T uraa ak em S em ems e S ems (65) em statik e inamik emniyetli gerilmelerir; em S KyK K Tork un eğişmesi e iki yönlü olması urumuna ç b (66) ems yerine em alınır eya aha etaylı Soerberg formülü kullanılabilir. D.66 e 67 e σak malzemenin akma gerilmesi, σ sürekli (yorulma) mukaemetiir. Konstrüksiyon çeliklerine σ ; kopma gerilmesi σk nın yarısıır. S net emniyet katsayısı olup normal,5 arasıır. an e mal emniyeti urumuna - 4 arası olabilir. Yüzey faktörü Ky, büyüklük aktörü K b. Çentik faktörü K ç Ek-5 : Ç.,, en bakılabilir. u üç faktör eamlı ikkate alınır, bunlar ışına önemli oluğuna sıcaklık e güenirlik gibi faktörler e çarpılarak eklenir. 9 Mil Katılığı Millere saece mukaemet kontrolü yeterli eğilir. Millere fazla sehim δ e burulma açısı θ kritik hızın üşük olmasına sebep olur e sınırlanmalıır. Desteklereki eğim α rulman ömrünü azaltır, işli çark hizalarınaki eğim α e sınırlanmalıır: y Eğim: y =tanα m Sehim, Eğilme Miktarı: y=δ= M/EI xx α δ α α α L m δ δ m Şekil- α işliçarklı millere sehim L mak yataklar arası uzaklık 0,000 0,0005 Sabit bilyalılara α < 0,5 0,009 ra kritik hız n kr e ak 950 i mm estekler kenaraysa silinirik makaralılara α < 0, 0,005 ra Dişli çarkların bulunuğu noktalara : α < 0,06 0,00 ra (68) urulma çısı Sınırı T güç iletimiyapanlar arasınaki uzaklık G L Ip 4 0,005 0,009 ra hermetree Kritik Tkr Tork Ip E L uraa elastiklik moülü : Eçelik 0000 mm kayma moülü : Gçelik mm (67) (69)

10 RULMLR Rulman Çeşitleri ilyalı: - Sabit bilyalı - Omuzlu bilyalı : bilezikler aha sıkı yataklanır, aha yüksek eire uygun - Eğik bilyalı : aha yüksek eksenel kuet, aha yüksek eire uygun - Oynak bilyalı : aha fazla mil eksen hataları e 4 ye kaar eğim açısına uygun - Eksenel bilyalı : büyük eksenel kuetler için Makaralı - Silinirik makaralı : aha yüksek rayal kuet e hız - Oynak makaralı : aha fazla mil eksen hataları e 0,5 ye kaar eğim açısına uygun - Konik makaralı : aha yüksek eksenel kuet 0 Rulmanlı Yatakların Kaymalı Yataklara Üstünlükleri : İlk hareket sürtünmesi üşük, Rayal yük ile eksenel yük beraber, az bakım, az yağ, ünyaca stanart, küçük en, yüksek sıcaklığa ayanıklı (özel malzeme ile 400 ye kaar) Rulmanlı Yatakların Kaymalı Yataklara Eksiklikleri : ahalı, ağır, hassas montaj, iki parçalı yapılamaz, Darbeye zayıf, Sesi yüksek hızlara fazla, büyük ış çap. Rulman Seçimi: Rulmana gelen rayal yük r e eksenel yük e ile eşeğer yük bulunur eş ; eş Xr Ye (70) Şekil- rx uraa X e Y Ek-4 eki Ç.4 en rulman tipine bağlı olan e yarımı ile bulunur. Hesaplanan eş yarımı ile rulman ömrü L milyon eir olarak bulunur; e r rx ry L eş k (bilyalı),, (makaralı) (7) ry buraa Ek.Çizelge-5 en Rulman çeşiine göre bulunur. Milyon eir olan L rulman ömrü, mil eir hızı n yarımı ile saat olarak rulman ömrüne ( Lh ) çerilir: L h L 6 0 n60 (7) uraa seçilen makinenin günlük çalışma saati ikkate alınarak yıl olarak ömrü bulunur. KYMLI YTKLR Çeşitleri : - Yağlamasız yataklar : Yağlamanın zararlı e mümkün olmaığı yerlere kullanılır, yüksek hızlara çok ısı üretir, ebatlar büyür. - Hirostatik yataklar: Hız yağ ısınması e iskozite ile kontrol eilir. - Hiroinamik yataklar: aşlangıçta kuru sürtünme arır, hız arttıkça yağ tabakası artar, olayısıyla yük taşıma kapasitesi artar. - Keninen yağ beslemeli yataklar: Yağlama bilezik, isk b.elemanlarla yapılır, başka yağlama cihazı gereksizir. Yük yağlama ile sınırlıır. - Gözenekli keninen yağlamalı yataklar: Yatak malzemeleri gözenekliir, yağ emer, yük ısınma kontrolü ile sınırlıır. Şekil-4

11 MİL GÖEK ĞLTILRI - Düz kamalar: eğimsiz (uygu), eğimli, yassı, oyuklu, çakma (burunlu), ialı, teğet - Yarımay kamalar (ucuzur, üşük momentlere uygun) - Silinirik (boyuna pim) kamalar - Kamalı miller (yüksek momentlere uygun) - Enine kamalar (ayar e eğişken yükler için uygun,eksenel kaymayı önler ) - ilezik kamalar - res geçme - konik geçme (ialı sıkma manşonlu) RE, KVRM VE KLİLER Genellikle milleri birbirine sabit bağlayan elemanlara kaplin ; isteğe göre bağlayan elemanlara karama enir. azen her ikisine biren karama enir. Karama milleri isteniğine önüren fren e milleri isteğe bağlı ururan elemanlarır. ren e Karamanın bir kısmının çalışma prensipleri birbirine benzer. Genellikle problemler miller arasınaki açısal e eksenel sapmalar; yüksek hızlara eya karama e fren esnasına meyana gelen sarsıntılar e otomasyonur. Kaplin Çeşitleri : lanşlı, arflı, Olham, Karan, Elastik, incirli, Sıkma manşonlu Karama Çeşitleri : Eksenel Disk, Konik, Çeneli, Merkezkaç, Hirolik, nömatik, Elektromanyetik, Kayışlı ren Çeşitleri: Dıştan abuçlu, İçten abuçlu Tanbur, Disk, Kayışlı irçok Karama Çeşii ren olarak a kullanılabilir Şekil-5 KVRM e RE ÇLIŞM RESİİ ozitif temas Sürtünme Kare çene Spiral çene ialı çene Eksenel Rayal Konik Karama metou mekanik pnömatik hirolik elektrik otomatik Hız e yön kontrolü Elektromanyetik bilyalı özel elemanlı Yay sargılı Manyetik tozlu İnüksiyon akımlı akışkan nömatik hirolik Çizelgeler kaynaklaran olup Ders otu maçlıır, örnek çözümler orijinalir, ticari amaçla kullanılamaz,.kyklr: - Hall,.S., H..., L. H.G., Theory an roblems of Machine Design, McGra Hill. 96,- lack, H..,.O.E., Machine Design, McGra Hill. 98,-kkurt,Mustafa Makine Elemanları,-an,.Ç. Makine Elemanları tasarımı,4-koç,e. Makine Elemanları,5-Dimarogonas,. omputer ie Machine Design,rentice Hall,989,6- Shigley,J.E.,.R.M.,R.G.G., Machine Engineering Design, McGra Hill. 004,7-Deutschman,.D.,W.J.M.,.E.W.., Machine Design,975,8-Juinall,.R.,K.M.M., Machine omponent Design, McGra Hill. 98

12 Örnek roblem-a (.ize örneği) Makara 50 mm Sağ Helis E =40 E z y x Verilmeyen faktörleri normal : ( ) alınız. G G =? G =? D Disk Karama D= ir ğızlı Sonsuz Sağ Via =00 W n =500 / Tek silinir yan. motor Soru- Şekile / eksenlerarası E=500 mm; iletim oranı ; D/E sonsuz ia erimi ( ) i ; kayış erimi ( ) : %90 :%45 oluğuna göre G e kalırılan yükün ağırlığını e hızını bulunuz. Soru- / için ormal Sonsuz V kayış için seçim e ölçülenirmeleri yapınız. Soru- / için Rulolu-Makaralı incir seçim e ölçülenirmeleri yapınız. Soru-4 D/E sonsuz ia e çarkın λ=0 e m n = 4 mm için ölçülenirmeleri yapınız, ısı kontrolü yapınız. Soru-5 D milineki sürtünmeli eksenel isk karamanın ortalama sürtünme çapı ort =80 mm, =0,40, p em = 0,4 /mm (sbest-metal Ek-4 Ç.9) oluğuna göre sürtünme alanı =? Soru-6 Şekile 0 mm çaplı EG mili üzerineki 5 mm kesitli 40 mm boyunaki bir kare kamaa meyana gelen kayma gerilmesi: =? Soru-7 D miline hareket yönü ile D Sonsuz ia e kayış kuetlerini şekile gösteriniz ÖREK ROLEM.a ÇÖÜMÜ eap : Güç iletimi : a açısal hız: n 500 /ak D.4 en / e D/E için iletim oranları : i i ra/s 0 D.5 en toplam iletim oranı : i i D.4 en EG eir hızı : i T 40 D. en G e yük kalırma hızı : D.7 en toplam erim : it EG G 80 EG Kayıplar ikkate alınınca D.6 an G eki güç : D. en bu hıza taşınabilecek yük: 6 G EG EG,8,8 0,5 0,46 t 0,90,45 0,405 G G G G t ra/ s m/s 0, G 4 0,46 D W Veya aynı kuet tork ile bulunur, D. en : G TEG EG 57,8 6 m G 6 0,5 46 Yorum: u gibi güç iletimlerine genellikle heef istenilen yükü istenilen hıza kalırmaktır. u uruma önce yükün kalırılığı mile güç e açısal hız bulunur. Verim ikkate alınarak gerekli motor gücü e motorun eir hızına bakılarak a gerekli iletim oranı bulunmuş olur.

13 eap :Kayışlı kasnak seçimi Ek-: Ç. en asansör - tek sil.motor için K i =,75 K i 00,75 75 W 500 /ak e 75 W için Ek-: Ş. en 0 numaralı profil seçilir. Ek-:Ç.7 en 0 numaralı profil için min = 6 mm buran: mm D. en 5 6 cos 0,06 86,4 7 E 500 K,0 770 Ek-:Ç.6 en 7º için interpolasyonla : K, 04, Ek-: Ç. en biren fazla kayış farzeilirse : Kz=,5 Ek- Ç., Ç.4, Ç.5 eki iğer faktörler erilmeiğinen normal farzeilir, alınır: D.7 e D.6 an 00,75,5, W,89 kw D. en kayış hızı mm/s 8,5 m/s Ek Ç.9 an rofil-0 e 8,5 m/s hız için bir kayışın iletebileceği güç: 0,95 8,58 0,4770, ,405 kw D.8 en gerekli kayış sayısı : z,89 0,405 7,4 8 aet alınır. Sonsuz V kayışının uzunluğu D.5 en : 56 L 500 (56) mm 500 Yorum : Kayış sayısı mümkün, fakat fazlaır. 8 kayışlı yapılacak ise 7, yerine 8 alınığı için küçük kasnak çapı : 7, 6 56,0 8 mm alınarak aynı işlemler tekrarlanabilir. akat Ek Ş. e rofil-0 için hız 8,5 ten yukara aha fazla güç ilettiği ikkate alınırsa kasnak çapları arttırılarak kayış sayısı inirilebilir. En yakın profil- enenebilir; üz eya ar V kayışları a ikkate alınabilir. eap -incirli Çark seçimi Ek-,: Ç.,0,,, en K lar : K i =,75 ; Kio=,08 (i= için) ; KY= (yağlama:normal) Kz~ (9 iş farzeili, sonraan bulunacak) KE~ (E/p=40 farzeili, sonraan bulunacak) D. e D. en 00,75, W,46 kw Ek Ş. en,46 kw e 500 /ak için 9,55x5,7 ölçülerineki zincirin uygun olup bu zincirin tek sıraa aynı eire,46 an fazla yaklaşık kw ilettiği görülür. Ek-: Ç. an farzeilen K E için ım = 9,55 mm seçiliğinen tekrar hesaplanır: E p 500 KE 5,5 40 5,5 int erpolasyon 9,55 KE 0, 948 0, ,75,08 0,948 mak K z uran olabilecek en yüksek iş sayısı faktörü : K, 95 bulunur.

14 u iş sayısı faktörüne karşılık gelen en az iş sayısı Ek-:Ç.0 an başta farzeilen 9 iş yerine tam olarak bulunur: En az iş sayıları D.0 en 5 iş için : 5,95,7 5,46,7 p sin 80 9,55 4, ,55 45,8mm 0 iş için : sin 80 sin 80 Hız konrolü : D. en Yorum : 5 45, mm/ s 6,0 m/ s m/ s uygun 0 9, mm 9,55 lik zincir için mümkün olan en küçük iş sayıları e çaplar bulunmuştur. yrıca üç sıralı 8x,4 kw taşımaktaır, güç e hız sınırı ile mümkünür, çaplar e hız %5 oranına üşer fakat sıraan olayı maliyeti katı kaar artar. Seçilen zincirlere ayrıca yüzey basıncı kontrolü yapılır 4 eap 4: Sonsuz ia Via helis açısı çark helis açısı ile aynıır : λ=0º=β Çark e Via ölçüleri D.57 mn 4 m 4,06 mm D.56 ç 4, ,5 mm cos cos0 D.59 m 4,06 tan tan0,04 mm ia aımı: 4,06,76 D.6 L m (4, 0,068 ç) 4,06 (4, 0,068 40) 67,48 mm mm b 0,7 0,7,04 6,8 mm Isı Kontrolü : Sonsuz ia mekanizmasının ilettiği güç: Eksenler arası : D.55 iletim oranı ç i ç,04 6,5 9,77 mm c 0, Watt D.6 en 70?,7 9 i 5,7 9, Watt uygun Yorum: uraa bu moül e açı için ölçülenirme e saece ısı kontrolü yapılı. yrıca helis çarkın mukaemeti (kabaca iğer helis çiftleri gibi) bu ölçülere kontrol eilir. Yeterli olmuyorsa aynı ölçülere malzeme eğiştirilir eya moül büyültülür. Via, D.6 ölçü sınırları içine kalınığına sağlamır. Ç. en tek yönlü hareket isteniyor ise λ en fazla 0º olup erim %50 en azır. Verim attırılmak istenirse λ en fazla 5º ye kaar arttırılır.

15 eap.5 Eksenel Sürtünmeli Disk karama T D 5 D.6 D.4 D. D 0, W 6 D i ra/s T D 70 D 8,9 m D Ø80 t T D sürt sürt sürt sürt sürt 0,4 558 Karama p em sürt 0,4 558 sürt sürt 64 mm Yorum : u alan yaklaşık t 64 t 6,5 mm 80 balata kalınlığı emektir. u kalınlık mümkün fakat inceir. 80 mm yerine aha küçük çap uygun olacaktır. eap-6 Düz kare kama 40 mm 5 eap- en EG milineki tork : T EG 6 m T EGD T EG kama mil Kamaa kayma gerilmesi : kama kama kama 07 5,7 540 mm kama Ø0 Kama E Yorum : u gerilme çelik için üşüktür. Kama malzemeleri kaliteliir. Daha küçük kama ölçüleri mümkünür. yrıca yüzey basıncı kontrolü e yapılmalıır. eap.7 D miline Kuet e Hareket yönleri x y EG Dönürülen z E Sağ helis D G r e D Dönüren t Kuetler Sağ el / Sağ ia

16 Örnek r. -b (.ize örneği) 6 eksenlerarası: E=700 mm; / iletim oranı : / erimi: i,5 =%95 D/E sonsuz ia erimi: Verilmeyen faktörleri normal ( ) alınız. =%50 W EG G =? ir ğızlı Sonsuz Sol Via D= Makara D 00 mm G G =? E Disk Karama E =0 Sol Helis = 700 W n = 4000 / Çok silinir yan. motor z y x Soru- (0 puan) G e kalırılan yükün ağırlığını e hızını bulunuz. Soru- (5 puan) / için ormal Sonsuz V kayış için ölçülenirmeleri yapınız. Soru- (5 puan) / için Rulolu-Makaralı incir ölçülenirmeleri yapınız. Soru-4 (5 puan) D/E sonsuz ia e çarkın λ=0 e m n = 6, mm için ölçülenirmeleri yapınız, ısı kontrolü yapınız. Soru-5 (0 puan) eki sürtünmeli eksenel isk karamanın ortalama sürtünme çapı ort =60 mm, = 0,0, p em = 0,4 /mm oluğuna göre sürtünme alanı =? Soru-6(5 puan) Şekile 40 mm çaplı EG mili üzerineki 5 mm kesitli 50 mm boyunaki bir kare kamaa meyana gelen kayma gerilmesi: =? Soru-7(0 puan) D miline hareket yönü ile D Sonsuz ia e kayış kuetlerini yanaki şekil üzerine gösteriniz. ÖREK ROLEM.b ÇÖÜMÜ eap : Güç iletimi a açısal hız: n 4000 / ak D.5 en toplam iletim oranı : i i,50 50 D.4 en EG eir hızı : D. en G e yük kalırma hızı : it EG ,8 ra/ s ra/ s 00 G 8,8 88 mm/s 0,88 D.7 en toplam erim : 0,950,5 0, 475 Kayıplar ikkate alınınca D.6 an G eki güç : Taşınan ağırlık tork ile bulunur : T t EG 808 8,8 G 96,4 t m m/ s D 0, G W

17 eap :Kayışlı kasnak 7 Ek-: Ç. en asansör - çok sil.motor için K i =,5 K i 700, /ak e 550 W için Ek-: Ş. en 0 numaralı profil seçilir. W Ek-: Ç.7 en 0 numaralı profil için D. en 6,56 57, cos 0,069 86,0 7 E 700 Ek-: Ç.6 : 7º için interpolasyon : Ek-: Ç., Ç., Ç.4, Ç.5 en iğer K lar a bulunur: K,0 770, K,06 mm 700,50,5,06 9 W,4 kw kayış hızı mm/s, m/s Ek-: Ç.9: rofil-0 e, m/s hız için bir kayışın iletebileceği güç: 0,55, 0,604 0,55 4 D.8 en gerekli kayış sayısı : 0,58 kw z Sonsuz V kayışının uzunluğu D.5 en :,4 0,58 5,55 6 aet alınır. 606 L 700 (606) mm eap : incirli çark Ek-,: Ç.,0,,,: K lar : K i =,50, K io =,04 (i=,5 için), Kz~ (9 iş farzeili), KE~ (E/p=40 farzeili), KY= D., D.: 700,50,04 65 W,65 kw Ek-: Ş. en,65 kw e 4000 /ak için 9,55x 5,7 ölçülerineki zincirin uygun olup bu zincirin tek sıraa aynı eire,65 en fazla, kw ilettiği görülür. Ek-: Ç. an farzeilen K E için ım = 9,55 mm seçiliğinen tekrar hesaplanır: E p KE 0,9 7,5 60 0,87 0, ,5 interpolasyon 88 9, ,50,04 0,88 mak K z uran olabilecek en yüksek iş sayısı faktörü : K, 4 bulunur. K E 0, u iş sayısı faktörüne karşılık gelen en az iş sayısı Ek-:Ç.0 an tam olarak bulunur: 5,4,7 5,46,7 4,4 5,5 5 7,5 7 D.0 en p 9,55 9,55 5 iş için : 45,8mm 7 iş için : sin 80 sin 80 sin , mm Hız konrolü : 49 45, mm/ s 9,57 m/ s uygun

18 eap 4: Sonsuz ia 8 Via helis açısı çark helis açısı ile aynıır : λ=0º=β : Çark e Via ölçüleri D.56,57 : mn 6, m 6,97 mm D.56 ç 6,97 0 7,9 mm cos cos0 D.59 D.6 6,97 tan tan0 6,8 mm L m (4, 0,068 ç 6,97 (4, 0,068 0) 98, mm b 0,7 0,7 6,8 6,48 mm Isı Kontrolü : Sonsuz ia mekanizmasının ilettiği güç: Eksenler arası : D.6 en 65? ç 6,8 7,9 8,09,7,7 8, i c mm 08 att 0, Watt D.55 iletim oranı i ç 0 0 uygun eap.5 Eksenel Sürtünmeli Disk karama D.6 0, W D.4 D. T D D 49 D i,5 68 ra/s T D 65 D 68 9,6 m D sürt sürt p em sürt sürt 0 0, 067 eap-6 Düz kare kama eap- en EG milineki tork : kama sürt Kamaa kayma gerilmesi : 0,4 067 sürt T EG 96,4 kama kama m sürt 480 9, 550 mm 8 mm T EGD Ø60 50 mm t kama Ø40 T D sürt 5 E eap.7 D miline Kuet e Hareket yönleri Dönüren D D Sol el / Sol ia G E

19 Örnek roblem. Çark, inyon, Mil malzemeleri çelik: σ K =400 /mm σ ak =50 /mm H50 kaemeli:kç,5 kamalı Kç, çentiksiz:kç = D kaemeli/kamalı: Kç D,5 Soru - D Düz işli ölçü e kuetlerini bulunuz. Soru - D Düz işli pinyon mukaemet kontrolü yapınız mm 00 Elektrik Rotoru 00 0 kw 000 / D z x y =0 m=5 α=0º =9 9 Soru - D mili (torna) 0 mm çapına olup e D ucu 5mm e kaeme yapılmıştır. Mil emniyetini gerekli yerlere kontrol eip bulunuz. Soru saat ömürlü e rulmanı seçiniz. eap- D için çısal hız: D buraan D. en burulma momenti,tork : D.7 en işli kuetleri: T t D ra s T D, küçük işli çapı D. en =m z=5 0=00 mm D D.8 e genişlik oranı k 4 alınır; D.9 an işli genişliği b : eap- 0000,8 m 800 mm 4 tan 66 tan0 r t b m k 4 b 45 6,8 6 mm Eğilme Kontrolü (D.8) için aynı malzemeen yapılan işlilere aha zayıf olan pinyon ikkate alınır. =0 için Ek-4: Ç.5 en y=0,0 alınır. D. en hız ; D.0 an a K hız faktörü bulunur: D T km D mm/s 5,7 m/s D.0'an K y 800 6,? 45 0,00 em K K 6 0,76 65, ,76 6,9 /mm Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham D.) için gerekli olan, çelik-çelik malzeme için Ek-4:Ç-8 en =400 e alınır. Hata e nin imalat (ticari-freze, hassas-taşlanmış, çok hassas- özel) şekline bağlı oluğu görülür. u hata a hız ile sınırlıır. Ek-4:Ç-6 te sınırlanan imalat hatası e nin =5,7 m/s için 0,07.0,00 arasına e 0,07 e yakın oluğu görülür. Ek-4:Ç-7 e m= 5 için saece ticari(ekonomik) işli imalatının (e=0,0595 mm) e hassas imalatın (e=0,095 mm) yetersiz oluğu görülür. u uruma pahalı olan özel imalat (hassas taşlama.polisaj) için : eçokhassas=0,045 mm<e sınır= 0,0 0,07 uygun oluğunan =400 0,045=65, D. en Dinamik Yük: (bt ) t b t 5,7(0, ) ,7 0, Dinamik yükün aşınma yükü D. eki e D. eki statik yük o an küçük olması gerekir. D. eki K eğeri Ek-4:Ç.9 en çelik pinyon e çelik çark (ort:h50) için: K=8 k/m D. D. o p bk 9 0, 0, K 400 bym 60,05 45? statikyüke ayanır yüzey aşınır

20 eap- Yorumu : Öncelikle hızın fazla oluğu bu neenle pahalı olan çok hassas özel imalatın gerektiği görülür. u uruma hızın üşmesi için iş sayısının 4 e azaltılması gerekir. u uygulama hassas imalatı kurtarır. yrıca mukaemetin eleriği kaar moül üşürülmeliir.u malzemenin eğilmeye ayanığı, aşınmaya ayanmaığı görülür. u malzeme kullanılacaksa moül büyütülmeliir. akat istenmeyen hız a artacaktır. u neenle Ek-4:Ç.9 en H e K eğeri aha yüksek çelik-öküm eya öküm-öküm çiftinin aha uygun oluğu görülür. u uygulama ile moül üşürülebilir. Hız aha a üşer. eap- D miline gelen kuetler Şekil.7 e gösterilmiştir. D.64 en mili zorlayan eğilme momentlerini bulmak için önce, estek kuetleri bulunur. Sonra üşey e yatay kesme kuetleri grafikleri çizilir. u grafiklerin alanları yarımı ile eğilme momentleri bulunur. Düşey üzleme estek kuetleri: M Ry400 R y 58 y 0 R R y 7 y 00 R y Yatay üzleme estek kuetleri: M 0 00 Rcx R cx 848 x 0 Rx Rx 66 R x Moment grafiklerinen mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler: D.66,67 : em S D.65 en S ak 50 S M em T ems em S 0 KyK K D D Myz üşey eğilme momenti ç b Rx 0,5 400 S 00 5 Ry yz üşey (ön) üzlem ,9 çentiksiz +800 Ek5:Ç., 6600 S 00 D T D mm D Ry 00 Ry r (7) (-58) (7) Rx Ry S S t D r xz yatay (üst) üzlem mm D Rx Rx t () (-848) 66 (7) z x S, 69 UYGU y D D 0 Mxz yatay eğilme momenti mm

21 Yorum: Milin noktasına kama çentiği ar fakat eğilme momenti aha azır. Milin D çapı küçük fakat eğilme momenti yoktur. ynı çaptaki a ise çok az bir etkisi olan eğişken bir kayma gerilmesi arır. unlar ışına uçtaki e D için kritik görülürse yarım rulman uzaklığınaki eğilme momenti e ikkate alınabilir. Sonuç olarak yukaraki kontrolü yeterliir. una rağmen,, D kontrolü: 7 000,840,95, 0,5 S 5 S,5 4 8,6 S S, 00 0,84 0,9 50,5 S D 5 SD, ,84 0,95 50,5 eap- rulmanı seçimi: r 7 47 e 0 Ek 5 : Ç.4'en X e Y 0 D.70 en eş Xr Ye D.7 en D.7 en L h L L eş 6 0 n60 6 L Ek-6:Ç.5 en ø5 mm için 600 seçilir : =4,8 k L600 milyoneir rulmanı seçimi: Ek 5 : Ç.4'en X e Y 0 D.70 en r eş Xr Ye e D.7 en Ek-6:Ç.5 en ø0 mm için 604 seçilir : =,9 k Yorum: aki gerilme e istenen rulman kapasitesinin azlığınan aki kaemenin çok uygun oluğu görülür. Ø5 Ø0 D Ø5 Rotor 8 mm mm mm

22 Örnek roblem. (.Vize örneği) Çark e inyon Dök.Demir :σ K =0 /mm H60 Mil (torna) çelik: σ K =400, σ ak =00 /mm,d kama:kç, segman: Kç,5 :Kç= Soru-:D miline kayış e helis kuetlerini bulunuz Soru-:D helis pinyona mukaemet kontrolü yapınız. Soru-: 5 mm çapınaki D mili emniyetini bulunuz. Soru-4: Eksenel yükü taşıyan numaralı rulmanının ömrünü bulunuz. 00 Ø80 Ø mm 60 Helis:β=5º D 7º V kayış: μ=0, V kayış açısı:4º y z 5 kw 86 / x Motor α n =0º =7 m n =5 =5 eap- İletim oranınan D mili hızı D.4: buraan burulma momenti, tork D.: nd i 86 T D D 6 80 n ,78 D D 800 / 800 8,78 0 ra s 59,68 m mm Kayışlara önüren kuet D.0: T İkinci bağıntı için önce V kayış sürtünme katsayısı D.: V sin 66 V 0, sin 4 Sonra küçük kasnak karama açısı 80-7=4º yarımı ile sürtünme bağıntısı D.:,0 4 80, 57 e e Yukaran D.0 e D. en çıkan bağıntılar ortak çözülürse : e 54,9 55,0,07 79 Gerirme kueti D.4 : ( ) sin g (7955) sin 4 74 uraa kayma olmaması için μ katsayısı gerçek eğerinen emniyet payı kaar küçük olmalıır. Helis pinyona moül, stanart moülen e bölüm airesi çapı D.4; mn 5 m 5,76 m cos cos5 T Helis işli kuetleri D.8 : D t tan n r t 56 cos tan0 cos5 5,767 87,99 88,0 5 mm e t tan 56 tan5 6

23 eap- Helis pinyonun eğilme kontrolü : Genişlik b D.40 : k Eşeğer iş sayısı D.6 : b m 6 b 65,76 97,57 b 97 mm cos 7 cos 5 eş 8,86 eş =8,86 için Ek-4:Ç.5 en interpolasyon : y eş -0,098 0,-0,098 8, y eş 0,0997 Hız e K hız faktörü D., D.4 : D 88 8, mm/s,686 m/s K 5,6 5,6 5,6 0,7447 5,6,686 TD K 0 8,88? em K 0, ,6 k my cos 6 5,76 eş 0, cos5 Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü : şınma kontrolü (uckingham D.) için gerekli olan, ök. emir-ök. emir malzeme için: Ek-4:Ç-8 en =5700 e Ek-4:Ç-6 a =,686 m/s için : e sınır = 0,.0,078 (gerekirse interpolasyonla bulunur) : e sınır 0,,686,5 0,078 0, 5,5 Ek-4:Ç-7 e m n = 5 için : e ticari 0,0595 mm e sınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en =5700 0,0595=9, k/m bulunur, D. en Dinamik Yük: (b cos t) cos t b cos t,69 (0, cos 5 56) cos ,69 0, cos 5 56 Ek-4:Ç.9 an ök.emir-ök.emir (H60) : K=40 k/m D.4 : D.44 : o p bk cos 0,0880, cos 5 75 K 0 bymcos 970,09975,76cos yüzey ayanır statikyüke ayanır Yorum : Döküm malzemeen olayı D.4 e yüzeyin iyi ayanığı fakat D.44 e statik yükün e sınıra oluğu görülür. Çelik pinyon, öküm çark ile aha üşük moül alınabilir. Helis (β=5º) pinyona =7 yerine D.7 en olayı min 4cos 5,6 almakla aha küçük ebatlar bulunabilir.

24 eap- Düşey üzlem yz: a kasnaktaki toplam üşey kuet : cos z Sol Helis D e y x 4 M Ry0056 R y 87 y 070RyRy56 Yatay üzlem xz: R y 9 a kayış kueti bileşeni: x 79sin7 4 D e eksenel kuetin eğilme momenti: M 0 M D R x R x R x 597 cx 00 5 M D R R x 44 x 5 Moment grafiklerineki hatanın iğer momentlere oranla % en az e yuarlamaan kaynaklanığı anlaşılır. Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler: D.66 D.65 em S S ak 00 S M T em ems y (-70) (+9) (-87) 56 (4) (-44) (-500) e=6 (7) 46 (7) D -900 (7) -860 (7)-70 D.6 5 em S e eğilme momentinin az fakat segman çentiği oluğu üşünülürse e nin aha sağlam oluğu görülür: 5 S ,84 0,85, S,45 7º = KyK K Ø5 mm -56 ç 4 Ry b Rx yz üşey (ön) üzlem Ry Ry t mm D Myz üşey eğilme momenti Ek5:Ç., 0, ,85 S 4600 S D Ry Rx +740 çentiksiz S t r xz yatay (üst) üzlem S S,5 uygun D Sol El x Rx Rx r= mm D D D MD Mxz yatay eğilme momenti mm Ø5 mm Yorum: Milin noktasına eğilme momenti aha az oluğu için eksenel yükü taşıyan segman ye yerleştirimiştir. Milin fazla yüklü oluğu yerlere çentikten kaçınılmalıır. mm mm

25 eap-4 5 rulmanına gelen rayal kuet: eksenel kuet: 9 44 r e 6 70 Ek-6:Ç.5 en: 5 mm. çaplı 6405 numaralı rulman için: =,4 k, o=, k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek-5:Ç.4 en; e r ,86?e uraa kontrol için gerekli e eğeri, 64 tipi rulmanlara e/o eğeri yarımı ile bulunur; e ,064 u eğer için e eğerinin Ek-5:Ç.4 en 0,9 ile 0, arasına kalığı anlaşılır: 0,86 e 0,9...0, eksenel yük önemli! e tam bulunmak istenirse interpolasyon ile e 0,9 0,064 0,04 0, 0,9 0,08 0,04 e 0,95 ulunan e eğerinin e/r eğerinen küçük olması sebebi ile eksenel yük önemli olup, X,Y faktörleri yine e/o yarımı ile hesaplanması gerekir: Ek-5:Ç.4 X=0,56 interpolasyonla Y, 0,064 0,04,0, 0,08 0,04 Y,49 D.70 en eş X r Y e 0,56 70, D.7 en L eş 400 L milyon eir D.7 en L h L 6 0 n saat Yorum: Hesaplanan saat olarak ömrün sürekli çalışan makinalara (ORS s.) uygun oluğu görülür. Veya bu ömür; makinenin günelik çalışma saatine e 65 e bölünür yıl olarak hesaplanır e uygunluğuna bakılır.

26 Örnek roblem: 4 (Öe-Sına örneği) Mil, Çark e pinyonlar çelik: K= 40 ak= 90 /mm H=40 6 Konik işliler: moül= = =0 n 0 Helis : moül=,5 β= (,sol) =9 =, kama K ç =,;,D çentiksiz; mil yüzeyi torna Soru:- D milinin ölçülenirmelerini yapıp, konik e helis kuetlerini bulunuz. Soru:- Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- Helis pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:4- =0 mm çaplı D mili emniyetini bulunuz. Soru:5- Eksenel yük taşıyan numaralı D rulmanının saat olarak ömrünü bulunuz. 5 mm 0 Çıkış 0 D eap : : konik işli: D.46: tan 0,6 0,96 0 D.47: Minimum iş sayısı kontrolü min (konik)?4cos0,96,0 uygun ölüm airesi çapları: m 6 mm 0 D.50: L b sin b 6 sin0,96 b Ortalama çaplar: b,66 60 mm 59,04 b mm konik o bsin 6 sin0,96 0,4 mm o bsin 60 sin59,04 50,57 : Helis işli: Minimum iş sayısı kontrolü D.7 mm minhelis 9?minüz cos 4cos 8,54 uygun mn,5 D.4: m 4, 7 cos cos m 4,797, mm b D.40: k 6 m b 6 4,7 77,79 b 77 mm helis 8 5, 67 5,8 8 o 59º 5, , , 5 77 mm Motor:= 400 W n= 00 /ak o ,5 5 mm 0 D L b 8

27 Konik pinyona açısal hız: kp Konik pinyona burulma momenti: İletim oranınan D mili hızı Konik işli kuetleri D.48 : Helis işli kuetleri D.8 : tan n r t 49 cos n 00 40,9 ra 0 s D TD t T kp 00 0 T kp n ,9 D,660 m 80 / 400,768 m D 44,5 D o r ttancos , D mm 80 44,5 0 mm 09tan0cos59,04 0,4 e ttansin 09tan0sin59,04 4,0 t tan0 cos T D 64, , e tan 49tan9, t ra s 7 eap- Konik pinyonun eğilme kontrolü : Eşeğer iş sayıları D.45 Ek-4:Ç.5 en: cos,99 cos0,96 cos 0 cos59,04 eş eş eş 4 yeş 0,088 Hız e K hız faktörü D., D.5 : 8,88 k kp kp kp T b m y kp 40, eş mm/ s 4,4 m/ s L 660 b 5, L b 0,088 b? 6 K 6 talaşlı em imalat K K 6 0,580 64,4 Eğilmeye ayanır 40 0,58 0 Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham D.) için gerekli olan, çelik pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en =400 e Ek-4:Ç-6 a =4,4 m/s için : e sınır = 0, 0,078 (gerekirse interpolasyonla bulunur) Ek-4:Ç-7 e m= için: e ticari 0,05 mm e sınır Ek-4:Ç-8 en : = 400 0,05 = 59 k/m bulunur; D.5 Dinamik Yük: 0,...0,078 uygun D.5.b en (b) 4,4(0, ,) 9, 587? b 4,4 0, , Ek-4:Ç.9 en çelik-çelik (H40) ekstrapolasyon: D.5 şınma yükü: p b K 0,75 cos eş eş eş K , 4,4 K 807 k/m şınmaya ayanmaz 0,06 0, ,88 0,75 49 cos0,96,99 8,88 D.54 Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): K Lb 40 b 0 bym 0, ayanmaz L b 587

28 eap- Helis pinyonun eğilme kontrolü : Eşeğer iş sayısı D.6 : cos 9 cos eş 4,76 8 eş=4,76 için Ek-4: Ç.5 en interpolasyon : yeş -0,088 4,76-4 0,09-0, y eş 0,0904 Hız e K hız faktörü D., D.4 : h D 7, 44,5 680 mm/s,68 m/s K 5,6 5,6 5,6 0,778 5,6,68 k m TD y cos 6 4,7 eş 768,9? 0, cos em K K 40 0, Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham D.) için gerekli olan, çelik pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en = 400 e Ek-4:Ç-6 a =,68 m/s için : e sınır = 0,.0,078 Ek-4:Ç-7 e m n =,5 için interpolasyonla: (gerekirse interpolasyonla bulunur) : e sınır 0,,68,5 0,078 0, 5,5 eticari 0,05,5 0,0540,05 4 eticari 0,05 mm esınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en : =400 0,05 = 604 k/m bulunur, D. en Dinamik Yük: (b cos t) cos t b cos t,68 (0, cos 49) cos ,68 0, cos 49 Ek-4:Ç.9 en çelik-çelik (H40) ekstrapolasyon: K K 807 k/m konik ile aynı malzeme p b K 0,07 0, D.4 : cos cos 9 Yüzey ayanır K 40 D.44 : o b y m cos 77 0,0904 4,7 cos ayanır

29 eap-4 Düşey üzlem yz: e eksenel kuetin eğilme momenti: M 50, mm e eksenel kuetin eğilme momenti: M 0 M 7, 9, 77 mm , RDy M M R Dy 54,9 y 0Ry 0,464RDy Yatay üzlem xz: M R y, R Dx R Dx 9, 0R x x 0949R R x 65,8 Dx Moment grafiklerineki hatanın iğer momentlere oranla % en az e yuarlamaan kaynaklanığı anlaşılır. Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler: D.66 em S S ak 90 S Ry yz üşey (ön) üzlem D M (-,) (+54,9) +0,4 (7) (7) 9, (7) +464 D (7) (7) -, (7) -54,9 5 mm 5 r= 64 Ø60 e= 9, t= 09 M - 6 Ø50, r= 0,4 RDy D xz yatay (üst) üzlem Myz üşey eğilme momenti (mm) Mxz yatay eğilme momenti t= 49 e= 4 Rx Ø7, 0 RDx 5 mm 5 D (65,8) (+9,) (7) 65,8-56, D (7) D D z D x y sol helis sol el -9, 9 D.6 için Ky Ek-5:Ç. Ky 0, ,650, K y 0,656 em S KyK K ç b Ek5:Ç., 0,5 40 0,656 S, kamalı 88 S D.65 M em T ems S S S =4,9 azla

30 eap-5 0 D rulmanına gelen rayal kuet: rd 9, 54,9 07 Mil kaemesiz e uçlar arasına segman olmaığınan eki Konik çarkın eksenel kueti rulmanını, eki helis pinyonun eksenel kueti (bulunan ok yönünen olayı) D rulmanını etkiler: ed = ekonik = 9, Ek-6: Ç.5 en: 0 mm. çaplı numaralı rulman için: =,98 k, o=, k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek Ç.4 en; e r 9, 0,87?e 07 uraa kontrol için gerekli e eğeri, 60 tipi rulmanlara e/o eğeri yarımı ile bulunur; e 0 9, 0,047 0 interpolasyon ile e0, 0,047 0,08 e0,40 0,87 0,60, 0,0560,08 ulunan e eğerinin e/r eğerinen küçük olması sebebi ile eksenel yük önemli olup, X,Y faktörleri 60 tipi rulmanlara yine e/o yarımı ile hesaplanması gerekir: Y,0 0,047 0,08 Ek-5: Ç.4 X=0,56 interpolasyonla Y, 85,7,0 0,0560,08 D.70 en eş Xr Ye 0,5607,859, D.7 en L eş 980 L 5049 milyoneir D.7 en L h L 0 n 60 D saat

31 inal Örneği inyon e çark öküm emir: K =00 /mm H=70 Mil çelik: K= 00 ak= 900 /mm Konik işliler: moül= = =0 γ =59 =0 Düz işli : moül=,5 =4 =0, kama K ç =,; eap- Konik pinyonun eğilme kontrolü : Eşeğer iş sayıları D.45 : Ek-4:Ç.5 en:,d çentiksiz; = =8 D=0 mm Tkp= 660 Düz işli: t= 58 TD= 760 mm nd= 80 / r= 57,5 Konik: = 4,4 m/s b= mm o= 50,6 mm t= 09 r= 0,4 e= 4 Soru:- (5 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (50 puan) =0 mm çaplı D mili (torna) emniyetini bulunuz. Soru:- (5 puan) Eksenel yük taşıyan E0 numaralı rulmanının saat olarak ömrünü bulunuz. cos 4 cos cos 5 mm 0 0 cos59 eş eş eş 4 yeş 0,088 (genellikle onalıklı olan eş 0 D Motor:= 400 W n= 00 /ak 8,9 için interpolasyon yapılır) Çıkış K hız faktörü D., D.5 : 6 K 6 talaşlı imalat 6 0,580 64,4 kp T b m y kp eş L 660 b 5, L b 0,088 b? em K K 00 0,58 8,7 Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham D.) için gerekli olan, öküm pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en =5700 e Ek-4: Ç-6 a =4,4 m/s için : e sınır = 0,.0,078 e (gerekirse interpolasyonla bulunur): sınır 0, 4,4,5 0,078 0, 5,5 Ek-4:Ç-7 e m= için: e ticari 0,05 mm e sınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en =5700 0,05=96 k/m bulunur; D.5.b en 400 9, 4,4

32 Dinamik Yük: (b) 4,4(0, ,) 9, 40? b 4,4 0, , Ek-4:Ç.9 en öküm-öküm (H70: arası) : şınma yükü: p bk 0,75 cos eş eş eş 4080 K 60 k/m 0,060, ,9 0, cos 48,9 aşınmaya ayanmaz Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): L b 00 b b y m 0, L b K 0 40 ayanmaz eap- Düşey üzlem yz: e eksenel kuetin eğilme momenti: M 50, mm 860 M 0 0, ,5 70 RDy M y 0 R R Dy 4,6 y Yatay üzlem xz: M x 0,4 57,5 R R y 4,5 Dy R Dx 0 R R Dx 09 x R (-4,5) (+4,6) (58) (+09) +0,4 5,9 58 (7) (7) (7) (7) 49 Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan D +7 D yerin oluğu görülür. Emn. gerilmeler: -54 (7) ak 900-4, D (7) D.66 em S S S (7) (7) -4,6-09 D.6 için Ek-5:Ç. Ky=0, KyK +806 b em S Kç Ek5:Ç., D D 0,5 00 0,65 00 em - 54 S, S kamalı Myz üşey eğilme momenti (mm) Mxz yatay eğilme momenti R x S =8,4 fazla S S Dx 8 mm 0 r= 57,5 Ø60 t= 09 Ø50,57 r= 0,4 yz üşey (ön) üzlem xz yatay (üst) üzlem Ry -57,5 RDy Rx RDx M 8 mm 0 D D t= 58 e= 4 Ø5 z D x y

33 eap- rulmanına gelen rayal kuet: 4,5 58 r Şekile konik çarkın eksenel kueti rulmanını etkiler: Ek-6: Ç.5 en: 0 mm. çaplı E 0 numaralı rulman için: 58, e 4 =,5 k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek-5:Ç.4 en; E tipi rulmanlara e=0, e r eş 4 0,5 e 0, 58, X r L eş L h L Y e 0 n 60 D : eksenel yük önemli X=0,5;Y=,5 0,5 58,, L 85 milyon eir saat ÖREK İL SORU e ÇÖÜMLERİ : Motor: = W n= /ak Motor:= W n=. /ak D D D 0 Motor:=.W n= /ak Örnek: Örnek: Örnek: Örnek roblem- : =000 W n=800 eir/ak Mil e pinyonlar çelik, çarklar öküm: Çelik : K =4 ak = 00 /mm H=75 Konik işliler : m=4,5 =4 = 0 =65 üz işli ler: m=4,5 =4 = 0 =0 Örnek için =4 =4 D=4 eya Örnek - için =4 =4 D=4 Mil :, kama K ç =,;,D çentiksiz; mil yüzeyi torna Tkp= 0 TD= 95 mm nd= 07 / Düz işli: t= 696 r= 5 Konik: = 9,4 m/s b= 4 mm o= mm t= 87 r= 59,5 e= 8 Soru:- (0 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (55 puan) = mm çaplı D mili (torna) emniyetini bulunuz. Soru:- (5 puan) Konik arkasınaki E numaralı rulmanın saat olarak ömrünü bulunuz.

34 Örnek roblem- : EVLR - = 0 / 4,5 ² 4 π 0,099 4./ = 5,45?< 4 / 6/ (6 + 9,4 )= 57 eğilmeye ayanır. ehassas= 0,08?< esınır= 0,04.. 0,057 uygun =7900 0,08 = = 4 + 9,4 ( )/( 9,4 +( )½)= 44 =0,75 0,06 0, /cos 5 70,99 /( 5, ,99 )= 95?> 44 yüzey aşınır o= 4 / 4 0,099 4,5 / = 0 < 44 ayanmaz -üşey üzleme : R,R: -6,5 0 grafik momentleri: yatay üzleme : R,R: em=0,5 4 0,85 0,99 / S, = 6 /S grafik momentleri: (örneğe göre yer e işaret eğişir) ³ =.S/π ( 047² / 6² + 95² / 00² )½ S=0,76 ayanmaz - r=(-6,5 ² +-68 ²)½= 68 e= 8 -> e/r= 8 / 68 = 0,08 > e= 0, eks.yük önemli. eş= 0,5 68 +,5 8 = 64 L=( 700 / 64 )³ => 77, E+06 / 07.60= 985 saat 4 Örnek roblem-: =000 W n=800 eir/ak Mil e pinyonlar çelik, çarklar öküm: Çelik : K =40 ak = 00 /mm H=5 Konik işliler : m=5,5 =7 = 68 =76 üz işli : m=5,5 =7 = 68 =0 Örnek için =6 =5 D=48 eya Örnek - için =48 =5 D=6 Mil :, kama K ç =,;,D çentiksiz; mil yüzeyi taşlanmış Tkp= 0 TD= 4098 mm nd= 700 / Düz işli: t= 875 r= 9 Konik: =,7 m/s b= 64 mm o= mm t= 6 r=, e= 9,5 Soru:- (0 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (55 puan) = mm çaplı D mili (taşlanmış ) emniyetini bulunuz. Soru:- (5 puan) Konik arkasınaki E numaralı rulmanın saat olarak ömrünü bulunuz. Örnek roblem- : EVLR - = 0 / 5,5 ² 64 π 0, / =,05?< 40 / 6/ (6 +,7 )= 44 eğilmeye ayanır e çokhassas= 0,047?< e sınır= 0,07.. 0,04 uygun =7900 0,047 = 7 = 9 +,7 ( )/(,7 +( )½)= 64 =0,75 0,095 0, /cos 4 8,08 /( 7,5 + 8,08 )= 87 < 64 yüzey aşınır. o= 40 / 64 0,09704 π 5,5 / = 054 >64 ayanır - üşey üzleme : R,R : -, 08 grafik momentleri: yatay üzleme: R,R: grafik momentleri: (örneğe göre yer e işaret eğişir) em=0,5 40 0,88 0,97 / S, =4 /S ³ =.S/π( 05² / 4² +4098² / 00² )½ S=0,85 ayanmaz - r=(-, ² ²)½= 588 e= 9,5 -> e/r= 9,5 / 588 = 0,57 < e= 0, eks.yük önemsiz. eş= ,5 = 588 L=( 700 / 588 )³ => 96,8 E+06 / = 05 saat

35 Çizelge- İşletme aktörü Ki (Kayış, incir b. Sistemler) ( güne 8 saatten fazla çalışma urumuna arttırın) Dönürülen Makinalar Dönüren Makinalar Elektrik, Türbin İçYanmalıçok silinirli İçYanmalıtek silinirli Düzgün ( Vantilatör, santrifuj pompalar),00,5,5 Orta arbeli (antlıkoneyor,kompresör,sansörb),5,50,75 ğır Darbeli (Eksantrikres, TaşKırma, Hae b),75,00,5 Ek- Çizelge- Kayış Gerirme aktörü Kg iata ile gerirme Kısaltarak (üz, Kayış) gerirme Keninen gerirme 0,8 Çizelge- V Kayış için Kayış sayısı aktörü Kz ir aet V-Kayış için iren fazla V-Kayış için,5 Çizelge-4 Çalışma aktörü Kş Sıcaklık e Rutubet ormal Sıcaklık e Rutubet ormal Dışı, Tozlu e Yağ uharı b. gibi Çok eğişik çere kosulları Sıcaklık e Rutubet Çok Yüksek,5,4 Çizelge-5 Konum aktörü Kko Yatay,ormal 45 Eğik, Kayış Dikey,5 Kasnak yatay, Yarı Çapraz,5 Çizelge-6 Kayış Sarılma çısı aktörü K Düz -- --,6,,6,,8,,,06,0 0,98 0,96 0,94 0,9 kayış Sonsuz,7,59,47,7,8,,6,,09,05, V kayış Sonlu ,,,5,05,05, V kayış θ Dönüren kasnağın eir hızı e / ak Şekil- ormal Kayışta rofil Seçimi - Kayışın ilettiği güç : Ki kw

36 Çizelge 7 : Sonsuz ormal V kayış için rofillere göre tasiye eilen minimum kasnak çapları (DI 5) Ek- rofil o: mm Minimum kasnak çapı: min mm Çizelge-8 Stanart kasnak çapları: mm,,6,40,45,50,56,6,7,80,90,00,,5,40,60,80,00, 4,50,80,5,55,400,450,500,560,60,70,800,900,000, 0,50,400,600,800,000,500,40,500,800,50 Kayış Hızı Sonsuz ormal V kayış rofil o: ( = kayış üst genişliği mm ) (DI 5) m/s mm 0,0 0,065 0,055 0,04 0,94 0,88 0,55 0,8,,0,0kW 4 0,08 0,055 0,04 0,0 0,40 0,76,04,65,58 4,07 6,58 kw 6 0,07 0,08 0,49 0,98 0,604,04,54,4,85 6,04 9,9 kw 8 0,05 0,04 0,09 0,95 0,768,7,0, 5,06 7,68,7 kw 0 0,055 0,4 0,9 0,477 0,940,70,47,80 6, 9, 5, kw 0,060 0,4 0,6 0,55,0,9,86 4,40 7,0,0 7,6 kw 4 0,060 0,4 0,8 0,604,,9,8 4,95 7,5, 9, kw 6 0,060 0,49 0,98 0,656,7,6,47 5,9 8,65,,4 kw 8 0,055 0,4 0,06 0,656,4,54,68 5,7 9,0 4,, kw 0 0,07 0,4 0,98 0,709,49,6,80 5,89 9,40 4,9,6 kw 0,065 0, 0,69 0,656,49,6,85 6,00 9,55 4,9 4, kw 4-0,08 0, 0,604,4,58,7 5,67 9, 4,,6 kw 6-0,044 0,64 0,55,7,47,58 5,56 8,87,7,5 kw ,097 0,48,7,,9 5, 8,,7 0, kw ,0,9,80 4,40 7,,0 7,6 kw Çizelge-9 Sonsuz ormal V kayışta ir Kayışın iletebileceği Güç kw ot: Seçilen çap : < min ise yukaraki eğerlerini seçilen min ile çarparak eğiştiriniz. Çizelge-0 incir mekanizmaları için iş sayısı faktörü "K K,7,46,7,,0 0,9 0,8 0,76 Çizelge- incir mekanizmalarına iletim oranı faktörü KİO i 5 7 KİO,8,08 0,9 0,86 Çizelge- incir mekanizmaları için eksenler arası mesafe E faktörü KE E / aım KE,8 0,9 0,87 0,69 Çizelge- incir mekanizmaları için yağlama faktörü KY Yağlama şekli Mükemmel incirin çeresel hızı (m/s) <4 4<<7 >7 İyi eğil Temiz ortam,4,5 Kullanılması KY Tozlu ortam,5 4 tasiye eilmez Yağlama yok 5

37 Ek- Tek Sıralı Güç * kw Küçük çarkın eir hızı :eir/ak <4 m/s <7 m/s < m/s Şekil- Rulolu-urçlu tek sıralı zincirlerin ilettiği güç : (kw) x küçük çarkın eir hızı (eir/ak)

38 Çizelge-4 Stanart Moül: mm lın, Helis, Konik Dişliler : m, mn - (,5)-,5- (,75)-,5- (,75)- -(,5)-,5- (,75)-- (,5)-4- (4,5)- 5 -(5,5)- 6 -(7)- 8- (9)-0-()--(4)-6-(8)- 0-()- 5-(8)--(6)-40- (45)- 50 Çizelge-5 Leis orm aktörü : y ( bazen Y = π y kullanılır) 4½ tam tam kök tam 0,067 0,078 0,099 0,088 0,07 0,08 0,0 0,09 4 0,075 0,088 0,08 0, ,078 0,09 0, 0,0 6 0,08 0,094 0,5 0,06 7 0,084 0,096 0,7 0,09 8 0,086 0,098 0,0 0, 9 0,088 0,00 0, 0,5 0 0,090 0,0 0,5 0,8 0,09 0,04 0,7 0,0 0,09 0,05 0,9 0, 0,094 0,06 0,0 0,4 4 0,096 0,07,0 0,6 5 0,097 0,08 0, 0,8 6 0,098 0,09 0,5 0,0 7 0,099 0, 0,6 0, 8 0,00 0, 0,7 0, 9 0,0 0, 0,8 0,4 0 0,0 0,4 0,9 0,5 0,0 0,6 0,4 0,9 4 0,04 0,8 0,4 0,40 6 0,05 0,0 0,44 0,4 8 0,06 0, 0,45 0, ,07 0,4 0,46 0, ,0 0,0 0,5 0,5 60 0, 0,4 0,54 0, ,6 0,9 0,59 0,6 00 0,7 0,4 0,6 0, ,9 0,46 0,65 0,7 00 0,0 0,47 0,67 0, , 0,50 0,70 0,76 Kra m Sonsuz Via Çarkı, mn, mm -,5-,6- -,5-, , 8-0 -, ,4 0,54 0,75 0,80 Çizelge-6 Dişli imalat hatası sınırı e sınır,mm m/s,5,5 5 7, < e sınır mm 0,4 0,0 0,078 0,057 0,04 0,07 0,00 0,05 0,05 Çizelge-7 Dişli imalat Hataları e,mm Moül Ticari 0,05 0,05 0,054 0,065 0,08 0,09 0, 0,05 0,5 Hassas 0,05 0,05 0,07 0,0 0,08 0,045 0,05 0,054 0,067 ÇokHassas 0,0 0,0 0,04 0,05 0,08 0,0 0,05 0,07 0,05 Çizelge-8 Deformasyon katsayısı eğerleri /mm eya k/m Malzeme Karama Dişteki hata e, mm inyon Dişli açısı α 0,0 0,0 0,04 0,06 0,08 ormül D.Demir D.Demir 4½ = 5500 e Çelik D.Demir 4½ = 7600 e Çelik Çelik 4½ =000 e D.Demir D.Demir = 5700 e Çelik D.Demir = 7900 e Çelik Çelik =400 e D.Demir D.Demir 0 kök = 5900 e Çelik D.Demir 0 kök = 800 e Çelik Çelik 0 kök =900 e D.Demir D.Demir = 600 e Çelik D.Demir = 8500 e Çelik Çelik =500 e Çizelge-9 K Gerilme Yorulma katsayısı : p sin K em pemçellk,75h 70,4 Ep E ç Malzeme Yüzey K k/m ayanma limiti inyon Ortalama Çark H em /mm 4,5º 0º 5º Çelik 50 Çelik Çelik 00 Çelik Çelik 50 Çelik Çelik 00 Çelik Çelik 50 Çelik Çelik 400 Çelik Çelik 50 D.Demir Çelik 00 D.Demir Çelik 50 D.Demir Çelik 50 os.ronz Çelik 00 os.ronz D.Demir 60 D.Demir D.Demir 80 D.Demir Ek-4 Çizelge-0 azı Malzemelerin Sürtünme μ e Yüzey asıncı mak Özellikleri (Hall) Malzeme Mak. Sıcaklık μ mak (/mm ) Metal-Metal 5 0,5,40 Deri-Metal 65 0,5 0,48 sbestos-metal, yağlı 65 0,40 0,4 Sinterli Metal-Döküm Demir, yağlı 65 0,5,80